[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
بایگانی مقالات زیر چاپ::
::
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
ثبت شده در

AWT IMAGE

AWT IMAGE

..
سامانه جامع رسانه های کشور

..
:: دوره 11، شماره 3 - ( 1398 ) ::
جلد 11 شماره 3 صفحات 83-71 برگشت به فهرست نسخه ها
مدیریت محیط سازمانی در موسسات آموزش عالی با رویکرد سیستم پیچیده سازوارشونده: دلالت‌های کاربردی در مدیریت موسسات آموزش پزشکی
جعفر ترک زاده* ، فاطمه عبدشریفی ، عباس عباسی، قاسم سلیمی
گروه مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شیراز، ایران ، djt2891@gmail.com
واژه‌های کلیدی: مدیریت محیط، محیط سازمانی، سیستم پیچیده سازوارشونده، آموزش عالی
متن کامل [PDF 677 kb]   (875 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (3829 مشاهده)
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: مدیریت آموزشی
متن کامل:   (1325 مشاهده)
مقدمه
در هزارۀ سوم دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی با چالش‌ها، تغییرات و پویایی‌های غیرقابل پیش‌بینی و بنیادی مواجه شده‌اند که نه تنها ممکن است نتوانند انتظارات جامعه را برآورده کنند، بلکه بقاء و ماندگاری خود را نیز در خطر می‌بینند. از این رو اندیشمندان در نظام‌های مختلف تلاش‌های فراوانـی انـجام داده‌انـد که با تغـییر در ساخـتار، فـراینـدها و سیستم‌های سازمانی، دانشگاه‌ها را به ­عنوان یکی از مهم­ترین نهادهای اجتماعی با شرایط جدید سازگار نمایند و از این رهگذر بتوانند محیط بیرونی خود را مدیریت نمایند (3-1). بدیهی است تغییرات محیطی در طول زمان باعث ایجاد شکاف بین ظرفیت‌های سازمانی و نیازمندی‌های محیطی می‌شود و شکاف ایجاد شده مبنایی برای ایجاد تغییر در فرایندها و عملیات‌های سازمانی می‌شود (4). دانشگاه‌ها نیز از این تغییرات مستثنی نبوده‌اند و در سال‌های اخیر تغییرات عمده‌ای در سیاست، مدیریت، ساختار و وضعیت آموزش عالی کل دنیا رخ داده است. تغییرات محیطی نظیر خصوصی‌سازی، تنوع، عدم تمرکز، بین‌المللی شدن و افزایش رقابت در آموزش عالی در اغلب کشورها رواج یافته است (5). هم­زمان با این تغییر در کل سیستم آموزش عالی دنیا آموزش پزشکی نیز دچار تحولات شگرفی گردیده است. این تغییرات به گونه‌ای است که امروزه نیاز به توسعه‌ی برنامه‌های آموزشی جامعه‌نگر در دانشگاه‌های پیشرو به شدت مورد بررسی و کاوش قرار گرفته است و سعی بر آن است تا آموزش موسسات پزشکی بتواند پاسخگویی بهتری به نیازهای محیطی و جامعه داشته باشد (5).
از دیدگاه پیرس و رابینسون (Pearce and Robinson) محیط بیرونی در بردارنده‌ی تمامی اجزا و عناصری است که خارج از کنترل سازمانی می‌باشند اما بر تمامی فرایندهای آن از قبیل تصمیم‌گیری، توسعه‌ی فعالیت و ساختار آن تاثیر می‌گذارد (8-6). از این رو باید محیط بیرونی را با رویکرد سیستمی و به­ صورت مداوم مورد کنکاش و بررسی قرار داد. به منظور مدیریت محیط بیرونی رویکردهای مختلفی مطرح گردیده است که در این میان می‌توان به رویکردهای عقلانی، طبیعی، باز و پیچیده اشاره کرد (9،10). در رویکرد پیچیده سازوارشونده این­گونه تصور می‌شود که سیستم به سرعت با شرایط و مقتضیات جدید سازوار می‌شود و راهبرد تغییر نیز بر ایجاد سازمان جدید و زمینه‌سازی تحول مداوم شکل می‌گیرد. در این راهبرد سازواری با شرایط جدید جزء اساسی فرایند کار قرار می‌گیرد و راهبردهایی که به­صورت کوتاه مدت تدوین می‌شوند، می‌توانند اثربخشی بهتری برای پاسخگویی و کنش دانشگاه‌ها در مقابل محیط بیرونی داشته باشند (11). در این سیستم محیط جز خارجی محسوب نمی‌شود و به­عنوان یکی از مهم‌ترین اجزای سیستم ایفای نقش می‌کند. با توجه به این­که امروزه سیستم‌های سازمانی دارای بازخورد غیرخطی و روابط راهبردی در بین اجزای مختلف خود می‌باشند و مسلماً این روابط غیرقابل پیش‌بینی تاثیر بسزایی در شیوه‌های تعامل و کنش موسسات آموزش عالی با محیط بیرونی آن­ها دارد؛ مدیریت محیط سازمان‌ها با رویکردهای عقلانی، طبیعی و باز میسر نیست و سازمان‌ها باید نگرش و رویکرد متفاوتی نسبت به مدیریت محیط خود داشته باشند؛ که همان رویکرد سیستم پیچیده سازوارشونده است (12،13). دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی باید قابلیت سازواری بالایی داشته باشند و بتوانند از طریق خود بوم سازماندهی، حفظ پویایی و فعالیت با رویکرد راهبردی سیستم خود را با محیط بیرونی سازوار می‌نماید و پویش اثربخشی در این فضای آشوبناک داشته باشند (17- 14).
سازواری توانایی یک سیستم برای تغییر خود و یا جستجوی راه‌های جدید انجام کار، به ­منظور بقا در محیط متغیر است، که این تغییرات به هیچ وجه در زمان طراحی سازمان پیش­بینی نشده است (18).
موسسات آموزش عالی نیز باید بتوانند خود را با این شرایط وفق داده و در مواجه با این سیستم عملکرد مطلوبی از خود به جای گذارند تا بتوانند تصویر بیرونی خود را ارتقاء داده و در مواجه با محیط بیرونی پویایی‌‎های لازم را داشته باشند. از دیدگاه پژوهشگران رابطه‌ی قوی و مهمی بین ساختار سازمانی و تعامل با محیط وجود دارد (19،20). در این شرایط تغییر جز ذاتی سیستم می‌شود (21) و عملکرد اثربخش سیستم مستلزم فعالیت در حاشیه‌ی آشوب و اتخاذ رویکرد راهبردی متناسب با تغییرات محیط بیرونی می‌باشد (26-22). عوامل متعددی بر روابط دانشگاه با محیط بیرونی تاثیر می‌گذارد که شامل شرایط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی موجود در محیط بیرونی و کیفیت عوامل محیط درون سازمانی می ­باشد (33-26).
پژوهش‌های مختلفی در خصوص مقوله مدیریت محیط سازمانی و عوامل تاثیرگذار بر آن صورت پذیرفته است. برای مثال بستیان و ماچلیش (Bastian and Muchlish) در پژوهشی به بررسی مقوله‌ی عدم اطمینان محیطی، استراتژی سازمانی و سیستم‌های مدیریت عملکرد پرداختند. نتایج مطالعه‌ی آنان نشان داد که رابطه‌ی مستقیمی بین عدم اطمینان محیطی، اتخاذ راهبردهای سازمانی و عملکرد سازمانی وجود دارد و عملکرد غیرمالی سازمان نیز به شدت تحت تاثیر این دو مسئله قرار می‌گیرد اما بین سیستم‌های ارزیابی رابطه‌ی معنی­داری بین عدم اطمینان محیطی و استراتژی سازمانی و عملکرد سازمانی یافت نشد (34). مطالعه‌ی ارسریم (Erserim) در پژوهشی با عنوان تاثیر فرهنگ سازمانی، ویژگی‌های سازمانی و محیط بیرونی بر عملکردهای مدیریتی سازمانی در صنایع ترکیه نشان داد که بین ویژگی‌های سازمانی از قبیل اندازه، ویژگی‌های ساختاری، تمرکز و رسمی بودن سازمان با ادراک آنان از محیط سازمان و کسب مزیت‌های سازمانی ارتباط وجود دارد (35).
ادوی و الگاند (Adeoye and Elegunde) در پژوهشی با عنوان تاثیر محیط بیرونی بر عملکرد سازمانی به این نتیجه دست یافت که محیط بیرونی (شامل محیط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و فنی) تاثیر معنی­داری بر عملکرد سازمانی و افزایش کارایی، اثربخشی و دستیابی به اهداف سازمانی دارند (31). مطالعه‌ی دیگری با عنوان مدیریت پاسخ­گویی و تغییر سازمانی؛ تاثیر هم­ترازی سیستم پاسخ­گویی و ساختار و استراتژی سازمانی بر عملکرد سازمانی نشان داد رابطه‌ی مثبت و معنی­داری بین عوامل مرتبط با محیط بیرونی و عوامل سازمانی با اقدامات مرتبط با مدیریت پاسخ­گویی وجود دارد که بر عملکرد سازمانی نیز تاثیر می‌گذارد (36). از سوی دیگر در بررسی محیط سازمانی مطالعات متعددی در حوزه‌ی ماهیت محیط، ابعاد محیط، تعاملات سازمان– محیط و تناسب و همسویی با محیط صورت گرفته است که در این راستا می‌توان به مطالعات میشل و پوپو (Michael and Popov)؛ سیبیریسکایا، استروواب و سیمونوواک (Sibirskaya, Stroeva and Simonova)؛ گولوا و دوکهانو (Guleva and Dukhanov)؛ بستیان و ماچلیش (Bastian and Muchlish) و مطالعه‌ی ارسریم (Erserim) اشاره نمود (36-33،18). اما بررسی عمیق مطالعات صورت گرفته حاکی از آن است که تاکنون پژوهشی که به بررسی عمیق پدیده مدیریت محیط سازمانی با رویکرد سیستم پیچیده سازوارشونده در موسسات آموزش عالی و به ویژه موسسات آموزش پزشکی بپردازد، انجام نشده است. لذا، بررسی مدیریت محیط سازمانی به­ عنوان یکی از مهم‌ترین ابعاد تعیین کننده‌ی راهبرد سازمانی اهمیت می‌یابد؛ زیرا هر سیستمی که آگاهی بیشتری نسبت به پیچیدگی محیط خود داشته باشد به تبع می‌تواند عملکرد بهتری از خود نشان دهد (5).
مضافاً، وجود چارچوب منسجمی که بر مبنای آن بتوان به مدیریت محیط سازمانی با رویکرد سیستم پیچیده پرداخت، می­تواند تأثیر فراوانی بر عملکرد موسسات آموزش عالی پزشکی بگذارد. مدیریت محیط سازمانی و شیوه‌ی تعامل موسسات آموزش عالی با محیط به شدت بر تحقق دستاوردها و اثربخشی نهادی سیستم آموزش عالی تاثیرگذار است؛ لذا ارائه‌ی چارچوبی برای مدیریت محیط سازمانی موسسات آموزش عالی با رویکرد سیستم پیچیده سازوارشونده، از اهمیت فوق­ العاده­ای برخوردار است. با توجه به مطالب ذکر شده پژوهش حاضر در صدد است چارچوب عمومی جامعی در خصوص مدیریت محیط سازمانی با رویکرد سیستم پیچیده سازوارشونده برای موسسات آموزش عالی پزشکی توسعه دهد و دلالت‌های کاربردی چارچوب تدوین شده را در موسسات آموزش عالی پزشکی بررسی نماید. با توجه به اوصاف ذکر شده، سوال‌های اصلی در این پژوهش این است که چارچوب مناسب برای مدیریت محیط سازمانی با رویکرد سیستم پیچیده سازوارشونده در موسسات آموزش عالی پزشکی چگونه مفهوم‌سازی می‌شود؟ انجام پژوهش حاضر می‌تواند رویکرد جدیدی را برای پاسخ­گویی موسسات آموزش عالی پزشکی به سیستم‌های اجتماعی مطرح نماید و از این رو می‌تواند چشم‌انداز جدیدی را در حوزه‌ی مدیریت راهبردی و رهبری دانشگاه‌ها در شرایط متغیر امروزی مطرح نماید.
روش ­ها  
پژوهش حاضر به لحاظ طرح، مطالعه موردی کیفی می‌باشد زیرا شرایط لازم برای کشف زوایای پنهان پدیده را فراهم می‌آورد. مشارکت­کنندگان بالقوه پژوهش شامل متخصصان با تجربه دانشگاه می‌باشد که در زمینه مدیریت محیط سازمانی دارای تخصص و یا تجربه کاری می‌باشند. در این راستا با استفاده از نمونه گیری هدفمند براساس معیار (براساس رشته، تخصص، سابقه اجرایی مرتبط) و تکنیک اشباع نظری، 12 نفر از آگاهی‌دهندگان کلیدی جهت تدوین چارچوب مدیریت محیط سازمانی با رویکرد سیستم پیچیده سازوارشونده در موسسات آموزش عالی پزشکی انتخاب گردید. لازم به ذکر است نقطه‌ی اشباع نظری به تکرار داده­های تحقیق می‌پردازد و تکرار این داده­ها و نتایج نشانگر پایایی روش تحقیق می‌باشد. در این پژوهش نیز از مصاحبه‌ی هشتم مفهوم جدیدی از داده‌ها به دست نیامد. با وجود این برای اطمینان از حصول اشباع نظری، چهار مصاحبه‌ی دیگر نیز به اجرا درآمد و با توجه به این­که هیچ مفهوم و طبقه‌ی جدیدی از داده‌های مصاحبه‌ها به دست نیامد، اشباع نظری حاصل شد.
ابزار مورد استفاده در جهت شناسایی عوامل موثر بر مدیریت محیط سازمانی با رویکرد سیستم پیچیده سازوارشونده مصاحبه نیمه­ساختار یافته عمیق و مطرح نمودن پرسش‌های باز با مشارکت­کنندگان بود. در طی روند مصاحبه از  مشارکت­ کنندگان پرسش‌های باز در ارتباط با پدیده مورد نظر در مدت زمان تقریبی 30 تا 45 دقیقه پرسیده شد. به منظور رعایت اصول اخلاقی پژوهش، در روند انجام مصاحبه و جمع‌آوری داده‌های پژوهش با اجازه مشارکت­کنندگان و با اطمینان از محرمانه بودن، مصاحبه‌ها با بهره‌گیری از ابزارهای دیجیتال ضبط صدا، ضبط شد. در طول پژوهش نیز از کد مشخص به جای اسامی مشارکت­کنندگان استفاده گردید تا اصل رازداری در پژوهش رعایت شود.
سپس داده‌های گردآوری شده با استفاده از نرم افزار  Nvivo.Ver.10 ، از طریق روش تحلیل مضمون(Thematic Analysis) و تشکیل شبکه مضامین با استفاده از الگوی آترایداسترلینگ (37) Attride-Stirling)) که یکی از روش‌های پایه و کارآمد تحلیل کیفی است، مورد تحلیل قرار گرفت. در این راستا، ابتدا متن مصاحبه که حاصل مصاحبه‌ی عمیق پژوهشگر با اعضای هیات علمی بود؛ پیاده‌سازی شد و توسط سایر اطلاعات پژوهشگر از قبیل یادداشت‌هایی که در حین مصاحبه برداشته است، تکمیل گردید. در این مرحله 195 کد اولیه شناسایی شد. در گام‌های بعدی کدهای به­دست آمده در گروه‌های مشابه و متجانس دسته ­بندی و شبکه مضامین نیز تدوین گردید.
به­ منظور ارزیابی تاییدپذیری و قابلیت اعتماد چارچوب تدوین شده از معیارهای اعتبارسنجی کیفی از قبیل معیارهای تاییدپذیری (با استفاده از همسوسازی داده‌ها)، قابلیت اطمینان و قابلیت تصدیق (از طریق بازرسی و ممیزی مداوم در فرایند تحقیق) و همچنین تایید صحت یافته‌های کیفی از طریق بررسی توسط اعضا و اعتبار توافقی مورد استفاده قرار گرفت (38). با تاکید بر انتخاب بستر مناسب، همسوسازی داده‌های حاصل از نتایج مصاحبه، تحقیقات انجام شده در حوزه مدیریت محیط سازمانی با رویکرد سیسستم پیچیده سازوارشونده و نظرات آگاهی‌دهندگان کلیدی و همچنین مشارکت و تعامل نزدیک و مستمر و درگیر نمودن مشارکت کنندگان در امر تفسیر، مراجعه مجدد به آنان و نیز مشخص نمودن هر چه واضح­تر مراحل و چگونگی فرایندها به منظور سهولت در بررسی و درک آن توسط دیگران به این مهم پرداخته شد تا از اعتبار و صحت مطالعه، هرچه بیشتر اطمینان حاصل گردد.
یافته ­ها
براساس یافته‌های پژوهش حاضر مصاحبه با مدیران ارشد و اعضای هیئت علمی نشان داد که مدیریت محیط سازمانی با رویکرد سیستم پیچیده سازوارشونده در موسسات آموزش عالی پزشکی (مضمون فراگیر) مشتمل بر 38 مضمون پایه و 8 مضمون سازمان دهنده بود که ارتباط بین مضامین سازمان دهنده به صورت شبکه مضامین نشان داده شده است (شکل 1). لازم به ذکر است، به منظور ترسیم شبکه­ ی مضامین مدیریت محیط سازمانی با رویکرد سیستم پیچیده سازوارشونده در موسسات آموزش عالی پزشکی در نرم­افزار Nvivo10 (شکل 1) با الگو گرفتن از چارچوب شبکه­ی مضامین آتراید ـ استیرلینگ (Attride-Stirling) (37) گام هایی به شرح زیر طی شد که نتایج هر بخش نیز به تفکیک آورده شده است.
مطابق با الگوی مذکور، اولین گام در تحلیل شبکه مضامین، شناخت و درک جامع از متن مصاحبه ها و اسناد مورد استفاده به منظور استخراج کدهای معنادار از آن­ها است. یک نمونه از کدهای معنی­ دار استخراج شده از مصاحبه­ ها در جدول شماره یک آورده شده است.

پس از این­که مصاحبه‌های صورت گرفته با مشارکت کنندگان با استفاده از الگوی شبکه­ی مضامین آتراید ـ استیرلینگ (37) مورد تحلیل مضمون قرار گرفت و کدهای معنی­ دار اولیه (کد معنی­دار یک عبارت یا مفهوم کامل و مستقل است که در ارتباط با زمینه‌ی موضوع مورد تحلیل می‌باشد و می‌تواند در بردارنده‌ی یک مقوله، اصطلاح یا عبارت باشد) استخراج گردید؛ مبنایی برای تحلیل مجدد اطلاعات و تنظیم مضامین پایه شکل گرفت. بر این اساس در این مرحله، پس از مکتوب نمودن کدهای تعیین شده، مطالعه و مرور مکرر کدهای ثبت شده، تلاش شد تا چند کد معنی­دار از طریق تحلیل مقوله‌ای براساس معیار قرابت معنایی ذیل یک مضمون پایه طبقه‌بندی شود. در ادامه جدول مربوط به این بخش از تحلیل به تفکیک مضامین پایه استخراج شده از مصاحبه ها  در جدول شماره دو آورده شده است.

در مرحله سوم از تحلیل شبکه­ی مضامین، براساس اطلاعات به دست آمده از مصاحبه ها و مضامین پایه، پالایش و بازبینی مضامین، مرتب نمودن کدها در ذیل یک مضمون پایه و ثبت مکرر ایده ها در فرایند پیشرفت کار، به­ منظور قرار دادن مضامین پایه در ذیل مضامین سازمان دهنده، ماتریسی از چند کد معنی­ دار تشکیل شد (شکل 1) و سپس متناسب با معنا و کارکرد هر یک از مضامین سازمان دهنده، مضامین پایه در ذیل آن ها جای­ گذاری شد. بر این اساس مدیریت محیط سازمانی با رویکرد سیستم پیچیده سازوارشونده در موسسات آموزش عالی پزشکی به عنوان مضمون فراگیر، 8 مضمون سازمان‌دهنده و 31 مضمون پایه شناسایی و شبکه مضامین نیز بر این اساس تدوین شد (جدول 3).

همان طور که ملاحظه می­شود، مدیریت محیط سازمانی دانشگاه با رویکرد سیستم پیچیده سازوارشونده (مضمون فراگیر) مشتمل بر 8 مضمون سازمان دهنده و 31 مضمون پایه می باشد که در ادامه با استفاده از نرم افزار Nvivo در قالب شبکه مضامین نشان داده شده است (شکل 1).

پس از استخراج شبکه مضامین از نرم افزار NVIVO، به ­منظور محاسبه روایی چارچوب کشف شده­ی مدیریت محیط سازمانی دانشگاه با رویکرد سیستم پیچیده سازوراشونده، از معیار اعتبارپذیری (Credibility) استفاده شد. برای این منظور از روش همسوسازی و خودبازبینی محقق طی فرایند جمع ­آوری و تحلیل داده های کیفی استفاده شد (جدول 4). نتایج حاصل از همسوسازی شواهد نظری و پژوهشی مختلف مرتبط با موضوع پژوهش حاضر در جدول زیر آمده است.
باتوجه به بررسی‌های انجام شده در پژوهش‌های پیشین هر یک از ابعاد و مولفه‌های مدیریت محیط دانشگاهی به صورت محدود و پراکنده در مطالعات پژوهشگران مورد بررسی قرار گرفته است. اما پژوهش جامعی که به گونه‌ای وسیع ابعاد و زوایای این پدیده را در موسسات آموزش عالی و به­ویژه موسسات آموزش عالی پزشکی مورد کاوش قرار دهد، یافت نگردیده است. به این ترتیب بررسی شواهد نظری و پژوهشی حاصل از منابع و بهره گیری از آن­ها به توجیه یک دست بودن مضامین با استفاده از روش همسوسازی حاکی از تعیین اعتبار داده‌های کیفی جمع‌آوری شده می‌باشد. با نظر به­این­که مضامین با منابع و سوابق پژوهشی متعدد همگرا است، می توان گفت که مضامین احصا شده پیرامون توسعه ­ی 8 مضمون سازمان­دهنده و 31 مضمون پایه از اعتبار لازم برخوردارند.
بحث و نتیجه­ گیری
سازواری موسسات آموزش عالی با محیط بیرونی و دستیابی به موفقیت در درازمدت منوط به توسعه‌ی فرصت‌های استراتژیک در محیط بیرونی می‌باشد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد مدیریت محیط سازمانی در موسسات آموزش عالی با رویکرد سازوارشونده دارای مولفه ها و مفاهیمی از قبیل رویکردهای زیربنایی، توسعه ظرفیت‌های سازمانی، مدیریت تغییر شبکه‌ای، مدیریت منابع، پویایی‌شناسی‌های محیط، مدیریت محیط تعاملی، مدیریت عملکرد سازوارشونده و مدیریت راهبردی می‌باشد.
براساس یافته‌های مطالعه‌ی حاضر دانشگاه‎های آموزش پزشکی باید از طریق توسعه‌ی قابلیت‌های خود در ابعاد استراتژیک و رویکرد سیستمی، شناخت ظرفیت‌های سازمانی، پویایی‌شناسی محیط، خود بوم سازماندهی و توسعه‌ی ساختار سازوارشونده به مدیریت محیط تعاملی خود بپردازند تا بتوانند به گونه‌ای شایسته پاسخگوی نیازهای محیطی بوده و از سوی دیگر رسالت خود را در ابعاد آموزش، پژوهش و ارائه‌ی خدمات اجتماعی به خوبی ایفاء نمایند. بر این اساس دانشگاه‌های علوم پزشکی باید بتواند از تمام توانایی افراد و سازمان‌ها برای انجام وظایف به­ طور موثر، کارآمد و پایدار استفاده نماید. در واقع ظرفیت قدرت یک سطح (نظام، افراد و یا سازمان) برای انجام یا تولید است (40) و این امر برای مدیریت محیط دانشگاهی نیز به معنای استفاده از تمام منابع و پتانسیل‌های افراد و گروه‌ها می‌باشد. ظرفیت معمولاً شامل وجود منابع، شبکه‌ای از روابط و رهبری است که مانع یا توسعه­دهنده‎­ی موفقیت در دستیابی به اهداف سازمانی است (41). با توجه به اهمیت مقوله‌ی ظرفیت‌سازی پیشنهاد می‌شود در سیستم دانشگاهی هم در سطوح برنامه‌ریزی‌های راهبردی و بررسی عملکرد سازمان بین ظرفیت سیستم دانشگاهی و ظرفیت‌های محیط بیرونی رابطه برقرار شود تا بتوان به بهترین نحو به اقتضائات و چالش‌های محیط بیرونی پاسخ گفت. یافته‌های حاصل در زمینه‌ی ظرفیت سازمانی با نتایج پژوهش فاست و همکاران (15) و موندیا (41) در خصوص ایجاد ظرفیت‌هایی از قبیل فرهنگ سازمانی و رابطه تعاملی استراتژی، محیط و فرهنگ سازمانی همسو می‌باشد.
نتایج پژوهش نشان داد که به منظور مدیریت محیط موسسات آموزش عالی پزشکی باید از رویکردهای زیربنایی استفاده کرد. این رویکردهای در بردارنده‌ی رویکرد راهبردی، سیستمی و پاسخگویی است. نتایج پژوهش‌های آکیل، پولات و آرسلانکایا (Akyel, Polat and Arslankay) (42) و همچنین ملدوان (Moldovan) (43) نیز با یافته‌های این بخش پژوهش همخوانی دارد. در تبیین این یافته باید گفت که مدیریت محیط سازمانی نیازمند رویکردی چندوجهی و تعاملی است که توسعه نگرش سیستمی و تلاش برای تدوین رویکردی راهبردی را ناگزیر می‌سازد. از سوی دیگر مهم­ ترین کارکرد دانشگاه‌های علوم پزشکی آموزش به­ منظور ارائه‌ی خدمات بهتر جامعه پزشکی به محیط بیرون می‌باشد. از این رو لزوم توسعه رویکرد پاسخگویی نیز اجتناب­ ناپذیر است.
بعد دیگر چارچوب پیشنهادی پژوهش حاضر مدیریت محیط تعاملی است. بر این اساس موسسات آموزش عالی پزشکی به منظور نیل به اثربخشی، بقاء و توسعه باید سبک‌های تعاملات مناسب با توجه به ظرفیت محیط را مورد استفاده قرار دهند. استفاده از ظرفیت‌های محیطی و تعامل با محیط بیرون نیازمند مدیریت روابط سیستم دانشگاهی با محیط تعاملی براساس ظرفیت‌های محیط و با رویکردی سیستمی می‌باشد. این مقوله در مطالعه‌ی آلیکسو و همکاران (Aleixo, Leal and Azeiteiro)  (47) و همچنین بستیان و ماچلیش (34)نیز مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به نتایج پژوهش‌های صورت گرفته به ­منظور موفقیت دانشگاه‌ها در ارتباط با محیط تعاملی بیرونی و تحقق اهداف دانشگاه پایدار باید توجه به محیط بیرونی و نیازمندی‌های جامعه در تمام ابعاد اجرایی سیستم دانشگاهی مورد توجه قرار بگیرد (53). از این رو به مدیران موسسات آموزش عالی پزشکی پیشنهاد می‌شود علاوه بر شناخت محیط بیرونی استراتژی‌سازی متناسب با اقتضائات این محیط، به رابطه‌ی بین عدم اطمینان محیطی، اتخاذ راهبردهای سازمانی و عملکرد سازمانی در ابعاد مختلف توجه نمایند. از این رو باید به پیچیدگی و پویایی متغیرهای محیطی و از لحاظ درون سازمانی به ایجاد طرح و بستر فرهنگی مناسب توجه نمایند.
یکی دیگر از ابعاد مورد توجه در مطالعه‌ی حاضر مدیریت تغییر شبکه‌ای بود. بر این اساس انتظار می‌رود ضمن توجه به ارزش‌های شناخت محیط در تدوین برنامه‌های عملیاتی موسسات آموزش عالی پزشکی به زمینه‌ی تغییر نیز توجه شود. زیرا از منظر رویکرد سیستم پیچیده سازوارشونده تغییر جز ذاتی سیستم به حساب می‌آید و از این رو تدوین استراتژی و تغییر و تنظیم مجدد راهبردها باید با توجه به ویژگی‌های کلیدی تغییر شبکه‌ای اتفاق بیفتد. توجه به مقوله‌ی تغییر و مفهوم‌سازی آن به عنوان عامل اصلی در درک مفهومی محیط راهبردی در مطالعه‌ی پینکوس و همکارانش (44) مورد توجه قرار گرفته است و یافته‌های مرتبط با این بعد با پژوهش آنان همسو می‌باشد. 
پویایی‌شناسی محیط بیرونی از دیگر ابعاد مورد توجه در چارچوب مدیریت محیط سازمانی می‌باشد. بر این اساس مدیران دانشگاه‌های علوم پزشکی باید بتوانند از طریق کاوش مداوم محیط برون دانشگاهی و درک مفهوم سازواری با محیط، تعبیر خود از سازواری و مدیریت محیط دانشگاهی را روشن سازند. درک تغییرات و تحولات محیط بیرونی و ضرورت استفاده از فرصت‌های نهفته در محیط بیرونی از دیگر الزامات ضروری است که باید مدیران دانشگاهی به آن توجه نمایند. در واقع شکل‌گیری پنداره‌ی مفهومی مطلوب درخصوص چگونگی رویارویی با تغییرات محیط بیرونی از مهم‌ترین الزامات مدیریتی برای مدیریت راهبردی محیط بیرونی است. لذا به منظور مدیریت محیط دانشگاهی مدیران باید بتوانند نوپیدایی‌ها محیط بیرونی را درک کرده و با توجه به قواعد آن استراتژی‌های کلیدی خود را تعیین نمایند. پویایی‌شناسی محیط بیرونی در پژوهش‌های دیگن (46) و عبداله (24) نیز مورد توجه قرار گرفته است و از این رو با این بخش از یافته‌های پژوهش حاضر همسو می­ باشند. 
مدیریت منابع از دیگر ابعاد مستخرج از چارچوب مدیریت محیط در موسسات آموزش عالی بود. مدیریت منابع که شامل استفاده بهینه از منابع انسانی و مدیریت سرمایه انسانی و بهره‌گیری مطلوب از منابع محیطی است؛ جایگاه بسیار مهمی در این چارچوب دارد. نتایج این بخش با مطالعه‌ی ارسلان، آکدمیر و کارسلی (45) و لوکاس و ادواردز (23) همخوانی دارد. به منظور تبیین این یافته می‌توان گفت منابع و سرمایه انسانی عنصری بسیار مهم در سیستم آموزش عالی می‌باشد که می‌تواند تحقق ماموریت‌های دانشگاه‌ها را به­طور ملموسی نمایان سازد. موسسات آموزش عالی پزشکی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و با توجه به ضرورت وجود منابع انسانی متخصص در این حوزه این امر از اهمیت بیشتری برخوردار است. از طرف دیگر جذب منابع و پتانسیل‌های موجود محیطی نیز از طریق توسعه تعاملات موسسات آموزش عالی پزشکی می‌تواند کمک شایان توجهی در توسعه‌ی روابط تعاملی دانشگاه با محیط برون سازمانی آن داشته باشد.
یکی دیگر از ابعاد مدیریت محیط با رویکرد سیستم پیچیده سازوارشونده در موسسات آموزش عالی مدیریت عملکرد سازوارشونده بود. باید توجه داشت که تغییرات محیطی تاثیر بسیار زیادی بر عملکرد و دستاوردهای سازمانی دارد. باید گفت که تغییرات محیطی موجب بازساختاردهی و ایجاد فرصت‌های جدید برای موسسات آموزش عالی می‌گردد. در واقع تغییرات محیط بیرونی منطق روابط درون سازمانی را نیز دگرگون می‌کند و موجب ایجاد تغییر در ساختارها و استراتژی‌های سازمانی و کارآفرینی سازمانی می‌شود. این تغییرات در عملکرد درونی سازمان‌ها باعث ایجاد تغییر در ارزش‌های نمادی و سمبلیک سازمان و ایجاد فرصت‌هایی برای انجام اقدامات کارآفرینانه محسوب می‌گردد. از این رو انتظار می‌رود در سیستم‌های دانشگاهی نیز تغییرات ایجاد شده در محیط بیرون موجب تغییر استانداردهای عملکردی و تدوین شاخص‌های مدیریت عملکرد جدید در دانشگاه‌ها شود. یافته‌های حاصل از این بخش با نتایج پژوهش‌های آشموس و داچون (Ashmos and Duchon) (49)؛ فیگرو و رافلت (50) Figueiró and Raufflet)) همسو می‌باشد.
مدیریت راهبردی از دیگر ابعادی است که باید در مدیریت محیط سازمانی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی پزشکی مورد توجه قرار بگیرد. با توجه به ماموریت‌ها و چشم‌اندازهای گسترده‌ای که دانشگاه‌ها دارند ضرورت وجود مدیریت راهبردی آشکار می‌گردد. این مقوله در پژوهش فولادوند، یارمحمدیان و شه طالبی (51) نیز مورد بررسی قرار گرفته و مطالعه‌ی آنان نیز نشان می‌دهد که مدیریت و برنامه‌ریزی راهبردی بر کیفیت عملکرد موسسات آموزش عالی تاثیر چشمگیری دارد و می‌تواند ارتباط دانشگاه‌های را با محیط بیرونی آنان متوازن سازد. از این رو بررسی مولفه‌های مدیریت راهبردی می‌تواند ضمن شناسایی فرصت‌ها و تهدیدهای محیط بیرونی به برنامه‌ریزی و اقدام راهبردی به منظور سازواری با محیط بیرونی در دانشگاه‌های علوم پزشکی منتج گردد.
به ­طور کلی براساس ابعاد چـارچوب ارائه شده مـی‌توان نتیجـه گرفت که مدیران موسسات آموزش عالی پزشکی باید عوامل فراسازمان تاثیرگذار بر عملکرد دانشگاه‌ها را به طور جدی مورد بررسی قرار دهند تا بتوانند علاوه بر تامین استقلال دانشگاهی به هدف پاسخگویی مطلوب به نیازهای جامعه نیز دست یابند. همچنین براساس نتایج به دست آمده تعابیر مدیران دانشگاهی از مقوله سازواری با محیط بیرونی و تاثیرات آن بر تحقق برنامه‌ها و اهداف سیستم آموزش عالی نیز باید مورد بررسی و تحلیل قرار بگیرد. از سوی دیگر پیشنهاد می‌گردد ساختار سازمانی و دیگر شاخص‌های عملکردی دانشگاه‌های علوم پزشکی در راستای مدیریت محیط برون سازمانی تدوین و پیگیری شود. همچنین پیشنهاد می‌شود روش‌های مختلف مدیریت محیط دانشگاهی از دیدگاه مدیران مورد بررسی قرار بگیرد و چالش‌ها و دستاوردهای آنان در استفاده از فرصت‌های محیط و تبدیل تهدیدها به فرصت‌ها هم­ اندیشی صورت پذیرد. مدیران موسسات آموزش عالی باید دریابند در سیستم‌های پیچیده و غیرخطی، امکان طرح‌ریزی و پیش‌بینی دقیق عملیات سیستم وجود ندارد و با اصول و مفاهیمی همچون خودسازماندهی، سازمان‌های یادگیرنده، گروه‌های خودگردان، توانمندسازی و سازمان‌های هوشمند آشنا شوند. از این رو باید مهارت‌های توسعه الگوهای تشخیصی متناسب با پیچیدگی‌های موجود؛ اداره‌ی محیط به واسطه‌ی تشخیص الگوهای سازمانی بالقوه؛ انتخاب ساختار سازمانی متناسب با ویژگی‌های محیط متغیر موجود و توسعه‌ی نوآوری به منظور ایجاد و مدیریت تغییرات سازمانی را به خوبی فراگیرند.
با توجه به این­که تاکنون چارچوب جامعی برای بررسی مدیریت محیط موسسات آموزش عالی تدوین نشده است می‌توان براساس ابعاد یافت شده در این چارچوب گفت که به ­منظور مدیریت محیط دانشگاهی شکل‌دهی به فرهنگ سازمانی دانشگاهی در چارچوب پذیرش تغییرات محیط بیرونی و سازواری با آن برای مدیریت محیط دانشگاهی ضروری است. بر این اساس دانشگاه باید خلاقیت را بین اعضای خود تشویق نماید، نقد و انتقاد را به­عنوان ابزاری برای پیشرفت و اصلاح مورد استفاده قرار دهد و روابط را بر بستر اعتماد تقویت نماید و از منابع انسانی خود به خوبی استفاده کند. بـراساس یافته‌های پژوهش حاضر دانشگاه‌هـا مـی‌تـوانند به ­منظور مدیریت محیط سازمانی خود از طریق توسعه تفکر سیستمی، شناخت پویایی‌های محیط بیرونی، ظرفیت‌سازی سازمانی، توسعه تفکر استراتژیک و خودبوم سازماندهی به ارتقای قابلیت‌های درونی سازمانی خود برای پاسخگویی به نیازهای محیطی بپردازند.
قدردانی
پژوهشگران از تمامی مدیران و اعضای هیات علمی دانشگاه ها  دراستان فارس و به ویژه دانشگاه علوم پزشکی شیراز که با سعه صدر و حوصله در اجرای این پژوهش ما را یاری نمودند صمیمانه تشکر می ­نمایند.
 






 
فهرست منابع
1. Liao SH, Wu CC. System perspective of knowledge management, organizational learning, and organizational innovation. Expert systems with Applications 2010; 37 (2): 1096-103. [DOI:10.1016/j.eswa.2009.06.109]
2. Sporn B. Building adaptive universities: Emerging organisational forms based on experiences of European and US universities. Tertiary Education & Management 2001; 7 (2): 121-34. [DOI:10.1080/13583883.2001.9967046]
3. Babatunde BO, Adebisi AO.Strategic Environmental Scanning and Organization Performance in a Competitive Business Environment. Economic Insights-Trends & Challenges 2012;64(1):24-34.
4. Thames B, Webster DW. Chasing change: Building organizational capacity in a turbulent environment. John Wiley & Sons; 2009.
5. Yazdani S, Hosseini F, Homayoni zand R. [Reform in general medical degree curriculum]. First edition ed: Shahid Beheshti University of Medical Sciences .Tehran: Educational development center; 2008. [persian]
6. Pearce JA, Robinson RB, Subramanian R. Strategic management: Formulation, implementation, and control. Columbus, OH: Irwin/ McGraw-Hill; 2000.
7. Oreja-Rodríguez JR, Yanes- Estévez V. Perceived environmental uncertainty in tourism: A new approach using the Rasch model. Tourism Management 2007; 28 (6): 1450-63. [DOI:10.1016/j.tourman.2006.12.005]
8. Robertson PJ, Roberts DR, Porras JI. Dynamics of planned organizational change: Assessing empirical support for a theoretical model. Academy of Management Journal 1993; 36 (3): 619-34. [DOI:10.5465/256595]
9. Vietor RH, Vietor RH. How countries compete: Strategy, structure, and government in the global economy. Harvard Business Press; 2007.
10. Nickols F. Change management 101.[Cited 2019 Apr 9].avaliablefrom: http://www. nickols. us/ change. pdf
11. Weichhart G. The learning environment as a chaotic and complex adaptive system. Systema: connecting matter, life, culture and technology 2013; 1 (1): 36-53.
12. Levin S, Xepapadeas T, Crépin AS, Norberg J, De Zeeuw A, Folke C, Hughes T, Arrow K, Barrett S, Daily G, Ehrlich P. Social-ecological systems as complex adaptive systems: modeling and policy implications. Environment and Development Economics 2013; 18 (2): 111-32. [DOI:10.1017/S1355770X12000460]
13. Mittal S. Emergence in stigmergic and complex adaptive systems: A formal discrete event systems perspective. Cognitive Systems Research 2013; 21: 22-39. [DOI:10.1016/j.cogsys.2012.06.003]
14. Davis EJ, Smith TJ, Leflore D. Chaos in the classroom: A new theory of teaching and learning. Carolina Academic Press; 2007.
15. Faust V, Christens BD, Sparks SM, Hilgendorf AE. Exploring relationships among organizational capacity, collaboration, and network change. Psychosocial Intervention 2015; 24 (3): 125-31. [DOI:10.1016/j.psi.2015.09.002]
16. Hatum A. Adaptation or expiration in family firms: Organizational flexibility in emerging economies. Edward Elgar Publishing; 2007. [DOI:10.4337/9781847205421]
17. Michael B, Popov M. The Failure of Theory to Predict The Way Public Sector Organisation Responds to Its Organisational Environment And The Need For A Mosaic-View of Organisational Theory. Public Organization Review 2016; 16 (1): 55-75. [DOI:10.1007/s11115-014-0296-5]
18. Sibirskaya E, Stroeva O, Simonova E. The characteristic of the institutional and organizational environment of small innovative and big business cooperation. Procedia Economics and Finance2015; 27: 507-15. [DOI:10.1016/S2212-5671(15)01028-X]
19. Cordon CP. System theories: An overview of various system theories and its application in healthcare. American Journal of Systems Science 2013; 2 (1): 13-22.
20. Hatum A. Adaptation or expiration in family firms: Organizational flexibility in emerging economies. Edward Elgar Publishing; 2007. [DOI:10.4337/9781847205421]
21. Dias E, Lopes DS. Co-operation between Large Enterprises (LE's) and SME's: an Approach to Overcome the Stage Internationalization Process. Business: Theory and Practice 2014; 15(4): 316-27. [DOI:10.3846/btp.2014.448]
22. Allui A, Sahni J. Strategic human resource management in higher education institutions: empirical evidence from Saudi. Procedia-Social and Behavioral Sciences 2016; 235: 361-71. [DOI:10.1016/j.sbspro.2016.11.044]
23. Lucas A, Edwards M. Development of crisis resource management skills: A literature review. Clinical Simulation in Nursing 2017; 13 (8): 347-58. [DOI:10.1016/j.ecns.2017.04.006]
24. Abdullah TM. Profit Maximization Theory, Survival-based theory and contingency theory: A review on several underlying research theories of corporate turnaround. Jurnal Ekonom2010; 13(4 ):136-143.
25. Adina- Petruţa P, Roxana S. Integrating six sigma with quality management systems for the development and continuous improvement of higher education institutions. Procedia-Social and Behavioral Sciences 2014; 143: 643-8. [DOI:10.1016/j.sbspro.2014.07.456]
26. Amdan S, Rahman RA, Shahid SA, Bakar SA, Khir MM, Demong NA. The role of extrinsic motivation on the relationship between office environment and organisational commitment. Procedia Economics and Finance 2016; 37: 164-9. [DOI:10.1016/S2212-5671(16)30108-3]
27. Dole C, Schroeder RG. The impact of various factors on the personality, job satisfaction and turnover intentions of professional accountants. Managerial auditing journal 2001; 16 (4): 234-45. [DOI:10.1108/02686900110389188]
28. Morrow PC, McElroy JC, Scheibe KP. Influencing organizational commitment through office redesign. Journal of vocational behavior 2012; 81 (1): 99-111. [DOI:10.1016/j.jvb.2012.05.004]
29. Adema KL, Roehl WS. Environmental scanning the future of event design. International Journal of Hospitality Management 2010; 29 (2): 199-207. [DOI:10.1016/j.ijhm.2009.10.017]
30. Evans N, Stonehouse G, Campbell D. Strategic management for travel and tourism. Taylor & Francis; 2012. [DOI:10.4324/9780080498294]
31. Adeoye AO, Elegunde AF. Impacts of external business environment on organisational performance in the food and beverage industry in Nigeria. British Journal of Arts and Social Sciences 2012; 6(2):194-201.
32. Tuan Mat T. Management accounting and organizational change: impact of alignment of management accounting system, structure and strategy on performance [dissertation]. Perth Western Australia: Edith Cowan University; 2010.
33. Guleva VY, Dukhanov A. Influence of the external environment behaviour on the banking system stability. Procedia Computer Science 2015; 51: 1603-12. [DOI:10.1016/j.procs.2015.05.292]
34. Bastian E, Muchlish M. Perceived environment uncertainty, business strategy, performance measurement systems and organizational performance. Procedia-Social and Behavioral Sciences. 2012; 65: 787-92. [DOI:10.1016/j.sbspro.2012.11.200]
35. Erserim A. The impacts of organizational culture, firm's characteristics and external environment of firms on management accounting practices: an empirical research on industrial firms in Turkey. Procedia- Social and Behavioral Sciences 2012; 62:372-6. [DOI:10.1016/j.sbspro.2012.09.059]
36. Michael B, Popov M. How Does Government Size and Structure Respond Empirically to Changes in its Organisational Environment?. Public Organization Review. 2016; 16 (2): 269-83. [DOI:10.1007/s11115-015-0306-2]
37. Attride- Stirling J. Thematic networks: an analytic tool for qualitative research.Qualitative research 2001; 1 (3):385-405. [DOI:10.1177/146879410100100307]
38. Clark VL, Creswell JW. Understanding research: A consumer's guide. Pearson Higher Ed; 2014.
39. Judge WQ. Building organizational capacity for change: The leader's new mandate. Business Expert Press; 2011. [DOI:10.4128/9781606491256]
40. Strichman N, Marshood F. Adaptive Capacity and Social Change. Introduction: A Conceptual Framework. Organizational Learning and Long-term Stability. New England Journal of Public Policy 2010; 23 (1):19.
41. Mundia M. Organisational Capacity Assessment an Introduction to A Tool. Kepa's working papers; 2009 .
42. Akyel N, KorkusuzPolat T, Arslankay S. Strategic planning in institutions of higher education: A case study of Sakarya University. Procedia-Social and Behavioral Sciences 2012; 58: 66-72. [DOI:10.1016/j.sbspro.2012.09.979]
43. Moldovan L. Integration of strategic management and quality assurance in the Romanian higher education. Procedia-Social and Behavioral Sciences 2012; 58: 1458-65. [DOI:10.1016/j.sbspro.2012.09.1132]
44. Pincus KV, Stout DE, Sorensen JE, Stocks KD, Lawson RA. Forces for change in higher education and implications for the accounting academy. Journal of Accounting Education 2017; 40: 1-8. [DOI:10.1016/j.jaccedu.2017.06.001]
45. Arslan H, Akdemir A, Karslı MD. How human resource operations work in higher education institutions. Procedia-Social and Behavioral Sciences 2013; 99: 742-51. [DOI:10.1016/j.sbspro.2013.10.546]
46. Degn L. Sensemaking, sensegiving and strategic management in Danish higher education. Higher Education. 2015, 1; 69 (6): 901-13. [DOI:10.1007/s10734-014-9812-3]
47. Aleixo AM, Leal S, Azeiteiro UM. Conceptualization of sustainable higher education institutions, roles, barriers, and challenges for sustainability: An exploratory study in Portugal. Journal of Cleaner Production 2018; 172: 1664-73. [DOI:10.1016/j.jclepro.2016.11.010]
48. Rauen TR, Lezana ÁG, da Silva V. Environmental management: an overview in higher education institutions. Procedia Manufacturing. 2015; 3: 3682-8. [DOI:10.1016/j.promfg.2015.07.785]
49. Ashmos DP, Duchon D, McDaniel Jr RR. Organizational responses to complexity: the effect on organizational performance. Journal of organizational change management 2000; 13 (6): 577-95. [DOI:10.1108/09534810010378597]
50. Figueiró PS, Raufflet E. Sustainability in higher education: a systematic review with focus on management education. Journal of cleaner production 2015; 106: 22-33. [DOI:10.1016/j.jclepro.2015.04.118]
51. Fooladvand M, Yarmohammadian MH, Shahtalebi S. The application strategic planning and balance scorecard modelling in enhance of higher education. Procedia- Social and Behavioral Sciences. 2015; 186: 950-4. [DOI:10.1016/j.sbspro.2015.04.115]
52. Wall F. Organizational dynamics in adaptive distributed search processes: effects on performance and the role of complexity. Frontiers of Information Technology & Electronic Engineering 2016, 1; 17 (4): 283-95. [DOI:10.1631/FITEE.1500306]
53. Champoux JE. Organizational behavior: Integrating individuals, groups, and organizations. Routledge; 2010. [DOI:10.4324/9780203872918]
ارسال پیام به نویسنده مسئول



XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Torkzadeh J, Abdesharifi F, Abasi A, Salimi G. Organizational Environment Management in Higher Education Institutions with Complex Adaptive System Approach: Practical Implications in the Management of Medical Education Institutions. RME 2019; 11 (3) :71-83
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-801-fa.html

ترک زاده جعفر، عبدشریفی فاطمه، عباسی عباس، سلیمی قاسم. مدیریت محیط سازمانی در موسسات آموزش عالی با رویکرد سیستم پیچیده سازوارشونده: دلالت‌های کاربردی در مدیریت موسسات آموزش پزشکی. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1398; 11 (3) :71-83

URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-801-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 11، شماره 3 - ( 1398 ) برگشت به فهرست نسخه ها
پژوهش در آموزش علوم پزشکی Research in Medical Education