[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
بایگانی مقالات زیر چاپ::
::
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
ثبت شده در

AWT IMAGE

AWT IMAGE

..
سامانه جامع رسانه های کشور

..
:: دوره 11، شماره 4 - ( 1398 ) ::
جلد 11 شماره 4 صفحات 71-64 برگشت به فهرست نسخه ها
نقش دروس آناتومی در یادگیری مراحل آموزش بالینی ازدیدگاه دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی گیلان
مائده محمدی، روح اله گازر ، سارا صیاد فتحی ، مرجان قربانی انارکولی ، ابراهیم زعیمی ، فریبا ندیم ، ابراهیم نصیری*
مرکز تحقیقات آموزش پزشکی، مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی گیلان، رشت، ایران. گروه علوم تشریح، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی گیلان، رشت، ایران ، ebrahimnasiri@gmail.com
واژه‌های کلیدی: آموزش، آناتومی، دانشجویان، پزشکی
متن کامل [PDF 624 kb]   (717 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (2834 مشاهده)
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: سنجش و ارزشيابي
متن کامل:   (1858 مشاهده)
مقدمه

آموزش آناتومی به­ عنوان یکی از مهم­ترین مباحث علم پزشکی طی سال ­های اخیر دست خوش تغییرات شگرفی شده است (2, 1). از ویژگی های شناخته شده ی آموزش علوم پزشکی لزوم یادگیری مهارت های عملی در کنار حیطه های شناختی و نظری می باشد (3). با توجه به نقش مـحوری درس آنـاتـومی، توسـعه دانش پزشکی و رسیدن به افق های نو بدون نوآوری در روش های آموزشی این درس، بسیار دشوار خواهد بود (4). در مباحث پزشکی علوم پایه بخشی از دانش بالینی و دانش بالینی نیز به نوبه ی خود جزئی از علوم پایه می باشد، به صورتی که می توان این دو مفهوم را جدایی ناپذیر توصیف کرد (5). برنامه آموزش پزشکی شامل دروس عمومی، علوم پایه، سمیولوژی، فیزیوپاتولوژی، کارآموزی و کارورزی است. شرط ارتقای دانشجویان این رشته به مراحل بالاتر، گذراندن کلیه دروس علوم پایه و قبول شدن در آزمون جامع علوم پایه می باشد (6). صدها سال است که آناتومی به عنوان پایه و اساس آموزش پزشکی مطرح است. فراگیری دقیق آناتومی بدن انسان توسط دانشجویان پزشکی لازمه ­ی درک تغییرات وضعیت بدن از یک موقعیت فیزیولوژیک به یک موقعیت پاتولوژیک می­باشد (7). دانش آناتومی دانشجویان پزشکی را در کلیه ی مقاطع تحصیلی برای فراگیری دقیق تر، تشخیص و درمان یاری خواهد کرد (2). ناتوانی دانشجویان در به خاطر سپردن تمام مطالب درسی ممکن است منجر به کاهش انگیزه آنان در یادگیری و عدم توانایی آنها در به کار گرفتن آموخته ها در بالین شود (1). برای بسیاری از دانشجویان این سوال مطرح است که آیا محتوای فعلی دروس علوم پایه به شکلی که در حال حاضر ارائه می شود، برای دستیابی به مهارت های بالینی، که هدف نهایی تربیت یک پزشک می باشد، ضروری و کافی به نظر می رسد؟ در یک بررسی مشخص شد که موارد شایعی که پزشکان عمومی با آنها مواجه بوده اند، در برنامه درسی آن­ها گنجانده نشده بود (5). اغلب دانشجویان درس آناتومی را به جهت حجم زیاد اصطلاحات و لزوم شناخت و به خاطر سپاری موقعیت اعضای داخلی بدن و مجاورت های آنها، جز دروس مشکل می دانند (9, 8). شیوه ی تدریس در آموزش آناتومی همانند سایر دروس علوم پایه، از فاکتور های مهمی است که می تواند در افزایش یادگیری دانشجو به میزان زیادی موثر باشد (10). امروزه در دانشکده های پزشکی برای تدریس دروس تئوری و عملی آناتومی از شیوه های متنوع آموزشی مانند سخنرانی، استفاده از مولاژ و تصاویر آموزشی و نیز تشریح جسد استفاده می شود، که این روش ها سبب بهبود کیفیت آموزش آناتومی در دهه های اخیر شده است (11, 8). هم چنین استفاده از وسایل کمک آموزشی مثل دیسک های فشرده کامپیوتری و همینطور ارائه درس تئوری همراه با درس عملی، باعث بهبود و تسهیل یادگیری این درس می شود. ارائه دروس علوم پایه با شیوه های جدید، به ویژه با روش هایی که بر ارتباط آنها با مسائل بالینی تاکید می کند، انگیزه ی دانشجویان را در یادگیری افزایش می دهد (10). نتایج تحقیق شریعتی و همکاران در سال ۸۴ نشان داد که نظرات کارآموزان و کارورزان درباره اهمیت کاربرد دروس آناتومی در مقطع بالینی تا حدودی با یکدیگر مشابه است به طوری که دانشجویان کارآموز و کارورز آناتومی تنه را دارای بیشترین نقش و کارآموزان درس آناتومی سر و گردن و کارورزان درس نوروآناتومی را به ترتیب دارای کمترین نقش در رسیدن به اهداف بالینی ذکر کردند (5). نتایج مطالعه قربانی و همکاران در سال ۷۹ در سمنان نشان داد که آناتومی تنه بیشترین نقش و نوروآناتومی کمترین نقش را در رسیدن به اهداف بالینی داشته است (12). مقایسه نتایج حاصل از مطالعه قربانی و نتایج حاصل از تحقیقی مشابه در دانشگاه علوم پزشکی قزوین، نشان داد که نظرات دانشجویان پزشکی و دندانپزشکی در برخی از دروس مشترک یکسان نیست. این امر بیانگر اهمیت کاربرد هر یک از دروس علوم پایه در مقطع بالینی پزشکی و دندانپزشکی به­ صورت مجزا  است (13).
با عنایت به این موضوع که دانشجویان در مراحل کارآموزی و کارورزی موظفند به صورت عملی دانش خود در زمینه علوم پایه را به کار بندند، و این مهم که همواره دانشجویان بعنوان محصول نهایی برنامه آموزش پزشکی هر دانشگاه محسوب شده و از این رو منبع معتبری برای کسب اطلاعات در مورد کیفیت و اثربخشی آموزش می باشند، به منظور ارزشیابی برنامه ریزی تحصیلی دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی گیلان ، به بررسی دیدگاه دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی گیلان در مورد نقش دروس آناتومی در یادگیری آنها طی مراحل آ بالینی پرداختیم تا در صورت لزوم در مسیر پاسخگوئی به مشکلات احتمالی نیاز های بالقوه ی آموزشی گام برداریم.
روش­ ها
این مطالعه­ ی توصیفی-  تحلیلی در سال ۱۳۹۵ با روش نمونه­ گیری سرشماری انجام شد. جمعیت مورد مطالعه، کلیه­ی دانشجویان پزشکی مراحل بالینی (کارآموزی و کارورزی) دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی گیلان بودند. جمع آوری اطلاعات با استفاده از پرسشنامه­ی محقق ساخته انجام شد که شامل سوالات مرتبط با اطلاعات دموگرافیک و ۲۳ سوال مربوط به دیدگاه دانشجویان در مورد نقش مباحث مختلف درس آناتومی و برخی دیگر از فاکتور­های مهم در یادگیری آن­ها طی مراحل و کارآموزی و کارورزی می­شد. از دانشجویان خواسته شد که بدون در نظر گرفتن شرایط فیزیکی استاد مربوطه، صرفاً نقش محتوای دروس را در یادگیری در مراحل بالینی بر اساس مقیاس درجه ­بندی لیکرت پنج گزینه ­ای شامل کاربرد خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم و خیلی کم در مقابل هر سوال نمره­گذاری کنند. برای توصیف داده­ها به ترتیب امتیاز ۵ برای کاربرد خیلی زیاد، امتیاز ۴ برای کاربرد زیاد، امتیاز ۳ برای کاربرد متوسط، امتیاز ۲ برای کاربرد کم و امتیاز ۱ برای کاربرد خیلی کم منظور شد. لازم به ­ذکر است شاخص روایی محتوایی (CVI) پرسشنامه 68/0 محاسبه گردیده و قابل قبول بوده و پایایی نیز به روش همسانی درونی و با استفاده از آلفای کرونباخ سنجیده شده و نتیجه بیانگر پایایی خوب (896/0=α) پرسشنامه بود. اطلاعات بدست آمده از پرسشنامه به­صورت میانه و دامنه میان چارکی (IQR) بیان گردید و با استفاده از نرم افزار SPSS. Ver. 21 و به کمک آزمون غیر پارامتریک Friedman جهت مقایسه بین گروهی تجزیه و تحلیل گردید. مقادیر p پایین تر از 05/0 از نظر آماری معنی­دار در نظر گرفته شد.
یافته­ ها
پژوهش حاضر بر روی ۲۳۴ نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان انجام پذیرفت. ۱۳۲ نفر از افراد مورد مطالعه زن و ۱۰۲ نفر مرد و محدوده سنی آنان بین 21 تا 35سال و میانگین سنی دانشجویان 98/1±33/24 محاسبه گردید. امتیازات کسب شده در ارتباط با اهمیت بخش ­های مختلف درس آناتومی در دستیابی به اهداف بالینی از دیدگاه دانشجویان پزشکی در جدول شماره یک آمده است.

نتایج جدول شماره دو نشان می­ دهد که دانشجویان پزشکی، مباحث آناتومی سیستم لنفاوی (میانگین رتبه 75/6) و آناتومی ارگان­ های داخلی (میانگین رتبه 01/4) را به ترتیب بیشترین و کم ترین اهمیت می­ دانستند.

پس از سیستم لنفاوی مباحث سیستم عصبی، استخوان­ شناسی و آناتومی سر و گردن به ترتیب با میانگین رتبه های 34/6، 92/5 و 78/5 از دیگر مباحث حائز اهمیت در بازخوانی اطلاعات در مراحل بالینی بودند (جدول 2). رتبه­ های کسب شده در ارتباط با اهمیت فاکتور­های دخیل در دستیابی به اهداف بالینی از دیدگاه دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی گیلان نیز در جدول شماره سه درج شده است.

نتایج آزمون آماری فریدمن نشان داد که تفاوت آماری  معنی­داری بین آیتم­های جدول شماره چهار وجود دارد، به­ صورتی که استفاده از چند رفرنس با میانگین رتبه 39/9 مهم­ترین و استفاده از مولاژ با میانگین رتبه 65/5 کم  اهمیت ­ترین موضوع انتخاب شده توسط دانشجویان  است (001/0p<). همچنین استفاده از چند رفرنس با میانگین رتبه 39/9 از فاکتورهای مهم موثر در یادگیری دانشجویان طی مراحل آموزش بالینی تلقی می­ گردد. پس از استفاده از چند رفرنس، استفاده از رفرنس های انگلیسی (میانگین رتبه= 24/8) و تدریس دروس تئوری پیش از کلاس ­های عملی (میانگین رتبه= 67/7) از فاکتورهای مهم دیگر ذکر شده توسط دانشجویان بود، سختگیری اساتید نیز با میانگین رتبه 03/8 توسط دانشجویان به­ عنوان یکی دیگر از فاکتورهای بسیار مهم انتخاب شده است (جدول 4).
بحث و نتیجه­ گیری
مطالعه حاضر با هدف بررسی دیدگاه دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی گیلان در مورد نقش دروس آناتومی بر یادگیری آن­ها طی مراحل آموزش بالینی انجام پذیرفت. پس از بررسی مطالعات پیشین مشخص شد که نتایج مطالعه حاضر در برخی از موارد همسو و در پاره­ای دیگر نیز غیر همسو با سایر مطالعات است. البته به نظر می ­رسد عوامل بسیاری در پیدایش این نتایج متفاوت دخیل باشند که در ادامه به بررسی برخی از آن­ها می­ پردازیم. شریعتی و همکاران در سال ۱۳۸۴ نشان دادند که نظرات کارآموزان و کارورزان درباره اهمیت کاربرد دروس آناتومی در مراحل آموزش بالینی تا حدودی با یکدیگر مشابه است، به­ طوری که دانشجویان کارآموز و کارورز آناتومی تنه را دارای بیشترین نقش و کارآموزان درس آناتومی سر و گردن و کارورزان درس نوروآناتومی را به ترتیب دارای کم­ترین نقش در رسیدن به اهداف بالینی ذکر کردند که این اختلاف نظر شاید به دلیل تجربه کاری در این دو گروه باشد (5). در مطالعه حاضر نتایج حاکی از آن بود که  مبحث  ارگان­ های داخلی اهمیت کم­تری نسبت به سایر مباحث دارد، که این یافته هم جهت با مطالعات پیشین خود نبود. همچنین قربانی و همکاران در سال ۱۳۷۹ در مطالعه ­ای در سمنان نشان دادند که آناتومی تنه بیشترین نقش و نوروآناتومی کم­ترین نقش را در رسیدن به اهداف بالینی داشته است (12). نتایج مطالعه حاضر حاکی از نقش اصلی درس سیستم لنفاوی و پس از آن درس نوروآناتومی در یادگیری دانشجویان در مراحل آموزش بالینی است، که البته به نظر می­ رسد شاید این به دلیل میزان مداخله دانشجویان به­عنوان نقش تصمیم ­گیرنده در بخش ­های جراحی عمومی و اعصاب، میزان علاقه دانشجویان به این مباحث، میزان دشواری مباحث مذکور، انگیزه­های بیرونی و درونی دانشجویان برای یادگیری مباحث مختلف، برخورد اساتید و دستیاران و نیز میزان دخالت دانشجویان در بخش ­های مختلف بیمارستانی باشد. مهرعلی­زاد و همکاران در سال ۱۳۹۲ در دانشگاه علوم پزشکی سمنان مطالعه ­ای را با هدف بررسی دیدگاه دانشجویان در مورد عوامل موثر بر یادگیری آناتومی  انجام دادند. در این مطالعه مهم­ترین عامل موثر در یادگیری آناتومی استفاده از مولاژ، بیان خوب اساتید، تدریس نکات بالینی و استفاده از تصاویر آموزشی بود. همچنین در این مطالعه بین نظرات دانشجویان در مقاطع مختلف بالینی تفاوت آماری معنی ­داری مشاهده شد (14). مطالعات حاکی از آن هستند که استراتژی های مختلف در تدریس از عوامل بسیار مهم در دستیابی به اهداف آموزشی می باشند و روش تدریس و شخصیت اساتید از فاکتورهای مهم موثر بر یادگیری می باشند (15،16). نتایج مطالعه تقوی در سال ۱۳۹۰ نشان داد که موثرترین روش آموزش آناتومی از نظر دانشجویان، ارائه مطلب به­ صورت کنفرانس هم­زمان با استفاده از مولاژ بوده است؛ همچنین دانشجویان مراحل آموزش بالینی بیان داشتند که ارائه نکات بالینی هم­زمان با آموزش آناتومی، می­تواند در یادگیری بسیار موثر باشد (9). در مقایسه با نتایج مطالعه حاضر، دانشجویان اهمیت نحوه بیان استاد و تسلط وی و استفاده از اسلاید و پاورپوینت را بسیار بالا دانسته ­اند. لذا می­توان گفت نتایج مطالعه فوق با مطالعه حاضر هم راستا است. فرخی در سال 2017 در مطالعه بر روی دانشجویان مقاطع بالینی دانشگاه علوم پزشکی زنجان بیان داشت که آناتومی سیستم عصبی بیشترین تاثیر را بر یادگیری دانشجویان طی مراحل بالینی داشته است (17).
با توجه به یافته­ های مطالعات پیشین و نتایج مطالعه حاضر شاید بتوان این­گونه نتیجه­ گیری کرد که با توجه به نظرات دانشجویان، نحوه یادگیری و نوع مباحث درس آناتومی بر یادگیری آن­ها در مراحل آموزش بالینی تاثیر بسزایی دارد. با توجه به این مهم که عوامل بسیار زیادی در یادگیری و  انگیزه­ سازی جهت یادگیری موثر است، نیاز به انجام مطالعات گسترده­تر کیفی و کمی با حجم نمونه­ی وسیع­تر احساس  می­ شود. از سوی دیگر، فرآیند یادگیری دانشجویان و به خاطر سپاری مطالب امری پیچیده و تحت تاثیر عوامل مختلف از جمله عوامل دموگرافیک، تحصیلی، انگیزشی، روانشناختی و اجتماعی می باشد که اظهار نظر در مورد هریک از این عوامل طراحی مطالعاتی با روش های تحلیل درخور خود را می طلبد. در انتها پیشنهاد می­ شود ارزیابی­ های جامع و هم­ زمان در چندین دانشگاه مختلف و بر روی جوامع آماری یکسان، با در نظر گرفتن عوامل مداخله ­گر و مخدوش ­کننده، انجام پذیرد تا بتوان با مقایسه نتایج آن­ها به درک درستی از عوامل تاثیرگذار بر روند یادگیری دانشجویان پس از مرحله آموزش علوم پایه و در مراحل آموزش بالینی رسید.
قدردانی
گروه نویسندگان از کلیه دانشجویان پزشکی مقاطع بالینی که در تکمیل و تحویل فرم­های پرسشنامه اهتمام ورزیدند، نهایت تشکر و قدردانی را دارند. این مقاله بر اساس داده ­های حاصل از پایان نامه پزشکی عمومی با کد ثبت 2145 و کد اخلاق IR.GUMS.REC.1395.221 در دانشگاه علوم پزشکی گیلان صورت پذیرفته است.

 
فهرست منابع
1. Pourghasem M, Sum S. [Practical Anatomy as an Advance Organizer for Anatomy Lectures: Effectiveness in Learning Facilitation for Dental Students]. Iranian Journal of Medical Education 2011; 11 (5) :478-484.[persian]
2. Bay BH, Ling EA. Teaching of anatomy in the new millennium. Singapore Med J 2007;48(3):182-3.
3. Razavy SM, Salamati P, Shahgholi E, Honarmand M, naderi F, Rahbarimanesh AA, et al. [The Effects of Clinical Skills Learning Centers on Learning Promotion among Pediatrics Interns]. Iranian Journal of Medical Education 2011;10(4):430-8. [persian]
4. Fahimi Manzari Sh, Askarramaki Sh, Sam Sh, Pourghasem M. [Effective methods on teaching and learning of Anatomy course]. Bimonthly of Education Strategies in Medical Sciences 2013;6(2):95-9. [persian]
5. Shariati M, Jafarinaveh H, Bakhshi H. [The Role of Anatomy Course in achieving Clinical Objectives: The Viewpoints of Rafsanjan Medical University Students in Clinical Settings]. Iranian Journal of Medical Education 2005;5(2):176-80. [persian]
6. Ghojgh D, Jahanian E, Tatar M. [A study of the interns, viewpoints about biochemistry course contents to meet their clinical requirements]. Journal of Medical Education Development 2011;4(6):43-7. [persian]
7. Khalatbary A R, Tamjidipoor A. [Comparing the effects of theory-practice and practice-theory methods of teaching anatomy on student learning and satisfaction]. Research in Medicine 2011; 34 (4) :209-13. [persian]
8. Siabani S, Moradi MR, Siabani H, Rezaei M, Siabani S, Amolaei K, et al. [Students' view points on the educational problems in medical school of Kermanshah University of Medcial Sciences (2007) ]. J Kermanshah Univ Med Sci 2009;13(2):162-71. [persian]
9. Taghavi MM, Vazeirinejad R, Shamsizadeh A, Shariati Kohbanani M. Evaluation of medical student's learning of anatomical subjects by using a compound method and in comparison with traditional method. Journal of Iranian Anatomical Sciences 2011;9(35):170-7.
10. Mehralizadeh S, Pourhoseini M, Ghorbani R, Zolfaghary S. [Factors affecting learning of anatomy: students' viewpoints].Iranian Journal of Medical Education 2013;13(1):49-57. [persian]
11. Rouzbehi A, Fararooei M, Almasi A. A study comparing the effect of educational video films with computer CDs on teaching anatomy to medical students. Armaghane danesh 2001;6(23):26-31. [persian]
12. Ghorbani R, Haji Aghajani S, Heidarifar M, Andade F, Shams Abadi M.[Viewpoints of nursing and para-medical students about the features of a good university lecturer]. Journal of Semnan University of Medical Sciences 200910(2): 77-84. [persian]
13. Alipour Haydari M, Hasanzadeh G, HajiSeied Javadi Z. [Attitude of dentistry students at clinical sections of Qazvin Medical University towards the application of basic sciences courses]. J Qazvin Univ Med Sci 2002; 6(2): 38-42. [persian]
14. Mehralizadeh S, Ghorbani R, Zolfaghari S, Shahinfar H, Nikkhah R, Pourazizi M. [Factors Affecting Student Concentration in Classroom: Medical Students' Viewpoints in Semnan University of Medical Sciences]. Iranian Journal of Medical Education 2013;13(8):663-71. [persian]
15. Nasiri E, Asgari F, Faghani M, Bahadori M, Mohammad Ghasemi F, Hosseni F, et al. [Effective teaching, an approach based on students' evaluation]. Research in Medical Education 2008;1(2):39-44. [persian]
16. Nasiri E, Poursafar A, Taheri M, Pashaki AS, Asadi Louyeh A. Presenting the students' academic achievement causal model based on goal orientation. Journal of advances in medical education & professionalism 2017;5(4):195-202.
17. Farrokhi A, Soleymaninejad M, Ghorbanlou M, Fallah R, Nejatbakhsh R. Applied anatomy, today's requirement for clinical medicine courses. Anat Cell Biol 2017;50(3):175-9. [DOI:10.5115/acb.2017.50.3.175]
ارسال پیام به نویسنده مسئول



XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Mohammadi M, Gazor R, Sayad Fathi S, Ghorbani Anarkooli M, Zaeimi E, Nadim F et al . The Role of Anatomy Course in Clinical Education Stages from the medical students’ viewpoints in GUMS. RME 2019; 11 (4) :64-71
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-658-fa.html

محمدی مائده، گازر روح اله، صیاد فتحی سارا، قربانی انارکولی مرجان، زعیمی ابراهیم، ندیم فریبا و همکاران.. نقش دروس آناتومی در یادگیری مراحل آموزش بالینی ازدیدگاه دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی گیلان. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1398; 11 (4) :64-71

URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-658-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 11، شماره 4 - ( 1398 ) برگشت به فهرست نسخه ها
پژوهش در آموزش علوم پزشکی Research in Medical Education