[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
بایگانی مقالات زیر چاپ::
::
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
ثبت شده در

AWT IMAGE

AWT IMAGE

..
سامانه جامع رسانه های کشور

..
:: دوره 12، شماره 4 - ( 1399 ) ::
جلد 12 شماره 4 صفحات 15-5 برگشت به فهرست نسخه ها
بررسی تأثیر تسلط ربع های مغزی بر عملکرد تحصیلی با نقش میانجی یادگیری خودراهبر دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی زاهدان
فاطمه قلاسی ، سمانه سلیمی* ، یوسف مهدی پور
گروه مدیریت آموزشی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران ، salimisamane89@yahoo.com
واژه‌های کلیدی: تسلط ربع های مغزی، یادگیری خودراهبر، عملکرد تحصیلی
متن کامل [PDF 619 kb]   (856 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (3008 مشاهده)
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: مدیریت آموزشی
متن کامل:   (1423 مشاهده)
مقدمه
تربیت نیروهای کارآمد از وظایف اصلی دانشگاه­هاست (1). افزایش سطح علمی و کارایی کشور وابسته به قشر دانشگاهی می­باشد. موفقیت و عملکرد تحصیلی دانشجویان هر جامعه نشان‌دهنده موفقیت نظام آموزشی در زمینه­ی هدف‌یابی و توجه به رفع نیازهای فردی است. بنابراین نظام آموزشی را زمانی می‌توان کارآمد و موفق دانست که عملکرد تحصیلی دانشجویان آن در مقاطع مختلف بیشترین و بالاترین رقم را داشته باشد (2). اتکینسون (Atkinson)، عملکرد تحصیلی را توانایی آموخته ‌شده یا اکتسابی حاصل از دروس ارائه‌ شده یا به‌ عبارت ‌دیگر، توانایی آموخته ‌شده یا اکتسابی فرد در موضوعات آموزشگاهی می‌دانند که به‌وسیله‌ی آزمون‌های استاندارد شده، اندازه‌گیری می‌شود (3). در نظام آموزشی ما دانشجویان در یادگیری دروس معمولاً با مشکلاتی روبرو هستند و عملکرد مناسبی از خود نشان نمی‌دهند بخصوص دانشجویان علوم پزشکی با مشکلات روحی- روانی محیط بیمارستان، برخورد با مسایل و مشکلات بیماران مواجه هستند. بخشی از این ناکارآمدی به اقتضائات رشته آنان و برخی به عدم آگاهی دقیق و عمیق از شیوه‌های صحیح یادگیری و ناامیدی زود هنگام، در زمان مواجهه با مشکلات ناشی می‌شود و بخشی از آن به ویژگی‌های فردی دانشجویان برمی‌گردد. بنابراین توجه به عواملی که عملکرد تحصیلی را افزایش می‌دهد و تنش و دلهره را در دانشجویان کاهش می‌دهد، می‌تواند راهگشای تنگناهای نظام آموزشی باشد. یکی از عوامل مهم یادگیری که به­نظر می­رسد در عملکرد تحصیلی دانشجویان مؤثر باشد، یادگیری خودراهبر می­باشد. یادگیری خودراهبر استراتژی ضروری برای یادگیری مادام­العمر (4) و جزء جدایی­ناپذیر حرفه پزشکی درنظر گرفته می­شود. باتوجه به پیچیدگی­های موجود در رشته­های پزشکی که مستلزم   به­کارگیری منش­های برتر فکری و اتخاذ تدابیر فی­البداهه در مواقع ضروری است (5)، خودراهبر بودن در یادگیری یکی از مهم­ترین صلاحیت­های حرفه­ای دانشجویان محسوب می­شود. اگر فراگیران در یادگیری، خودراهبر باشند موجب می­شود که حتی پس از خروج از نظام آموزشی رسمی نیز دانش و صلاحیت­های خود را به­روز کنند (6). یادگیری خودراهبر یک روش آموزشی است که می­توان آن را برحسب میزان مسئولیتی که فراگیر در رابطه با یادگیری خویش می­پذیرد، تعریف نمود (7). تأکید بر نقش یادگیری خودراهبر در فرآیند یاددهی- یادگیری و تأکید بر تربیت یادگیرندگانی که احساس ارزش و خودباوری داشته و نوآور و خلاق باشند، ازجمله مسائل مهمی می‌باشد که می‌تواند به عملکرد مناسب و مطلوب بستگی دارد (8). مظلومیان و کوتی (1397) در پژوهشی به بررسی رابطه استفاده از تکنولوژی، یادگیری خودراهبر و عملکرد تحصیلی فراگیران به شیوه مروری انجام داد. نتایج آنان نشان داد که بین استفاده از تکنولوژی، یادگیری خودراهبر و عملکرد تحصیلی رابطه وجود دارد (9). قمی و همکاران در پژوهشی به بررسی رابطه بین یادگیری خودراهبر با سازگاری تحصیلی و عملکرد تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم پرداختند. نتایج پژوهش آنان نشان داد که بین تمام مقیاس­های یادگیری خودراهبر و زیرمقیاس­های آن با سازگاری و عملکرد تحصیلی همبستگی مثبت و معنی­داری وجود دارد (10). وانگ، لیانگ، لین و تسای ((Wang, Liang, Lin & Tsai در پژوهشی نشان دادند که بهبود مهارت­های یادگیری خودراهبر بر عملکرد تحصیلی اثرات معنی­داری ایجاد کرده است (11). همچنین نتایج مطالعه آلبرت و دایلینگ (Albert & Dahling) در زمینه یادگیری خودراهبر و عملکرد تحصیلی دانشجویان نشان داد که مکان تمرکز هدایت کنترلی و یادگیری خودراهبر اثرات مستقیم و تعاملی مثبت بر عملکرد دانشگاهی دارد. بنابراین توجه به اهمیت و نقش یادگیری خودراهبر و تأثیر مهم آن بر عملکرد تحصیلی در بسیاری از پیشنه­های پژوهشی تأکید شده است (12). عوامل زیادی  می­تواند بر یادگیری خودراهبر اثرگذار باشد. همان­طورکه نتایج پژوهش چکاراورتی، ایبراهیم، محمود و ونکاتاسالو (Chkaravrty, Ibrahim, Mahmud & Venkatasalu) و همکاران در پژوهشی تحت عنوان پیش‌بینی­کنندگان آمادگی پرستاران و ماماها نسبت به یادگیری خودراهبر در کشور برونئی نشان داد که برای آمادگی پرستاران و ماماها نسبت به فرایند یادگیری خودراهبر: ویژگی‌های شخصی، محیط کاری، یادگیری آنلاین و روند یادگیری مؤثر است (13). بنابراین ویژگی­های شخصیتی و شیوه تفکر و پردازش اطلاعات و دانش در ذهن و مغز افراد اثرگذار بر یادگیری خودراهبر و عملکرد آنان می­باشد. افراد مختلف و به تبع آن دانشجویان به شیوه­های گوناگون اطلاعات را در ذهن خود پردازش می­کنند. هرکدام سبک و شیوه تجزیه و تحلیل خودشان را از اطلاعات دارند. لذا آشنایی اولیه با خصوصیات مغز انسان و روش­های استفاده بهینه از آن، لازمه­ی استفاده بهتر از پتانسیل­های مغزی افراد است. ضعف شناخت آن­ها نیز باعث اتلاف بسیاری از قابلیت­های فکری می­شود که هزینه­های گزاف فردی و اجتماعی در پی دارد. ترجیحات فکری یک فرد، او را به آموزش و یادگیری خاصی سوق می­دهد. این یک اصل اساسی در آموزش است که آموزش­دهنده نیاز دارد تفاوت­های فردی کسانی را که آموزش می­دهد، بداند و باتوجه به آن ترجیحات، شیوه­ی آموزش مناسب را برای آن­ها انتخاب کند. در ادبیات آموزشی این مطلب اثبات شده است: یادگیری زمانی مؤثر است که کل مغز در فرآیند یادگیری درگیر باشد؛ کارایی شناختی وقتی اصلاح می­شود که فعالیت­های آموزشی منطبق با ترجیحات تفکر فرد باشد (14). یکی از عوامل مهم در ترجیح شیوه­ی افراد برای پردازش اطلاعات و چگونگی درک آن­ها برتری نیمکره­ای مغزی می­باشد (15). دانشمندان به­منظور مطالعه کارکردهای مغز، مدل­های استعاری برای مغز درنظر گرفته­اند. در این راستا پنج مدل مغزی فرض شده است که سه تا از این مدل­ها، مهم­تر از سایرین می­باشند. این مدل­ها مبتنی بر ساختار و آناتومی مغز هستند که شامل: 1. نظریه تثلیت مغز مک­لین (Mclean’s Triune Brain Theory) 2. نظریه راست و چپ مغز اسپری (Sperry’s Left Brain-Right Brain Theory) 3. نظریه غلبه چهار ربع مغز هرمن (Herrmann’s 4Quadrant Brain Dominance Theory). مقوله­ی تسلط ربع­های مغزی برای نخستین بار توسط ندهرمن به­صورت علمی مطرح شد. در سال­های 1960 تا 1970 هرمن ابزار جدید را برای شناخت مهارت­های عصبی منتشر کرد که هدف آن بهبود فرآیند­های حل مسأله و تصمیم­گیری بود. در کنار این ابزار هرمن مدل چهار ربعی مغز را معرفی کرد. هدف این مدل توصیف الگوهای متفاوت تفکر افراد در فرآیند حل مسأله است. چهار ربع مغزی هرمن شامل ربع A نیمکره چپ؛ نظریه پرداز، ربع B لیمبیک (Limbic) چپ؛ سازمان­دهنده، ربع C لیمبیک راست؛ انسان­گرا، ربع D نیمکره راست؛ نوآور است. تسلط مغزی همانند اندام برتری است، درنتیجه افراد کارهای مورد علاقه خود را با صرف وقت و انرژی کم­تر و با کیفیت بهتر انجام می­دهند (16).
درواقع تئوری چهار ربع مغز هرمن با مشخص ساختن سبک فکری ترجیحی و چگونگی تسلط ربع­های مغزی دانشجویان می­تواند به بهبود اثربخشی یادگیری کمک کند. از طرف دیگر کیفیت یادگیری دانشجویان تعیین‌کننده پیشرفت تحصیلی آن‌هاست، بر همین اساس امروزه کیفیت یادگیری و درنتیجه پیشرفت تحصیلی یکی از مهم‌ترین ملاک‌های ارزیابی عملکرد فرد تدریس­کننده محسوب می‌شود. برای دانشجویان نیز آموخته‌های آن‌ها در طول تحصیل معرف توانایی‌های علمی آنان برای ورود به دنیای کار و اشتغال و مقاطع تحصیلی بالاتر است. لذا پژوهشگران به شیوه‌های مختلف سعی در شناسایی عوامل تأثیرگذار بر شیوه‌های یادگیری افراد دارند. ازجمله عوامل مؤثر در کیفیت یادگیری را می‌توان به چگونگی تسلط ربع­های مغزی اشاره کرد (17).
چورچیل (Churchill) که به بررسی تسلط نیمکره راست و چپ مغز بر یادگیری و عملکرد کلیه دانشجویان دامپزشکی دانشگاه مینه سوتا در ایالات متحده آمریکا پرداخت. نتایج نشان داد که وقتی محتوا، طراحی و تحویل در نیمکره‌ها متعادل می­شوند تا به ترجیحات سبک یادگیری خود برسند بیشترین عملکرد تحصیلی گزارش شده است (18).
نتایج پژوهش فلوردلیز و فررا ( Ferrer& Flordeliza) تحت عنوان تأثیر تسلط ربع­های مغزی دانشجویان و عملکرد تحصیلی آن­ها در ریاضیات نشان داد که کسانی که از نیمکره­ی چپ خود بیشتر استفاده می­کنند در درس جبر عملکرد خوبی دارند و کسانی که از نیمکره­ی راست خود بیشتر استفاده می­کنند در دروس مثلثات و بردارها عملکرد بهتری دارند. بنابراین نحوه استفاده از نیمکره مغزی در یک نوع فعالیت یادگیری خاص می­تواند مؤثر باشد (19). همان­طور که بیان شد پردازش مغز در این چهار ربع به هم پیوسته یا     به­طورکلی در «سبک­های تفکر» صورت می­گیرد و زمانی افراد به­طور انفرادی تمایل به تفکر با شیوه‌ای خاص دارد، به­طور قطع بیشتر از آن نوع تفکر استفاده می‌کند و آن قسمت و ربع مغز، گسترده­تر می­شود. این­که دانشجویان از کدام ربع استفاده بیشتری دارند بر روی عملکرد تحصیلی آنان می­تواند تأثیر مثبت یا سوء بر جای بگذارد و از طرفی باتوجه به اهمیت سلامت و درمان و تأمین نیروی انسانی متخصص و کارآمد از طرف دانشگاه علوم پزشکی و اهمیت عملکرد تحصیلی دانشجویان و لزوم یادگیری خودراهبر، محققین در پژوهش حاضر بر آن شدند تا نقش تسلط ربع­های مغزی را بر عملکرد تحصیلی و از طریق نقش   واسطه­ای یادگیری خودراهبر برآورد کنند. لذا مدل مفهومی پژوهش در شکل شماره یک ترسیم شد.

روش ­ها
این پژوهش از نظر هدف، از نوع کاربردی و از منظر روش، توصیفی همبستگی از نوع معادلات ساختاری محسوب می‌شود. جامعه آماری مورد بررسی این پژوهش شامل کلیه دانشجویان (5120 نفر) دانشگاه علوم پزشکی زاهدان بود. براساس جدول کرجسی و مورگان (Kerjci & Morgan) 357 نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی در سال تحصیلی   98-97 از طریق نمونه­گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. توزیع جمعیت­شناختی به این صورت بود که از 357 نفر، 201 دانشجو دختر (3/56 درصد) و 156 نفر پسر (6/43 درصد) و از نظر سنی، 103 نفر از آنان در محدوده سنی 22-18     (28 درصد)، 114 نفر در سنین 27-23 سال (9/31 درصد) و 140 نفر بالای 28 سال (2/39 درصد) سن داشتند. معیار ورود به مطالعه عبارت بودند از دانشجویان دختر و پسر که در سال تحصیلی 98-1397 مشغول به تحصیل بودند و ملاک خروج، عدم تمایل شرکت­کنندگان به ادامه همکاری در مطالعه بود. جهت جمع­ آوری اطلاعات در این پژوهش از سه پرسشنامه استفاده شد.
پرسشنامه تسلط ربع­های مغزی: جهت بررسی تسلط ربع­های مغزی از پرسشنامه استاندارد تسلط ربع­های مغزی ندهرمن (Nedherman) با 31 گویه و 4 بعد تسلط ربع A، تسلط ربع B، تسلط ربع C، تسلط ربع D، براساس مقیاس لیکرت استفاده شد. در ایران نیز متخصصان و اساتید امر روایی آن را مورد تأیید قرار داده و از سال 1380 این پرسشنامه در کارگاه­های تفکر خلاق و غیره جهت شناخت افراد از تسلط مغزیشان مورد استفاده قرار گرفته است. در مطالعات مقدسی (1389) پایایی پرسشنامه از طریق آلفای کرونباخ 84/0، عزیزی نژاد (1395) 81/0 و عربی (1393) 89/0 بدست آمده است (17،20،21). جهت بررسی روایی این پرسشنامه از مقیاس CVR و CVI برای سنجش روایی پرسشنامه استفاده شد. به­منظور روایی محتوایی، پرسشنامه در اختیار 10 نفر از متخصصین رشته مدیریت آموزشی در دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشگاه علوم پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی زاهدان قرار گرفت. در پرسشنامه تسلط ربع­های مغزی میزان CVR برای کل پرسشنامه برابر 92/0 و برای ابعاد (تسلط ربع A، تسلط ربع B، تسلط ربع C، تسلط ربع D) به ترتیب (82/0، 84/0، 81/0، 79/0) بدست آمد. همچنین مقدار CVI برای کل پرسشنامه برابر 96/0 و برای ابعاد آن به ترتیب (85/0، 87/0، 84/0، 82/0) حاصل شد که باتوجه به مقادیر به­دست آمده، روایی مورد تأیید است. برای سنجش پایایی این پرسشنامه، قبل از اجرای اصلی، پرسشنامه در اختیار 30 نفر از پاسخ­دهندگان قرار گرفت و سپس ضریب آلفای کرونباخ آن برای پرسشنامه تسلط ربع­های مغزی برابر 91/0 بدست آمد که نشان از پایایی خیلی خوب بود.
پرسشنامه عملکرد تحصیلی: پرسشنامه عملکرد تحصیلی استاندارد در سال 2004 توسط فام و تیلور (Pham & Taylor) طراحی شد، در ایران توسط درتاج (1383) برای جامعه ایرانی اعتبار یابی شد که دارای 28 گویه­ی 5 گزینه­ای با مقیاس لیکرت و 5 بعد (خودکارآمدی، تأثیرات هیجانی، برنامه­ریزی، فقدان کنترل پیامد، انگیزش) بکار گرفته شد. در پژوهش درتاج میزان پایایی این پرسشنامه با استفاده از روش همسانی درونی (آلفای کرونباخ) برابر با 74/0 و روایی آن از طریق روایی محتوایی و سازه مورد تأیید قرار گرفت (22). جهت بررسی شاخص­های روایی پرسشنامه از مقیاس CVR  و CVI که هر دو روشی برای سنجش روایی پرسشنامه است، استفاده گردید. پرسشنامه مورد نظر در اختیار 10 نفر از متخصصین رشته مدیریت آموزشی در دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشگاه علوم پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی زاهدان قرار گرفت. در پرسشنامه عملکرد تحصیلی میزان CVR برای کل پرسشنامه برابر 88/0 و برای ابعاد (خودکارآمدی، تأثیرات هیجانی، برنامه­ریزی، فقدان کنترل پیامد، انگیزش) به ترتیب (83/0، 80/0، 79/0، 85/0، 82/0) و همچنین مقدار CVI برای کل پرسشنامه برابر 93/0 و برای ابعاد آن به ترتیب (86/0، 83/0، 82/0، 88/0، 87/0) حاصل و باتوجه به مقادیر به­دست آمده روایی مورد تأیید شد. برای سنجش پایایی این پرسشنامه، قبل از اجرای اصلی، پرسشنامه در اختیار 30 نفر از پاسخ­دهندگان قرار گرفت و سپس ضریب آلفای کرونباخ آن 73/0 بدست آمد که نشان از پایایی مناسب داشت.
پرسشنامه یادگیری خودراهبر: برای سنجش یادگیری خودراهبر از پرسشنامه یادگیری خودراهبر ویلیامسون (Williamson) (2007) با 36 گویه 5 گزینه­ای لیکرت و با 5 بعد (آگاهی، راهبردهای یادگیری، فعالیت­های یادگیری، ارزشیابی، مهارت بین فردی) می­باشد. در پژوهش محمدی، ناصری جهرمی و رحمانی  (1395) پایایی این پرسشنامه 91/0 و روایی صوری و محتوایی آن نیز مورد تأیید قرار گرفت (23). همچنین در مطالعه طهماسبی و احقر قدسی (1396) پایایی آن 89/0 گزارش شد (24). جهت بررسی روایی این پرسشنامه از مقیاس CVR و CVI استفاده شد. پرسشنامه مورد نظر در اختیار 10 نفر از متخصصین رشته مدیریت آموزشی در دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشگاه علوم پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی زاهدان قرار گرفت. در پرسشنامه یادگیری خودراهبر میزان CVR برای کل پرسشنامه برابر 96/0 و برای ابعاد (آگاهی، راهبردهای یادگیری، فعالیت های یادگیری، ارزشیابی، مهارت بین فردی) به ترتیب (71/0، 75/0، 81/0، 79/0، 86/0) و همچنین مقدار CVI برای کل پرسشنامه برابر 99/0 و برای ابعاد آن به ترتیب (79/0، 80/0، 86/0، 81/0، 89/0) حاصل شد که باتوجه به مقادیر به­دست آمده روایی آن تأیید مورد تایید قرار گرفت. برای سنجش پایایی، ابتدا پرسشنامه در اختیار 30 نفر از پاسخ­دهندگان گذاشته شد و سپس ضریب آلفای کرونباخ آن 94/0 بدست آمد که نشان از پایایی خیلی خوب دارد.
به­منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها در این پژوهش از آمار توصیفی (درصد، فراوانی و میانگین) و آمار استنباطی (ضریب همبستگی پیرسون و مدل معادلات ساختاری) استفاده شد. محاسبات بوسیله نرم­افزارآماری SPSS.Ver.23 و Lisre.Ver.l8.8 انجام شد. پژوهش حاضر در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی زاهدان مطرح و تأییدیه اخلاق به شماره IR.ZAUMS.REC.1397.414 را کسب کرد. جهت رعایت ملاحظات اخلاقی پژوهش، ضمن توضیح هدف پژوهش به گروه نمونه اطمینان داده شد که داده­های پرسشنامه محرمانه تلقی شده و تنها در راستای اهداف پژوهش استفاده خواهد گردید. بی­نام بودن پرسشنامه­ها و استفاده از شماره به جای نام صورت گرفت و از جمع­آوری اطلاعات غیرضروری و غیرمرتبط خودداری گردید.
یافته­ ها
نتایج نشان داد که تسلط ربع­های مغزی بر عملکرد تحصیلی دانشجویان اثر مستقیم دارد (25/9=t). همچنین طبق نتایج بدست آمده تسلط ربع­های مغزی بر یادگیری خود راهبر اثر مستقیم دارد (31/8=t). یافته­ها نشان داد که تسلط ربع­های مغزی بر عملکرد تحصیلی با نقش میانجی یادگیری خودراهبر هم اثر مستقیم (439/0) و هم اثر غیرمستقیم (39/0) دارد (جدول1، شکل 2،3). نتایج جدول شماره یک اثر غیرمستقیم تسلط ربع­های مغزی (739/0) بر عملکرد تحصیلی معنی­دار نشان می­دهد. از آنجایی­که این اثر به­واسطه یادگیری خودراهبر، بر عملکرد تحصیلی وارد می­شود، نقش واسطه­ای این متغیر در ارتباط تسلط ربع­های مغزی بر عملکرد تحصیلی تأیید می­شود. همچنین ابعاد تسلط ربع­ های مغزی و یادگیری خودراهبر نیز 82 درصد از تغییرات عملکرد تحصیلی را تبیین می­کنند. تسلط ربع­های مغزی نیز 73 درصد از تغییرات عملکرد تحصیلی را پیش­ بینی می­کند.


براساس نتایج بدست آمده از جدول شماره یک تسلط ربع­های مغزی بر عملکرد تحصیلی اثر مستقیم دارد (73/0). همچنین نتایج نشان داد که تأثیر تسلط ربع­های مغزی بر عملکرد تحصیلی معنی­دار است (25/9=t). همچنین نتایج حاکی از آن بود که تسلط ربع­های مغزی اثر مستقیمی بر یادگیری خودراهبر دارد (66/0) و تأثیر تسلط ربع­های مغزی بر یادگیری خودراهبر معنی­دار (31/8=t) است (جدول 1). شکل شماره دو و سه نشان می­دهد تسلط ربع­های مغزی به واسطه یادگیری خودراهبری بر عملکرد تحصیلی اثر دارد. یادگیری خودراهبری دارای نقش میانجی بین تسلط ربع­های مغزی و عملکرد تحصیلی است. درواقع تسلط ربع­های مغزی هم اثر مستقیم (66/0) و هم اثر غیرمستقیم به­واسطه یادگیری خودراهبر بر عملکرد تحصیلی (39/0) دارد. همچنین نتایج نشان داد که بین یادگیری خودراهبر با عملکرد تحصیلی رابطه معنی­دار (94/8=t) وجود دارد (جدول 1).

شاخص RMSEA (Root Mean Square Error of Approximation) یکی از شاخص­های اصلی نیکویی برازش  در مدل معادلات ساختاری است. ریشه میانگین مربعات خطاهای تخمین یا همان RMSEA در بیشتر تحلیل‌های عاملی تائیدی و مدل­های معادلات ساختاری استفاده می‌شود. براساس دیدگاه مک‌کالوم، براون و شوگاوارا (McCallum, Brown and Shogavara) اگر مقدار این شاخص کوچک­تر از 1/0 باشد برازندگی مدل عالی است. اگر بین 1/0 و 5/0 باشد برازندگی مدل خوب است و اگر بین 5/0 و 8/0 باشد برازندگی مدل متوسط است. شاخص 2/dfӼ اگر بین 1 تا 5 باشد قابل قبول است (25). شاخص GFI (Goodness of fit index): مقدار GFI باید برابر یا بزرگ­تر از 9/0 باشد. دامنه تغییرات GFI بین صفر و یک می‌باشد. مقدار قابل قبول این شاخص باید برابر یا بزرگ­تر از 9/0 باشد. شاخص NFI ((Normed Fit Index: شاخص بنتلر- بونت یا Bentler-Bonett هم نامیده می‌شود برای مقادیر بالای 9/0 قابل قبول و نشانه برازندگی مدل است. شاخصCFI (Comparative Fit Index): شاخص برازش تطبیقی نیز توسط بنتلر ارائه گردید. این شاخص برای مقادیر بالای 9/0 قابل قبول و نشانه برازندگی مدل است. شاخص IFI (Incremental Fit Index): یکی دیگر از شاخص‌های برازش است. این شاخص برای مقادیر بالای 9/0 قابل قبول و نشانه برازندگی مدل است (26). همان­طور که جدول شماره  دو نشان می­دهد شاخص­های برازندگی مدل این پژوهش حد نصاب شاخص­های مورد قبول را به­دست آورده است. بنابراین می­توان گفت که مدل حاصل شده از پژوهش دارای برازش قابل قبول و مناسبی است.
بحث و نتیجه­ گیری
این مطالعه با هدف تأثیر تسلط ربع­های مغزی بر عملکرد تحصیلی با نقش میانجی یادگیری خودراهبر در بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهر زاهدان انجام گرفت.  یافته­های این پژوهش نشان داد که تسلط ربع­های مغزی دانشجویان بر عملکرد تحصیلی آنان هم اثر مستقیم و مثبت و هم اثر غیرمستقیم از طریق یادگیری خودراهبر دارد. تأثیر تسلط ربع­های مغزی بر یادگیری خودراهبر مستقیم و مثبت و همچنین یادگیری خودراهبر هم بر عملکرد تحصیلی دانشجویان اثر مستقیم و مثبت دارد. به این ترتیب ربع­های مغز افراد بر عملکرد تحصیلی آنان اثر می­گذارد. چورچیل (Churchill) در سال 2018 به بررسی تسلط نیمکره راست و چپ مغز بر یادگیری و عملکرد کلیه دانشجویان دامپزشکی دانشگاه مینه سوتا در ایالات متحده آمریکا پرداخت. نتایج پژوهش وی نشان داد که نیمکره­های مغزی و نوع ربع آن بر یادگیری خود و عملکرد تحصیلی دانشجویان اثر می­گذارد (18) و از این منظر با یافته­های پژوهش حاضر همسو است. پیشینه­های مرتبطی در رابطه با تأثیر دو به دو متغیرها بر هم در راستای سوال­های پژوهش وجود دارد. همچنان که، پژوهشی توسط فلوردلیزا تحت عنوان تسلط ربع­های مغزی دانشجویان و عملکرد تحصیلی آن­ها در ریاضیات انجام گرفت و همچنین طبق نقل قول فلوردلیزا از پژوهش مروه افلاز (Marwa Aflaz) که به بررسی تأثیر تسلط ربع­های مغزی بر عملکرد تحصیلی فراگیران در درس زبان در ترکیه در سال 2011 انجام گرفت با مطالعه حاضر همسو است (19). چرا که نتایج    پژوهش­های این محققان نشان داد که تسلط نیمکره­های مغز بر عملکرد تحصیلی تأثیر می­گذارد. نتایج مطالعه صبحی قراملکی در سال 1393 تحت عنوان مقایسه تسلط نیمکره­های مغزی ای، بی، سی و دی دانشجویان عادی و ناتوان یادگیری ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﻴﻦ فراگیران ﻋـﺎدی و ﻧﺎﺗـﻮان ﻳﺎدﮔـﻴﺮی در ﻫﺮ ﭼﻬـﺎر نیمکره ﻣﻐﺰی ﺗﻔﺎوت معنی­­داری وﺟـﻮد دارد (15). ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ فراگیران ﻧﺎﺗـﻮان ﻳﺎدﮔـﻴﺮی در ﻫﺮ ﭼﻬﺎر نیمکره، ﻧﻤـﺮه کم­تری ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ فراگیران ﻋﺎدی به­دست آوردﻧﺪ. در ادﺑﻴﺎت آﻣﻮزﺷﻲ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺛﺒﺎت ﺷﺪه، ﻳﺎدﮔﻴﺮی زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻞ ﻣﻐﺰ در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻳﺎدﮔﻴﺮی درﮔﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ­ﻫـﺎی آﻣﻮزﺷـﻲ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﻧﺤﻮی ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ از ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ‌ﻫﺎی ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﺳﺒﻚ ﺗﻔﻜﺮ اﺳﺘﻔﺎده کنند. باتوجه به نتایج به­دست آمده درک صحیح تسلط­های ربع­های مغزی می­تواند در جهت افزایش عملکرد تحصیلی دانشجویان کمک کند. چرا که تسلط ربع­های مغزی عامل مهمی برای عملکرد تحصیلی می­باشد.
در ارتباط با تأثیر تسلط ربع­های مغزی بر یادگیری خودراهبر، یافته­های پژوهش حاضر تأثیر مستقیم و مثبت را نشان داد. نتایج مطالعه امینی و همکاران با هدف بررسی رابطه     سبک­های یادگیری با غلبه طرفی مغز دانشجویان به­منظور استفاده در طراحی آموزشی حاکی از آن بود که دانشجویان دو رشته­ی مهندسی و پزشکی از لحاظ شیوه­های درک و پذیرش داده­ها با یکدیگر تفاوت دارند. همچنین ادامه یافته­های پژوهش امینی و همکاران مربوط به سبک­های یادگیری نیز نشان داد که دانشجویان رشته پزشکی بیشتر از سبک واگرا استفاده می­کنند. درحالی­که دانشجویان رشته مهندسی گرایش بیشتری به سبک همگرا دارند. در ارتباط با غلبه مغزی بیشتر دانشجویان هر دو رشته تحصیلی از هر دو نیمکره مغز برای درک و پذیرش اطلاعات استفاده می­نمایند (27). این یافته با نتایج مطالعه حاضر مبنی بر تأثیر ربع­های مغزی بر یادگیری خودراهبر همسویی دارد. همچنین نتایج مطالعه ناظمی در سال 1396 نشان داد که بین    سبک­های یادگیری و تسلط ربع­های دانشجویان ارتباط  معنی­دار وجود دارد. بدین معنی که سبک­های معنی­دار واگرا و جذب­کننده و تسلط بر ربع­های مغزی دی و سی و سبک­های یادگیری همگرا و انطباق یابنده با تسلط بر ربع­های مغزی ای و بی ارتباط مستقیم دارد (28). باتوجه به این­که پژوهش حاضر تأثیر مثبت و مستقیم تسلط ربع­های مغزی را بر یادگیری نشان داد. لذا این یافته با نتایج پژوهش ناظمی همخوانی دارد. در تبیین این یافته می­توان گفت که به­دلیل انعطاف­پذیری و قابلیت تغییر در مغز تجربیات ناشی از یادگیری خودراهبر  می­تواند در مغز تغییراتی را ایجاد کند و تسلط بر قسمت­های مختلفی از مغز را سبب شود، باتوجه به اهمیت عملکرد تحصیلی دانشجویان و همچنین تاثیرات سبک­های یادگیری بر عملکرد شناختی آن­ها در سطح رفتاری و مغزی نیاز است که آموزش بیشتری در زمینه یادگیری خودراهبر مناسب هر دانشجو برای اساتید درنظر گرفته شود؛ بنابراین باید به تأثیرات استفاده از تسلط­های ربع­های مغزی بر کیفیت یادگیری افراد و عملکرد شناختی آن­ها اشاره کرد. بنابراین تسلط ربع­های مغزی  می­تواند روحیه یادگیری را در دانشجویان افزایش دهد. در قسمت دیگری از پژوهش حاضر، تأثیر مستقیم یادگیری خودراهبر بر عملکرد تحصیلی دانشجویان مورد تأیید قرار گرفت. نتایج مطالعه قمی و همکاران در سال 96 در بین دانشجویان علوم پزشکی قم نشان داد که یادگیری خودراهبر و زیرمقیاس­های آن با عملکرد تحصیلی آنان همبستگی مثبت و معنی­داری دارد (10). همچنین با یافته­های پژوهشی مظلومیان و همکاران در سال 97 تحت عنوان تأثیر استفاده از تکنولوژی، یادگیری خودراهبر بر عملکرد تحصیلی فراگیران به شیوه­ی مروری صورت گرفت (9) همسو است. ﺧﻮدراﻫﺒﺮی در یﺎدﮔﯿﺮی ﺳﺒﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ دانشجویان ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ در یﺎدﮔﯿﺮی را ﺑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﺴﺒﺖ دﻫﻨﺪ و آن را ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻼش و آﮔﺎﻫﯽﻫﺎی ﺧﻮد ﺑﺪاﻧﻨﺪ و درﻧﺘﯿﺠﻪ رﺿﺎیﺖ آﻧﺎن اﻓﺰایﺶ یﺎﺑﺪ؛ ایﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ اﻫﻤﯿﺖ آﻣﻮزش ایﻦ ﻣﻬﺎرتﻫﺎ ﺑﻪ دانشجویان ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮی از راﻫﺒﺮدﻫﺎ و ﻣﺪلﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ.
لذا می­توان بیان داشت که با مشخص ساختن سبک فکری و چگونگی تسلط ربع­های مغزی دانشجویان می­توان به بهبود اثربخشی یادگیری آنان کمک کرد. همان­طور که بیان شد پردازش مغز در این چهار ربع به هم پیوسته از قبیل ربع نظریه پرداز؛ ربع سازمان‌­دهنده؛ ربع انسان­گرا؛ ربع نوآور یا   به­طورکلی در «سبک­های تفکر» صورت می­گیرد و زمانی افراد به­طور انفرادی تمایل به تفکر با شیوه‌ای خاص دارد، به­طور قطع بیشتر از آن نوع تفکر استفاده می‌کند و آن قسمت و ربع مغز، گسترده­تر می­شود. این­که دانشجویان از کدام ربع استفاده بیشتری دارند بر روی کیفیت یادگیری و عملکرد تحصیلی آنان می­تواند تأثیر مثبت یا سوء بر جای بگذارد. کیفیت یادگیری دانشجویان تعیین­‌کننده پیشرفت تحصیلی آن‌هاست، بر همین اساس امروزه کیفیت یادگیری و در نتیجه پیشرفت تحصیلی یکی از مهم‌ترین ملاک‌های ارزیابی عملکرد فرد تدریس­کننده محسوب می‌شود. با توجه به این­که بخش مهمی از تأمین سلامت و درمان توسط دانشگاه­های علوم پزشکی انجام می­گردد، توجه به چگونگی عملکرد تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی و عوامل مؤثر بر آن، دارای اهمیت است. بنابراین پیشنهاد می­گردد باتوجه به اهمیت عملکرد و پیشرفت تحصیلی و همچنین اثرات تسلط ربع­های مغزی بر یادگیری، آموزش بیشتری در زمینه سبک­های یادگیری مناسب درنظر گرفته شود. لذا توصیه  می­شود در جهت آگاه کردن دانشجویان از نوع تسلط ربع­های مغزی­شان، برنامه­ها و کارگاه­های در سطح دانشگاه اجرا گردد، چرا که باتوجه به یافته­های این پژوهش مشخص شد که نوع تسلط ربع­های مغزی بر یادگیری خودراهبر و عملکرد تحصیلی دانشجویان اثر مستقیم و غیرمستقیم دارد. پژوهش حاضر نیز مانند هر پژوهش علمی، دارای محدودیت­هایی است. نتایج بدست آمده مربوط به یک دوره زمانی است که داده­ها جمع­آوری شده­اند و گذشت زمان ممکن است سبب تغییر نتایج گردد. پژوهش حاضر بر روی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی زاهدان انجام شده و تعمیم آن به سایر دانشجویان باید با احتیاط صورت گیرد.
قدردانی
این مقاله برگرفته از پایانامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت آموزشی با کد اخلاق  IR.ZAUMS.REC.1397.414می­باشد. پژوهشگران بر خود لازم می­دانند از مسئولین و دانشجویان محترم دانشگاه علوم پزشکی زاهدان که امکان انجام این مطالعه را فراهم نمودند تشکر و قدردانی نمایند.
فهرست منابع
1. Ghamari F, Mohammad Beygi A, Mohammad Salehi N. [The Association between Menal Health and Demographic factorswith Educaional Success in Students of Arak university]. Journal of babol university of medical science 2010; 12 (1): 118-124. [Persian]
2. Ismaili Kh. [Self-Learning Predictions Lead in High School Student Test Anxiety. [dissertation]. Islamic Azad University of Marvdasht ; 2014. [Persian]
3. Bahre dar M.[Comparison of mastery of brain quarters and behavioral brain systems in students with high and low impulsivity]. International Conference on Psychology Educational Sciences and Behavioral Sciences; 2017 Jul 30; Tehran. [Persian]
4. Izadi A, Barkhordari M, Shojai Z, Zaheri M. [Self-Directed learning readiness in baccalaureate nursing students in different academic years and its relationship with anxiety and self-esteem]. JNE 2014; 2 (4): 80-89. [Persian]
5. Ghobadi K, Hadadi S, Dadashzadeh S. [Achievement Goals Prioritization of Nursing and Midwifery Students and its Relationship with Self-Directed Learning]. Bimonthly of Education Strategies in Medical Sciences 2015; 8 (4): 223-229. [Persian]
6. Fisher M, King J, Tague G. Development of a self-directed learning readiness scale for nursing education. Nurse Education 2009; 21: 516- 525. [DOI:10.1054/nedt.2001.0589]
7. Nadi M A, Sajadiyan I. [A Study on Factor Construction, Validity, Relibility and Normalistion of Organizational Learning Capability Scale Middle School Teachers in the City of isfahan]. Journal of Educational Innovations 2012; 10 (40): 105-130. [Persian]
8. Raeisi B, Kiykha A. [The Role of Self-Regulated Learning Strategies and Motivational Beliefs on the Academic Performance of High School Boys in Zahedan]. Studies in Psychology and Educational Sciences Summer 2017; 20: 1-22. [Persian]
9. Mazlumian S, Coty. The effect of technology use, self-directed learning on learners' academic performance. 6th Iranian Scientific Research Conference on Educational Sciences and Psychology Social and Cultural Damages of Iran 2018. [Persian]
10. Ghomi M, Moslemi Z, Mohammadi SD. [The Relationship between Self-Directed Learning with Academic Adjustment and Academic Performances in Students in Qom University of Medical Sciences].Educational Development of Jundishapur 2017; 8 (3): 260-274. [Persian]
11. Wang YL, Liang JC, Lin CY, Tsai CC. Identifying Taiwanese junior-high school students' mathematics learning profiles and their roles in mathematics learning self-efficacy and academic performance. Learning and Individual Differences 2017; 54, 92-101. [DOI:10.1016/j.lindif.2017.01.008]
12. Albert MA, Dahling JJ. Learning goal orientation and locus of control interact to predict academic self-concept and academic performance in college students. Personality and Individual Differences 2016; 97, 245-248. [DOI:10.1016/j.paid.2016.03.074]
13. Chakkaravarthy K, Ibrahim N, Mahmud M, Venkatasalu MR. Predictors for nurses and midwives' readiness towards self-directed learning: An integrated review. Nurse Education Today 2018; 69, 60-66. [DOI:10.1016/j.nedt.2018.06.030]
14. Haghighi Azar S. [Determining the type of students' thinking based on Hermann's model and its relationship with academic performance and student satisfaction in high school]. dissertation. Allameh Tabatabaei University of Tehran; 2015. [Persian]
15. Sobhi Gharamaleki N, Abolghasemi A, Dehghan H R. [Comprarsion of A, B, C and D Brain quadrations dominance in normal students and students with learning disabilities]. Journal of Learning Disabiltiles 2014; 3 (4): 59-79. [Persian]
16. Arabi S M, Saghateh aleslami A, Foladiyan J. [The Comparison of Brain Quadrant Dominance (Style of Thinking) between Athletic and Non - Athletic Students]. journal of development and motor learning 2014; 6 (3): 309-325. [Persian]
17. Moghadesi A, Siyd abbas zadeh M M, Ghanaei chaman abad A. [A Study of relationship between high school principals brain quadrant dominance and their performance effectineness]. Studies in education and psychology 2010; 11 (1): 133-150. [Persian]
18. Churchill JA. Teaching nutrition to the left and right brain: an overview of learning styles. J Vet Med Educ 2018; 35 (2): 275-80. [DOI:10.3138/jvme.35.2.275]
19. Floredeliza P, Ferrer. Comparison of Parametric and Nonparametric Test Results: Asian Demographics as Database. Academic Research International 2015; 6 (1): 35-46.
20. Azizi nejad B. [Investigating the relationship between the thinking style of the four brain segments and the skills of managers in Islamic University]. Management in The Islamic University. 2017; 12 (5): 379-394. [Persian]
21. Arabi M, Seghatoleslami A, Foladiyan J. [The Comparison of Brain Quadrant Dominance (Style of Thinking) between Athletic and Non-Athletic Students]. Journal of Development and Motor Learning 2014; 6 (3), 309-325. [Persian]
22. Dortaj F.[Investigating the effect of process and product mind simulation on improving students' academic performance, construction and standardization of academic performance test] [dissertation]. Tehran: Allameh Tabatabaei University; 2009. [Persian]
23. Mohammadi M, Naseri Jahromi R, Rahmani H. [Causal Model of Relationship of Self-directed Learning, Academic Values and Perception of the Quality of Faculty Members' Performance]. TLR 2016; 13 (1): 1-20. [Persian]
24. Tahmasbi F, Ahghar Ghodsi, Ahmadi A.[ Design and validation of the reverse learning pattern of entrepreneurial lessons and Its effectiveness is on self-directed learning and collaborative learning]. Educational Adminstration Research Quarterly 2019; 11 (41): 35-55. [Persian]
25. Habibi A, Advanpor M. [Structural Equation Modeling and Factor Analysis (Software Application Training)]. 1st ed.Tehran: Jihaddaneshgahi Publishing Organization; 2017. [Persian]
26. Kareshki H. Linear structural relationships in humanities research (basics and easy guide to using LISREL software) with LISREL software. 1 th ed. Tehran: Avay noor; 2019. [Persian]
27. Amini M, Alipoor A, Zaand B, Abrahimzadeh I. [A Study of Learning styles and Hemispjeric Dominance in university students with the intention of using the findings in instructional planning]. Journal of new approach in educational administration 2012; 3 (3): 137-152. [Persian]
28. Nazemi M R, Toozandehjani H. [The Relationship Between Learning Styles And Brain Quadrants Dominance Of Students]. Research in Curriculum Planning 2017; 14 (53): 137-145. [Persian]
ارسال پیام به نویسنده مسئول



XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Gholasi F, Salimi S, Mehdipoor Y. The Effect of Brain Quadrants Dominance on Academic Performance with the Mediating Role of Self-directed Learning. RME 2020; 12 (4) :5-15
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-986-fa.html

قلاسی فاطمه، سلیمی سمانه، مهدی پور یوسف. بررسی تأثیر تسلط ربع های مغزی بر عملکرد تحصیلی با نقش میانجی یادگیری خودراهبر دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی زاهدان. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1399; 12 (4) :5-15

URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-986-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 12، شماره 4 - ( 1399 ) برگشت به فهرست نسخه ها
پژوهش در آموزش علوم پزشکی Research in Medical Education