مقدمه
دانشگاه­ ها و مؤسسات آموزش عالی به ­عنوان مجری نظام­ های آموزشی باید به تغییرات عظیمی که پیرامون آن­ها اتفاق می ­افتد واکنش نشان­ دهند (1) عدم تطابق آموزش با نیازهای جامعه، می­ تواند مشکلات زیادی برای آموزش پرستاری و جامعه ایجاد کند (2). برنامه درسی از مؤلفه­های اصلی یک نظـام تربیت رسـمی است. چرا که به­صـورت هدفمند، تجـارب تربیتی ویژه ­ای را برای ارتقاء و تعالی در ابعاد و شئون مختلف فراهم می ­کند (2). ارزشیابی در آموزش عالی به ­منظور ارتقای کیفیت برنامه ­های درسی در دهه ­های اخیر مورد توجه برنامه­ ریزان درسی قرار گرفته است (3) و هدف آن توجه به شاخص ­های کیفی و ارتقای کیفیت آموزش در بخش آموزش عالی و درنهایت تربیت نیروهایی است که از قابلیت­ های اخلاقی، علمی و عملی کافی برخوردار باشند (5, 4). هدف از برنامه درسی آموزش پرستاری، تربیت پرستاران توانمندی است که در محیط مراقبت سلامتی تغییر مثبت ایجاد کرده و در راستای ارتقای کیفیت زندگی افراد، خانواده­ ها، گروه­ ها و به­ طورکلی جامعه قدم بردارند (6،7).
تغییرات نظام آموزشی نمایان­گر آن است که ضمن طراحی برنامه­ های آموزشی توجه به بهبود و ارتقای کارکرد آموزشی نیز اهمیت دارد، به­ طوری­ که مؤسسات آموزشی درصورتی از عهده وظایف و اهداف خود برمی­آیند، که از لحاظ کیفیت آموزشی وضعیت مطلوبی داشته باشند(8،9). معمولاً هر برنامه،پس از طراحی و توسعه، نیاز به ارزیابی دارد. ارزیابی برنامه یکی از مهم­ترین راهبردهای کسب بازخورد و ترویج آموزش پویا است (10).
از دیگر اهداف دانشگاه­های علوم پزشکی، کسب موقعیت علمی بالا درمیان کشورهای منطقه به­ منظور افزایش رتبه­بندی جهانی است. بدون تردید، این مهم در جهان امکان­پذیر نخواهد بود، مگر این­که وضعیت برنامه­ های مشابه در  دانشگاه ­های برتر جهان را درنظر بگیرد. مقایسه برنامه ­های درسی موجود با یکدیگر با استفاده از رویکرد تطبیقی یکی از روش ­های مورد استفاده در ارزیابی برنامه­ ها است. این رویکرد یکی از روش ­های تحقیقاتی در علوم­اجتماعی است و آن را می­توان در بخش ­های گوناگون موسسات آموزشی، برنامه درسی، ارزش­ها، فرهنگ، نتایج، مکان­ ها، زمان و روش­ های آموزش استفاده کرد (11). نتایج مطالعه کرمانشاهی و همکاران (1390) که به ­مقایسه برنامه آموزش کارشناسی ارشد کودکان در ایران و کانادا پرداخته، بیانگر این بود که واحدهای عملی برنامه بسیار محدود بوده و سایر محتوی نیز متناسب با جامعه نمی­ باشد، وظایف، فلسفه، اهداف و رسالت برنامه نیز نیاز به بازبینی و اصلاح دارند (12). نیک فرید و همکاران (2013) در مطالعه خود تغییرات زیربنایی در حیطه­ های آموزش بالینی، مدیریت بالینی و توانمندسازی حرفه­ای را برای تضمین موفقیت رشته پرستاری مراقبت­های ویژه نوزادان ضروری دانسته و لزوم تغییرات در برنامه درسی را پیشنهاد کرده­ اند (13).
توجه به نظام­های آموزشی موفق در جهان، مبین نهادینه­ شدن یک نظام کارآمد و اثربخش است (14). نتایج مطالعه سجادی و همکاران نشان داد که مقایسه نظام­های آموزشی، لزوم طراحی برنامه­های درسی انعطاف­پذیرتر و مبتنی­بر نیاز جامعه­ی ایران را بیش از پیش نمایان می­سازد (15). آرین و همکاران (1397) نظام آموزشی کارشناسی ارشد پرستاری ایران را با دانشکده پرستاری جانزهاپکینز آمریکا مقایسه کردند و طراحی برنامه­ های آموزشی تکمیلی، با تمرکز بر دروس متناسب با نیاز جامعه و بیماری­های شایع محل خدمت را برای بهبود برنامه کارشناسی ارشد پرستاری در ایران ضروری دانستند (16). دانشگاه UC Davis جزء برترین دانشگاه­ های جهان و موفق در امر آموزش پرستاری است به­ همین منظور این مطالعه با هدف مقایسه برنامه درسی آموزش مدیریت پرستاری در مقطع کارشناسی ارشد در ایران و دانشگاه UC Davis کالیفرنیا انجام­شده است.
روش­ ها
مطالعه مقایسه ­ای حاضر با استفاده از رویکرد تطبیقی در سال 1397 انجام شده است. رویکرد تطبیقی برگرفته از روش جرج اف­بردی (George, F, Brady,s method) است، که در چهار مرحله توصیف (Description) ، تفسیر (Interpretation)، همجواری Juxtaposition و مقایسه Comparison) انجام گردیده است. این روش در مرحله توصیف، پدیده­های تحقیق براساس شواهد و اطلاعات، یادداشت­برداری و تدارک یافته­ های کافی برای بررسی و نقادی در مرحله بعد آماده می­ شود. در مرحله تفسیر، اطلاعات توصیف­ شده در اول قدم وارسی و تحلیل می­ گردد. در مرحله هم­جواری، اطلاعاتی که در دو مرحله قبل آماده شده است، به­منظور ایجاد چارچوبی برای مقایسه شباهت­ها و تفاوت­ها طبقه ­بندی و در کنار هم قرار می­گیرد. در مرحله مقایسه، مساله تحقیق با توجه به جزئیات در زمینه شباهت­ ها و تفاوت­ ها و دادن پاسخ به سوالات تحقیق بررسی و مقایسه می­ گردد (17). براساس روش مطالعه، ابتدا تاریخچه و برنامه آموزشی کارشناسی پرستاری در ایران بررسی و در ادامه، وضعیت برنامه درسی آموزش دانشگاه UC Davis کالیفرنیا مورد مطالعه و سپس وجه اشتراک و افتراق این برنامه­ ها مورد مقایسه قرار گرفت.
دانشگاه UC Davis، پس از UCLA و UC Berkeley سومین دانشگاه تاسیس­شده در سراسر کالیفرنیا است که در سال 1909 بنیان­ گذاری شد. مدرسه پرستاری Betty Irene Moore در UC Davis در مارس 2009 تاسیس و در پاییز 2010 پنج برنامه تحصیلات تکمیلی از جمله "کارشناسی ارشد رهبری در پرستاری و نظام مراقبتی" در این مدرسه پذیرش دانشجو را آغاز کرد (18). در ایران در سال 1354 برنامه­های آموزشی کارشناسی ارشد ناپیوسته پرستاری با دو شاخه اصلی مدیریت خدمات پرستاری و آموزش پرستاری به تصویب رسید. با پیروزی انقلاب اسلامی و بازنگری برنامه­ های کارشناسی ارشد در سال 1365 مجوز ادامه آموزش این مقطع تحصیلی به دانشگاه­ های درخواست­ کننده سراسر کشور داده شد و نهایتاً این برنامه در شصت و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه­ریزی علوم پزشکی مورخ 14/12/1395 مورد بازنگری قرار گرفت (19).
یافته­ ها
نتایج به ­دست­ آمده از مقایسه برنامه درسی کارشناسی ارشد پرستاری در ایران و دانشگاه UC Davis در رابطه با فلسفه، چشم انداز و رسالت (جدول1)، اهداف راهبردی (جدول2)، شرایط و نحوه پذیرش دانشجو (جدول3)، مشخصات و ساختار و دوره (جدول4) و راهبردهای آموزشی (جدول5)، ارائه شده  است.
نتایج به­ دست ­آمده از مقایسه برنامه درسی کارشناسی ارشد پرستاری در ایران و دانشگاه UC Davis در رابطه با فلسفه، چشم انداز و رسالت (جدول1)، اهداف راهبردی (جدول2)، شرایط و نحوه پذیرش دانشجو (جدول3)، مشخصات و ساختار و دوره (جدول4) و راهبردهای آموزشی (جدول5)، ارائه شده  است.

در ایران برای هر مقطع و رشته تحصیلی فلسفه، چشم­انداز و رسالت مجزایی بیان شده­است اما در دانشگاه UCDavis کالیفرنیا فلسفه، چشم­انداز و رسالت برای کلیه رشته­ های دانشکده و مقاطع یکسان است.
ارزش­ها و باورهای برنامه در ایران براساس نظام ارزش ­های اسلامی حاکم بر جامعه ابراز­شده و پرستاری در فرهنگ اسلامی در حکم عبادت و در راستای رضای­ خدا است. در دانشگاه UC Davis بر مبنای تفکر و توانمند سازی دانشجویان برای انجام نیازهای آموزشی و آماده­شدن آن­ها برای هدایت در مراقبت­ های بهداشتی بیان گردیده است.

هدف کلی از دوره کارشناسی ارشد رهبری پرستاری در دانشگاه UC Davisآمادگی پرستاران برای نقش ­های رهبری در نظام مراقبتی و اعضای هیات علمی در دانشکده ­ها و پرستارمتخصص در سطح جامعه می­ باشد و هدف از این دوره در ایران تربیت نیروی انسانی کارآمد و متخصص به ­منظور ارتقاء خدمات آموزشی، پژوهشی و بهبود مدیریت کیفی ارائه خدمات پرستاری در سطوح و مراکز مختلف نظام سلامت و ارتقای عملکرد حرفه­ای پرستاری است که در این مورد مشابه می­ باشند.

تفاوت این دو دانشگاه در برگزاری آزمون ورودی است که در ایران به ­صورت کتبی و در UC Davis کالیفرنیا به ­صورت مصاحبه انجام می­ شود. داشتن نمره تافل هم­ شرط ورود دانشجویان بین ­المللی به دانشگاه UC Davis می ­باشد.

در دانشگاه UC Davis دانشجویان باید حداقل دو روز در هفته در دانشگاه حضور داشته باشند. اکثر کلاس ­های اصلی در روزهای پنج­شنبه و جمعه برگزار می­ شود. از دانشجویان انتظار می­رود که در بعضی از ترم­ها در آخر هفته و شب­ها در دسترس باشند. واحدهای انتخابی توسط دانشجویان و با راهنمایی استاد مشاور انتخاب می­ گردند کلاس ­ها در دانشگاه ساکرامنتو یا دیویس برگزار می­ شوند.
از جمله تفاوت­ های قابل توجه بین دانشکده­ های پرستاری ایران با UC Davis کالیفرنیا، تعداد واحد درسی بیشتر در این مقطع در مقایسه با ایران (64 واحد در مقایسه با 32 واحد) می­ باشد. از جمله دروسی که در دانشگاه UC Davis ارائه شده است شامل10 واحد سمینار پرستاری، 12 واحد انتخابی و 12 واحد پایان­ نامه است. واحدهای اختصاصی شامل وضعیت نظام سلامت، ارتباطات اجتماعی و دانش سازمان­ یافته در دانشگاه UC Davis می­ باشد اما در ایران با این عنوان درسی وجود ندارد. از تفاوت چشم­گیر بین این دو برنامه آموزشی واحد پایان­نامه است که در دانشگاه UC Davis، 12 واحد پایان­نامه و10 واحد سمینار ارشد ارائه می­گردد و این باعث قوی­تر­شدن دانشجویان در امر تحقیق و پژوهش می­ شود درصورتی که در ایران تنها 4 واحد پایان­نامه وجود دارد. از تفاوت­ های دیگر درس جبرانی آمار و روش تحقیق پیشرفته است که در ایران به ­صورت 2 واحد نظری و 1 واحد عملی ارائه می­ گردد و کلیه دانشجویان ملزم به گذراندن آن هستند درحالی­که در دانشگاه UC Davis روش تحقیق 4 واحد جزء واحدهای اصلی می ­باشد. در دانشگاه ­های ایران در رشته کارشناسی ارشد مدیریت 5/8 واحد کارآموزی جزء دروس اختصاصی و اجباری می­ باشد درصورتی­که در UC Davis واحد کارآموزی در نظر گرفته نشده­ است.

در کلیه برنامه ­های آموزشی مورد بررسی، انتخاب روش تدریس به ­نوع و موضوع دروس بستگی داشت و در بعضی موارد از ترکیب روش ­ها برای تدریس استفاده می ­شد. تقریباً در هر دو کشور از روش­ های مشابه جهت آموزش استفاده شده است با این تفاوت که روش­ های یادگیری و یاددهی از طریق همسالان، آموزش از راه دور و استفاده از پرستاران به ­عنوان الگوهای نقش بالینی (Preceptorship) در دانشگاه UC Davis اجرا می­ گردد.
در هر دو دانشگاه از آزمون میان­ترم و پایان­ترم، ارزیابی فعالیت دانشجو در کلاس، ارائه سمینارها و کارهای گروهی و انفرادی و ارائه پروژه جهت ارزشیابی دانشجویان استفاده می­ شود. در دانشکده ­های پرستاری ایران ارائه گزارش موردی به­ صورت ژورنال کلاب یکی دیگر از روش­های ارزشیابی است درحالی­که در دانشگاه UC Davis استفاده از پورت فولیو، فعالیت ­های کلاسی در قالب یادگیری مبتنی بر وظیفه و بازتاب­ های کتبی و یادگیری آنلاین می­ باشد.
بحث و نتیجه ­گیری
هدف از این مطالعه، مقایسه برنامه درسی آموزش مدیریت پرستاری در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه ­های ایران وUC Davis کالیفرنیا و ارائه پیشنهادات عملی و کارساز جهت بهبود کیفیت برنامه بود. فلسفه رشته ارشد مدیریت پرستاری در ایران براساس نظام ارزش ­های اسلامی حاکم بر جامعه بوده و سلامت محوری و عدالت در ارائه خدمات بالینی، حفظ و گسترش ارزش­های اخلاقی در نظام سلامت، تامین حفظ و ارتقای حقوق مددجویان، تربیت افراد خلاق و متفکر و تقویت روحیه یادگیری مادام ­العمر اشاره دارد. در برنامه آموزشی UC Davis فلسفه مستقلی برای مقطع کارشناسی ارشد یافت نشد، اما فلسفه دانشکده پرستاری UC Davis به­طورکلی، برمبنای تفکر انتقادی، حل­مسئله و توانمند­سازی دانشجویان برای انجام نیازهای آموزشی و آماده شدن آن­ها برای هدایت در مراقبت­های بهداشتی بیان گردیده است. نتایج مطالعه ادیب حاج­باقری نشان داد که برنامه­های آموزش پرستاری، در سطح تحصیلات تکمیلی دارای فلسفه، اهداف و رسالت مشخصی نبوده، متناسب با نیاز جامعه نیست و فاقد کیفیت لازم است که نتیجه آن­ نیز تعداد زیادی پایان­نامه بدون استفاده، گرفتن مدرک و ایجاد یادگیری نسبی عمدتاً در سطح دانش، با تغییر رفتار اندک و فقدان مهارت کافی در آموزش، مدیریت و پرستاری تخصصی و استخدام فارغ­التحصیلان در حیطه­ های آموزش، مدیریت و عرصه­هایی است که فرد تخصص آن را نداشته یا امکان به ­کارگیری آموخته ­ها را ندارد(20). نتایج پژوهش کرمانشاهی و همکاران نیز نشان داد که برنامه درسی باید از نظر فلسفه، اهداف و رسالت آموزش پرستاری در سطح تحصیلات تکمیلی اصلاح شود(12)که با مطالعه حاضر هم خوانی دارد.
شرایط پذیرش و سیاست­های آموزشی کالیفرنیا نشان می­دهد که دانشگاه­ های مختلف به­ صورت مستقل در مقاطع تحصیلات تکمیلی پرستاری به جذب دانشجو می­پردازند، در دانشگاه UC Davis شرایط ورود شامل داشتن معدل بالا، سوابق پژوهشی، مصاحبه­ ها، سوابق شخصی، سوابق حرفه­ای، توصیه­نامه و مدرک TOEFL می­باشد. پرستاران جهت ورود به مقطع ارشد باید دارای مدرک RN باشند. تحصیل در دانشکده­های پرستاری ایران وابسته به شرکت در آزمون سراسری است که توسط وزارت بهداشت برگزار می­ گردد. نتایج پژوهش آرین و همکاران هم هم­راستا با مطالعه حاضر نشان داد که استفاده از روش­های غیر متمرکز و معیارهای چند گانه برای پذیرش دانشجو، توجه به پیشینه علمی و حرفه­ای متقاضیان در بهبودی برنامه موثر است. مطالعه سجادی و همکاران نشان داد که آزمون RN که برای تعیین صلاحیت حرفه­ای در بسیاری از کشورها برگزار می­شود، در سیستم پرستاری ایران هم باید مد نظر قرار گیرد (15).
یکی دیگر از تفاوت­های موجود در زمان پذیرش دانشجو در ایران با  UC Davisکالیفرنیا، داشتن مدرک معتبر زبان انگلیسی است. در ایران تسلط دانشجو به زبان انگلیسی در حد زبان عمومی برای ورود به دوره کارشناسی ارشد کفایت می­ کند و بسیاری از دانشجویان از مهارت­زبانی لازم جهت برآوردن نیازهای علمی و حرفه ­ای برخوردار نیستند. درهمین راستا مطالعه­ ای نشان داد که فردی که زبان انگلیسی بهتری دارد، مقالات و کتب معتبر به زبان انگلیسی را مطالعه می­ کند و درقیاس با دانشجویانی که بدون داشتن هیچ مدرکی از زبان انگلیسی وارد مقطع کارشناسی ارشد می­ شوند، استفاده بهتری از دوره خود خواهند داشت (16).
داشتن حداقل 2 سال سابقه­کار با مدرک کارشناسی ارشد پرستاری در عرصه­ های بالینی، که بعد از بازنگری سال 1395 به شرایط ورود اضافه گردیده است. از نقاط قوت این برنامه در ایران می­باشد با توجه به این موضوع که در بسیاری از موارد دانشجویان کارشناسی ارشد به­اجبار در نقش مربیان بالینی قرار می­گیرند، داشتن سابقه ­کار بالین بسیار حائز اهمیت است. به ­طوری که Bolick و همکاران در مطالعه خود بر این عقیده بودند که داشتن سابقه کار بالینی در مراکز مراقبتی در افزایش کارایی پرستاران موثر است (21) که همسو با مطالعه حاضر می­باشد.
محتوی آموزشی، برنامه ایران بیشتر عملی بوده و محوریت اصلی آن مدیریت، رهبری و سیاست ­گذاری در مکان­ های بالینی است. مطالعات نشان داد در ایران بین آن­چه در برنامه درسی مطرح شده است با سطح فعالیت دانش ­آموختگان در جامعه هم­خوانی وجود ندارد (5،15،16). در بسیاری از موارد دانش ­آموختگان کارشناسی ارشد پرستاری جایگاه شغلی کاملاً متفاوت با گرایش تحصیلی خود دارند (16). نتایج پژوهش آرین و همکاران هم تعریف عینی واحد اشتغال فارغ ­التحصیلان، تفکیک برنامه متناسب با فعالیت فارغ­ التحصیلان را در بهبودی برنامه کارشناسی ارشد سالمندی ایران موثر دانست (16) که در راستای مطالعه حاضر می ­باشد. از تفاوت چشمگیر دیگر بین این دو برنامه واحد پایان­ نامه است که در دانشگاه UC Davis 12 واحد پایان­نامه و 10 واحد سمینار ارائه می­ گردد و این باعث قویتر­شدن دانشجویان در امر تحقیق و پژوهش می­ شود. همچنین در دانشگاه­ های ایران تعداد دروس تخصصی مدیریت، رهبری و سیاست­گذاری به­ مراتب بیشتر از دانشگاه UC Davis می ­باشد و می­ توان نتیجه گرفت که دانشگاه­ های ایران به ­جنبه عملی و بالینی این رشته توجه بیشتری کرده است و هدف آن­ها تربیت مدیران متخصص اجرایی می ­باشد درحالی­که دانشگاه UC Davis به امر تحقیق و پژوهش توجه بیشتری نموده است و هدف آن تربیت محققین پرستاری و اعضای هیئت علمی می­باشد. یافته­های مطالعه سجادی و همکاران در این راستا نشان داد که در نظام آموزشی ژاپن، دانشجویان واحدهای تحقیقاتی بیشتری را به تصویب می ­رسانند و زمان بیشتری را برای فعالیت­ های پژوهشی اختصاص می­ دهند (15).
با توجه به واحدهای انتخابی به­ نظر می­ رسد برنامه آموزشی دانشگاه UC Davis از انعطاف ­پذیری و تنوع بیشتری برخوردار است و دانشجویان براساس علاقه و راهنمایی استاد مشاور واحدهای انتخابی را می­گذرانند درحالی­که در دانشگاه­های ایران ساختار ثابت بوده و محتوای دوره برای همه دانشجویان یکسان می­باشد. وجود کارگاه­های آموزشی (آموزش بیمار، پژوهش و نگارش مقاله علمی، ارزیابی و مدیریت خطر، مدیریت ایمنی، مدیریت استری و مدیریت خشم) در برنامه درسی ایران که دانشجویان موظف به گذراندن آن در هرترم می­باشند نیز جزء نقاط قوت برنامه درسی ایران می­باشد که علاوه بر مفید­بودن مطالب مطرح­شده، می ­تواند کاستی­ های احتمالی محتوای برنامه را نیز برطرف نماید. همچنین به ­نظر می ­رسد گنجاندن واحدهای کارآموزی به­ محتوای دوره با توجه به بالینی­ بودن ماهیت برنامه در ایران، در ارتقای توانمندی دانشجویان موثر می ­باشد.
در زمینه، راهبردهای آموزشی و روش­های تدریس، پرورش مهارت ­های یادگیری خود راهبر و مادام­ العمر ازجمله مواردی است که هم در اهداف برنامه آموزشی ایران و هم در دانشگاه UC Davis دیده می­ شود. اهداف برنامه درسی در دانشگاه UC Davis دربرگیرنده دانش سازمان­ یافته، کسب شایستگی خاص و مهارت­ها، توانایی حل­مشکل، تفکر انتقادی، قضاوت بالینی و رهبری، ارتباط و توجه به نیازهای جامعه است و براین­اساس، محتوای آموزشی و فعالیت های یادگیری به­گونه­ای طراحی شده­اند که اهداف آموزشی را به­طور کامل پوشش می­دهد و می­توان تفاوت را در فارغ­ التحصیلان مشاهده کرد، اما در ایران دروس و محتوا و روش ­های آموزشی به­ طریقی نیست که بتواند موجب گسترش صفاتی همانند توانایی حل­ مشکل، تفکر انتقادی قضاوت بالینی، توانایی رهبری کارآمد، ارتباط مؤثر با دیگران و خلاقیت و نوآوری در فراگیر گردد.
استفاده از مصاحبه برای پذیرش دانشجویان، الزام­به داشتن مدرک زبان انگلیسی، تنوع و انعطاف­پذیری برنامه­ ها برای دانشجویان شاغل، تمرکز بر فعالیت­های پژوهشی در  دانشگاه­ ها، توجه به پرستاری مبتنی­بر جامعه، از پیشنهادات ارائه شده در مطالعات مختلف بود (11،15،16). دانشگاه­های ایران به جنبه عملی و بالینی رشته کارشناسی ارشد مدیریت پرستاری توجه بیشتری کرده است و هدف اصلی آن تربیت مدیران متخصص اجرایی به ­عنوان مدیران ستادی پرستاری، سرپرستار، سوپروایزر بالینی و آموزشی، مدیر واحدهای پرستاری و دفاتر پرستاری دانشگاه ها می­ باشد. به­ نظر می­ رسد گنجاندن واحدهای کارآموزی به­ محتوای دوره با توجه به بالینی­ بودن ماهیت برنامه درسی، در ارتقای توانمندی دانشجویان موثر باشد.
باتوجه به این­که برنامه رشته کارشناسی ارشد مدیریت پرستاری در ایران، به­تازگی مورد بازنگری قرار گرفته است، لذا پیشنهاد می­شود بعد از فارغ­التحصیلی دانش ­آموختگان، انجام مطالعات توصیفی در مورد توانمندی­ های کسب­ شده توسط آنان و نظرسنجی درخصوص محتوی برنامه صورت گیرد تا بتوان با رفع مشکلات احتمالی برنامه به ارتقای هرچه بیشتر آن کمک نمود.
قدردانی
مطالعه حاضر حاصل پروژه تحقیقاتی واحد نظام ­های آموزشی مقطع دکتری پرستاری دانشگاه علوم پزشکی کاشان می­ باشد. از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه که امکان جمع ­آوری اطلاعات را برای انجام مطالعه فراهم کردند، نهایت تشکر و قدردانی را داریم.