برای ارائه مراقبت‌های سلامت باکیفیت، داشتن پرستاران با صلاحیت بالینی بالا اجتناب‌ناپذیر است. از آنجایی‌که آموزش بالینی قلب آموزش پرستاری است و باعث ایجاد تفکر انتقادی و بازخورد در دانشجویان و نیز کسب صلاحیت و هویت حرفه‌ای در آن‌ها می­گردد (1)، بنابراین آموزش بالینی اثربخش امر ضروری برای رسیدن به این هدف مهم است. در ایران بیشترین آموزش بالینی دانشجویان توسط مربیان بالینی ارائه مـی‌گردد که تجـربه بالینی محدودی دارند (2). از طـرفی بررسی­ ها نشان می­دهند که کمبودهای اساسی در صلاحیت‌های حرفه­ای بیشتر مربیان بالینی وجود دارد که باعث آسیب به آموزش بالینی دانشجویان گردیده است (3) و نارضایتی دانشجویان را درپی­داشته است (4،5). کمبود هیئت‌علمی، کمبود پرستار، محدودیت‌های مالی برای آموزش پرستاران با صلاحیت از مشکلات جهانی است (6) و باتوجه به نیاز جامعه به مراقبین سلامت متبحر نیاز به ورود نیروی­کار پرستاری حرفه‌ای و باصلاحیت را به امر ضروری تبدیل کرده است (7). باتوجه به عدم استفاده از روش آموزش پرسپتور علی‌رغم اهمیت و فواید اثبات‌شده آن (8) در ایران آموزش بالینی بیشتر توسط مربیان در بالین ارائه می‌گردد. درگیر­کردن حرفه‌ای پرستاران در آموزش دانشجویان برای داشتن آموزش پرستاری باکیفیت مورد توجه صاحب­نظران می­باشد، با این حال پرستاران مسئولیتی برای مشارکت در امر آموزش بالینی دانشجویان احساس نمی‌کنند (9).

باتوجه به وضعیت موجود در آموزش بالینی ایران، بایستی از حضور مربیانی در بالین استفاده کرد که بتوانند آموزش بالینی باکیفیتی برای دانشجویان ارائه دهند و از ظرفیت­های آموزشی موجود در بالین مانند کمک­گرفتن از پرستاران در امر آموزش بالینی دانشجویان حداکثر استفاده را برای یادگیری دانشجو به عمل آورند. ارائه آموزش‌های لازم و تقویت مربیان در جهت بهبود مهارت­های آموزشی و ارتباطی نیز شاید بتواند تاحدی روند آموزش توسط مربیان را بهبود بخشد (10). بررسی‌ها نشان می­دهند که تنها داشتن مهارت بالین مربی برای آموزش بالینی دانشجویان کافی نیست و داشتن مهارت ارتباطی مناسب مربی با پرستاران تأثیر مثبتی در یادگیری دانشجویان دارد (11،10). ارتباط نامناسب مربی با کادر باعث نا­آشنایی پرستار با اهداف یادگیری دانشجو و در نتیجه کار ندادن و عدم اعتماد به دانشجو را باعث می­شود و فرصت آموزشی آن‌ها را محدود کرده و باعث خارج شدن پرستاران از آموزش بالینی دانشجویان می­ شود (12).
بررسی انجام‌شده در ایران نشان داد که همکاری پرستاران با دانشجویان ارتباط زیادی به نحوه تعامل مربی با آن‌ها دارد و بدون تعامل خوب و سازنده مربی با پرستاران، داشتن آموزش بالینی مناسب دور از انتظار می­باشد (13). از طرفی مربیان حتی اگر سواد کافی نیز داشته باشند از بحث و تعامل با پزشکان طفره می­روند که این به اعتمادبه‌نفس پایین آن‌ها برمی­گردد و اعتماد به ‌نفس پایین به‌نوبه خود به دانشجو نیز منتقل می­گردد و آموزش بالینی را دچـار خـدشه می­ کند (3). بعد دیگر ارتباط مربیان با دانشجویان می­باشد که یکی از ابعاد مهم مهارت ارتباطی مربی است تا علاوه بر آموزش بالینی مناسب، بازخوردهای مناسبی نیز برای دانشجویان ارائه دهد. همان‌گونه که نتایج مطالعه مروری انجام شده توسط تروو (Tervo) نشان می­دهد، برای داشتن عملکرد بالینی مناسب توسط دانشجویان وجود ارتباط مناسب بین مربی و دانشجو الزامی است (14)، هرچند این نوع ارتباط در ترم­های اول نقش پررنگ‌تری دارد و دانشجو به این ارتباط وابستگی بیشتری احساس می­کند ولی به‌طورکلی در تمام طول تحصیل به این ارتباط نیاز دارد (15).
 نتایج پایان‌نامه انجام‌شده با عنوان ارتباط دانش و مهارت مربیان آموزش دیده با موفقیت دانشگاهی دانشجویان پرستاری در آمریکا نشان داد که ارتباطی بین سطح دانش و مهارت مربی و موفقیت دانشگاهی دانشجویان وجود ندارد درحالی که مهارت ارتباطی و صداقت مدرس با موفقیت دانشگاهی دانشجویان مرتبط است (16). یافته ­های این مطالعه می­تواند تایید­کننده این مطلب  باشد که هنگامی دانشجو احساس کند مربی ارتباط خوبی با او دارد تأثیرش بر یادگیری دانشجو بیشتر از سطح سواد مربی می­باشد (17). افزایش کیفیت آموزش بالینی نیاز به مربیانی دارد که علاوه بر دانش نظری و مهارت عملی از مهارت ارتباطی خوبی برخوردار باشند تا بتوانند محیط بخش را برای دانشجویان خوشایند کرده و همکاری پرستاران بخش را جلب نمایند تا از این طریق کمبودهای موجود در مربیان آموزشی و محیط یادگیری بالین تاحدی بهبود یابد. با توجه به وضعیت کنونی، بایستی تمرکز جدی برروی مهارت ارتباطی مربیان و تأثیر آن‌ها در بهبود آموزش بالینی داشت تا از این طریق آموزش بالینی اثربخشی برای دانشجویان در بالین ارائه کرد. با توجه به این­که مطالعه‌ای درمورد مهارت‌های ارتباطی مربیان در بالین یافت نشد و بیشتر مطالعات به بعد ارتباط مربی با دانشجو پرداخته­اند.  لذا این موضوع در آموزش بالینی ایران، محققین را برآن داشت تا نقش مهارت ارتباطی مربیان را در آموزش بالینی دانشجویان پرستاری مورد بررسی قرار دهند.
روش ­ها
تحلیل محتوایی برای توصیف پدیده مورد مطالعه در دانشکده پرستاری تبریز وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تبریز استفاده شد. جامعه آماری پژوهش کلیه دانشجویان کارشناسی شاغل به تحصیل در دانشکده پرستاری تبریز به تعداد 800 نفر بودند. مشارکت­کنندگان، 20 نفر از دانشجویان کارشناسی پرستاری ترم چهارم و بالاتر بودند. 9 نفر از مشارکت‌کنندگان دختر و میانگین سن آنان 21 سال بود. مشخصات مصاحبه شوندگان در جدول شماره یک آورده شده است. سه دانشجوی اول با روش در دسترس در مطالعه شرکت داده شدند. این سه دانشجو دارای تجارب زیادی در زمینه­ی پدیده مورد مطالعه بودند و تمایل و توانایی برای انتقال این تجارب داشتند. با توجه به این­که دانشجویان ترم بالاتر همواره مقدار زیادی از تجربیات ترم­های پایین را نیز دارا هستند، این سه نفر از دانشجویان ترم آخر انتخاب شدند. سایر مشارکت­ کنندگان با روش هدفمند و براساس آنالیزمصاحبه­ های قبلی وارد مطالعه شدند. پژوهشگران نمونه­ ها را به‌گونه‌ای انتخاب نمودند که ضمن رعایت اصول نمونه­ گیری هدفمند، از نظر جنس، سال تحصیلی، وضعیت تحصیلی و زمینه فرهنگی دارای حداکثر تنوع باشند.
از آنجایی‌که بایستی دانشجویان حداقل دو ترم سابقه بالینی را داشته باشند، لذا از بین دانشجویانی که در انتهای ترم چهارم و بالاتر بودند انتخاب شدند. عدم ­ظهور کد و یا طبقه جدیدی در دو مصاحبه پیاپی به­عنوان اشباع درنظر گرفته شد و به مصاحبه ­ها خاتمه داده شد.

 داده ­ها با استفاده از مصاحبه ­های نیمه­ ساختاریافته، عمیق و رودررو بین ماه ­های مرداد تا دی سال 1396 جمع­ آوری شدند. مصاحبه پس از کسب رضایت آگاهانه از دانشجویان در محل مورد نظر آنان انجام ‌شد. مصاحبه با 9 مشارکت­ کننده در   اتاق­ هایی خصوصی در محیط­ های بالینی بعد از هماهنگی، در اتاق سرپرستار بخش برگزار شد. سایر مصاحبه­ها نیز در اتاق محقق در دانشکده پرستاری تبریز بعد از زمان کارآموزی و یا اتمام کلاس تئوری دانشجویان برحسب تمایل آن‌ها انجام ‌شد.
جهت شروع هر مصاحبه ابتدا سؤالاتی عمومی با هدف کاهش استرس و ایجاد جو اعتماد از مشارکت­کنندگان پرسیده ­شد. در ادامه، سؤالات اصلی مطرح ­شد مانند شما چه تجاربی از ارتباط با پرستاران دارید حضور مربی در بالین چه تاثیری بر آموزش بالینی شما داشت؟ حضور مربی بر همکاری پرستار و یا بیمار با شما چه تاثیری دارد؟ چقدر چنین موقعیت­ هایی را در محیط­های بالینی تجربه می­ نمایید؟
تمامی مصاحبه­ها توسط محقق اول (ا.ا) که در زمینه انجام مصاحبه­های کیفی مهارت کافی داشت انجام و آنالیز شد و برای پیاده­سازی دقیق ضبط شدند. طی مطالعه، 20 مصاحبه اولیه به‌طور متوسط 65 دقیقه (40-110 دقیقه) طول کشید و زمان 9 مصاحبه تکمیلی به‌طور متوسط 22 دقیقه (20- 35 دقیقه) بود. مصاحبه­ های بعدی با برخی از مشارکت‌کنندگان اولیه و برای تائید یافته ­های مصاحبه اولیه یا شفاف­ سازی برخی ابهامات صورت پذیرفت. مصاحبه‌ها تا زمانی که در سه مصاحبه پیاپی یافته و کد جدیدی به دست نیامد، ادامه پیدا کرد.
جهت درک کلیت مصاحبه­ها ابتدا قبل از پیاده­سازی فایل ضبط‌شده هر مصاحبه­ چندین بار گوش داده می­شد. سپس، مصاحبه ­ها به‌صورت کلمه به کلمه وارد نرم‌افزار MAXQDA.Ver. 10 شدند. آنالیز متن مصاحبه­ها به‌صورت هم‌زمان با جمع­آوری داده­ها و با استفاده از تکنیک­ های آنالیز محتوای مرسوم انجام شد (18). برای این­ منظور، ضمن مطالعه دقیق متن مصاحبه­ها واحد­های معنایی که ممکن بود یک کلمه، جمله یا حتی پاراگراف باشند، شناسایی شدند. این واحدهای معنایی بیان‌کننده یک معنی مهم برای   مشارکت­کنندگان در رابطه با پدیده مورد مطالعه بودند. در ادامه، برای هر واحدهای معنایی یک عنوان مناسب انتخاب ­شد. این مفاهیم تعیین ‌شده براساس شباهت­ها و تفاوت­های خود دسته­بندی ­شدند و مفاهیم انتزاعی­تری را شکل ­دادند. این روند تا شکل­گیری زیر طبقات و طبقه اصلی ادامه پیدا کرد. درنهایت، چهار زیر طبقه شکل گرفت و منجر به ظهور طبقه اصلی شد.
جهت تائید اعتبار داده ­ها از معیارهای مقبولیت، همسانی، تعیین و انتقال­ پذیری استفاده شد که توسط لینکلن و گوبا در سال 1985 معرفی‌شده‌اند (19). مقبولیت داده ­ها با اختصاص زمان طولانی برای جمع‌آوری داده­ ها و تائید یافته­ ها توسط سه نفر از مشارکت­ کنندگان تائید شد. با مقایسه ارزیابی سه پژوهشگر مستقل از کدهای ارائه‌شده برای دو مصاحبه همسانی داده­ها تائید شد. تعین یافته­ ها با ثبت دقیق تمامی مستندات مربوط به جمع ­آوری و تجزیه و تحلیل داده ­ها انجام شد. انتقال­ پذیری با جستجو برای موارد مغایر، نمونه­ گیری با حداکثر تنوع و تائید یافته ­ها توسط سه دانشجوی پرستاری که نمونه مطالعه نبودند انجام گرفت.
این مطالعه به تصویب کمیته منطقه­ای اخلاق در پژوهش در دانشگاه علوم پزشکی تبریز با کد اخلاقی IR.TBZMED.REC.1395.619 رسیده است. اطلاعات شفاهی درمورد مطالعه، نحوه مصاحبه ­ها و حقوق مشارکت­کنندگان به‌تمامی دانشجویان ارائه‌شده و رضایت‌نامه آگاهانه کتبی آنان اخذ گردید.
یافته­ ها
تجزیه‌و تحلیل داده‌های حاصل از مصاحبه منجر به ­ظهور چهار طبقه­ی تسهیل واگذاری کار توسط پرستار به دانشجو، جذب همکاری بیمار و همراه، افزایش اعتمادبه‌نفس دانشجو، تسهیل­گری ارتباطی مربی شد که در جدول شماره دو ویژگی ­های اصلی این زیر طبقات نیز آورده شده است.
تسهیل­ گری ارتباطی مربی
برای این­که دانشجویان بتوانند ارتباط خوبی با پرستاران داشته باشند و از تجربیات، دانش و مهارت آن‌ها در بالین برای کسب تجارب مثبت بالینی استفاده کنند، مربیان سعی می‌کنند با تسهیل­گری ارتباط میان آن‌ها را بهبود بخشند. زمانی که مربی دانشجو را مورد تعریف و تمجید قرار می‌دهد و اعتماد پرستار را برای همکاری با دانشجو جلب می‌کند و درواقع ارتباط میان آن‌ها را پایه‌گذاری می‌کند. در مقابل وقتی‌که پرستار و دانش و مهارت او را به دانشجو بیان می‌کند و اعتمادسازی متقابل اتفاق می‌افتد تأثیر مثبت آن در یادگیری دانشجو پررنگ خواهد بود.
«وقتی مربی، من را به پرستار تعریف می‌کند و پرستار می‌فهمد که من توانایی انجام مراقبت از بیمار را دارم و یا وظیفه‌شناس هستم همکاری‌اش با من بهتر می‌شود» (م 7)
مربی با آشنا ساختن دانشجویان با محیط بخش و نیز با کادر بخش به‌خصوص در جلسات اول باعث می‌شود دانشجو احساس راحتی بیشتری در بخش بکند و با شناختن پرستارهای و نیز با دریافت اطلاعات اولیه در مورد آن‌ها خواهد توانست فرد مناسب برای ارتباط و یادگیری را نیز پیدا کند.
«روز اول تو داخلی وقتی مربی مون گفت که پرستارهای این بخش همشان باسواد هستند و همکاری خوبی دارند هر سؤالی داشتید جواب می‌دهند به‌جز خانم ... که همکاری‌اش کمِ.  اون­ وقت من هم می­دونم بایستی سراغ کی­برم» (م 17). در بیشتر موارد برای این­که پرستاران بخش همکاری خوبی با دانشجویان داشته باشند معمولاً مربیانی باتجربه علاوه بر معرفی متقابل آن‌ها به هم از پرستارها درخواست همکاری با دانشجوها را می‌کنند و این روش در بیشتر موارد باعث جلب همکاری آن‌ها می‌شود به‌خصوص برای پرستارانی که احتمال همکاری کمی دارند چنین درخواستی تأثیر بیشتری دارد. «تا مربی‌مان گفت ایشان ترم پنج هستند امروز با این مریض کار می‌کنند لطفاً باهاشون همکاری کنید. ممنون از این­که همیشه کمک‌ حال ما بودید. پرستار واقعاً ازاین‌رو به این‌رو شد» (م 9).
در برخی موارد که اختلاف‌نظر و یا تعارضی نیز میان دانشجو و پرستار در بخش پیش بیاید، درصورتی‌که مربی توانایی و مهارت ارتباطی مناسبی داشته باشد بدون این­که مشکل جدی شود خواهد توانست از آن پیشگیری کرده و تعارض به وجود آمده را حل کند. با ارتباط مناسب با پرستار و در برخی موارد با میانجی­ گری کردن مربی اختلافات خیلی جدی میان دانشجو و پرستار حل‌شده و محیط بالینی برای یادگیری دانشجو مساعد می‌شود. «درسته من داروهای بیمار را داده بودم ولی پرستار می‌گفت: بایستی می‌دانستی که NPO هست و قرص‌هایش را نمی‌دادی. بگومگو بین ما اگه مربی­مون نبود به زد وخورد منجر می‌شد. چون واقعاً به من نگفته بود (پرستار) که بیمار NPO هست» (م 11).
تسهیل واگذاری کار توسط پرستار به دانشجو
 پرستاران مسئول اصلی بیمار هستند. در برخی موارد پرستار از این­که دانشجو اشتباهی را انجام­دهد و او مجبور به تحمل عوارض ناشی از خطای دانشجو شود، می‌ترسند و برای همین از سپردن کارهای بیمار به دانشجو خودداری می‌کنند. مربی نیز برای این­که دانشجو بتواند کار عملی انجام دهد و مهارت لازم را کسب کند تمام تلاش خود را انجام می­دهد تا بتواند از پرستار برای دانشجو کار بگیرد. زمانی­که دانشجو هنوز ارتباط خوبی با پرستار برقرار نکرده است، مربی سعی می­کند با برقراری ارتباط خوب با پرستاران و جلب اعتماد آن­ها نسبت به دانشجویان، برای آن­ها امکان انجام کارهای مراقبتی بیمار را فراهم سازد هرچند برخی از مربیان در انجام این کار ناتوان بودند و دانشجو به بحث و تبادل‌نظر با مربی در بخش اکتفا می‌کرد و کار عملی خاصی را در بخش انجام نمی‌دادند. این وضعیت در ترم­های پایین که دانشجویان با بخش و کارهای مراقبتی آشنایی کافی ندارند و نمی­توانند ارتباط خوبی با پرستاران برقرار کنند، دیده می­ شود.
«وقتی مربی‌مان با پرستار خوب رفتار می‌کند اون­ها هم به خاطر احترام مربی‌مان به ما نه نمی‌گویند و بیمار را تحویل ما می‌دهند و یا این­که کاری داشته باشِ به ما واگذار می‌کنند. حتی تو اورژانس مربی‌مان هم نبود ولی باز می‌گفتند دانشجوهای آقای... هستید؟  از ما سوال می­کردند که با کدام بیمارها می‌خواهید کار کنید و همون بیمارها را به ما می­ دادند» (م 20). در مواردی که ارتباط مربی با پرستارها خوب باشد علاوه بر اعتماد به دانشجوها باعث می‌شود پرستارها در کارهای مراقبتی بیمار به دانشجو کمک کنند و حمایت‌های بیشتری را از دانشجو به­عمل ‌آورند. انتقال تجربیات نظری و عملی برای دانشجویان و یا در مواردی همراهی آن‌ها در انجام رویه و یا آموزش فوت‌وفن برخی کارهای از تجربیات دانشجویان از گذراند در بخش‌های با مربیان بامهارت ارتباطی بالا بود. «تو اون بخش و یا تو بیمارستان سینا که همه مربی‌مان رو می‌شناختند ارتباط خوبی باهاش داشتند. ما مشکلی داشتیم به‌ندرت پیش مربی­مون می‌رفتیم چون پرستارها عین مربی به ما آموزش می‌دادند» (م 8).
 جذب همکاری بیمار و همراه
تا زمانی­که دانشجو با بیمار کار نکند و نتواند با بیمار ارتباط درمانی برقرار کند، یادگیری کامل در وی اتفاق نخواهد افتاد. در برخی موارد که بیمار به دانشجو سپرده می‌شود و یا این­که انجام رویه و یا مراقبت خاصی برای یک بیمار به دانشجو داده می‌شود، بیمار و یا همراه بیمار از این­که دانشجو است و ممکن است مهارت و یا دانش کافی برای انجام این کار را نداشته باشند، اجازه کار به دانشجو نمی‌دهند. در چنین شرایطی مربی مهم‌ترین فردی است که می‌تواند اعتماد بیمار و یا همراه بیمار را جلب کند و یا با بودن در کنار دانشجو این اطمینان را بدهد که همه‌چیز درست پیش می‌رود و جای نگرانی وجود ندارد. «تو بخش گوارش اصلاً بیمار اجازه نمی‌داد بهش دست بزنیم می‌گفت مگر من موش آزمایشگاهی هستم که می‌خواهید روی من تمرین کنید. مربی‌مان به‌زور قانعش کرد که این‌ها کارشان رو بلدند» ( م 1). درصورتی‌که مربی بتواند ارتباط صمیمی با بیمار برقرار کند و دراین‌ارتباط دانشجو را هم وارد کند دراین ­صورت بیشتر بیماران با دانشجو همکاری خوبی خواهند داشت. دادن تاریخچه خوب و همکاری برای معاینه و یا در مواردی درخواست برای آموزش مواردی که نمی‌دانند. وجود چنین همکاری دال بر اعتماد بیمار به دانشجو می‌باشد و معمولاً مربی در به وجود آمدن این اعتماد و همکاری نقش اساسی دارد. «دیروز بیماری داشتیم که آقای ... (مربی) توانسته بود قانعش کنه که چندنفری بتونیم او را معاینه قلبی بکنیم. چون کیس نادری بود. جوری همکاری می‌کرد که می‌گفت چرا اون یکی (همکلاسی) گوش نمی­کنه. بیا گوش کن یاد بگیر» (م 16).
افزایش اعتماد به ‌نفس دانشجو
وقتی مربی بتواند ارتباط خوبی با کادر برقرار کند و اعتمادسازی مناسبی داشته باشد دانشجویان نیز راحت‌تر و با اعتماد به‌ نفس به­طرف پرستار می‌روند تا چیزی بپرسند و یا درخواستی از او داشته باشند. درصورتی‌که دربرخی موارد مربیانی که با کادر مشکل ارتباطی داشتند نه ‌تنها ارتباطی میان پرستاران و دانشجویان نبود و در مواردی که درخواستی نیز از طرف دانشجویان بود با مخالفت و بی‌توجهی مواجه می‌شد. «وقتی مربی من راحت با پرستارها با سرپرستار خوش‌وبش می‌کند من هم با اعتمادبه‌نفس همراش می­روم و قاتی می­شم. کاری هم داشتم راحت می‌روم و درخواست می‌کنم بودن ترس و اضطراب» (م 3).
اعتماد به ‌نفس به وجود آمده در دانشجو در زمان رفتن به‌سوی بیمار و انجام مراقبت از بیمار نیز نمود پیدا می‌کند. دانشجویان ابراز می‌کردند وجود چنین اعتماد به‌ نفسی باعث بهبود همکاری و اعتماد بیمار به آن‌ها نیز می‌گشت. این اعتماد زمانی به­وجود می‌آمد که دانشجو احساس پشت‌گرمی نسبت به پرستار را داشت و بیان می‌کردند وقتی‌که اگر مشکلی پیش بیاید و یا خطایی اتفاق بیافتد پرستار از آن‌ها حمایت خواهد کرد. «وقتی من با پرستار ارتباطم خوب باشه و اون خودش به من بگه که برو فلان کار را برای فلان بیمار انجام بده. مشکلی هم پیش بیاد پشت من خواهد بود. آدم این‌جور مواقع اعتماد به ‌نفس پیدا می­کنه. راحت می­ره دنبال کار. مشکلی هم پیش بیاد راحت می­ تونه به پرستار بگه یا کمک بخواهد» (م 11).
زمانی ­که دانشجو اعتماد به ‌نفس لازم را از مربی دریافت کند. در ارتباط با سایر کادر بیمارستانی نیز دغدغه نخواهد داشت. ارتباط با پزشک، کمک پرستار و یا خدمات نیز برای دانشجو راحت‌تر خواهد بود. قابل‌ذکر است که در اکثر موارد مربیانی اعتماد به ‌نفس بالایی دارند که دانش نظری و مهارت عملی خوبی نیز دارند و آن را به دانشجویان خود منتقل می‌کنند، ولی مهارت ارتباطی ممکن است در مربیانی که مهارت عملی و یا دانش نظری بالایی ندارند نیز وجود داشته­ باشد. مهارت ارتباطی موجود در مربی زمینه‌ساز ارتباط خوب دانشجو در بالین شده و اعتماد به ‌نفس دانشجو را بالا می‌برد.
«درسته خانم... مربی) زیاد قوی نیست ولی خوب می­تونه همه را راه بیاورد. وقتی ما با ایشان بخش می‌رفتیم بخش و بیمار و همه دست ما بود و واقعاً هم همکاری‌شان با ما خوب بود» (م 13).

مهارت ارتباطی مربی عامل تاثیرگذار در کسب تجارب مثبت یادگیری بالینی دانشجویان به­ دست آمد و مطالعات دیگری نیز نشان داده­اند که مهارت ارتباط بین فردی یکی از معیارهای اصلی در کسب صلاحیت بالینی است (20) به‌گونه‌ای که به‌اندازه دانش و مهارت بالینی مربی در یادگیری دانشجویان در بالین مؤثر است (21). در مطالعه انجام­ شده توسط Woodruff تأثیر مهارت ارتباطی مدرس در نتایج دانشگاهی دانشجویان نیز به ‌وضوح نشان­ داده ­شده است درحالی‌که ارتباطی بین دانش و مهارت مربی و نتایج دانشگاهی دانشجویان وجود نداشت (16)، که می­ تواند نشان­ دهنده تاثیر مهارت ارتباطی مربی در کسب موفقیت تحصیلی و نیز کسب صلاحیت دانشجویان باشد.
دانشجویان برای کسب تجارب مثبت یادگیری به ارتباط و یادگیری از پرستاران نیاز دارند. این درحالی است که مربیان نیز برای آموزش ­دادن، حمایت و تسهیل دانشجویان به کادر بالینی متکی هستند (22). مربیان برای این­که بتوانند محیط بالینی را به محیط یادگیری بالین تبدیل کنند و دید مثبتی در پرستاران نسبت به دانشجویان ایجاد کنند، سعی در اعتمادسازی متقابل میان پرستاران و دانشجویان دارند. تا با ایجاد تعامل سازنده میان آن‌ها و با دریافت بازخورد مناسب دانشجو از عملکرد خودش، در بهبود حرفه‌ای شدن و کاهش فاصله تئوری و عمل قدم مؤثری برداشته شود (23). نقش مربی در اعتماد­سازی متقابل میان دانشجویان و پرستاران در مطالعه Wahyuni و همکاران نیز به ‌دست‌آمده است (24) که با نتایج مطالعه حاضر همسویی دارد.
مربی تلاش می­کند تا دانشجو بتواند مراقبت مستقیم به بیمار ارائه دهد، که نتیجه بررسی انجام­شده توسط  Dimitriadou و همکاران (2015) نشان داد که انجام مراقبت مستقیم توسط دانشجو فاصله تئوری و عمل را کاهش می­دهد (25). علاوه بر آن نتایج مطالعه حاضر نشان داد ارتباط خوب و سازنده مربی در بالین باعث تسهیل رویکرد تیمی شده و اهداف پرستار و دانشجو را با هم هم‌راستا می‌کند که با نتایج مطالعهPorter  و Willing مطابقت است (26).
نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن بود که مربیان علاوه بر ایجاد و تسهیل­ گر جو کار تیمی به‌عنوان حل‌کننده تعارضات به وجود آمده نیز هستند که  با نتایج مطالعه Wahyuni هخوانی دارد (24). نقش تسهیل‌کنندگی مربی برای دسترسی به اهداف آموزش بالینی نقش سازنده‌ای است و زمانی که مربی با بخش ناآشنا بوده و نتواند دانشجویان را با محیط و کادر بخش آشنا کند مشکلات ارتباطی میان دانشجو و پرستار به وجود خواهد آمد (27). چگونگی رابط بودن مربی نقش مهمی در ارتباط دادن و همکاری کادر با دانشجویان دارد (28) و یکی از عوامل مؤثر در یادگیری بالینی دانشجویان می‌باشد (29).
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که اگر مربی ارتباط خوبی با بخش برقرار کند در همکاری بخش نقش به سزایی دارد و درغیر این­صورت بخش برای دانشجویان دل­سردکننده بود. وقتی‌که مربی ارتباط خوبی با بخش برقرار نمی‌کرد پرسنل بخش احساس می‌کرد که آن‌ها علاقه‌ای برای یادگیری و کار در بالین ندارند. این نتایج در مطالعه حاضر با یافته­های  Andrews  و همکاران همخوانی دارد (28) و در بررسی کیفی انجام‌شده در ترکیه نیز ارتباط مناسب مدرس با پرستاران و تأثیر مثبت آن در یادگیری دانشجویان در بالین نشان داده شده است (11).
نداشتن ارتباط مناسب با پرستار یکی از موانع اصلی در یادگیری بالینی است (30) و همکاری و ارتباط نامناسب کادر با مربی (21) و یا دانشجویان (31) از مسائل مشکل‌ساز در آموزش بالینی است. تا زمانی­که مربی ارتباط مناسبی با کادر نداشته باشد انتظار برقراری ارتباط مناسب میان دانشجویان و پرستاران در بالین ممکن است به واقعیت نزدیک نباشد. ارتباط نامناسب مربی با کادر باعث ناآشنایی پرستار با اهداف یادگیری دانشجو و درنتیجه  کار ­ندادن و عدم اعتماد به دانشجو شده و باعث محدود شدن فرصت آموزشی دانشجویان در بالین می‌گردد (32). بررسی انجام‌شده در ایران نشان داد که همکاری پرستاران با دانشجویان ارتباط زیادی به نحوه تعامل مربی با آن‌ها دارد (13) و ارتباط نامناسب مربی با پرستاران از عواملی است که باعث خارج شدن پرستاران از آموزش بالینی دانشجویان می‌شود (12).
مربیان در بالین می‌توانند علاوه بر هموار کردن مسیر ارتباط میان پرستاران و دانشجویان، ارتباط بیماران و دانشجویان را نیز مسیردهی کرده و به ارتباط درمانی تبدیل کنند. مطالعات نشان می‌دهند که دانشجویان از برقراری ارتباط با بیماران می‌ترسند و اعتماد به‌ نفس کافی را نیز برای برقراری ارتباط با بیماران به‌خصوص در ترم‌های پایین ندارند و در مواجهه با بیماران دچار اضطراب و ترس نیز می‌شوند (33,34). درحالی‌که جلب همکاری و اعتماد بیماران توسط مربیان، باعث کسب اعتماد به ‌نفس در دانشجویان، کاهش استرس و بهبود مهارت‌های ارتباطی در آن‌ها می‌گردد (35) کـه با نتایج مطالعه حاضر هم­پوشانی دارد.
مهارت ارتباطی بالای مربی و تعامل خوب مربی با کادر و جلب همکاری و حمایت آن‌ها از دانشجویان بر اعتماد به‌ نفس دانشجویان در کار و تعامل در محیط بالینی تأثیر داشت که در مطالعه انجام‌شده در فنلاند نیز وجود داشت (14). تعامل سازنده و بازخورد مناسب پرستار در بهبود اعتماد به ‌نفس دانشجو از نتایج مطالعه مروری است (36) که در مطالعه حاضر نیز نتایج مشابه­ی به‌دست‌آمده است.
به­ وجود ­آوردن ارتباط سازنده میان دانشجویان و پرستاران در بالین و احساس تعلقی که دانشجو نسبت به محیط بالینی از این ارتباط کسب می‌کند، بر اعتماد به ‌نفسش می‌افزاید (37). از طرفی استقلال عملی که پرستار به‌واسطه ارتباط  به­ وجود ­آمده به دانشجو می‌دهد، نیز اعتماد به ‌نفس دانشجو را در کار بالینی و نیز تعامل با بیمار افزایش می‌دهد (38) که در مطالعه حاضر به نتایج مشابه­ی دست یافتیم.
برقراری ارتباط خوب مربی با دانشجویان و اعتماد به آن‌ها تأثیرش بر یادگیری دانشجو خیلی بیشتر از سطح سواد مربی است (17) و باعث فراهم ساختن یک تجربه بالینی با اعتبار داخلی و خارجی برای دانشجویان می‌شود (39). توانایی مربی در رفتار دوستانه، درک دانشجویان، احساس یکی­بودن با آن‌ها و سعی در تطبیق خود با آن‌ها از عوامل مهم برای حفظ دانشجویان، بهبود اعتمادبه‌نفس آن‌ها است (40). اعتماد به نفس مربی در ارتباط با کادر به دانشجویان منتقل می‌گردد (3). از سوی دیگر دیدگاه مربی نقش مؤثری در پرورش دانشجویان با اعتماد به ‌نفس و آماده‌سازی آن‌ها برای ارائه نقش پرستار در بالین دارند (41).
برای بهبود آموزش بالین دانشجویان پرستاری از طریق مربیان بایستی از حضور مربیانی در بالین بهره برد که علاوه بر دانش شناختی و مهارت عملی لازم برای آموزش دانشجویان در بالین، مهارت ارتباطی بالایی نیز داشته ­باشند تا بتوانند از ظرفیت­های آموزش موجود در بالین برای بالا بردن صلاحیت بالینی دانشجویان استفاده کنند. برای رفع ضعف‌های موجود در مربیان نیز راه­کارها و برنامه‌های آموزشی و عملی در نظر گرفت تا مربی علاوه بر داشتن صلاحیت بالینی بتواند در محیط یادگیری بالینی ارتباط خوبی با دیگران برقرار کند. اعتماد به ‌نفس کسب‌شده دانشجو از ارتباط با پرستار و بیمار می‌تواند در روند یادگیری دانشجو در بالین کمک‌کننده باشد.
قدردانی
در این مقاله از کلیه دانشجویان و معاونت پژوهشی دانشکده پرستاری و مامایی تبریز که ما را در انجام این پژوهش یاری کرده‌اند کمال تشکر را داریم.