[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
بایگانی مقالات زیر چاپ::
::
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
ثبت شده در

AWT IMAGE

AWT IMAGE

..
سامانه جامع رسانه های کشور

..
:: دوره 13، شماره 3 - ( 1400 ) ::
جلد 13 شماره 3 صفحات 71-62 برگشت به فهرست نسخه ها
تدوین الگوی سیستم پشتیبانی دانشجویی در محیط آموزش مجازی: ضرورتی در مواجه با بحران کرونا
مژگان محمدی مهر*
روه علوم آزمایشگاهی، دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارتش، تهران، ‌ایران ، mojganmehr20@yahoo.com
واژه‌های کلیدی: الگو، سیستم پشتیبانی، دانشجو، آموزش مجازی، کرونا
متن کامل [PDF 635 kb]   (907 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (2190 مشاهده)
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تکنولوژی آموزشی، یادگیری الکترونیکی،آموزش مجازی
متن کامل:   (1628 مشاهده)
مقدمه
با شیوع بیماری ویروس کرونا (کووید- 19) در کشور چین سال 2020 و گسترش آن به سایر کشورها، برای کاهش گسترش بیماری با توجه به سرایت بالای آن و لزوم رعایت فاصله ­گذاری اجتماعی، تعطیلی مدارس و دانشگاه ­ها در دستور کار دولت ­ها قرار گرفت (1). یکی از برنامه­ های بسیار مهم و جدی که از سمت آموزش و پرورش همچنین آموزش عالی مطرح و انجام شد، بحث آموزش الکترونیکی از طریق فضای مجازی بود تا آموزش و برگزاری کلاس ­ها به ­صورت غیرحضوری در چنین بستری انجام شود. تغییر رویکرد آموزش سنتی به آموزش الکترونیکی و مجازی، لزوم ایجاد و توسعه یک سیستم پشتیبانی دانشجویی را به ­دلیل فاصله بین دانشگاه ­ها و دانشجویان، بیش از پیش نشان داده است (2).
اصطلاح سیستم پشتیبانی دانشجویی برای توصیف طیف وسیعی از خدماتی است که به یادگیرنده در رسیدن به اهداف یادگیری کمک می­ کند تا دانش، تخصص و مهارت لازم را کسب­کرده و دوره آموزشی و تحصیلات خود را با موفقیت به پایان برساند (3). به­ عبارتی مفهوم سیستم پشتیبانی، توجه و پاسخگویی به نیازهای شناختی، عاطفی و اجتماعی دانشجویان است (4). در رویکرد آموزش مجازی، کیفیت خدمات دانشجویی، اساس تعالی علمی است و مشخص شده است جهت­گیری دانشجویی، مشاوره تحصیلی، مطالب یادگیری، پشتیبانی آموزش، سیستم ارزیابی، مکانیسم ­های بازخورد به­عنوان عناصر کیفیت خدمات هستند (5).
فقدان سیستم پشتیبانی از یادگیری و آموزش یک فاکتور محدودکننده در توسعه آموزش­های مجازی و آنلاین است. برای داشتن آموزش الکترونیکی موثر، بایستی پشتیبانی لازم به ­عمل آید، در غیر این صورت آموزش­ها، موفقیت­آمیز نخواهد بود (6). آموزش مجازی نیاز به زمینه و بستر و روش تدریس ویژه­ای دارد که در نقاط زیادی ازکشور این شرایط فراهم نیست و در واقع به­نوعی بیماری کرونا از این نظر، تهدید برای آموزش تلقی می­گردد، در مقابل عده­ای بیماری کرونا را ایجادکننده فرصتی تلقی نموده­اند که توانسته است در خدمت بازنگری و افق­گشایی در ساختارها و فرایندهایی باشد که آموزش عالی را از ماهیت اصلی خویش دور کرده است. گرچه نگاه آموزش به کرونا، نگاهی تهاجمی است، اما نگاه کرونا به نظام آموزشی کشورها، نگاهی است اصلاحی و خیرخواهانه که تلاش دارد ضعف­های ساختارهای آن را به سمت بازاندیشی سوق دهد (7).
در مطالعه­ای که در دانشگاه علوم پزشکی گلستان انجام شد، عوامل موثر بر توسعه آموزش الکترونیکی از دیدگاه دانشجویان، زیرساخت­های سخت ­افزاری و نرم­افزاری، رشته­های آموزشی، محتوای تدریس و مفاد آموزشی، شیوه جذب دانشجو، شیوه ارزیابی فراگیران و ارتباطات اجتماعی و فنون همکاری و تعامل معرفی شده است (8).
 بر اساس نتایج مطالعه یزدانی و همکاران در بررسی دیدگاه دانشجویان دانشگاه ­های علوم پزشکی کشور به آموزش الکترونیکی در دوران بحران کرونا، گرچه این شیوه آموزشی توانسته است در بحران همه­ گیری کووید-19 جایگزین مناسبی برای آموزش حضوری باشد، اما پشتیبانی دانشجویان دانشگاه­های علوم پزشکی از طریق سامانه آموزش الکترونیکی در وضعیت مناسبی قرار ندارد و دید منفی نسبت به حمایت دانشجویی وجود دارد که این امر می­تواند دانشجویان را سرخورده و  بی­انگیزه نماید (9).
نتایج مطالعه فرج­ اللهی و همکاران نشان داده است بین مولفه­های خدمات حمایت دانشجویی رابطه مثبت و معنی­داری وجود داشت. در میان اجزای خدمات پشتیبانی دانشجویی، خدمات عمومی بیشترین و خدمات مشاوره، حداقل رابطه را با موفقیت تحصیلی دانشجو داشت. درنهایت رابطه بین خدمات حمایتی دانشجویی و پیشرفت تحصیلی مثبت و معنی­دار بود. به­عبارت دیگر، دانشجویانی که از خدمات حمایتی استفاده کرده بودند، موفقیت و پیشرفت تحصیلی بیشتری داشتند (10). نتایج مطالعه دیگری، بیانگر آن است که میزان رضایت دانشجویان از دوره­هایی که از سطح پشتیبانی بالاتری برخوردارند، بیشتر بود و هرچه تعامل بین دانشجو، محتوا و تعامل بین خود دانشجویان بیشتر باشد، احتمال به پایان­رساندن دوره و ترک نکردن آن دوره توسط دانشجو بیشتر می­شود (11).
نتایج مطالعه توکوئرو (Tuquero) و همکارانش نشان داد که مفهوم پشتیبانی در برنامه­های آموزش از راه شامل: پشتیبانی آکادمیک، پشتیبانی ارتباطی و حمایت­های پذیرش دانشجو است. آن­ها مولفه ­های پشتیبانی موثر در آموزش مجازی را شامل پشتیبانی فنی و آموزشی، دانشجو محور بودن، سیستم­های خدماتی مناسب مانند کتابخانه و سرویس­های دانشجویی و تمام امکانات مورد نیاز دانشجو بیان داشته ­اند (12).
گجارا (Gujjara) و همکارانش، خدمات پشتیبانی دانشجویی را از نظر زمانی به سه مرحله طبقه­بندی نموده­اند: 1- مراحل قبل از ثبت‌نام شامل اطلاعاتی در مورد پذیرش، کمک­های مالی واحدهای دانشگاهی، مشاوره و انجام ثبت­نام است. 2- خدمات پشتیبانی در طول دوره تحصیلی که شامل خدمات کتابخانه­ای، فروش آنلاین کتاب، پشتیبانی فنی و انجام خدمات برای دانشجویان معلول است. 3- خدمات پشتیبانی بعد از اتمام تحصیل که شامل پشتیبانی و ایجاد فرصت برای ادامه تحصیل و حمایت شغلی است (13).
با شیوع بحران همه­گیری کرونا، ضرورت یادگیری الکترونیکی و آموزش مجازی در آموزش عالی مورد توجه قرار گرفته است. در این راستا لزوم سیستم پشتیبانی دانشجو برای موفقیت تحصیلی دانشجویان و عدم ترک دوره آموزش مجازی حائز اهمیت است. با توجه به آن­که پژوهشی در این خصوص در ایران انجام نشده است، این مطالعه با هدف تدوین الگوی سیستم پشتیبانی دانشجویی در محیط آموزش مجازی در دانشگاه­های علوم پزشکی انجام شده است.
روش ­ها
این تحقیق از نظر ماهیت و اهداف، کاربردی و از نظر جمع­آوری داده­ها در گروه تحقیقات کیفی قرار دارد. برای تدوین الگو، سوال اصلی آن بود که مولفه­های سیستم پشتیبانی دانشجویی در محیط آموزش مجازی کدامند؟ داده­ها برای پاسخ به این سوال از دو منبع به­دست آمد: 1- جستجوی متون با استفاده از کلمات کلیدی support system, support service, education support system, student support system, virtual education, medical education, learner support, در پایگاه­های Web of science Embase, PubMed, google scholar, در بازه زمانی 1990 تا 2020 صورت گرفت. پس از غربالگری در عناوین مقالات و حذف مقالات نامرتبط، خلاصه مقالات مطالعه گردید و در نهایت 26 مقاله که به توصیف مفهوم سیستم پشتیبانی و تبیین مطلب پرداخته بودند، برای مطالعه متن کامل مقاله انتخاب و مبنای تحلیل قرار گرفت. 2- نتایج تحلیل محتوای مصاحبه نیمه­ساختاریافته با 17 نفر از متخصصان و صاحب­نظران حوزه آموزش مجازی دانشگاه­های علوم پزشکی کشور گردآوری شد. افراد  مشارکت­کننده در مصاحبه به­صورت هدفمند انتخاب شدند و انجام مصاحبه­ها تا اشباع اطلاعاتی داده­ها ادامه یافت. تحلیل تماتیک داده­های حاصل از مصاحبه­ها، به­روش آترید استرلینگ (Attride-Stirling) صورت گرفت. در این روش بعد از پیاده­سازی محتوای مصاحبه­ها کدگذاری و به­دنبال آن طبقه­بندی کدها و استخراج تم­های اصلی و تم­های فرعی به­عنوان مولفه­های اصلی و زیرمولفه­های سیستم پشتیبانی دانشجویی صورت گرفت (14). با تلفیق داده­های به­دست­آمده، الگوی سیستم پشتیبانی دانشجویی در محیط­ آموزش مجازی در دانشگاه­های علوم پزشکی با سنتزذهنی خلاقانه (creative mental synthesis) تدوین گردید.) شکل1)
در انجام این پژوهش کلیه ملاحظات اخلاقی از جمله انجام مصاحبه­ها، دریافت رضایت­نامه کتبی، هماهنگی زمان و محل انجام مصاحبه با مصاحبه­شونده و محرمانه­ماندن اطلاعات فردی آنان مورد توجه قرار گرفت. همچنین به افراد شرکت­کننده در مصاحبه هدف پژوهش توضیح و به آن­ها اطمینان­خاطر داده شد که داده­های حاصل از مصاحبه به­صورت محرمانه­ ماندن اطلاعات فردی و بدون سوگیری مورد استفاده قرار خواهد گرفت. همچنین برای انجام پژوهش کد کمیته اخلاق دریافت شد و پژوهش با کد اخلاق 970252 حاصل بخشی از طرح تحقیقاتی مصوب مرکز ملی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی (نصر) می­باشد.

یافته­ ها
بر اساس یافته­های به­دست آمده از مرور نظام­مند مقالات و منابع اطلاعاتی گردآوری­شده، پشتیبانی یادگیرنده، شامل تمام فرآیندهای تعاملی برای حمایت و تسهیل فرایند یادگیری شامل تدریس، آموزش، مشاوره، راهنمایی، خدمات اداری و پشتیبانی فارغ­التحصیلان می­باشد.پشتیبانی و حمایت از یادگیرنده را می­توان یک بخش اساسی از مأموریت دانشگاه برای فراهم­نمودن فرصتی مناسب برای موفقیت تحصیلی دانشجویان بیان کرد (15). کریشنان (Krishnan) سرویس­های پشتیبانی دانشجو را به­عنوان مجموعه­ای از تسهیلات و فعالیت­هایی تعریف می­کند که فرایندهای یادگیری را برای یادگیرنده، آسان­تر و جالب­تر می­کند (16).
پشتیبانی دانشجویی سه عملکرد را دنبال می­کند:1- پشتیبانی شناختی (Cognitive) شامل پشتیبانی و خدماتی است که نیازهای آکادمیک یادگیرنده را تامین می­کند و شامل آموزش و ارزیابی است. 2- پشتیبانی عاطفی (Affective) شامل خدماتی است که نیازهای اجتماعی و عاطفی را تامین می­کند. 3- پشتیبانی اداری (Administrative) که شامل مدیریت سیستم و آموزش از راه دور است (17).
 فعالیت­های پشتیبانی یادگیرنده شامل خدماتی از قبیل آشنایی و جهت­دهی، کمک به مهارت­های یادگیری و مطالعه، مشاوره تحصیلی، مشاوره شغلی و همچنین فعالیت­های اداری مانند پذیرش و ثبت نام، کتابخانه و سیستم­های اطلاعاتی، پشتیبانی زیرساختی و کانون­های فارغ­التحصیلی است. در حقیقت پشتیبانی یادگیرنده شامل کلیه فعالیت­ها و سیستم­های تعاملی است که برای پشتیبانی و تسهیل فرایند یادگیری، مشاوره، ارزیابی و راهنمایی است (15).
بر اساس نتایج تحلیل تماتیک متن مصاحبه­ها با خبرگان و متخصصان، 287 مضامین پایه، 42 مضامین پیش­سازمان دهنده ثالث، 19 مضامین پیش­سازمان دهنده ثانویه و 6 مضامین پیش­سازمان دهنده اولیه در قالب مضمون فراگیر با عنوان سیستم پشتیبانی دانشجویی تبیین گردید که در حقیقت بیانگر مولفه­های سیستم پشتیبانی دانشجویی در محیط آموزش مجازی از دیدگاه مصاحبه­شوندگان بود که در شکل شماره دو آورده شده است. در جدول شماره یک، 6 مضامین پیش سازمان دهنده اولیه به عنوان تم­های اصلی شامل پشتیبانی فنی، پشتیبانی عاطفی، پشتیبانی علمی- شناختی، پشتیبانی منابع انسانی، پشتیبانی سیستمیک، و پشتیبانی مالی-اقتصادی همچنین 19 تم فرعی (مضامین پیش سازمان دهنده ثانویه)، سیستم پشتیبانی دانشجویی در محیط یادگیری الکترونیکی و آموزش ترکیبی بیان شده است (14).

بر اساس یافته­ های مرحله اول و دوم الگوی عملیاتی سیستم پشتیبانی دانشجویی در محیط آموزش مجـازی دانشـگاه­های علوم پزشـکی تدوین گردید (شکل 3).
با توجه به الگوی تدوین­شده در مطالعه حاضر (شکل3)، مولفه­های اصلی سیستم پشتیبانی دانشجویی شامل حمایت سیستمیک، حمایت  فیزیکی/ فنی، حمایت مدیریتی/ اداری، حمایت مالی، حمایت علمی- حمایت عاطفی/ اجتماعی و حمایت قانونی می­باشد. از نظر زمانی، لازم است این پشتیبانی­ها از زمان قبل از تحصیل دانشجویان شروع شود، حین تحصیل و بعد از فراغت از تحصیل آنان نیز ادامه داشته باشد تا منجر به بهزیستی و موفقیت تحصیلی دانشجویان گردد.
 بر اساس این الگو، زمان قبل از شروع به تحصیل که از زمان ثبت­نام اولیه دانشجو در دانشگاه آغاز می­شود، حمایت­های مورد نیاز دانشجو شامل حمایت علمی شناختی، حمایت عاطفی/ اجتماعی، حمایت قانونی، حمایت مدیریتی/ اداری و حمایت مالی می­باشد. در مرحله حین تحصیل، دانشجویان به تمام پشتیبانی ذکرشده در این مدل نیاز دارند. در مرحله فراغت از تحصیل، دانش­آموختگان نیازمند حمایت مدیریتی/ اداری و حمایت عاطفی/ اجتماعی هستند. در این الگو برای آن­که سیستم پشتیبانی به­درستی و موثر حمایت دانشجویی را داشته باشد، لازم است در کنار پشتیبانی دانشجویی از کادر اجرایی (کارشناسان/ کارکنان) و کادر علمی (اعضای هیات علمی/ مدرسان) پشتیبانی­هایی شامل حمایت فنی، حمایت عاطفی، حمایت مدیریتی، حمایت مالی و حمایت حرفه­ای صورت پذیرد. همچنین بایستی این سیستم پشتیبانی مورد ارزشیابی مستمر قرار گیرد و بازخوردهای لازم به بخش­ها و قسمت­هایی که متولی پیاده­سازی سیستم پشتیبانی هستند، به­عمل آید تا به بهبود روند حمایتی و اصلاح نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت سیستم کمک نماید.

شکل2: مولفه ­های سیستم پشتیبانی دانشجویی در محیط آموزش مجازی از دیدگاه مصاحبه­شوندگان
بحث و نتیجه­ گیری
مطالعه حاضر با هدف تدوین الگوی سیستم پشتیبانی دانشجویی دانشگاه­های علوم پزشکی در محیط آموزش مجازی صورت گرفته است. نتایج مطالعه نشان داده است که براساس الگوی تدوین­شده، مولفه­های سیستم پشتیبانی دانشجو شامل حمایت سیستمیک، فیزیکی/ فنی، مدیریتی/ اداری، علمی شناختی، قانونی، عاطفی/ اجتماعی و مالی است که می­بایستی این پشتیبانی­ها از زمان قبل از تحصیل دانشجویان شروع و در حین تحصیل و بعد از فراغت از تحصیل نیز وجود داشته باشد تا منجر به بهزیستی و موفقیت تحصیلی دانشجویان گردد. همسو با مطالعه حاضر، Gujjara خدمات پشتیبانی دانشجو را در مراحل قبل از ثبت‌نام، در طول دوره تحصیل و بعد از اتمام تحصیل بیان کرده است. نتایج مطالعه گجارا حاکی از آن بود که سیستم پشتیبانی دانشجویی در دانشگاه­های انگلستان، پاکستان و سریلانکا بسیار متفاوت است. دانشگاه­های انگلستان در این زمینه پیش­رو می­باشند که لازم است با توجه به تغییرات ساختاری دانشگاه­ها سیستم پشتیبانی دانشجویی باز تعریف گردد (13).
براساس الگوی سیستم پشتیبانی دانشجویی در پژوهش حاضر، یکی از خدمات و حمایت­های مورد نیاز دانشجو، پشتیبانی مالی است. در این راستا، در کیفیت موسسات و دانشگاه­های اروپا، خدمات پشتیبانی دانشجویی مورد تاکید است که منجر به موفقیت و بهبود عملکرد تحصیلی دانشجویان می­شود. خدمات پشتیبانی دانشجویی به دو طریق خدمات آکادمیک و غیرآکادمیک وجود دارد. از جمله خدمات غیرآکادمیک، پشتیبانی مالی است، گزینه­های مختلفی برای چگونگی تامین مالی تحصیلات در دانشگاه­ها وجود دارد (18). در ایران این پشتیبانی توسط صندوق حمایت از دانشجویان صورت می­گیرد. از آنجایی­که دانشگاه­ها به­سمت دانشگاه­های خودگردان سوق پیدا کرده­اند به­نظر می­رسد لازم است بازبینی­های خاصی در این حوزه در جهت حمایت دانشجویان صورت گیرد.
یکی از مولفه­های حمایتی دانشجو در الگوی تدوین­شده، پشتیبانی مدیریتی/ اداری است. در بخش حمایت اداری این الگو، پشتیبانی تحصیلی از دانشجویان زمان ثبت­نام، حین تحصیل و بعد از فراغت از تحصیل، ارائه خدمات آموزشی ویژه دانشجویان ناتوان، ایجاد بانک اطلاعاتی از اطلاعات دانشجویان، شکل­گیری کانون­های فارغ­التحصیلان مورد توجه است. در این راستا در دانشگاه Open Thummathirat Suk-Hothai، سیستم کلان پشتیبانی شامل بسیاری از واحدهای کارآمد و امکاناتی مانند دفتر اداری، اداره خدمات آموزشی، بخش اطلاعات، کتابخانه و مرکز دانش است که امور اداری دانشجویان را از طریق اقدامات مختلفی نظیر ارائه مدارک ثبت­نام به دانشجو، تسهیل می­کند. در این دانشگاه، اداره امتحانات، آزمون­ها را در چندین حوزه برگزار می­کند تا دانشجویان بتوانند امتحانات را حتی زمانی­که در استان­ها یا کشورهای دیگر هستند، بدهند. همچنین به دانشجویان توصیه و راهنمایی­های آموزشی لازم را به شیوه­ای سیستماتیک قبل/ حین و پس از یادگیری ارائه می­دهد (19).
از دیگر مولفه­های الگوی پیشنهادی در مطالعه حاضر، پشتیبانی فنی/ فیزیکی است. زیرساخت­های فنی به­عنوان یکی از عوامل مؤثر بر آموزش الکترونیکی شناخته می­شود که امروزه در دانشگاه­های مطرح در این حوزه، بودجه زیادی صرف تجهیز زیرساخت فنی مورد نیاز می­گردد. آماده­سازی اولیه و پشتیبانی مستمر برای این حوزه جزو الزامات کار است (13). در جامعه اطلاعاتی عصر حاضر، به­موازات پیشرفت و بهره­مندی از فناوری نوین ارتباطات و اطلاعات و شکل­گیری شبکه­های اجتماعی مجازی، داشتن امکانات اولیه مانند  لپ­تاپ، موبایل اندروید و یا سیستم کامپیوتر از الزامات آموزش الکترونیکی است که در راستا بهتر است، سیستم حمایتی از دانشجویان و تمامی ذینفعانی که قدرت خرید و دسترسی به چنین امکاناتی را ندارند، پشتیبانی و حمایت نماید.
در مدل پیشنهادی حاضر، پشتیبانی قانونی اشاره به آشناسازی دانشجویان با مسایل حقوقی مالکیت معنوی/ رعایت اصول اخلاقی در آموزش/ رعایت اصول اخلاقی فعالیت در محیط­های آنلاین/ مدیریت و حفظ امنیت اطلاعات/ حفظ حریم خصوصی و همچنین اطلاع­رسانی شفاف و دقیق آئین­نامه­های دانشگاه دارد. همسو با این یافته­ها، یکی از موارد مهم در موفقیت آموزش­های الکترونیکی، قوانین و اطلاع­رسانی مناسب است که در این زمینه، دانشگاه­های مختلف تجربیات متفاوتی را از برگزاری کارگاه­های حضوری تا ارائه فایل­های آموزشی ذکر کرده­اند (20).
پشتیبانی عاطفی-اجتماعی در مدل ارائه­شده در برگیرنده حمایت روان­شناختی، حمایت مشورتی و حمایت فرهنگی است. همسو با مطالعه حاضر، سیستم پشتیبانی یادگیرنده به­عنوان عنصر کلیدی در کیفیت آموزش از راه دور ذکر شده است. تحقیقات انجام­شده نشانگر پنج نوع حمایت عمده برای دانشجویان در آموزش­های مجازی و از راه دور شامل پشتیبانی عاطفی، بازتاب­دهنده، شناختی، جنسیتـی و سیستمیک می­باشد (21). پشتیبانی عاطفی به­منظور ایجاد انگیزه در یادگیرنده از راه دور با حمایت اجتماعی، علمی و عاطفی در موضوعات آموزشی و اداری است. پشتیبانی انعکاسی یا  بازتاب­دهنده به­معنی ایجاد بازتابنده و پاسخگو به یادگیرندگان است. پشتیبانی شناختی، شامل پشتیبانی مرتبط با مطالب آموزشی، ارزیابی و آموزش است. پشتیبانی جنسیتی مسئول مسائل مربوط به هر جنس خاص است (18).در حقیقت  آموزش الکترونیکی شکل جدیدی از آموزش است، این­که سیستم آموزشی چقدر به این نظام جدید اعتقاد داشته باشد، نیازمند فرهنگ­سازی در جامعه برای پذیرش آموزش مجازی و بسترسازی فرهنگی در دانشگاه­ها همچنین شناخت و برنامه­ریزی متناسب با شرایط فرهنگی، آداب و رسوم است (22).
یکی دیگر از مولفه­های مهم در الگوی سیستم پشتیبانی دانشجویی در محیط آموزش مجازی در مطالعه حاضر، پشتیبانی علمی/ شناختی با تاکید بر محتوای درسی، استراتژی­های یادگیری، ارزشیابی و حمایت کتابخانه­ای است. آن­چه در آموزش الکترونیکی اهمیت دو چندانی پیدا می­کند محتوای درسی خوب و تعاملی است که می­تواند نقش کمرنگ استاد در این حوزه را پوشش دهد (23). استراتژی یادگیری، توجه به سبک یادگیری، یادگیرنده محوری، یادگیری فعال، توجه به ماهیت یادگیرنده، و منابع متنوع آموزشی است (14). از سویی دیگر، ارزشیابی به­عنوان عامل کنترل­کننده تمامی عناصر تعلیم و تربیت مانند هدف، برنامه، روش و وسایل آموزشی و روشی برای شناخت و هدایت فعالیت­های تحصیلی دانشجویان به شمار می­رود. ارزشیابی به­منظور تکمیل یادگیری­ها و مشخص­نمودن پیشرفت­ها و بهتر شدن­ها انجام می­پذیرد. مشخصه اصلی آموزش الکترونیکی، ارائه فعالیت­های یادگیری و آموزش، به­ویژه تحویل محتوای یادگیری در محیط دیجیتالی است. آموزش الکترونیکی نیز به مانند آموزش سنتی به ابزارهای پشتیبانی اطلاعاتی و منابع و خدمات اطلاعاتی نیاز دارد. کتابخانه­های دیجیتالی می­توانند برخلاف کتابخانه­های سنتی، خدمات و منابع کتابخانه­ای را در بستر اینترنت و فارغ از محدودیت­های مکانی و زمانی برای پشتیبانی از فرایند آموزش الکترونیکی در اختیار دانشجویان قرار دهند (22). به­روزرسانی منابع و کتب الکترونیکی و کتابخانه دیجیتال در یک سیستم حمایتی برای دانشجویان و اساتید لحاظ گردد (13).
الگوی ارائه ­شده در مطالعه حاضر، پشتیبانی سیستمیک از مولفه­های لازم در سیستم پشتیبانی دانشجویی در محیط آموزش مجازی است که پیش طراحی سیستم پشتیبانی، پیاده­سازی و توسعه سیستم پشتیبانی دو مقوله مهم در این حوزه می­باشد. در تایید این مولفه، صاحب­نظران بر نقش حمایت مدیریتی در رشد و بالندگی آموزش الکترونیکی به­صورت ضمنی و گاه به­صورت صریح و شفاف اذعان کرده­اند. تصمیم­سازی و تصمیم­گیری و اجرایی نمودن این قوانین و راهکارها نقطه عطفی بر پشتیبانی سیستمی در سطح کلان بوده و ارتقای آموزش را به­دنبال خواهد داشت (23). همسو با مطالعه حاضر، اجرای برنامه­های آموزش مجازی موفق، نیازمند  برنامه استراتژیک، سیستم سازمانی، سیاست­ها و منابعی است که نه­تنها استاد و دانشجو، بلکه دانشگاه و دیگر ذی­نفعان راپشتیبانی نماید. حمایت یادگیرنده بایستی یک جز جدایی­ناپذیر در سراسر سیستم آموزشی و به­عنوان بخش اساسی از مأموریت دانشگاه به­منظور فراهم­سازی بستر و محیط یادگیری حمایتی برای موفقیت تحصیلی دانشجویان است (24).
برای داشتن آموزش مجازی با کیفیت، یکی از موارد مهم و حیاتی آموزش تخصصی مدرسان و کارکنان است، چراکه برنامه­های موفق آموزش مجازی و از راه دور، به یک زیرساخت قوی، یک تیم ماهر از کارکنان پشتیبانی و مجموعه­ای جامع از ابزارها برای تضمین یک تجربه آموزشی عالی نیازمند است (25)، کارایی سیستم پشتیبانی نه­تنها به کارآیی خدمات ارائه­شده بلکه به کارکرد کارکنان دانشگاه نیز بستگی دارد (26). سیستم پشتیبانی دانشجویی در آموزش مجازی همانند یک ماشین، بایستی تمام اجزای با هم و در یک راستا کار کنند. لذا نگاه سازمانی و فرهنگ غالب در این نوع آموزش باید به­درستی شناخته شود و براساس آن محتواها ارائه گردد، همچنین نحوه و نوع خدمات­دهی، تعیین گردد. در این سیستم آموزشی، شیوه تعامل بین استاد راهنما و دانشجو، مستقیماً بر کیفیت تجارب آموزشی دانشجویان اثر می­گذارد (27). همچنین در این الگو پشتیبانی اعضای هیات علمی، کارکنان اداری و پشتیبانی از تعاملات بین دانشجویان با اعضای هیات علمی و دیگر دانشجویان و کارکنان اداری و آموزشی مورد توجه است. نتایج تحقیقات نشان می­دهد، تعامل موثر و رابطه خوب بین استاد و دانشجو، نتایج مثبتی از جمله علاقمندسازی دانشجویان به رشته تحصیلی، به پایان­رساندن به­موقع دوره آموزشی و ایجاد محیطی مثبت در گروه آموزشی را به­دنبال خواهد داشت (11).
باتوجه به الگوی تدوین­شده سیستم پشتیبانی دانشجویی در محیط آموزش مجازی دانشگاه­های علوم پزشکی در مطالعه حاضر، به مسئولین و مدیران دانشگاهی پیشنهاد می­گردد از نتایج آن برای پیاده­سازی سیستم پشتیبانی دانشجویی در دانشگاه خود استفاده نمایند. با عنایت به توسعه روند یادگیری الکترونیکی و آموزش مجازی در دوران بحران کرونا در دانشگاه­های علوم پزشکی کشور، لازم است که دانشگاه­های علوم پزشکی بیش از بیش در جهت توسعه و تقویت پشتیبانی موردنیاز دانشجویان پیشقدم باشند و اقدامات لازم را انجام دهند. در این راستا تشکیل کمیته تخصصی برای بررسی وضعیت موجود دانشگاه توصیه می­گردد. برگزاری نشست­های تخصصی و کارگاه­هایی به­منظور ایجاد نگرش مثبت به موضوع و آشناسازی مدیران، مسئولین، اعضای هیات علمی و کارکنان آموزشی و اداری با مولفه­های اساسی پشتیبانی دانشجویی از جمله اقداماتی است که می­تواند در راه­اندازی و پیاده­سازی سیستم پشتیبانی دانشجویی بومی هر دانشگاه با توجه به شرایط و امکانات موجود در دانشگاه کمک نماید.
قدردانی
این مقاله حاصل بخشی از پروژه­ای است که با حمایت مالی مرکز ملی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی، تهران، ایران با شماره طرح 970252 انجام شده است، بدین­وسیله از مسئولین پژوهشی آن مرکز، تشکر و قدردانی می­گردد.

 

 
فهرست منابع
1. Zhuang Z, Zhao S, Lin Q, Cao P, Lou Y, Yang L, He D. Preliminary estimation of the novel coronavirus disease (COVID-19) cases in Iran: A modelling analysis based on overseas cases and air travel data. International Journal of Infectious Diseases 2020; 94: 29-31. [DOI:10.1016/j.ijid.2020.03.019]
2. Gordon M, Patricio M, Horne L, Muston A, Alston SR, Pammi M , et al. Developments in medical education in response to the COVID-19 pandemic: A rapid BEME systematic review: BEME Guide No.63. Medical teacher 2020; 42 (11): 1202-1215. [DOI:10.1080/0142159X.2020.1807484]
3. Arko-Achemfuor A. Accessing learner support services in a distance education context at UNISA Adult Basic Education Department [dissertation]. South Africa :University of Fort Hare; 2013.
4. Nsamba A, Makoe M. Evaluating Quality of Students' Support Services in Open Distance Learning. Turkish Online Journal of Distance Education 2017; 18 (4): 91-103. [DOI:10.17718/tojde.340391]
5. Sembiring MG. Exploratory study of academic excellence associated with persistence in ODL setting. Asian Association of Open Universities Journal 2017; 12 (2): 125-136. [DOI:10.1108/AAOUJ-01-2017-0015]
6. Simpson O. Supporting students in online, open and distance education. London: Routlege Falmer; 2002.
7. Salimi S, Fardin MA.[The Role of Corona Virus in Virtual Education, with an Emphasis on Opportunities and Challenges]. Quarterly Journal of Research in School and Virtual Learning 2020;8(2): 49-60.[Persian]
8. Kazemi Malekmahmoudi Sh, PiriTosanloo M, Norouzi N, Aryaie M.[Investigation of Factors Affecting E-learning Development According to Students' Viewpoint of Golestan University of Medical Sciences]. Educational development of Jundishapur 2015; 6 (3): 229-36. [Persian]
9. Yazdaninejad H, Eslami K, Arjmand R, Shakerian N, Tork Shirazi N, Abuali R, Barg Bidvandi M.[Evaluation of e-learning in the Covid 19 epidemic crisis and the prospect of its omplementary use in the post-crisis period from the perspective of medical students]. Quarterly Educational Development of Judishapur 2020; 11 (3): 554-71. [Persian]
10. Farajollahia M, Moenikia M.The study of relation between students support services and distance students' academic achievement. Procedia Social and Behavioral Sciences 2010; 2(2):4451-6. [DOI:10.1016/j.sbspro.2010.03.710]
11. Gregori EB, Zhang J, Galván-Fernándezc C, Fernández-Navarrod F. Learner support in MOOCs: Identifying variables linked to completion. Computers & Education 2018: 122; 153-68. [DOI:10.1016/j.compedu.2018.03.014]
12. Tuquero JM, McCool WC. A Meta-Ethnographic Synthesis of Support Services in Distance Learning Programs. Journal of Information Technology Education: Innovations in Practice 2011 (10):157-79. [DOI:10.28945/1501]
13. Gujjara AA, Naoreenb B, Chaudhryc AH. A comparative study of student support services: The United Kingdom, Pakistan and Srilanka. Procedia Social and Behavioral Sciences 2010; 2(2): 839-46. [DOI:10.1016/j.sbspro.2010.03.113]
14. Mohammadimehr M, Mirmoghtadaie Z. Exploring the components of student
15. support system in blended learning for Iranian Universities of Medical Sciences: A thematic analysis. J Edu Health Promot. 2021; 10 (130): 1-13
16. Brindley JE. Learner support in open, distance and online learning environments. Walti C, Zawacki-Richter O, editors. Bis; 2004.
17. Krishnan C. Student Support Services in Distance Higher Education in India: A Critical Appraisal. International Journal of Research in Economics & Social Sciences 2012; 2 (2): 459-72
18. Tait A. Planning Student Support in Open and Distance Learning. Open Learning 2000; 15(3). 287-99. [DOI:10.1080/713688410]
19. Tamulienė R. Adjusting College Students' Support Services to Students' Type: Lithuania's Case Procedia - Social and Behavioral Sciences 2014; 141: 438- 446. [DOI:10.1016/j.sbspro.2014.05.077]
20. Chatpakkarattana T, Khlaisang J. The Learner Support System for Distance Education. SciRes- Creative Education 2012;3: 47-51. [DOI:10.4236/ce.2012.38B011]
21. Nsamba A, Makoe M. Evaluating Quality of Students' Support Services in Open Distance Learning. Turkish Online Journal of Distance Education 2017; 18 (4): 91-103. [DOI:10.17718/tojde.340391]
22. Mir K. Design and Development of online student support system. Pak J Distance Online Learn 2017;3 (1):1-8.
23. Floyd DL, Casey-Powell D. New roles for student support services in distance learning. New directions for community colleges 2004; 2004(128):55-64. [DOI:10.1002/cc.175]
24. Erdil KM. Student Support Services and Student Satisfaction in Online Education. Online Submission. International Educational Technology (IETC) Conference; 2007 May 3-5; Nicosia: Turkish Republic of Northern Cyprus; 2007.
25. Mittag H J. Blended learning in practice: An overview on Recent Developments. Journal of Lifelong Learning Society 2016; 12 (2): 171-186. [DOI:10.26857/JLLS.2016.05.12.2.171]
26. Nurmukhametov N, Temirova A, Bekzhanova T. The Problems of Development of Distance Education in Kazakhstan. Procedia - Social and Behavioral Sciences 2015; 182:15-19. [DOI:10.1016/j.sbspro.2015.04.729]
27. Chattopadhyay S. Learner support services in open distance learning system: case study on IGNOU. In Distance Learning and Reciprocal Library System: Is Public Library Network the better Option; 2014 June 6 -7; Kolkata: Netaji Subhas Open University; 2014.
28. Lenar S, Arturb F, Ullubic S, Nailya B. Problems and Decision in The Field of Distance Education. Procedia - Social and Behavioral Sciences 2014; 131:111-117. [DOI:10.1016/j.sbspro.2014.04.088]
ارسال پیام به نویسنده مسئول



XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Mohammadimehr M. Designing the Model of Student Support System in the Virtual Learning Environment: A Necessity in the Face of the Corona Crisis. RME 2021; 13 (3) :62-71
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1093-fa.html

محمدی مهر مژگان. تدوین الگوی سیستم پشتیبانی دانشجویی در محیط آموزش مجازی: ضرورتی در مواجه با بحران کرونا. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1400; 13 (3) :62-71

URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1093-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 13، شماره 3 - ( 1400 ) برگشت به فهرست نسخه ها
پژوهش در آموزش علوم پزشکی Research in Medical Education