[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
بایگانی مقالات زیر چاپ::
::
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
ثبت شده در

AWT IMAGE

AWT IMAGE

..
سامانه جامع رسانه های کشور

..
:: دوره 14، شماره 2 - ( 1401 ) ::
جلد 14 شماره 2 صفحات 57-48 برگشت به فهرست نسخه ها
طراحی مدل توسعه همکاری های علمی بین المللی در نظام آموزش عالی کشور با رویکرد نظریه داده بنیاد
عادل زاهد بابلان* ، شهرام مهرآور گیگلو ، سلیم کاظمی
گروه علوم تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران ، zahed@uma.ac.ir
واژه‌های کلیدی: آموزش عالی، همکاری علمی، همکاری بین المللی، نظریه داده بنیاد
متن کامل [PDF 424 kb]   (466 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (1198 مشاهده)
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: مدیریت آموزشی
متن کامل:   (685 مشاهده)
مقدمه
انجمن بین­‌المللی دانشگاه‌ها (IAU)، بر اساس پنجمین نظرسنجی جهانی بین‌المللی‌سازی آموزش عالی (2018) نشان داد که بیش از 90 درصد موسسات، بین‌المللی‌سازی را در مأموریت و برنامه ­های راهبردی خود ذکر کرده‌اند (1). افزایش همکاری‌های بین‌المللی و ظرفیت‌سازی و بهبود کیفیت آموزش و یادگیری به ­عنوان مهم‌ترین مزایای بین­المللی­ سازی آموزش عالی، و همچنین«فرصت‌های بین‌المللی که فقط برای دانشجویان دارای منابع مالی قابل دسترسی است» و پس از آن «مشکل در ارزیابی/ تشخیص کیفیت دوره‌ها/ برنامه‌های ارائه شده توسط مؤسسات خارجی» و همچنین «رقابت بیش از حد با سایر مؤسسات آموزش عالی» به‌عنوان بالاترین خطرات ذکر شده‌اند. از موانع اصلی می­توان به منابع مالی ناکافی، مشکلات اداری/ بوروکراسی و فقدان زبان‌های خارجی اشاره نمود (2). علاوه بر این، دو سوم از رهبران دانشگاه‌ها در سراسر جهان بین‌المللی‌سازی را یک موضوع مهم در دستور کار خود قرار داده­اند (3).
در ادبیات گسترده بین­المللی­سازی آموزش عالی، مبادلات دانشگاهی مدت­هاست که نقش محوری در ساختارها و عملکردهای آموزش عالی، به ­ویژه در کشورهای اروپایی، ایالات متحده، کانادا، استرالیا و نیوزیلند را ایفاء می­کند. در مقابل، مطالعات مربوط به این پدیده در آسیا از نظر تاریخی کم­تر مورد توجه بوده است (4).  نقش همکاری­های علمی بین ­المللی با توجه به تغییرات به­وجود آمده در نظام ­های آموزش عالی برجسته­تر شده است و عنصر مهمی در رشد و توسعه علمی کشورها محسوب می­شود (5). توسعه پروژه­های تحقیقاتی بین­المللی و مبادلات علمی بین ­المللی از مهم­ترین راهبردهای دانشگاه­ ها در زمینه بین ­المللی ­سازی آموزش عالی محسوب می­شود (6) ارتباطات علمی بین­المللی و همکاری چند جانبه با دانشگاه­های دیگر نیز نقش تاثیرگذاری در  بین­ المللی­ سازی آموزش عالی دارد (7).
امروزه توسعه همکاری­های بین­المللی، از جایگاه ویژه­ای در آموزش عالی برخوردار است (8) و در دهه­ های اخیر همکاری ­های علمی بین­ المللی، بویژه در زمینه مقالات مشترک بین­ المللی، نرخ رشد قابل توجهی را تجربه کرده است (9).  به ­عنوان مثال واگنر و همکاران (Wagner et al ) دریافتند که بین سال­های 1990 تا 2011 نسبت سوابق همکاری­ های علمی بین ­المللی در مجموعه داده ­های آی اس آی از 10 به 25 درصد افزایش یافته است (10). دیدگاه ­های متنوع و تجارب در سطح بین ­المللی دارای مزیت رقابتی قابل توجهی نسبت به موارد محدودی از لحاظ جغرافیایی است و ادغام رویکردها و دیدگاه­ های مختلف باعث ایجاد خلاقیت بیشتر می­شود و بسیاری از مسائل و بحران ­های جهانی مانند تغییرات آب و هوا، امنیت غذایی، بهداشت عمومی، حفاظت از منابع و پایداری محیط زیست نیازمند همکاری­ های علمی بین ­المللی است (11). همکاری­ های بین ­المللی نقش تعیین­ کننده در ارتقاء کیفی علم و فناوری دارد. الگوی توسعه علمی کشور ایران بر اساس اسناد بالادستی تنظیم و حال گام برداشتن بسوی ارتقای کیفی علم و فناوری است. این امر مهم در برگیرنده افزایش همکاری­ های علمی بین ­المللی است. همکاری علمی یکی از مقوله­ های اجتماعات علمی است که دستیابی به آن و افزایش سطح کمی و کیفی آن، هدف­های اصلی جوامع علمی را تشکیل می­دهد به بیانی دیگر، همکاری علمی که به­ عنوان کار مشترک پژوهشگران برای دستیابی به هدف مشترک، یعنی برونداد علم و دانش تعریف می­شود، به موضوع اصلی در سیاست­گذاری­های علمی تبدیل شده است (12). در اسناد بالادستی کشورمان نیز بر اهمیت تعاملات علمی بین­المللی تاکید شده است. یکی از مهم­ترین اسناد در این زمینه، سند تحول و نوآوری آموزش علوم پزشکی است. این سند در سال 1394 در قالب 12 سیاست کلان آموزش علوم پزشکی و 11 بسته عملیاتی تدوین شده، به بین ­المللی ­سازی و تعاملات علمی بین­ المللی آموزش علوم پزشکی به ­صورت صریح تاکید شده و یکی از بسته­ های این سند بین ­المللی­ سازی آموزش در علوم پزشکی است (13).
از جمله پژوهش ­هایی که در حوزه همکاری­ های علمی بین ­المللی و بین­ المللی­ سازی آموزش عالی در داخل و خارج از کشور صورت پذیرفته، می­توان به مطالعه مهرآور گیگلو اشاره نمود که مهم­ترین مولفه­ های همکاری­ های علمی بین ­المللی در آموزش عالی با رویکرد فرا ترکیب را همکاری‌های آموزشی، پژوهشی، مشارکت اعضای هیئت علمی در فعالیت‌های بین‌المللی، عوامل فرهنگی، اصلاح ساختار دانشگاه، بسترسازی مناسب برای استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات در دانشگاه، برنامه‌ها و سیاست‌های دولتی و جهانی‌شدن می­ دانست (14). موسوی و همکاران در پژوهشی به تدوین الگوی راهبردهای سه ‏گانه بین‏ المللی‏ شدن دانشگاه‏ های منتخب دولتی ایران پرداخته­ اند. نتیجه نهایی آن­‏که تحقق فرایند بین‏ المللی شدن در دانشگاه‏ های دولتی کشور، نیازمند برنامه ‏ریزی و اقدامات مقتضی و هم‏زمان در هر سه حوزه آموزش، پژوهش و خدمات، از طریق بذل‏ توجه کافی نسبت به آن، در مسیر مأموریت‏گرایی دانشگاه‏های فوق است (15). جعفری و همکاران در پژوهشی دیگر به تدوین الگوی مفهومی برای بین­المللی شدن دانشگاه­ها در حوزه علوم انسانی و اجتماعی پرداخته ­اند. یافته­ های پژوهش آنان نشان داد که بین ­المللی شدن دانشگاه ­ها دارای 8 مؤلفه اصلی است: مؤلفه تبادل استاد و دانشجو و پژوهشگر، تعامل و همکاری­های علمی و پژوهشی، آموزش و پژوهش و خدمات بین ­المللی، تبادل دانش و نظریه، ایجاد فرهنگ بین ­المللی، جذب نخبگان، درآمدزایی و رقابت. همچنین با توجه به عوامل پیش برنده و بازدارنده بین­ المللی شدن دانشگاه ­ها سه راهبرد تدوین شد و مدل نهایی بر اساس آن­ها ارائه گردید (16).  نتایج مطالعه نظرزاده زارع تحت عنوان ارزیابی شایستگی­ های اعضای هیات علمی دانشگاه­های علوم پزشکی در تعاملات بین ­المللی: راهبردی به سوی بین­ المللی شدن حاکی از آن بود که اعضای هیات علمی دانشگاه­ های علوم پزشکی از نظر برخورداری از شایستگی حرفه­ ای، ارتباطی، میان فرهنگی، و شایستگی فکری در عرصه تعاملات بین­ المللی بالاتر از حد متوسط قرار دارند (17). یافته ­های پژوهش زمانی­ منش و همکاران نیز نشان داد که عوامل اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، دانشگاهی، مدیریتی و اطلاع ­رسانی بر بین ­المللی­ سازی آموزش علوم پزشکی تاثیر دارد. همچنین نتایج الویت­ بندی فریدمن نیز بیانگر آن بود که حیطه سیاسی بیشترین و حیطه فرهنگی کم­ترین تاثیرگذاری را بر بین ­المللی ­سازی آموزش علوم پزشکی داشته است (18). مطالعه زمانی­ منش نشان داد که مدل طراحی­ شده شامل عوامل زیربنایی (شرایط سیاسی و امنیتی، شرایط فرهنگی و اقتصادی، شرایط جهانی و منطقه ­ای) و عوامل روبنایی (مدیریت و منابع انسانی، همکاری علمی، فضا و تجهیزات، برنامه ­های درسی، فعالیت فوق برنامه، نظارت و بازبینی، فرهنگ  دانشگاهی) است که عوامل زیربنایی   به­ صورت غیرمستقیم  بر بین­ المللی­ سازی دانشگاه­ های علوم پزشکی تاثیر می ­گذارند و عوامل روبنایی  به­ صورت مستقیم و محسوس به دانشگاه ­های علوم پزشکی وجهه بین­ المللی می­ دهند (19). همچنین بر اساس نتایج پژوهش دادگران و همکاران سه مولفه اصلاح و رتبه­ بندی در نظام آموزشی، ارتقای کیفیت آموزش دانشگاه و بین ­المللی  ­سازی آموزش (شرایط جهانی و منطقه­ای، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، همکاری علمی و تجهیزات، مدیریت و منابع انسانی، فعالیت­ های فوق برنامه درسی، نظارت و بازبینی) مهم ­ترین مولفه­ های ارتقاء نظام آموزش پزشکی در تراز بین­ المللی محسوب می شوند (20). یافته‌های پژوهش Tanhueco-Nepomuceno نشان داد که در راستای تقویت موانع مربوطه باید یک فرهنگ بین‌المللی در محیط دانشگاه شکل بگیرد و در سطح ملّی و منطقه‌ای نیز سیاست‌های نامناسب، چارچوب‌های قانونی و محدودیت‌های خودمختاری باید کنار گذاشته­ شود (21) . Horta, Patrício در پژوهشی به طراحی برنامه همکاری علمی بین‌المللی: مطالعه موردی بین دانشگاه‌های پرتغال و آمریکا پرداخته­اند. یافته‌های پژوهش آن‌ها حاکی از آن بود که استراتژی فعالانه همکاری‌های علمی دانشگاه‌های ملّی با دانشگاه‌های برتر جهان می‌تواند بازده اقتصادی و اجتماعی مثبتی داشته و باعث اصلاحات شود. همچنین ارائه سیاسی سیاست­مداران پیشرو، همراه با زمینه و تجربه دانشگاهی، سیاست‌گذاران را قادر به بهره‌گیری از انواع مشارکت‌های بین‌المللی می‌کند. یافته‌های پژوهش آنان بر نقش سیاست‌های مبتنی بر همکاری‌های علمی در گسترش کمّی و کیفی گروه‌های پژوهشی ملّی و تشویق افراد و نهادها به افزایش مشارکت در طرح‌های بین‌المللی تأکید دارد (22). یافته‌های پژوهش Bozeman نشان داد که برای اجرای موفقیت‌آمیز همکاری‌های علمی بین‌المللی شرایط خاصی وجود دارد که آن را تسهیل می‌کند. وی این شرایط را در شش محور طبقه‌بندی کرد که عبارت‌اند از: برابری و تقابل شرکا، ویژگی‌های شرکا، روابط شرکا، منابع و اعتبارات مالی، استراتژی‌ها و نیروی انسانی (23). Edelson در پژوهش به بررسی چالش‌های همکاری‌های علمی بین‌المللی در مؤسسات آموزش عالی آمریکا پرداخته و بر جنبه‌های مدیریتی، شرایط مالی و عوامل سیاسی، فرهنگی و اجتماعی تأکید کرده و سپس استراتژی‌هایی مثل ارتقای حرفه‌ای کارکنان، اصلاًح ساختاری و افزایش تعهد به جهانی‌شدن را برای رفع آن‌ها مطرح می‌کند (24). با عنایت به نکات ذکر شده پژوهش حاضر با هدف تدوین مدل توسعه همکاری­ های علمی بین ­المللی در نظام آموزش عالی کشور با رویکرد کیفی از نوع نظریه داده بنیاد انجام شد.
روش ­ها 
پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و با استفاده از روش مطالعه کیفی انجام شد. راهبرد مورد استفاده در این پژوهش، نظریه داده بنیاد است. این راهبرد، روشی نظام­ مند و کیفی برای خلق نظریه­ ای است که در سطحی گسترده به تبیین فرایند، کنش یا کنش متقابل موضوعی با هویت مشخص   می ­پردازد (25). گروه هدف پژوهش مدیران بخش بین­الملل دانشگاه­های دولتی و صاحب­نظران این حوزه بود. در این پژوهش با توجه به ماهیت پژوهش کیفی از روش نمونه­ گیری هدفمند استفاده شد. در ابتدا تمرکز بر روی افرادی بود که اطّلاعات بیشتری نسبت به موضوع پژوهش داشتند و در حوزه همکاری‌های علمی بین‌المللی فعالیت اجرایی و سوابق پژوهشی داشته‌اند؛ علاوه بر این روش، در ادامه از افراد مورد مصاحبه خواسته شد تا خبره­های دیگری را که در این زمینه صاحب­نظر هستند، معرفی نمایند که اشاره به نمونه­گیری گلوله برفی در پژوهش­های کیفی دارد. مشارکت­کنندگان در پژوهش حاضر 10 نفر از مدیران بخش بین­ الملل دانشگاه ­های دولتی کشور و 5 نفر نیز از صاحب­نظران این حوزه که سابقه پژوهشی مرتبط با موضوع پژوهش داشته­اند، انتخاب شدند.
در پژوهش حاضر به‌منظور شناسایی نظر خبرگان در حوزه پژوهش از مصاحبه نیمه ­­ساختاریافته اکتشافی با مطّلعان کلیدی استفاده شد. دلیل استفاده از مصاحبه نیمه ­ساختاریافته در پژوهش حاضر، این بود که علاوه بر آن که امکان تبادل نظرات و تفکر وجود دارد، می‌توان بحث و موضوع مصاحبه را در جهت دستیابی به اهداف پژوهش هدایت نمود. پس از تعیین مصاحبه­شوندگان، هماهنگی لازم برای زمان و مکان تشکیل جلسه مصاحبه‌کننده انجام گرفت. قبل از تشکیل جلسه، شاخص­های شناسایی­ شده در بخش مرور ادبیات، سؤالات مصاحبه و اهداف پژوهش در اختیار مصاحبه­شوندگان قرار گرفت تا آمادگی لازم را برای انجام مصاحبه داشته باشند. مصاحبه‌ها به­ صورت جداگانه با مطّلعان کلیدی حوزه پژوهش برگزار و عموماً طی یک جلسه حدود یک ساعت و نیم انجام گرفت. در طول مصاحبه از روش‌های مختلف مانند یادداشت‌برداری و ضبط جریان مصاحبه‌ها برای ثبت اطلاعات استفاده گردید. همچنین سعی بر این بود که رابطه مناسبی با مصـاحبه­­شونـده برقـرار و اعتماد وی جلب شود. تحلیل داده­ ها بر­اساس دستورالعمل­ های ارائه ­شده توسط Strauss & Corbin  (26) طی سه مرحله اصلی کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی انجام گرفت. برای بررسی اعتبار داده­ها نیز ابتدا مقوله­های شناسایی شده در اختیار مشارکت ­کنندگان قرار گرفت تا برداشت و تحلیل پژوهشگر را بررسی نمایند. سپس تحلیل داده­ها و نتایج در اختیار دو تن از متخصّصان قرار گرفت تا نظر تخصّصی خود را در خصوص تحلیل داده ­ها و نتایج بیان کنند و جهت کسب اطمینان از کدگذاری­ها،  مقوله­ های تشکیل­دهنده و نام­گذاری­ها توسط پژوهشگر اول به­وسیله پژوهشگر دوم مورد بازبینی مجدد قرار­گرفت. کد پایایی بین دو کدگذار 91/0   به­ دست آمد و به ­منظور افزایش قابلیت تأیید یافته­ها از مصاحبه­ ها یادداشت­برداری شد.
یافته ­ها
در این پژوهش با تعداد 15 نفر از مدیران بخش بین ­الملل و صاحب­نظر در حوزه تعاملات علمی بین­ المللی مصاحبه  نیمه ­ساختاریافته انجام شد. از این تعداد 5 نفر دارای مرتبه علمی استادیاری، 9 نفر دارای مرتبه علمی دانشیاری و 1 نفر نیز دارای مرتبه علمی استادی بود. پس از پیاده­سازی مصاحبه ­ها و استخراج 166 کد اولیه در مرحله اول کدگذاری باز و طبقه­بندی آن­ها به 23 کد محوری (مولفه) در مرحله دوم کدگذاری باز، مولفه­ ها در مرحله سوم کدگذاری باز به 6 طبقه اصلی دسته­ بندی شدند. در مرحله کدگذاری محوری، مفاهیم به­دست آمده از مرحله کدگذاری باز در قالب: شرایط علی، پدیده محوری، عوامل زمینه­ای، عوامل مداخله ­گر، راهبردها و پیامدها به صورت الگوی پارادایمی به هم مرتبط گردید. در جدول شماره یک، کدهای اولیه، مولفه­ ها و طبقات اصلی ارائه شده است.


بر اساس کدهای استخراج شده در جدول شماره یک با استناد به دیدگاه مدیران بخش بین­الملل دانشگاه­های دولتی و صاحب­نظران حوزه همکاری­های علمی بین­ المللی، و در پاسخ به سوال کلی پژوهش که: مدل مطلوب توسعه همکاری­ های علمی بین­ المللی در نظام آموزش عالی کشور کدام­اند؟ مدل مطلوب در شکل شماره یک تدوین شد. این مدل در قالب یک الگوی منطقی که مشتمل بر مولفه­ ها، عوامل علی، زمینه­ ها و عوامل مداخله ­گر در پدیده همکاری­ های علمی  بین­ المللی است و راهبردهای توسعه همکاری ­های علمی بین ­المللی و پیامدهای ناشی از آن را بررسی می­ کند (شکل1).

مدل بالا نشان می­دهد که توسعه همکاری­ های علمی بین­ المللی تحت شرایطی است؛ برای رسیدن به آن، راهبردها و استراتژی­ هایی لازم است و در نهایت ایجاد و تشکیل آن پیامدهایی را به دنبال دارد. نکته حائز اهمیت که بیان آن ضروری است شیوه دسته ­بندی 22 مقوله فرعی در دل 6 طبقه اصلی نظریه داده بنیاد است که به­ طور کامل بر اساس دیدگاه مدیران بخش بین­ الملل دانشگاه ­های دولتی کشور و صاحب­ نظران این حوزه انجام شده است. شرایط خود در  سه ­طبقه دسته­ بندی شده ­اند: شرایط علی، شرایط مداخله ­گر و شرایط زمینه­ ای. شرایط علی، در واقع عوامل اصلی به­­ وجود آورنده پدیده اصلی می­ باشند. عوامل موثر بر توسعه همکاری ­های علمی بین­ المللی در این پژوهش از  دیدگاه مشارکت­ کنندگان عبارتند از: 1. منابع انسانی، 2. زیرساخت­ های فیزیکی، 3. عوامل اقتصادی، 4. عوامل فناوری، 5. عوامل فرهنگی. این 5 عامل اصلی­ترین عواملی هستند که بر همکاری­های علمی بین ­المللی تاثیر می­گذارند. شرایط مداخله ­گر، شرایط زمینه ­ای عمومی هستند که بر راهبردها تاثیر می­گذارند. نتایج بدست آمده از مصاحبه با مشارکت­ کنندگان در این بخش نشان داد که سه مولفه تاثیر سیاست­ها و برنامه­های دولتی بر تعاملات علمی بین­المللی، تاثیر شرایط سیاسی کشور بر تعاملات علمی بین­المللی و تاثیر جهانی شدن بر آموزش عالی می ­توانند بر راهبردهای توسعه همکاری ­های علمی بین ­المللی موثر واقع شوند. شرایط زمینه ­ای،پس از مصاحبه با مشارکت ­کنندگان، آن­ها شرایط زمینه­ ای توسعه همکاری­ های علمی بین ­المللی را در موارد سه ­گانه ظرفیت­ های دانشگاه، جو سازمانی بین­ المللی و نگرش بین­المللی بیان نمودند. منظور از شرایط زمینه ­ای شرایط خاصی هستند که بر راهبردها تاثیر می­ گذارند. شرایط سه ­گانه بالا (علی، مداخله ­گر و زمینه ­ای) با هم ارتباط داشته و بر پدیده محوری (همکاری­ های علمی بین ­المللی) تاثیر می­ گذارند. پدیده محوری مقوله­ ای است که تمام مقولات اصلی دیگر به آن مرتبط می­ شوند. از نظر مشارکت ­کنندگان در پژوهش، همکاری ­های آموزشی، پژوهشی، اعضای هیات علمی و سیاست ­گذاری از مولفه­ های توسعه همکاری­ های علمی بین ­المللی هستند. توسعه همکاری­ های علمی بین­المللی مستلزم اتخاذ راهبردها و استراتژی­ های درستی است که بر اساس دیدگاه مشارکت ­کنندگان در این پژوهش عبارتند از: داشتن برنامه­ استراتژیک برای همکاری­ های علمی بین ­المللی، توسعه فعالیت­ های آموزشی و پژوهشی بین­ المللی و حمایت مادی و معنوی از فعالیت­ های علمی بین­ المللی. پیامدها: منظور از پیامدها همان خروجی ­های حاصل از به کارگیری راهبردها است. پیامدها در پنج مولفه توسعه دیپلماسی، افزایش کیفیت، حل مسائل و مشکلات جامعه، معرفی تمدن ایرانی به دنیا و درآمدزایی خلاصه شده است.
بحث و نتیجه ­گیری
پژوهش حاضر با هدف تدوین مدل توسعه همکاری­ های علمی بین­ المللی در نظام آموزش عالی کشور با رویکرد نظریه داده بنیاد انجام شد. نتایج کدگذاری مصاحبه­ ها و تجزیه و تحلیل یافته ­های پژوهش حاکی از آن بود که عوامل موثر بر توسعه همکاری­ های علمی بین­ المللی در نظام آموزش عالی کشور از دیدگاه مشارکت ­کنندگان عبارتند از: 1. منابع انسانی، 2. زیرساخت­های فیزیکی، 3. عوامل اقتصادی، 4. عوامل فناوری، 5. عوامل فرهنگی. یافته ­های پژوهش حاضر با یافته­ های پژوهش، Edelson، Horta &Patrício، نظرزاده زارع، زمانی­ منش و همکاران، دادگران و جعفری و همکاران هم خوانی دارد  (18،20،22،24-16). Altbach یکی از صاحب­ نظران مطرح حوزه آموزش عالی در مورد تأثیر جهانی­ شدن بر آموزش عالی این­گونه بیان می­کند که توسعه اقتصاد جهانی، اطلاعات و تکنولوژی‌های ارتباطی جدید، گسترش شبکه‌های علمی بین‌المللی، رواج زبان انگلیسی به­‌عنوان زبان علمی مشترک دنیا و دیگر پیشران‌هایی که از کنترل نهادهای دانشگاهی خارج است ولی به‌طور فزاینده‌ای بر آموزش عالی تأثیرگذار است (27). همکاری­ های علمی بین ­المللی پدیده محوری شناسایی شده در پژوهش حاضر که در واقع تمام مقولات اصلی به آن مرتبط می­شوند. از نظر مشارکت ­کنندگان در پژوهش، همکاری­ های آموزشی، پژوهشی، اعضای هیات علمی و سیاست­ گذاری از مولفه ­های اصلی توسعه همکاری­ های علمی بین­ المللی هستند. در پژوهش ­های مهرآور گیگلو، موسوی، جعفری و زمانی ­منش نیز این مولفه­ ها مورد توجه بوده و بر نتایج پژوهش حاضر نیز صحّه گذاشته است (16-19،14). در تبین نتایج این بخش از پژوهش می­ توان گفت که  دانشگاه­ های داخلی برای تقویت تبادلات علمی بین­المللی باید به حوزه­ های آموزشی، پژوهشی و فعالیت ­های بین ­المللی اعضای هیات علمی توجه ویژه­ای داشته باشند. همچنین تعاملات علمی بین ­المللی به ­عنوان یک الویت راهبردی هم در سیاست­ گذاری­ های توسعه علمی کشور و در ماموریت ­ها و رسالت­ های دانشگاه مورد توجه قرار گیرد. شرایط زمینه­ای که بر توسعه همکاری­ های علمی بین ­المللی در نظام آموزش عالی کشور تاثیر می ­گذارد از دیگر مواردی بود که مشارکت­ کنندگان به آن پاسخ دادند. ظرفیت­ های دانشگاه، جو سازمانی بین المللی و نگرش بین­ المللی از عوامل بسترساز توسعه همکاری­های علمی بین ­المللی از دیدگاه مشارکت­ کنندگان در پژوهش حاضر بود که در پژوهش ­های مهرآور گیگلو و همکاران، موسوی و همکاران و دادگران و همکاران نیز مورد توجه بوده است (14،15،20). نگرش دانشجویان، اساتید، کارکنان و مدیران دانشگاه نسبت به تعاملات علمی بین ­المللی بسیار مهم است. نتایج به­دست آمده از مصاحبه با  مشارکت­ کنندگان نشان داد که سه مولفه تاثیر سیاست­ ها و برنامه­ های دولتی بر تعاملات علمی بین ­المللی، تاثیر شرایط سیاسی کشور بر تعاملات علمی بین ­المللی و تاثیر جهانی شدن بر آموزش عالی به­عنوان شرایط مداخله ­گر می ­توانند بر راهبردهای توسعه همکاری­ های علمی بین­المللی موثر واقع شوند. نتایج این بخش از پژوهش با یافته­ های مهرآور گیگلو، Bozeman و Edelson همسو است (14،23،24). آلتباخ و نایت Altbach & Knight از صاحب ­نظران مطرح این حوزه معتقدند که جهانی‌شدن نیروی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی وسیعی است که آموزش عالی را مجبور به فعالیت در فراسوی مرزهای ملّی می‌کند (28). همچنین آموزش عالی در احاطه ترکیب پیچیده‌ای از پیشران‌های اجتماعی قرار دارد و آزادی علمی و استقلال نهادی آموزش عالی اغلب تحت تهدید قرار می‌گیرد؛ زیرا که آموزش عالی تحت کنترل ملّی است (29). توسعه همکاری­ های علمی بین ­المللی مستلزم اتخاذ راهبردها و استراتژی­ های درستی است که بر اساس دیدگاه  مشارکت­ کنندگان در این پژوهش عبارتند از: داشتن برنامه­ استراتژیک برای همکاری­ های علمی بین­المللی، توسعه فعالیت ­های آموزشی و پژوهشی بین ­المللی و حمایت مادی و معنوی از فعالیت ­های علمی بین ­المللی. نتایج مطالعه حاضر در سایر پژوهش ­ها از جمله، زمانی ­منش، Bozeman و Edelson نیز مورد توجه بوده و با نتایج پژوهش حاضر همسویی دارد (19،23،24) به طور کلی همکاری­ های علمی بین­المللی نیاز به برنامه­ریزی دقیق و هدایت دقیق نیاز دارد و داشتن نگاه راهبردی به انگیزه­ها و و عوامل تقویت­کننده در همکاری­های علمی بین ­المللی، باعث می­ شود که نتایج قابل توجهی از همکاری­های بین­المللی عاید نظام آموزش عالی کشور شود. استاد زاده، بر فراهم کردن تسهیلات برای گردهمایی­های علمی داخلی و خارجی و مسافرت­ های علمی بین ­المللی اعضای هیات علمی (30) و ملک زاده نیز ارائه تسهیلات خاص جهت اخذ روادید برای اعضای هیات علمی برای شرکت در سمینارهای بین ­المللی در توسعه همکاری­ های علمی بین المللی تاکید کرده است (31). همان­طور که در مدل ترسیمی نیز مشاهده می­شود، پیامدهای توسعه همکاری­های علمی بین­المللی در نظام آموزش عالی کشور از نظر مشارکت کنندگان در پژوهش شامل توسعه دیپلماسی، افزایش کیفیت، حل مسائل و مشکلات جامعه، معرفی تمدن ایرانی به دنیا و درآمدزایی می­باشد. این نکات در پژوهش جعفری و Horta H Patrício MT نیز مورد توجه بوده است و بر نتایج پژوهش حاضر صحّه گذاشته است (16،22) Cimini & et al. نقش همکاری‌های علمی بین‌المللی در رشد اقتصادی و علمی دانشگاه‌ها و کشورهای مطبوع بسیار مؤثّر دانسته‌اند (32). Aldieri نیز معتقدند که همکاری‌های علمی بین‌المللی در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی به انباشت، رشد و توسعه سرمایه انسانی و در نهایت منجر به افزایش درآمد دانشگاه می‌شود(33). همچنینBirchin نیز بر سهم و نقش همکاری‌های علمی بین‌المللی دانشگاه‌ها در حل مسائل پژوهشی، اشتراک دانش بین محقّقان و حل مسائل جامعه دانشگاهی تأکید کرده‌اند (34). با عنایت به یافته ­های پژوهش حاضر، در الویت قرار دادن فعالیت­ های علمی  بین­المللی در سیاست ­های کلان توسعه آموزش عالی کشور، اختصاص بودجه­های جداگانه به فعالیت­های بین­المللی دانشگاه، در نظر گرفتن مشــوق­های مالـی و معـنوی برای فعالیـت ­های علمـی  بین ­المللی، داشتن برنامه استراتژیک برای بین­ المللی شدن، حمایت از فرصت­ های مطالعاتی اعضای هیات علمی و دانشجویان، تسهیل ورود پژوهشگران خارجی به کشور، توسعه دیپلماسی علمی، تاسیس شعبه­ های دانشگاهی در خارج از کشور و تعمیق همکاری­های علمی بین­ المللی به کلیه سطوح تصمیم­گیری و اجرایی دانشگاه می ­تواند در گسترش همکاری­ های علمی بین­المللی موثر واقع گردد.
قدردانی
این مقاله حاصل بخشی از طرح پژوهشی است که با حمایت معاونت پژوهشی دانشگاه محقق اردبیلی با شماره طرح 1400/د/9/18398 انجام شده است. بدین وسیله از همه کسانی که در انجام پژوهش حاضر، پژوهشگران را یاری  کرده ­اند، تشکر می­ گردد.


 
فهرست منابع
1. Marinoni G. Internationalization of higher education: An evolving landscape, locally and globally: IAU 5th Global Survey. DUZ Verlags-und Medienhaus Gmb H; 2019.
2. Marinoni G, de Wit H. Is inequality in internationalization of HE on the rise. University World News; 2019.
3. De Wit H, Altbach PG. Internationalization in higher education: global trends and recommendations for its future. Policy Reviews in Higher Education 2021;5(1):28-46. [DOI:10.1080/23322969.2020.1820898]
4. Chou CP, Ching GS. Evolving international academic exchanges: The shifting cross-strait university practices between Taiwan and China. International Journal of Research 2020; 9 (4):1-9.
5. Zare Banadkouki, MR.[The International Collaboration of Iranian Researchers in the Publishing of Scientific Papers: A Case Study of Industrial Engineering ]. Strategic Studies of public policy, 2020; 9(33): 150-169. [Persian]
6. Maudarbekova B, Kashkinbayeva Z. Internationalization of higher education in Kazakhstan. Procedia-Social and Behavioral Sciences 2014; 116:4092-7. [DOI:10.1016/j.sbspro.2014.01.896]
7. Rosyidah N. Internationalization in Higher Education: University's Effective Promotion Strategies in Building International Trust. European Journal of Educational Research 2020; 9 (1):351-61. [DOI:10.12973/eu-jer.9.1.351]
8. Csomós G, Vida ZV, Lengyel B. Exploring the changing geographical pattern of international scientific collaborations through the prism of cities. PloS one 2020; 15(11):e0242468. [DOI:10.1371/journal.pone.0242468]
9. Wagner CS, Park HW, Leydesdorff L. The continuing growth of global cooperation networks in research: A conundrum for national governments. PloS one 2015; 10(7):e0131816.
10. Wagner CS, Whetsell TA, Leydesdorff L. Growth of international collaboration in science: revisiting six specialties. Scientometrics 2017; 110 (3): 1633-52. [DOI:10.1007/s11192-016-2230-9]
11. Francisco JS. International scientific collaborations: a key to scientific success. Angewandte Chemie International Edition 2015;54(50):14984-5.
12. Riahi A, Ghanee Rad MA, Ahmadi A.[Investigating Barriers to International Scientific Collaboration (Case Study: Faculty Members of the University of Tehran in Co-Writing Scientific Outputs]. Library and Information Sciences 2014; 17(1): 65-90. [Persian]
13. Mehravar Giglou S, khorsandi Taskoh A, Ghiasi Nadoshan S, Abbaspoor A. [Identifying the Factors Hindering International Scientific Cooperation in the Country's Higher Education System and Providing a Solution: a Qualitative Study]. RME 2020; 12 (3) :68-78. [Persian] [DOI:10.52547/rme.12.3.68]
14. Mehravar Giglou S, Khorsandi Taskoh A, Ghiasi Nodoshan S, Abaspoor A. [Identifying the components of international academic collaboration in higher education: A meta-synthesis study]. Educational Development of Judishapur 2021; 12(2): 437-453. [Persian]
15. musavi T, navehebrahim A, Araste H, Abdollahi B. [Designing the Triple Strategies for Internationalization of Selected Iranian Public Universities ]. Journal of Research in Educational Science 2020; 14(50): 97-126. [Persian]
16. Jafari S, Rahimian H, Abbaspour A, Ghiasi Nedooshan S, Khorsandi Taskoh A. [A Model for Internationalization of Universities in the Fields of Humanities and Social Science]. Journal of higher education curriculum studies 2018; 9(17): 67-91. [Persian]
17. Nazarzadeh Zare M. [Evaluating the Competencies of Faculty Members of Medical Sciences Universities in the International Interactions: A Strategy toward Internationalization]. RME 2021; 13 (3) :18-29. [Persian] [DOI:10.52547/rme.13.3.18]
18. Zamani Manesh H, Jamali-Tazeh Kand M, Nazari R. [Effective factors on Internationalization of Medical Education from Faculty Members' Viewpoints in Shahid Beheshti University of Medical Sciences Members]. RME 2018; 10 (2): 38-45. [Persian] [DOI:10.29252/rme.10.2.38]
19. Zamani-Manesh H, Khorasani A, Bakhtiari T. Designing a Native Model for the Internationalization of Iran's Medical Sciences Universities: A Qualitative Study. RME 2017; 9 (2): 56-44. [Persian] [DOI:10.29252/rme.10.2.38]
20. Dadgaran N, Bagheri M, Ahmadi A.[Identification of the Dimensions and Components of Medical Education System Enhancement at International Level Using Delphi Analysis]. RME. 2020; 12 (1) :52-61. [Persian] [DOI:10.29252/rme.12.1.52]
21. Tanhueco-Nepomuceno L. Internationalization among selected HEIs in the ASEAN region: Basis for a proposed framework for an internationalized campus. International Journal of Educational Development 2019; 65: 152-71. [DOI:10.1016/j.ijedudev.2018.07.003]
22. Horta H, Patrício MT. Setting-up an international science partnership program: a case study between Portuguese and US research universities. Technological Forecasting and Social Change 2016; 113: 230-9. [DOI:10.1016/j.techfore.2015.07.027]
23. Bozeman LA. Implementation and Collaboration in the United States-Brazil Higher Education Consortia Program [dissertation]. Boston College:Lyench School Education; 2009.
24. Edelson PJ. International Collaboration in Higher Education: An Overview of Critical Issues. Paper presented at the Virtual Educa Conference; 2003 June18-20; Miami Convention Center: Miami; 2003.
25. Creswell JW, Hanson WE, Clark Plano VL, Morales A. Qualitative research designs: Selection and implementation. The counseling psychologist 2007; 35 (2): 236-64. [DOI:10.1177/0011000006287390]
26. Strauss A, Corbin J. Basics of qualitative research techniques. Thousand oaks, CA: Sage publications; 1998.
27. Mehravar Giglou S, Khorsandi A, Ghiasi S, Abbaspur A. [Identifying the causes of refusal of international research cooperation in the country's higher education system]. Journal of Teaching in Marine Sciences 2020; 7 (3): 1-23. [Persian]
28. Altbach PG, Knight J. The internationalization of higher education: Motivations and realities. Journal of studies in international education 2007; 11 (3-4):290-305.
29. Khalili E, Khorsandi A, Ghiasi S, Arasteh HR.[Understanding Power Practice in University Autonomy in Higher Education System of Iran: A Critical Discourse Analysis]. Journal of Research in Educational Science 2018;12(43):7-24. [Persian]
30. Ustadzadeh Z.[Scientific relations between domestic and foreign universities]. Approach 2005; 15 (35):1-26. [Persian]
31. Malekzadeh R. [The role of international scientific cooperation in the scientific development of Iran. Quarterly Journal of Higher Education Research and Planning]. IRPHE 2002, 8 (3): 63-78. [Persian]
32. Cimini G, Zaccaria A, Gabrielli A. Investigating the interplay between fundamentals of national research systems: Performance, investments and international collaborations. Journal of Informetrics 2016; 10 (1): 200-11. [DOI:10.1016/j.joi.2016.01.002]
33. Aldieri L, Kotsemir M, Vinci CP. The impact of research collaboration on academic performance: An empirical analysis for some European countries. Socio-Economic Planning Sciences 2018; 62: 13-30. [DOI:10.1016/j.seps.2017.05.003]
34. Berchin II, Sima M, de Lima MA, Biesel S, dos Santos LP, Ferreira RV, de Andrade JB, Ceci F. The importance of international conferences on sustainable development as higher education institutions' strategies to promote sustainability: A case study in Brazil. Journal of cleaner production 2018; 171: 756-72. [DOI:10.1016/j.jclepro.2017.10.042]
ارسال پیام به نویسنده مسئول



XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Zahed Babelan A, Mehravar S, Kazami S. Designing Model for the Development of International Scientific Cooperation in the Iranian Higher Education System with a Grounded Theory Approach. Research in Medical Education 2022; 14 (2) :48-57
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1154-fa.html

زاهد بابلان عادل، مهرآور گیگلو شهرام، کاظمی سلیم. طراحی مدل توسعه همکاری های علمی بین المللی در نظام آموزش عالی کشور با رویکرد نظریه داده بنیاد. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1401; 14 (2) :48-57

URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1154-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 14، شماره 2 - ( 1401 ) برگشت به فهرست نسخه ها
پژوهش در آموزش علوم پزشکی Research in Medical Education