[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
بایگانی مقالات زیر چاپ::
::
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
ثبت شده در

AWT IMAGE

AWT IMAGE

..
سامانه جامع رسانه های کشور

..
:: دوره 11، شماره 2 - ( 1398 ) ::
جلد 11 شماره 2 صفحات 73-64 برگشت به فهرست نسخه ها
بررسی وضعیت بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات و تاثیر آن بر عملکرداعضای هیات علمی
مریم تقوایی یزدی ، علی گل افشانی ، طاهره اقامیرزایی محلی ، جملیه آقاتبار رودباری ، رضا یوسفی سعید ابادی*
گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران ، ruosefi@yahoo.com
واژه‌های کلیدی: فناوری اطلاعات، عملکرد آموزشی، پژوهشی، اعضای هیات علمی
متن کامل [PDF 560 kb]   (1116 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (4476 مشاهده)
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
متن کامل:   (5648 مشاهده)
مقدمه
گسترش استفاده از فناوری­ های اطلاعاتی و ارتباطاتی (فاوا)، جهان درحال تغییر و تحول بزرگی است که از آن به­عنوان عصر اطلاعات یاد می­ شود (1). امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، آن‌­چنان نیرویی را در عرصه ­های گوناگون حیات بشری دارد که بی‌تردید می‌توان آن را نماد یک تمدن جدید، یا ظهور یک موج تمدنی جدید دانست (2). همگ ام با جهانی شدن و ظهور فنـاوری اطـلاعات و ارتبـاطات (فـاوا)، فشـار فـزآیـنده­ای بـر نظام­ های آموزش عالی در مناطق جهان اعمال شده تا به سمت       بهره ­گیری از فاوا حرکت کنند (3). فناوری اطلاعات و ارتباطات مزایای بالقوه متعددی دارد و با افزایش فرآیند مبادله­ ی اطلاعات و کاهش هزینه­ ها به­ عنوان وسیله­ ای در جهت افزایش بهره­ وری، کارایی، رقابت­ انگیزی و رشد در همه­ ی حیطه­ های فعالیت بشری مطرح است (4). همچنین، استفاده فناوری اطلاعات و ارتباطات بهره ­وری آموزشی را افزایش داده و موجب ارتقای سواد فناوری فراگیران می­ شود (5). به ­اعتقاد یوسف، فناوری­ ها، بر کیفیت و کمیت آموزش تاثیر­گذار بوده و توانسته ­اند بسیاری از ناکارآمدی­ های نظام آموزشی را با بهبود فرآیند تدریس و یادگیری رفع کنند. برخی نیز بر این باورند این فناوری­ ها، بیش از هر چیزی، نظام آموزشی و پژوهشی دانشگاه­ ها را تحت تاثیر قرار داده و راهبردها و روش ­های آن را دگرگون ساخته است (6). فناوری بر رسالت دانشگاه­ ها در ابعاد آموزشی و پژوهشی و خدمات اجتماعی نیز تاثیر بسزایی گذاشته است و به­ دلیل ارتباط تنگاتنگ آن با آموزش و جامعه پژوهشگر و تولید دانش اهمیت خاصی می­ یابد. دانشگاه­ ها دو نقش عمده برعهده دارند: نقش آموزشی و نقش پژوهشی.  با­توجه به این امر، در دانشگاه­ های ایران نیز مانند بیشتر کشورهای جهان توصیه می­ شود در ارزیابی کارکرد اعضای هیئت علمی دانشگاه­ها همزمان دو کارکرد آموزشی و پژوهشی مورد توجه قرار گیرد با توجه به پیوند بین کیفیت آموزش و کم و کیف پژوهش، کارکرد آموزشی و پژوهشی اعضای هیئت علمی جزء وظایف اصلی هر دانشگاه به حساب می­ آید (7). همچنین با توجه به فرصت­ های ایجاد شده توسط فاوا، درحال حاضر امکان استفاده از این فناوری­ ها برای اعضای هیات علمی فراهم است و در اتاق بیشتر استادان، رایانه و شبکه اینترنت وجود دارد. علاوه ­براین، بیشتر کلاس ­ها مجهز به امکانات (رایانه و شبکه اینترنت و پروژکتور و قلم نوری) است. انتظار می­ رود که استادان، برانگیخته شده و نهایت کوشش خود را در استفاده از این امکانات به­ عمل آورند. اما شواهد بیانگر آن است، هنوز پس از گذشت بیش از دو دهه از ورود اینترنت و با وجود سرمایه گذاری­های انجام شده در این زمینه، قابلیت ­های آموزشی و پژوهشی این ابزارها ناشناخته مانده و وضعیت استفاده از فاوا و ارتباط آن با کارکرد آموزشی و پژوهشی اعضای هیات علمی مشخص نیست. کارکرد آموزشی استادان شامل برآوردن انتظارات و کسب وضعیت مطلوب در مولفه ­های تسلط بر موضوع، تعیین اهداف عینی، طراحی و سازمان­دهی دوره، تعامل علمی و انسانی، علاقه و اشتیاق به تدریس، آموزش یادگیرنده و ارزشیابی است (8). همچنین کارکرد پژوهشی را می­توان در قالب عبارتی از کیفیت، قابلیت اطمینان، برنامه­ریزی، و یا متمرکز بودن کار، بهره­وری و یا کاربست تدریس و خدمات برای افزایش کیفیت پژوهش و کارهای خلاقانه اصیل، تعریف کرد (9). تاکنون پژوهش­ های متعددی به ارائه نتایج کاربرد استفاده بهینه اعضای هیئت علمی و نگرش استادان نسبت به فاوا دانشگاه­ های داخل و خارج در حوزه آموزش و پژوهش پرداخته­ اند. لذا برای نمونه به چند مورد از این مطالعات اشاره می­ شود: Nami و همکاران در پژوهش خود نشان دادند که اعضای هیأت علمی به میزان متوسط از فناوری اطلاعات استفاده می‌کنند و کارکرد آموزشی آنان درسطح مطلوب قرار دارد و همچنین بین میزان استفاده از فناوری اطلاعات با کارکرد آموزشی اعضای هیأت علمی رابطه معنی‌داری وجود دارد (10).
Azizi، Glu_sac  و Adedokun-Shittu   نشان دادند که رابطه معنی­ داری بین میزان استفاده از فناوری اطلاعات و کارکرد آموزشی اعضای هیئت علمی وجود دارد (13-11). Suleimani پژوهشی نشان داد که بین میزان استفاده اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد از فناوری اطلاعات و ارتباطات با کارکرد آموزشی و پژوهشی شان رابطه مثبت (مستقیم) وجود دارد، هر چه میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات بیشتر باشد، فعالیت­ های آموزشی و پژوهشی اعضاء نیز بیشتر و به­ روزتر خواهد شد (7). Mahdiuon در پژوهشی نشان داد که میزان استفاده از فاوا پایین ­تر از حد متوسط است همچنین از میان مولفه­ های میزان استفاده از فاوا تنها مولفه استفاده از اینترنت پیش بینی­کننده عملکرد آموزشی و مولفه استفاده از نرم­افزارهای کامپیوتری پیش­بینی­کننده عملکرد پژوهشی اعضای هیئت علمی است. به­علاوه میزان استفاده استادان از فاوا براساس رشته تحصیلی، مرتبه علمی، سن و سابقه تدریس استادان تفاوت معنی­ داری دارد (14). Vakili Mofrad در پژوهش خود نشان داد که استفاده از اینترنت در افزایش کیفیت آموزشی و پژوهشی به میزان زیادی موثر بوده است (15). بررسی­ های Cohen نشان داد که بین استفاده از اینترنت با تولیدات پژوهشی اعضای هیأت علمی، رابطه مثبت و معنی­ داری وجود دارد (16). در پژوهشی که توسط Kirkup و همکاران انجام شد اکثر اساتید معتقد بودند دانشگاه باید دسترسی به اینترنت و امکانات رایانه و دیگر تجهیزات لازم را جهت استفاده آن­ها فراهم نماید. البته بسیاری از آن­ها در خانه و محیط دانشگاه به اینترنت و رایانه دسترسی داشته ­اند و استفاده از آن سبب بهبود فعالیت­ های علمی شان شده است (17). یافته ­های Al Ansari  در دانشگاه کویت نشان داد که اساتید از فناوری اطلاعات بیشتر برای نوشتن مقاله، تحقیق، ارتباطات علمی با همکاران و یافتن مقالات علمی استفاده می­کردند و علاقه کم­تری نسبت به استفاده از این فناوری­ ها در آموزش، تدریس و کارهای کلاسی دانشجویان داشتند (18). پژوهش Poor Atashi نشان داد که بین اعضای هیئت علمی در گروه­ های آموزش مختلف از نظر میزان استفاده از فناوری اطلاعات تفاوت معنی­داری وجود ندارد. و از نظر اعضای هیات علمی، عدم آشنایی کافی جهت کار با کامپیوتر، نداشتن کامپیوتر شخصی و عدم تسلط کافی به زبان انگلیسی به ترتیب از موانع مهم استفاده از فناوری اطلاعات می­باشند (19). یافته­هایOluchi Jannet  نشان داد که استفاده اعضای هیئت علمی از فن­آوری اطلاعات در امور علمی اثر بخش نیست و برای اثر بخش شدن باید دوره ببینند (20). به طور کلّی، بررسی پیشینهء پژوهش بیانگر آن است که در پژوهش ­های متعددی میزان استفاده و نگرش اساتید نسبت به فن آوری­ های اطلاعات و ارتباطات مورد بحث و بررسی قرار گرفته است که نتایج متفاوتی را اعلام داشته­ اند. بنابراین با توجه به مطالب مطروحه، هدف مطالعه حاضر بررسی عملکردهای آموزشی و پژوهشی، ویژگی­ های فردی و علمی در میزان استفاده از فاوا اعضای هیئت علمی گروه علوم پایه دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مازندران می­ باشد. انجام این پژوهش می­ تواند گامی مثبتی در شناخت وضعیت موجود، برای برنامه ­ریزی در زمینه استفاده بهینه اعضای هیئت علمی دانشگاه­ ها از فاوا در امور آموزشی و پژوهشی باشد.
روش ­ها
روش پژوهش از نوع توصیفی– پیمایشی است. جامعه آماری شامل کلیه اعضای هیئت علمی علوم پایه (فیزیولوژی، آناتومی، انگل شناسی، قارچ شناسی، ایمینولوژی) دانشگاه علوم پزشکی مازندران به تعداد 60 نفر بوده است که 52 نفر به پرسشنامه­ ها پاسخ دادند و مابقی تمایل به پاسخگویی نداشتند. این پژوهش در نیم­سال دوم سال تحصیلی96- 1395 انجام شد. پرسشنامه این پژوهش با هماهنگی مسئولین دانشگاه علوم پزشکی مازندران توزیع و اجرا گردید. این پرسشنامه­ ها بدون نام و در تکمیل آن هیچ اجباری در میان نبود. علت انتخاب دانشکده پزشکی دارا بودن بیشترین عضو هیات علمی و دلیل انتخاب اعضای هیات علمی علوم پایه نیز دارا بودن فر صت و زمینه کاری بیشتر برای استفاده از فناوری اطلاعات با توجه به زیر ساخت­ ها و بستر مناسب بوجود آمده در سال­های اخیر به علت آغاز به کار بسته توسعه آموزش مجازی در دانشگاه ­های علوم پزشکی بوده است. برای گردآوری داده های مورد نیاز و پاسخ­گویی به پرسش­های پژوهش از سه نوع پرسشنامه به شرح زیر استفاده شده است.
 پرسشنامه استاندارد میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات: این پرسشنامه بر اساس مؤلفه­ های فناوری اطلاعات ساخته شده و پژوهشگران بسیاری از آن استفاده کرده ­اند. شامل 19 سوال و 4 مولفه شامل نوع و میزان استفاده از کامپیوتر، میزان استفاده از نرم ­افزارهای کامپیوتری، نوع و میزان استفاده از اینترنت و سرویس اینترنتی است و ضریب آلفای کرونباخ این پرسشنامه 90/0 محاسبه شده است (21). پرسشنامه محقق ساخته عملکرد آموزشی با 28 سوال و 7 مولفه شامل: تسط بر محتوا، تدوین طرح درس، مهارت تدریس، مدیریت کلاس، راهنمایی و مشاوره دانشجویان، ارزیابی کارکرد یادگیری دانشجویان، مهارت ارتباطی استاد با دانشجو، مسایل اخلاقی آموزش در تدریس است. ضریب آلفای کرونباخ این پرسشنامه 89/0 محاسبه و روایی آن توسط 5 نفر از متخصصان شامل اعضای هیئت علمی با سابقه آموزشی بالا، مورد تایید و جهت تکمیل در اختیار دانشجویان قرار گرفت. به­ازای هر عضو هیئت علمی، 30 نفر از دانشجویان شرکت­ کننده در کلاس مربوطه به­طور تصافی ساده انتخاب و پرسشنامه عملکرد آموزشی را تکمیل نمودند. پرسشنامه عملکرد پژوهشی اعضای هیئت علمی محقق ساخته براساس شاخص­ های برگرفته از آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی با 13 سوال شامل مولفه­های تالیف مقاله، کتاب، بازنگری و ویرایش، طرح تحقیقاتی، نوآوری آموزشی، دریافت تقدیر نامه، ثبت اختراع که براساس تعداد آیتم­های ذکر شده از طیف 1تا 5 ساخته شده است. ضریب آلفای کرونباخ این پرسشنامه 82/0 محاسبه و روایی آن توسط 5 نفر از متخصصان شامل اعضای هیئت علمی با سابقه پژوهشی بالا، مورد تایید قرار گرفت. با مراجعه مستقیم به اعضای هیئت علمی ،پرسشنامه استفاده از فناوری اطلاعات، عملکرد پژوهشی تکمیل شد با توجه به این­که پرسشنامه میزان استفاده اعضای هیئت علمی از فناوری اطلاعات و ارتباطات و عملکرد آموزشی آنان استاندارد است نیاز به پایایی و روایی ندارد. پس از جمع ­آوری داده ­ها، در ابتدا جهت تعیین نرمال بودن داده­ های بدست آمده از آزمون شاپیرو- ویلک استفاده و نتایج آزمون، نرمال بودن آن­ها را تأیید کرد. برای تجزیه و تحلیل داده از آزمون­های آماری تحلیل رگرسیون به روش Enter، T-test، One-Way-ANOVA با استفاده از نرم ­افزار آماری SPSS.Ver.24 انجام و سطح معنی­داری 05/0 در نظر گرفته شد. برای ارزیابی مطلوبیت از ملاک زیر استفاده شده است: 1 تا 33/2 کمتر مطلوب، 33/2 تا 66/3 نسبتاً مطلوب و 66/3 تا 5 مطلوب (22).
یافته­ ها
یافته ­های پژوهش نشان داد که بیشترین فراوانی جنسیت مربوط به جنس مرد (5/86 درصد)، بیشترین فراوانی سن مربوط به سن 31 تا 40 سال (46/38 درصد) و کم ­تر فراوانی مربوط به سن 30سال و کمتر (6/9 درصد)، بیشترین فراوانی سابقه کار مربوط به   6- 10 سال (28 درصد) و کم­ترین سابقه کار مربوط به21 سال و بیشتر (8/17 درصد)، بیشترین فراوانی مرتبه علمی مربوط به استادیار (3/66 درصد) و کم­ترین مرتبه علمی مربوط به استاد (84/3 درصد) است.
همچنین یافته ­های پژوهش نشان داد که با توجه به طیف سه قسمتی، میانگین مربوط به مولفه ­های میزان استفاده اعضای هیئت علمی از کامپیوتر، (024/0± 38/3) در وضعیت نسبتاً مطلوب، میزان استفاده اعضای هیئت علمی از   نرم­ افزارهای کامپیوتری، (031/0± 35/3) در وضعیت نسبتاً مطلوب، میزان استفاده اعضای هیئت علمی از اینترنت، (026/0± 01/3) در وضعیت نسبتاً مطلوب و در نهایت میزان استفاده اعضای هیئت علمی از سرویس ­های اینترنتی، (015/0± 02/3) در وضعیت نسبتاً مطلوب قرار دارند و در کل میزان استفاده از فناوری اطلاعات در دانشگاه علوم پزشکی مازندران (اساتید علوم پایه)، (028/0± 19/3) در حد نسبتاً مطلوب  قرار دارد. یافته­ ها نشان داد که از میان مولفه­های عملکرد آموزشی، مولفه­های تسلط برمحتوی تدریس (031/0± 95/3)، تدوین طرح درس (028/0± 86/4)، مهارت تدریس (022/0± 34/4)، مدیریت کلاس (032/0± 57/4)، مسایل اخلاقی آموزش در تدریس (028/0± 88/3) در وضعیت مطلوب قرار دارد. اما مولفه­ های راهنمایی و مشاوره دانشجویان (026/0± 39/3)، ارزیابی کارکردهای یادگیری دانشجویان (048/0± 38/3)، مهارت ارتباطی استاد با دانشجو (018/0± 23/3) در وضعیت کم­تر مطلوب قرار داشت و نیز میانگین عملکرد آموزشی کل (048/0± 95/3) بود. همچنین تعداد و درصد فراوانی پاسخ­گویان به هر یک از مولفه­ های عملکرد پژوهشی نشان داد که در سه سال اخیر مولفه­ های چاپ مقاله در مجلات معتبر داخلی و خارجی، چاپ مقاله در سمینار داخلی و خارجی، چاپ کتاب، راهنمای پایان­نامه، تقدیر نامه­ ها، اجرای طرح­ های پژوهشی در داخل و خارج کشور، داوری مقالات، مشارکت برگزاری چند همایش یا سمینار، عضو هیأت تحریریه مجله داخلی یا خارجی در وضعیت نسبتاً مطلوب و مولفه ­های فرصت­ های مطالعاتی، ثبت اختراع در وضعیت کم­تر مطلوب قرار دارد. در نهایت میانگین عملکرد پژوهشی کل (042/0± 58/2) بود (جدول 1).

جدول شماره دو نشان می­دهد که مقدار ضریب همبستگی چندگانه محاسبه شده بین متغیر پیش بین وارد شده به مدل و متغیر ملاک برابر 246/0، مقدار ضریب تبیین برابر با 061/0 یعنی 1/6 درصد از تغییرات متغیر ملاک توسط متغیر وارد شده به مدل تبیین می­شود. نتایج نشان داد که F بدست آمده (023/5) در سطح 05/0 P< معنی ­دار است. با توجه به مقادیر بالا مقدار t فقط در متغیر میزان استفاده از اینترنت با ضریب B، 184/0 معنی­دار و سه مولفه کامپیوتر، نرم ­افزارهای کامپیوتری و سرویس­ های اینترنتی، پیش­ بینی­ کننده عملکرد آموزشی اعضای هیئت علمی نبودند. همچنین هیچ­یک از مولفه ­های میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، پیش ­بینی ­کننده عملکرد پژوهشی اعضای هیئت علمی نبودند.

نتایج تحلیل واریانس یک راهه نشان داد که بین استفاده از کامپیوتر و نرم ­افزارهای کامپیوتری براساس سن اعضای هیئت علمی تفاوت معنی­ داری وجود دارد و سایر مولفه­ های استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات از این متغیر تاثیر نپذیرفته است (جدول 3). ولی براساس این نتایج مشخص نیست که میزان استفاده از کامپیوتر و نرم­ افزارهای کامپیوتری در کدام سن متفاوت است؟ که برای این کار از آزمون LSD استفاده شد. نتایج گویای آن بود که گروه سنی 30 سال نسبت به بقیه گروه ­های سنی بیشتر از کامپیوتر استفاده می­ کنند، ولی بین گروه ­های دیگر در استفاده از کامپیوتر تفاوت معنی­ داری مشاهده نشد. همه گروه­ های سنی به جز گروه سنی 50 سال به بالا، از نرم ­افزارهای کامپیوتری استفاده می ­کردند. بین  گروه ­های سنی دیگر در استفاده از نرم ­افزارهای کامپیوتری تفاوت معنی­ داری مشاهده نشد. همچنین نتایج نشان داد که بین استفاده از کامپیوتر براساس مرتبه علمی اعضای هیئت علمی تفاوت معنی­داری وجود دارد و در سایر مولفه­ های استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات از این متغیر تفاوت معناداری مشاهده نشد. آزمون LSD نشان داد که که هر سه گروه استاد، استادیار، دانشیار بیشتر از مربی از کامپیوتر استفاده می ­کنند. ولی بین گروه­های دیگر در استفاده از کامپیوتر تفاوت معنی­داری وجود نداشت. بین سابقه تدریس و استفاده از اینترنت تفاوت معنی­داری مشاهده شد و سایر مولفه­های استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات از این متغیر تاثیر نپذیرفته است. همچنین نتایج نشان داد که میزان استفاده از اینترنت بین افراد با سابقه 10-6 سال بیشتر از افراد با سابقه بالاتر است. آزمون t نشان داد که بین جنسیت و میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات اعضای هیئت علمی تفاوت معنی­داری وجود ندارد (جدول3).
بحث و نتیجه ­گیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که عملکرد آموزشی در گروه علوم پایه دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مازندران درحد مطلوب قرار دارد؛ این در حالی است که میزان استفاده از فناوری اطلاعات در حد نسبتاً مطلوب بود. این نتایج با یافته­ Nami همخوانی دارد (10). از آنجایی که فناوری بر رسالت مراکز آموزش عالی در تمامی ابعاد به ­ویژه دو بعد آموزشی و پژوهشی تاثیر فراوان دارد (23). توجه به نقش آموزش و ترغیب اساتید در به­ کارگیری فناوری اطلاعات مطرح می­ گردد. با این وجود، علی­ رغم مطلوب بودن کارکرد آموزشی، مولفه­ های راهنمایی و مشاوره دانشجویان، ارزیابی کارکرد یادگیری دانشجویان و مهارت ارتباطی استاد با دانشجو در وضعیت نسبتاً مطلوب قرار دارد. این وضعیت می­ تواند به علت عدم اتخاذ رویکردهای نوین آموزشی و یا اکتفا به دانش و تخصص موضوعی توسط اعضای هیات علمی باشد. هر سه موارد ذکر شده که در وضعیت نسبتاً مطلوب قرار داشته و با مهارت­های ارتباطی و روابط انسانی مرتبط هستند و این نشان دهنده آن است که برای ارتقای کارکرد آموزشی اعضای هیات علمی، علاوه بر برگزاری دوره ­های آموزشی برای آن­ها، آشنایی با روش­های نوین آموزشی، آموزش مهارت­ های ارتباطی نیز الزامی است؛ همچنین طراحی برنامه­ هایی برای پیوند بیشتر اعضای هیات علمی و دانشجویان را نیز می ­توان در دستور کار قرار داد.
نتایج حاکی از آن بود که ارزیابی عملکرد پژوهشی درگروه علوم پایه دانشکده علوم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مازندران در حد نسبتاً مطلوب قرار دارد. همچنین به غیر از مولفه­ های فرصت های مطالعاتی و ثبت اختراع، تمام مولفه­ های ارزیابی عملکرد پژوهشی در این گروه در حد نسبتاً مطلوب بود. این یافته با زیر ساخت­ های مناسب موجود در دانشگاه علوم پزشکی به ویژه اجرایی شدن بسته بین ­المللی ­سازی علوم پزشکی و از طرفی معاونت پژوهشی با ساختار مناسب با چندین مرکز تحقیقاتی مصوب و مرکز رشد فناوری سلامت و امکانات راه اندازی شرکت­ های دانش بنیان، با سیاست گذاری مسئولانه و توجه بیشتر قابل ارتقاء می­ باشد. در این راستا اطلاع­ رسانی مناسب به اعضای هیات علمی در خصوص آشنایی با این بسترها و همچنین برگزاری دوره ­های آموزشی خلاقیت و نوآوری ضروری به نظر می­ رسد.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که تنها مولفه میزان استفاده از اینترنت، پیش ­بینی­ کننده­ ی کارکرد آموزشی اعضای هیئت علمی بوده است. این یافته ­ها با نتایج مطالعه Mahdiuon هم خوانی دارد (14)، اما هیچکدام از مولفه ­های فناوری اطلاعات و ارتباطات پیش ­بینی­ کننده برای ارزیابی کارکرد پژوهشی اعضای هیئت علمی نبودند؛ این یافته­ ها با نتایج Oluchi Janne همخوانی دارد (20). به­ کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات اعم از کاربرد نرم ­افزارهای کامپیوتری به ویژه نرم ­افزارهای پایگاه داده ­ها، ارایه و ویرایشگرهای طراحی صفحات وب و دیگر نرم­افزارها و همچنین استفاده از اینترنت و سرویس­ های مختلف اینترنتی اعم از امکانات برگزاری  کنفرانس­های آموزشی و آموزش مجازی و سایر سرویس ­ها به ویژه در عصر امروز که دانشگاه ­های مجازی شکل و توسعه آموزش مجازی در سرلوحه برنامه­ های تحولی توسعه آموزش عالی قرار گرفته است که موجب بهینه نمودن کیفیت آموزشی می ­گردد و می­توان گفت امروزه این مسئله فقط یک انتخاب نیست، بلکه ضرورت است. چرا که ورود فناوری­ های اطلاعاتی و ارتباطی جدید به عرصـه آمـوزش ماهیـت فرایند یاددهی- یادگیری دانشگاه ­هـا را تغییـرداده اسـت و دانشـگاه ­هـا در سـیرتحول از جامعـه صـنعتی بـه جامعـه اطلاعـاتی نقـش تعیین کننده ­ای داشته­ اند و به دلیل نقش مهمی که در تولید و اشاعه دانش و اطلاعات دارنـد، از حوزه­ هایی هستندکه به شدت تحت تأثیر فناوری اطلاعات قرارگرفتـه ­انـد (24).
همچنین نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین استفاده از کامپیوتر براساس مرتبه علمی اعضای هیئت علمی تفاوت معنی­ داری وجود دارد و در سایر مولفه­ های استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات از این متغیر تفاوت معنی ­داری مشاهده نشد. به­ طوری که هر سه گروه استاد، استادیار، دانشیار بیشتر از مربی از کامپیوتر استفاده و در بین گروه­ های دیگر در تفاوت معنی ­داری مشاهده نشد. این نتایج با یافته­ های مهدیون و همکاران مطابقت دارد (14). به نظر می­ رسد اعضای هیئت علمی با مرتبه استاد، استادیار، دانشیار به ­دلیل فعالیت­های علمی - پژوهشی بیشتر از مربی از کامپیوتر استفاده می­ کنند.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که از میان مولفه­های فناوری اطلاعات و ارتباطات، به جز مولفه استفاده از کامپیوتر و  نرم­ افزارهای کامپیوتری در بقیه مولفه ­ها تفاوت معنی­ داری با متغیر سن وجود ندارد. این نتایج با یافته­ های Mahdiuon  هم سو است (14). این تفاوت می ­تواند ناشی از آشنایی بیشتر اساتید جوان­تر با فناوری­ های نوین از جمله فناوری اطلاعات و ارتباطات و انگیزه بالاتر آنان برای ارتقاء باشد.
در پژوهش حاضر نتایج نشان داد که بین سابقه تدریس و استفاده از اینترنت تفاوت معنی­داری وجود دارد، به ­طوری­که افراد با سابقه 10-6 سال، بیشتر از افراد با سابقه بالاتر از اینترنت استفاده می­ کنند. به ­نظر می­رسد تغییرات پرشتاب فناوری در عصر حاضر موجب انگیزه بالاتر و الزامی برای آشنایی بیشتر اساتید با فناوری­ های روزآمد از جمله فناوری اطلاعات و ارتباطات گردیده است.
میزان استفاده نسبتاً مطلوب از فناوری اطلاعات و ارتباطات توسط اساتید گروه علوم پایه دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مازندران را تا حدودی نیز می­ توان به ­درگیر بودن اساتید با آموزش­های عملی و صرف وقت بسیار در مراکز آموزشی درمانی، آزمایشگاه ­ها و اغلب به­صورت تمام وقت دانست که فرصت کافی برای مشارکت آنان در دوره­های آموزشی و به ­کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات جدید را نمی­ دهد. البته این مسئله می ­تواند ناشی از  ماهیت آموزش پزشکی باشد چرا که درصد بالایی از آموزش­ ها در دانشگاه   به­ صورت عملی و حضور در آزمایشگاه ­ها و مراکز بالینی است که با فناوری اطلاعات و ارتباطات کم­تر قابل ارائه است، از این رو تنها بخشی از  آموزش­ها را می­توان با استفاده از این فناوری­ها ارائه نمود. یافته­های پژوهش Zaman نیز نشان داد که موانع سازمانی، مدیریتی، آموزشی و امکانات مالی و تجهیزاتی از موثرترین عوامل در فرآیند پذیرش فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش عالی می ­باشند (25) که همسو با یافته های مطالعه حاضر است. در این راستا اخیراً با شکل­ گیری دانشگاه علوم پزشکی مجازی در کشور و همچنین ابلاغ برنامه­ هایی مبنی بر توسعه ­ی آموزش مجازی به  دانشگاه ­ها و آیین­ نامه­ های ترکیبی، الزام و مشوق­ هایی برای اساتید در دانشگاه برای استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات بوجود آورده است.
از آنجایی­که براساس تحقیقات انجام شده، هر چه میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات بیشتر باشد، فعالیت­ های آموزشی و پژوهشی اعضای هیئت علمی بیشتر و به­ روزتر می­ شود (15، 13- 10) و همچنین تربیت نیـروی متخصص برای نسل آینده مستلزم وجود کادر قوی و توانمند هیأت علمی در دانشگاه ­هایی است که هم در امر آموزش و هم در امر پژوهش دارای دانش، بینش و تبحر لازم باشـند و اعتبـار و شـهرت مؤسسـات آموزش عالی به اعتبار و کـارآیی هیـأت علمـی آن­هـا بسـتگی دارد (26). به­ کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در عملکردهای آموزشی و پژوهشی، با توجه به وجود بستر مناسب در دانشگاه ­های علوم پزشکی هم از لحاظ نرم ­افزاری و منابع انسانی متخصص و آیین نامه­ ها و اسناد بالادستی و هم زیر ساخت­ های سخت افزاری از جمله تجهیزات و فضاهای فیزیکی مورد نیاز که در اثر کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات به سهولت قابل ارتقاء و انتقال خواهد بود، ضروری است. از جمله محدودیت­های این پژوهش عدم وجود ابزار استاندارد جهت سنجش عملکرد پژوهشی اعضای هیئت علمی بود. براساس نتایج پژوهش پیشنهادمی­ گردد دانشگاه­ ها با اجرای برنامه ­های توانمند­سازی و تقویت بنیه­ های حرفه­ ای اساتید، آشنا­ سازی بیشتر اعضای هیئت علمی با فناوری­ های نوین علوم پزشکی از طریق مراکز رشد فناوری سلامت، شناسایی علوم نوین و نقشه علمی روز دنیا و نیازهای جامعه به این علوم و اعزام اعضای هیات علمی برای کسب دانش روز در قالب فرصت ­های مطالعاتی و درنظر گرفتن امتیازات ویژه در آیین­ نامه ارتقاء مورد تاکید قرار دهند.
قدردانی
پژوهشگران بر خود لازم می­ دانند تا از کلیه اعضای هیات علمی گروه­ های آموزشی علوم پایه دانشگاه علوم پزشکی مازندران که در این مطالعه همکاری نموده ­اند، تقدیر و تشکر به عمل آورند.

 
فهرست منابع
1. Lagzian M, Yaghma S. [Empirical Study of the Factors Affecting Customers Adoption of E-banking Services]. Knowledge and Development 2012; 17 (34): 146- 69. [Persian]
2. Pooramini Z, Bashokouh M, Forouzande S, Bashokouh H. [Investigating the effect of applying information technology on formal and informal learning: The case of Isfahani high school managers and principals]. Journal of School Psychology 2019; 7 (4): 40- 54. [Persian]
3. Turab N, Khosi D, Marshall S. Quality management in course development and delivery at the University of the West Indies Distance Education Centre. Quality Assurance in Edu 2009; 17 (3): 264- 280. [DOI:10.1108/09684880910970669]
4. Hafkin N, Taggart N. Gender information technology and developing countries: An analytic study. Office of Women in Development Bureau for Global Programs, Field Support and Research. United States Agency for International Development; 2001.
5. Bindu CN. Impact of ICT on Teaching and Learning: A Literature Review. International Journal of Management and Commerce Innovations 2016; 4 (1):24- 31.
6. Yusuf M. Information and communication technology and education: Analyzing the Nigerian national policy for information technology. International Education Journal 2005; 6 (3): 321.
7. Soleymani S, Mosavi SY, Parirokh M. [The Relationship between Acceptance and Usage of Information and Communication Technology and Educational and Research Performance of Faculty Members of Ferdowsi University of Mashhad in 2008-2009]. Iranian Journal of Information Processing and Management 2011; 26 (4): 781- 801. [Persian]
8. Bazargan Harandi A, Hoseiny Shavon A, Mahdiuon R. [Investigation the Relationship between ICT Utilization and Academic Performance of Faculty Members of Faculty of Psychology and Education of University Of Tehran]. Journal of Academic librarianship and Information Research 2012; 46(2): 13-30. [Persian]
9. Sampson Jr JP, Driscoll MP, Foulk DF, Carroll PS. Successful Faculty Performance in Teaching, Research and Original Creative Work, and Service. Florida State University 2010.
10. Nami K, Bazargan A, Naderi A. [The relationship between faculty use of IT and their quality of teaching -learning]. IRPHE 2014; 20 (1) :1-18. [Persian]
11. Azizi, N. [A Study of Ways to Improve Research Performance of Humanities Faculty Members]. Strategy for Culture 2013; 6(21): 7-33. [Persian]
12. Glu_sac D, Makitan V, Karuovi C, Radosav, D , Milanov, D. Adolescents' informal computer usage and their expectations of ICT in teaching e Case study: Serbia. Computers & Education 2015; 81: 133- 142. [DOI:10.1016/j.compedu.2014.10.006]
13. Adedokun-Shittu N, Kehinde Shittu A. Assessing the impacts of ICT deployment in teaching and learning in higher education. Journal of Applied Research in Higher Education2015; 7 (2): 180- 193. [DOI:10.1108/JARHE-02-2013-0012]
14. Mahdion R, Zavar T, Ghasemzadeh A, Navehkesh F, Shakeri Siahkamari S. [The Role of Information and Communication Technologies in Educational and Research Performance of Faculty Members]. Educational Measurement and Evaluation Studies 2016; 6 (13):133-156. [Persian]
15. Vakili Mofrad H. [The study of the use of information technology by cardiologists of Iran, Tehran and Shahid Beheshti medical and health services universities]. Master's thesis in medical library science and information science. Hamedan University of Medical Sciences 2005. [Persian]
16. Cohen J. Computer mediated communication and publication productivity among faculty in association of Jesuit colleges and universities (AJCU) institutions. Internet research 1996; 6(2 /3): 41- 63. [DOI:10.1108/10662249610127328]
17. Kirkup G, Kirkwood A. Information and communications technologies (ICT) in Higher Education teaching a tale of gradualism rather than revolution. Learning Media and Technology 2005; 30 (2): 185- 199. [DOI:10.1080/17439880500093810]
18. Al Ansari H. Internet use by the faculty members of Kuwait University. The Electronic Library 2006; 24 (6): 791- 803. [DOI:10.1108/02640470610714224]
19. Pooratashi M, Mokhtarni M. [ A Study of Factors Influencing Entrepreneurship of Agricultural Graduates from viewpoint of Faculty Members of University College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran]. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 2009; 40(2):115-122. [Persian]
20. Jannet AO, Modebelu MN. Academic staff challenges to effective utilization of information and communication technology (ICT) in teaching/learning of agricultural education. Academic Journal of Interdisciplinary Studies 2013; 2(7):77-84.
21. Siamian H, Balaghafari A, Aligolbandi K, Bagheri M, Shahrabi A, Khademloo M, et al . [Skill, Attitude and Use of Computer and Internet in Scholarly Works and Educational Affairs by Faculty Members of Mazandaran Universities of Medical Sciences]. Health Information Management 2010; 6 (2): 133- 140. [Persian]
22. Bazargan A, Hejazy J, Ishaghi F.[Process of internal evaluation implementation within the university educational department (A Practical Guide)].1st ed Tehran, Doran Publisher; 2007. [Persian]
23. Ng W, Fergusson J. Technology- Enhanced Science Partnership Initiative: Impact on Secondary Science Teachers. Research in Science Education 2019; 49 (1): 219- 42. [DOI:10.1007/s11165-017-9619-1]
24. Moghimi Firozabad M. Check the status of the use of ICT in universities and higher education institutions from the perspective of managers, research universities and educational institutions in Qom].Sciences and Techniques of Information Management 2017; 3 (2): 28- 48. [Persian]
25. Zaman BE, Abedini A, Soleymani N, Amini N. Investigating the Challenges for Adopting and Implementing of Information and Communication Technologies (ICT) by Isfahan High Schools Teachers: Based On the Model of Barriers in ICT Usage. Information Sciences & Technology 2012; 27 (1): 537- 553.
26. Mohammadi F.The Effect of Evaluating the Performance of Faculty Members through Intelligent Informational System Result on Improving Their Performance. Information and Communication Technology in Educational Sciences 2010; 1 (1): 5- 22.
ارسال پیام به نویسنده مسئول



XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Taghvaee Yazdi M, Golafshani A, Aghamirzaee mahali T, Aghatabar rodbari J, Uosefi Saeed Abadi R. Status of using Information and Communication Technology (ICT) and Its Effect on Faculty Members’ Performance. RME 2019; 11 (2) :64-73
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-652-fa.html

تقوایی یزدی مریم، گل افشانی علی، اقامیرزایی محلی طاهره، آقاتبار رودباری جملیه، یوسفی سعید ابادی رضا. بررسی وضعیت بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات و تاثیر آن بر عملکرداعضای هیات علمی . پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1398; 11 (2) :64-73

URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-652-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 11، شماره 2 - ( 1398 ) برگشت به فهرست نسخه ها
پژوهش در آموزش علوم پزشکی Research in Medical Education