دوره 17، شماره 4 - ( 1404 )
جلد 17 شماره 4 صفحات 66-59 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Dadgaran I, Neshandar Asli H, Moshkbouy E, Hendi A. Design, Implementation, and Evaluation of a One-Week Early Clinical Exposure (ECE) Program for Preclinical Dental Students at Guilan University of Medical Sciences. Res Med Edu 2026; 17 (4) :59-66
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1504-fa.html
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1504-fa.html
دادگران ایده، نشاندار اصلی حمید، مشکبوی الهام، هندی امیررضا. طراحی، اجرا و ارزشیابی دوره یک هفته‌ای، شیوه‌ی مواجهه بالینی زودهنگام در دانشجویان دندانپزشکی دوره علوم پایه دانشگاه علوم پزشکی گیلان. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1404; 17 (4) :59-66
مرکز تحقیقات علوم دندانپزشکی، گروه پروتزهای دندانی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی گیلان، رشت، ایران ، amirreza1990@gmail.com
متن کامل [PDF 896 kb]
(135 دریافت)
| چکیده (HTML) (420 مشاهده)
بر طبق مطالعات انجام شده، حرفه دندانپزشکی یکی از پرتنش‌ترین مشاغل می‌باشد و به تبع آن دانشکده‌های دندانپزشکی از محیط‌های آموزشی پر استرس می‌باشند (1) که ممکن است این تنش‌ها و مخاطرات شغلی ریشه در فرآیندهای آموزشی در طی دوران تحصیل دانشجویان دندانپزشکی داشته باشند (1-3). بنابراین، با وجود اینکه حرفه دندانپزشکی در میان مشاغل رشته‌های علوم پزشکی، به‌عنوان یک شغل مفید و شاخص شناخته شده است، اما این حرفه دارای جنبه‌های جدی منفی می‌باشد که به‌ویژه دانشجویان این رشته از آن رنج می‌برند. سطح بالای استرس در دانشجویان این رشته، یکی از مهم ترین این جنبه‌های منفی می‌باشد (4). نتایج مطالعات در دانشجویان این رشته نشان می‌دهد که بیشترین میزان استرس در دانشجویان سال چهارم وجود دارد که یکی از دلایل اصلی آن شروع انجام کار بالینی و مسئول بودن در برابر سلامتی بیماران است (1،5). از آنجایی که دانشجویان دندانپزشکی در طی دو تا سه سال اول تحصیلی خود از محیط آموزش بالینی دور هستند، این امر می‌تواند دانشجویان را از محیط حرفه‌ای واقعی آن‌ها در آینده دور نگه دارد (6).کوریکولوم‌های آموزشی سنتی باعث می‌شود که دانشجویان در طی سال‌های اول تحصیل خود، درگیر ساعت‌های طولانی کلاس درس تئوری و آزمایشگاه شوند، به‌طوری‌که وقتی پس از آن و به یک باره وارد محیط کار بالینی می‌شوند، مدیریت این محیط برای آن‌ها سخت و دلهره‌آور خواهد بود و باعث می‌شود که در درک ارتباط بین مباحث تئوری دوره علوم پایه با مهارت‌های عملی در دوره بالینی ناکام بمانند (7). امروزه، جهان شاهد تغییرات ساختاری در علوم پزشکی، فناوری و عمل است. از سوی دیگر، تغییر در انتظارات بیماران، نیازمند رویکردهای جدید و موثر در یادگیری و آمادگی فراگیران متناسب با هدف است. این تغییر خواستار، حجم زیادی از دانش و مهارت یکپارچه در اولین تجارب برخورد با بیمار یعنی ادغام عمودی "تجارب عملی" در سال های اولیه تئوری آموزش سنتی است (8). در تدریس دوره‌های دندانپزشکی، معمول‌ترین روش، آموزش استاد محور (Teacher Oriented Instruction) می‌باشد که یک شیوه آموزش سنتی توسط اساتید بوده و دانشجویان را برای حل مسائل در طی دوره‌های بالینی، چندان آماده نمی‌سازد. از این رو، در مقایسه با سایر شیوه‌های آموزشی از قبیل آموزش مبتنی بر مشکل (PBL - Problem Based Learning) از کارایی کمتری برخوردار است. در روش آموزش مبتنی بر مشکل از نظر بالینی، برای دانشجویان انگیزه ایجاد شده، یادگیری تقویت می‌شود و مهارت‌های استنباط بالینی توسعه می‌یابد (9).
تغییرات سازنده در کوریکولوم‌های آموزشی موجب می‌شود که دانشجویان با آرامش بیشتری مهارت‌ها را کسب کنند (10). زیرا بهداشت روانی یکی از محورهای ارزیابی سلامت جوامع مختلف بوده است و نقش مهمی در تضمین کارآمدی هر جامعه ایفا خواهد کرد (11). از سوی دیگر، این تغییرات در برنامه‌های آموزشی موجب دستیابی به استانداردهای بالایی از سطوح آموزشی خواهد شد (6). بدین منظور برای ارتقای سطح آموزشی و رسیدن به استانداردهای بالا در آموزش دندانپزشکی و بهبود درک دانشجویان در عملکرد بالینی، ایجاد یکسری تغییرات تدریجی در آموزش این رشته ضروری به نظر می‌رسد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به استفاده از روش‌های نوین فناوری اطلاعات و استفاده از روش‌هایی نظیر مواجهه بالینی زودهنگام (ECE - Early Clinical Exposure)، جهت ارتقای افراد درگیر در آموزش اشاره کرد (6،12).
ECE فقط یکی از روش‌های متناسب‌سازی آموزش در رشته‌های علوم پزشکی مانند دندانپزشکی می‌باشد که از آن به عنوان یک روش اصلاح برنامه درسی برای تامین نیازهای فرد یاد می‌شود (8). در یک نگاه کلی می‌توان گفت که ECE به معنای ورود زودتر از موعد دانشجویان به محیط بالینی است که در آن آشنایی با محیط کار عملی زودتر از زمان تعیین شده در کوریکولوم آموزشی رخ می‌دهد و باعث برخورد زودرس با مهارت‌های کلینیکی می‌شود.
مطالعات، اهداف متعددی را از برگزاری دوره ECE با محیط بالینی در رشته‌های علوم پزشکی مانند دندانپزشکی را برشمرده‌اند که در یک نگاه کلی می‌توان به مواردی شامل ایجاد دید جامع به رشته تحصیلی خود به عنوان یک حرفه، ایجاد نگرش به کاربرد و اهمیت فراگیری علوم پایه در علوم بالینی، ایجاد نگرش نسبت به اهمیت مهارت‌های طبابت در عملکرد و استدلال بالینی و ایجاد آگاهی نسبت به محیط بالینی و ضوابط آن اشاره کرد (8،13،14).
در رشته دندانپزشکی، دانشجویان به‌دلیل جدایی طولانی‌مدت از محیط بالینی در سال‌های اولیه تحصیل، با شوک، استرس و دلهره زیادی هنگام ورود به دوره بالینی مواجه می‌شوند. این امر نه تنها بر سلامت روانی آن‌ها تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند یادگیری و ارتباط بین مفاهیم علوم پایه و کاربرد بالینی را مختل کند. با توجه به تحولات جهانی در آموزش علوم پزشکی و نیاز به رویکردهای نوین یادگیری، اجرای برنامه‌های مواجهه بالینی زودهنگام (ECE) به‌عنوان یک پل ارتباطی بین دوره علوم پایه و بالینی ضروری به نظر می‌رسد.
روش‌ها
در این مطالعه جامعه‌ی پژوهش 40 نفر از دانشجویان رشته دندانپزشکی ورودی 1396 دانشگاه علوم پزشکی گیلان بودند که به طریق سرشماری انتخاب شدند. مجریان این طرح چهار نفر از دانشجویان سال آخر دانشکده بودند که در صورت حضور دستیاران تخصصی در بخش‌های بالینی، از آن‌ها نیز در اجرای طرح مذکور کمک گرفته می‌شد. روش بررسی در این مطالعه از نوع توسعه‌ایSOTL (Scholarship of Teaching and Learning) بوده است. از آن‌جایی‌که این مطالعه روی جامعه انسانی انجام شده است، در نتیجه یکی از شروط اصلی که در ابتدای اجرای طرح پایه‌گذاری شد، کسب رضایت آگاهانه از تمام افرادی بود که هر یک به نحوی در روند اجرای طرح مشارکت داشتند. به منظور اخذ رضایت‌نامه آگاهانه، برای دانشجویان و اساتید جلسات توجیهی برگزار شد و اهدافی که به ترتیب روزهای هفته برای دانشجویان به صورت گردشی در نظر گرفته شده بود، در قالب بروشورهایی به شرح جدول (1) در اختیار آن‌ها قرار گرفت.
.PNG)
متن کامل: (83 مشاهده)
مقدمه
تغییرات سازنده در کوریکولوم‌های آموزشی موجب می‌شود که دانشجویان با آرامش بیشتری مهارت‌ها را کسب کنند (10). زیرا بهداشت روانی یکی از محورهای ارزیابی سلامت جوامع مختلف بوده است و نقش مهمی در تضمین کارآمدی هر جامعه ایفا خواهد کرد (11). از سوی دیگر، این تغییرات در برنامه‌های آموزشی موجب دستیابی به استانداردهای بالایی از سطوح آموزشی خواهد شد (6). بدین منظور برای ارتقای سطح آموزشی و رسیدن به استانداردهای بالا در آموزش دندانپزشکی و بهبود درک دانشجویان در عملکرد بالینی، ایجاد یکسری تغییرات تدریجی در آموزش این رشته ضروری به نظر می‌رسد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به استفاده از روش‌های نوین فناوری اطلاعات و استفاده از روش‌هایی نظیر مواجهه بالینی زودهنگام (ECE - Early Clinical Exposure)، جهت ارتقای افراد درگیر در آموزش اشاره کرد (6،12).
ECE فقط یکی از روش‌های متناسب‌سازی آموزش در رشته‌های علوم پزشکی مانند دندانپزشکی می‌باشد که از آن به عنوان یک روش اصلاح برنامه درسی برای تامین نیازهای فرد یاد می‌شود (8). در یک نگاه کلی می‌توان گفت که ECE به معنای ورود زودتر از موعد دانشجویان به محیط بالینی است که در آن آشنایی با محیط کار عملی زودتر از زمان تعیین شده در کوریکولوم آموزشی رخ می‌دهد و باعث برخورد زودرس با مهارت‌های کلینیکی می‌شود.
مطالعات، اهداف متعددی را از برگزاری دوره ECE با محیط بالینی در رشته‌های علوم پزشکی مانند دندانپزشکی را برشمرده‌اند که در یک نگاه کلی می‌توان به مواردی شامل ایجاد دید جامع به رشته تحصیلی خود به عنوان یک حرفه، ایجاد نگرش به کاربرد و اهمیت فراگیری علوم پایه در علوم بالینی، ایجاد نگرش نسبت به اهمیت مهارت‌های طبابت در عملکرد و استدلال بالینی و ایجاد آگاهی نسبت به محیط بالینی و ضوابط آن اشاره کرد (8،13،14).
در رشته دندانپزشکی، دانشجویان به‌دلیل جدایی طولانی‌مدت از محیط بالینی در سال‌های اولیه تحصیل، با شوک، استرس و دلهره زیادی هنگام ورود به دوره بالینی مواجه می‌شوند. این امر نه تنها بر سلامت روانی آن‌ها تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند یادگیری و ارتباط بین مفاهیم علوم پایه و کاربرد بالینی را مختل کند. با توجه به تحولات جهانی در آموزش علوم پزشکی و نیاز به رویکردهای نوین یادگیری، اجرای برنامه‌های مواجهه بالینی زودهنگام (ECE) به‌عنوان یک پل ارتباطی بین دوره علوم پایه و بالینی ضروری به نظر می‌رسد.
روش‌ها
با در نظر گرفتن تعدادی از معیارهای ورود شامل بخش‌هایی که دوره‌های طولانی پره‌کلینیک ندارند، بخش‌هایی که دانشجویان را در دوره عمومی وارد چالش بالینی می‌کنند و بخش‌هایی که بر آموزش مفاهیم اولیه بالینی و شیوه‌های معاینه بیمار تاکید بیشتر دارند، پنج بخش بالینی (1. بیماری‌های لثه، 2. تشخیص بیماری‌های دهان،3. رادیولوژی، 4. جراحی دهان و فک و صورت و 5. پروتزهای دندانی) به‌عنوان بخش‌های هدف انتخاب شدند. به‌منظور اخذ رضایت‌نامه آگاهانه، برای دانشجویان و اساتید، جلسات توجیهی برگزار شد و اهدافی که به ترتیبِ روزهای هفته برای دانشجویان به صورت گردشی در نظر گرفته شده بود برای آن‌ها شرح داده شد.
جهت اجرای طرح در ابتدا دانشجویان به ۴ گروه ۱۰ نفره تقسیم شدند. این گروه‌بندی کاملا به صورت تصادفی و بر اساس ترتیب اسامی ذکر شده در لیست حضور و غیاب دانشجویان بود که توسط آموزش دانشکده تدوین شده بود. سپس در هفته قبل از اجرای طرح، در طی یک دوره چهار ساعته در یک روز (یک ساعت برای هرگروه)، یک تور آشنایی با بخش‌های مختلف دانشکده برگزار شد. هدف از آن فراگیری مطالبی در مورد بخش‌های مختلف دانشکده نظیر آشنایی با مکان هر بخش در دانشکده بود. در پایان روزی که تور آشنایی با دانشکده برگزار شد، از دانشجویان خواسته شد که هر گونه اطلاعات جدیدی را طی روز سپری شده به دست آوردند در قالب یکسری یادداشت‌های انعکاسی (Reflective) ثبت کنند. تکمیل این یادداشت‌ها در روزهای بعدی مطالعه نیز ادامه یافت.
جهت ارزشیابی کیفیت آموزش به روش ECE، علاوه بر بازاندیشی روزانه دانشجو نسبت به فعالیت‌های انجام شده، از فاز اول هرم کرک پاتریک (تعیین رضایتمندی) استفاده شد. بدین منظور، مصاحبه کیفی با 15 نفر از دانشجویان به روش گروه متمرکز و با اساتید مشارکت‌کننده در طرح به روش مصاحبه فردی نیمه ساختارمند انجام شد. لازم به ذکر است مصاحبه‌شوندگان به روش هدفمند انتخاب شدند. به‌طوری‌که سعی شد 15 دانشجو انتخابی از هر چهار گروه‌بندی انتخاب شوند تا عامل گروه‌بندی به‌عنوان یک عامل مداخله‌گر در نتیجه‌گیری نهایی نباشد. تمام مصاحبه‌ها به طور کامل رکورد شدند و کلمه به کلمه بازنویسی شدند و سپس به روش تحلیل محتوای کیفی قراردادی آنالیز شدند. به این ترتیب با قرار دادن یادداشت‌های Reflective و مصاحبه‌های انجام شده در کنار هم و تجزیه و تحلیل آن‌ها، نتیجه‌گیری نهایی صورت گرفت.
یافته‌ها
با بررسی یادداشت‌های بازاندیشی روزانه و تجزیه و تحلیل نظرات مطرح شده در مصاحبه به طور کیفی با نرم‌افزار MAXQDA، یکسری نکات مشترک در اکثر نظرات دانشجویان در مورد برگزاری این دوره مشهود بود. در کل می‌توان گفت که برای تعیین رضایتمندی از برگزاری این دوره از جلسات، Focused group استفاده شد. بعلاوه از دانشجویان خواسته شد که در پایان هر روز نسبت به جلسه، یادداشت‌های بازاندیشی داشته باشند. تحلیل محتوای کیفی نظرات مطرح شده توسط اساتید و دانشجویان، در قالب 36 کد اولیه استخراج گردید. با قراردهی کدهای مشترک و مشابه به هفت طبقه به شرح : 1ـ رضایتمندی و انگیزه، 2ـ دانش حرفه‌ای، 3ـ مهارت حرفه‌ای، 4ـ ارتباط حرفه‌ای، 5ـ روش‌های یاددهی ـیادگیری، 6ـ استرس و 7ـ رفع ابهامات دست یافته شد. در نهایت با دسته‌بندی طبقات مشابه کلیه اطلاعات در سه الگو اصلی (1ـ حرفه ای گرایی، 2ـ ارتقای یادگیری و 3ـ رویارویی با نگرانی‌های ناشناخته) دسته‌بندی شد (جدول 2).
.PNG)
بحث
در حال حاضر، روش‌های سودمندی توسط کمیسیون تغییر و نوآوری در آموزش دندانپزشکی جهت ارتقای برنامه‌های آموزشی این رشته ارائه شده است. بنابر گزارش کارگروه نوآوری آموزش دندانپزشکی در اروپا، با ارتقای سطح ECE و انجام درمان جامع دندانپزشکی، می‌توان یک محیط آموزشی بالینی فراگیر به دست آورد، که ضرورت وجود آن در این تحقیق نیز بعد از مواجهه، توسط دانشجویان تاکید شده است. به‌طورکلی نظر دانشجویان نسبت به ECE مثبت قلمداد شد که منطبق بر سایر مطالعات (15-19) می‌باشد. بسیاری از دانشجویان معتقد بودند که در طی این دوره برای اولین بار دنیای واقعی "دندانپزشک بودن" را تجربه کرده‌اند که این اصطلاح از مطالعه مک‌کلین (Mclean) (20) با طبقه کسب مهارت حرفه‌ای از الگوی حرفه‌ای‌گرایی در مطالعه حاضر مطابقت دارد. در کل می‌توان گفت که برگزاری دوره ECE باعث افزایش درک مسئولیت دندانپزشکی در جامعه و آشنایی با وظایف شغلی می‌شود، که این مفهوم به طبقه دانش حرفه‌ای از الگوی حرفه‌ای‌گرایی اشاره دارند و با مطالعه انجام شده توسط عقیلی (6) مطابقت دارد.
این مطالعه نشان داد که ECE می‌تواند با آموزش زودرس مهارت‌ها به دانشجویان (اشاره به طبقه مهارت حرفه‌ای از الگوی حرفه‌ای‌گرایی)، تسهیل‌کننده عبور دانشجویان و ورود آن‌ها به مرحله کارآموزی و محیط بالینی باشد که با مطالعه در اغلب روش‌های برخورد بالینی زودرس نظیر مطالعه انجام شده توسط نیم کانتود(Nimkuntod) (21) مطابقت دارد. همچنین، در مطالعه حال حاضر، برای اعتباربخشی بیشتر نتایج، علاوه بر بررسی نظرات و بازخوردهای دانشجویان مشارکت‌کننده در طرح، از نظرات اساتید مشارکت‌کننده در طرح نیز استفاده شد و به این ترتیب با بررسی دیدگاه‌ها از مراتب مختلف شرکت‌کننده در طرح به یک جمع‌بندی کلی دست یافته شد، که یکی از مزایای این مطالعه نسبت به مطالعات قبلی نظیر تحقیق انجام شده توس عقیلی (6) و چینمانی شاه (Chinmany shah) (14) بود. از مزایای دیگر این مطالعه، می‌توان به انجام مصاحبه و عدم استفاده از پرسش‌نامه‌هایی که ذهن پاسخ‌دهنده را به سمت مسائل خاص سوق می‌دهند، اشاره کرد.همان‌طور که ذکر شد دانشجویان دندانپزشکی در طی دو تا سه سال اول تحصیلی خود، از محیط آموزش بالینی دور هستند، این امر می‌تواند دانشجویان را از محیط حرفه‌ای واقعی آن‌ها در آینده دور نگه دارد. این یافته‌ها با نتایج مطالعات عقیلی (6) مطابقت دارد. در مطالعه انجام شده یکی از الگوهایی که به آن دست یافته شد، الگوی ارتقای یادگیری بود که به طور واضحی بر ادغام مفاهیم علوم پایه و بالینی و کد مرتبط با اصلاح شیوه‌های مطالعه در تحقیق اشاره دارد و با نتایج مطالعات علی(Ali) (12) و رانی (Rani) (22) مطابقت دارد. آنچه که در اکثر مصاحبه‌های دانشجویان به‌صورت پس‌آزمون آشکار بود آن بود که اکثر آن‌ها اذعان داشتند که دیدگاه مبهم آن‌ها نسبت به حرفه دندانپزشکی تغییر یافته است و انگیزه تحصیلی آن‌ها نیز افزایش پیدا کرده است. این یافته مطابق با نتایج مطالعات عقیلی (6)، تانگ(Tang) (23) و هان (Hahn) (24) می‌باشد. این یافته‌ها به طبقه رفع ابهامات از الگوی رویارویی با نگرانی‌های ناشناخته و طبقه رضایتمندی و انگیزه از الگوی حرفه‌ای‌گرایی در این مطالعه اشاره دارد.
بنابر مطالب ذکر شده، از آنجایی که مواجهه زودهنگام با بیمار به عنوان یک واحد درسی در مرحله‌ی علوم پایه می‌تواند تلنگری برای دانشجویان باشد تا به واکنش‌های احساسی خود در مواجهه با بیمار پی ببرند (طبقه ارتباط حرفه‌ای از الگوی حرفه‌ای‌گرایی) و ارتباط بین دروس مختلف علوم پایه با شرایط بالینی در بستر بیماران (کد تاثیر یادگیری نمونه محور از طبقه روش‌هایی یاددهی ـ یادگیری) را درک کنند، در این مطالعه تلاش شده است که درک بهتری از فراگیری علوم پایه در دانشجویان ایجاد شود. به‌طوری‌که مفهوم کلی ارتباط بین دروس علوم پایه و بالین بیمار برای دانشجویان ملموس‌تر شود. این امر با نتایج مطالعات دکتر فرزانه اثنی عشری و همکاران در سال 1394 (25) و شیرزاد و همکاران(26) مطابقت دارد.
هدف از این تحقیق، آشنایی و ورود دانشجویان دندانپزشکی در مقطع علوم پایه به محیط بالینی و بررسی اثر این امر بر میزان استرس آن‌ها در سال‌های باقیمانده‌ی تحصیل و نگرش آن‌ها نسبت به حرفه‌ی آینده خود بود. این دو مفهوم که به طور کلی در مطالعه عقیلی (6) اشاره شده است، در مطالعه حاضر در قالب دو الگوی رویارویی با نگرانی‌های ناشناخته (طبقه استرس) و حرفه‌ای‌گرایی (طبقه دانش حرفه‌ای) دست یافته شد.
نتیجه‌گیری
در یک جمع‌بندی کلی می‌توان عنوان کرد که برگزاری دوره ECE باعث حرفه‌ای‌گرایی، ارتقای یادگیری و رویارویی با نگرانی‌های ناشناخته در دانشجویان رشته دندانپزشکی می‌شود. با توجه به این نکته که اکثر دانشجویان معتقد بودند که بحث کاهش اضطراب نسبت به برخورد اولیه با محیط بالینی و بیمار و موضوع ادغام مفاهیم تئوری علوم پایه با کارهای بالینی به کمک برگزاری این دوره در آن‌ها بهبود یافته است، می‌توان این دو مقوله را از جمله فواید بارز اجرای این طرح عنوان کرد. همچنین، نیاز به وجود دوره ECE در اوایل رشته دندانپزشکی توسط اکثر اساتید و دانشجویان مطرح شد، در نتیجه واضح است که هم اساتید و هم دانشجویان در حال حاضر به اهمیت وجود آشنایی‌های پیش از موعد با محیط بالینی پی برده‌اند. به‌طوری‌که عنوان می‌شود با برگزاری مرتب این دوره به صورت متوالی، در توازی با آشکار شدن فواید آن به صورت هر چه بیشتر، استقبال از آن نیز افزایش خواهد یافت.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاقی پژوهش
این مطالعه با رعایت اصول اخلاق پژوهش انجام شده است و با کد اخلاق IR.GUMS.REC.1399.579 به ثبت رسیده است. رضایت‌نامه آگاهانه کتبی از شرکت‌کنندگان اخذ شد و توضیحات لازم در اختیار آن‌ها قرار گرفت. همچنین، شرکت‌کنندگان در هر زمان که تمایل داشتند، امکان انصراف از مطالعه یا خودداری از پاسخگویی به سوالات را داشتند. تمامی اطلاعات شرکت‌کنندگان محرمانه نگه داشته شد و اسامی آنان درج نگردید.
حمایت مالی
این مطالعه حمایت مالی ندارد
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی و طراحی: مطالعه ایده دادگران و امیررضا هندی؛ کسب، تحلیل و تفسیر داده‌ها: ایده دادگران و الهام مشکبوی؛تهیه پیش‌نویس دست‌نوشته: ایده دادگران و امیررضا هندی؛
بازبینی نقادانه دست‌نوشته برای محتوای فکری مهم: امیررضا هندی؛ تحلیل آماری: ایده دادگران؛ نظارت بر مطالعه: حمید نشاندار اصلی هندی و ایده دادگران
تعارض منافع
نویسندگان اظهار می‌دارند که هیچگونه تعارض منافع در تهیه این مقاله وجود ندارد.
استفاده از هوش مصنوعی در فرایند نگارش
نویسندگان اعلام می دارند که در فرآیند نگارش این مقاله از هیچگونه فناوری های هوش مصنوعی برای تولید محتوا، ایده، تجزیه و تحلیل و سایر موارد استفاده نشده است.
قدردانی
این مقاله برگرفته از طرح پژوهشی با شماره قرارداد ۹۹۴۰۷۱ مرکز ملی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی (نصر) می‌باشد. بدین وسیله از کلیه مشارکت‌کنندگان که ما را در انجام این پژوهش یاری رساندند، تقدیر و تشکر می‌شود.
جهت اجرای طرح در ابتدا دانشجویان به ۴ گروه ۱۰ نفره تقسیم شدند. این گروه‌بندی کاملا به صورت تصادفی و بر اساس ترتیب اسامی ذکر شده در لیست حضور و غیاب دانشجویان بود که توسط آموزش دانشکده تدوین شده بود. سپس در هفته قبل از اجرای طرح، در طی یک دوره چهار ساعته در یک روز (یک ساعت برای هرگروه)، یک تور آشنایی با بخش‌های مختلف دانشکده برگزار شد. هدف از آن فراگیری مطالبی در مورد بخش‌های مختلف دانشکده نظیر آشنایی با مکان هر بخش در دانشکده بود. در پایان روزی که تور آشنایی با دانشکده برگزار شد، از دانشجویان خواسته شد که هر گونه اطلاعات جدیدی را طی روز سپری شده به دست آوردند در قالب یکسری یادداشت‌های انعکاسی (Reflective) ثبت کنند. تکمیل این یادداشت‌ها در روزهای بعدی مطالعه نیز ادامه یافت.
جهت ارزشیابی کیفیت آموزش به روش ECE، علاوه بر بازاندیشی روزانه دانشجو نسبت به فعالیت‌های انجام شده، از فاز اول هرم کرک پاتریک (تعیین رضایتمندی) استفاده شد. بدین منظور، مصاحبه کیفی با 15 نفر از دانشجویان به روش گروه متمرکز و با اساتید مشارکت‌کننده در طرح به روش مصاحبه فردی نیمه ساختارمند انجام شد. لازم به ذکر است مصاحبه‌شوندگان به روش هدفمند انتخاب شدند. به‌طوری‌که سعی شد 15 دانشجو انتخابی از هر چهار گروه‌بندی انتخاب شوند تا عامل گروه‌بندی به‌عنوان یک عامل مداخله‌گر در نتیجه‌گیری نهایی نباشد. تمام مصاحبه‌ها به طور کامل رکورد شدند و کلمه به کلمه بازنویسی شدند و سپس به روش تحلیل محتوای کیفی قراردادی آنالیز شدند. به این ترتیب با قرار دادن یادداشت‌های Reflective و مصاحبه‌های انجام شده در کنار هم و تجزیه و تحلیل آن‌ها، نتیجه‌گیری نهایی صورت گرفت.
یافته‌ها
با بررسی یادداشت‌های بازاندیشی روزانه و تجزیه و تحلیل نظرات مطرح شده در مصاحبه به طور کیفی با نرم‌افزار MAXQDA، یکسری نکات مشترک در اکثر نظرات دانشجویان در مورد برگزاری این دوره مشهود بود. در کل می‌توان گفت که برای تعیین رضایتمندی از برگزاری این دوره از جلسات، Focused group استفاده شد. بعلاوه از دانشجویان خواسته شد که در پایان هر روز نسبت به جلسه، یادداشت‌های بازاندیشی داشته باشند. تحلیل محتوای کیفی نظرات مطرح شده توسط اساتید و دانشجویان، در قالب 36 کد اولیه استخراج گردید. با قراردهی کدهای مشترک و مشابه به هفت طبقه به شرح : 1ـ رضایتمندی و انگیزه، 2ـ دانش حرفه‌ای، 3ـ مهارت حرفه‌ای، 4ـ ارتباط حرفه‌ای، 5ـ روش‌های یاددهی ـیادگیری، 6ـ استرس و 7ـ رفع ابهامات دست یافته شد. در نهایت با دسته‌بندی طبقات مشابه کلیه اطلاعات در سه الگو اصلی (1ـ حرفه ای گرایی، 2ـ ارتقای یادگیری و 3ـ رویارویی با نگرانی‌های ناشناخته) دسته‌بندی شد (جدول 2).
بحث
در حال حاضر، روش‌های سودمندی توسط کمیسیون تغییر و نوآوری در آموزش دندانپزشکی جهت ارتقای برنامه‌های آموزشی این رشته ارائه شده است. بنابر گزارش کارگروه نوآوری آموزش دندانپزشکی در اروپا، با ارتقای سطح ECE و انجام درمان جامع دندانپزشکی، می‌توان یک محیط آموزشی بالینی فراگیر به دست آورد، که ضرورت وجود آن در این تحقیق نیز بعد از مواجهه، توسط دانشجویان تاکید شده است. به‌طورکلی نظر دانشجویان نسبت به ECE مثبت قلمداد شد که منطبق بر سایر مطالعات (15-19) می‌باشد. بسیاری از دانشجویان معتقد بودند که در طی این دوره برای اولین بار دنیای واقعی "دندانپزشک بودن" را تجربه کرده‌اند که این اصطلاح از مطالعه مک‌کلین (Mclean) (20) با طبقه کسب مهارت حرفه‌ای از الگوی حرفه‌ای‌گرایی در مطالعه حاضر مطابقت دارد. در کل می‌توان گفت که برگزاری دوره ECE باعث افزایش درک مسئولیت دندانپزشکی در جامعه و آشنایی با وظایف شغلی می‌شود، که این مفهوم به طبقه دانش حرفه‌ای از الگوی حرفه‌ای‌گرایی اشاره دارند و با مطالعه انجام شده توسط عقیلی (6) مطابقت دارد.
بنابر مطالب ذکر شده، از آنجایی که مواجهه زودهنگام با بیمار به عنوان یک واحد درسی در مرحله‌ی علوم پایه می‌تواند تلنگری برای دانشجویان باشد تا به واکنش‌های احساسی خود در مواجهه با بیمار پی ببرند (طبقه ارتباط حرفه‌ای از الگوی حرفه‌ای‌گرایی) و ارتباط بین دروس مختلف علوم پایه با شرایط بالینی در بستر بیماران (کد تاثیر یادگیری نمونه محور از طبقه روش‌هایی یاددهی ـ یادگیری) را درک کنند، در این مطالعه تلاش شده است که درک بهتری از فراگیری علوم پایه در دانشجویان ایجاد شود. به‌طوری‌که مفهوم کلی ارتباط بین دروس علوم پایه و بالین بیمار برای دانشجویان ملموس‌تر شود. این امر با نتایج مطالعات دکتر فرزانه اثنی عشری و همکاران در سال 1394 (25) و شیرزاد و همکاران(26) مطابقت دارد.
هدف از این تحقیق، آشنایی و ورود دانشجویان دندانپزشکی در مقطع علوم پایه به محیط بالینی و بررسی اثر این امر بر میزان استرس آن‌ها در سال‌های باقیمانده‌ی تحصیل و نگرش آن‌ها نسبت به حرفه‌ی آینده خود بود. این دو مفهوم که به طور کلی در مطالعه عقیلی (6) اشاره شده است، در مطالعه حاضر در قالب دو الگوی رویارویی با نگرانی‌های ناشناخته (طبقه استرس) و حرفه‌ای‌گرایی (طبقه دانش حرفه‌ای) دست یافته شد.
نتیجه‌گیری
در یک جمع‌بندی کلی می‌توان عنوان کرد که برگزاری دوره ECE باعث حرفه‌ای‌گرایی، ارتقای یادگیری و رویارویی با نگرانی‌های ناشناخته در دانشجویان رشته دندانپزشکی می‌شود. با توجه به این نکته که اکثر دانشجویان معتقد بودند که بحث کاهش اضطراب نسبت به برخورد اولیه با محیط بالینی و بیمار و موضوع ادغام مفاهیم تئوری علوم پایه با کارهای بالینی به کمک برگزاری این دوره در آن‌ها بهبود یافته است، می‌توان این دو مقوله را از جمله فواید بارز اجرای این طرح عنوان کرد. همچنین، نیاز به وجود دوره ECE در اوایل رشته دندانپزشکی توسط اکثر اساتید و دانشجویان مطرح شد، در نتیجه واضح است که هم اساتید و هم دانشجویان در حال حاضر به اهمیت وجود آشنایی‌های پیش از موعد با محیط بالینی پی برده‌اند. به‌طوری‌که عنوان می‌شود با برگزاری مرتب این دوره به صورت متوالی، در توازی با آشکار شدن فواید آن به صورت هر چه بیشتر، استقبال از آن نیز افزایش خواهد یافت.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاقی پژوهش
حمایت مالی
این مطالعه حمایت مالی ندارد
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی و طراحی: مطالعه ایده دادگران و امیررضا هندی؛ کسب، تحلیل و تفسیر داده‌ها: ایده دادگران و الهام مشکبوی؛تهیه پیش‌نویس دست‌نوشته: ایده دادگران و امیررضا هندی؛
بازبینی نقادانه دست‌نوشته برای محتوای فکری مهم: امیررضا هندی؛ تحلیل آماری: ایده دادگران؛ نظارت بر مطالعه: حمید نشاندار اصلی هندی و ایده دادگران
تعارض منافع
نویسندگان اظهار می‌دارند که هیچگونه تعارض منافع در تهیه این مقاله وجود ندارد.
استفاده از هوش مصنوعی در فرایند نگارش
نویسندگان اعلام می دارند که در فرآیند نگارش این مقاله از هیچگونه فناوری های هوش مصنوعی برای تولید محتوا، ایده، تجزیه و تحلیل و سایر موارد استفاده نشده است.
قدردانی
این مقاله برگرفته از طرح پژوهشی با شماره قرارداد ۹۹۴۰۷۱ مرکز ملی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی (نصر) می‌باشد. بدین وسیله از کلیه مشارکت‌کنندگان که ما را در انجام این پژوهش یاری رساندند، تقدیر و تشکر می‌شود.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
آموزش بالینی
فهرست منابع
1. Kazemizadeh Z, Bakhshi H. Dental environment stress and students' personality in Refsanjan dentistry school. Iran J Med Educ 2011; 11(5): 467- 77.[Persian] [Link]
2. Akbari M, Nejat A, Dastorani S, Rouhani A. Evaluation of stress level and related factors among students of Mashhad dental school (Iran) in academic year of 2008-2009. J Mash Dent Sch 2011; 35(3): 165-76.[Persian] [DOI:10.22038/jmds.2011.956]
3. Abu-Ghazaleh SB, Rajab LD, Sonbol HN. psychological stress among dental students at the university of Jordan. J Dent Educ 2011;75(8):1107- 1114. [DOI:10.1002/j.0022-0337.2011.75.8.tb05156.x]
4. Alzahem AM, Van der Molen HT, De Boerc BJ. Effectiveness of a dental students stress management program. Health Prof Educ 2015 ;(1): 34-42. [DOI:10.1016/j.hpe.2015.11.003]
5. Rohlin M, Petersson K, Svensäter G. The Malmo model: a problem- based learning curriculum in undergraduate dental education. Eur J Educ 1998;2:103-114. [DOI:10.1111/j.1600-0579.1998.tb00045.x]
6. Aghili H, Yassaei S, Taheri Moghadam S, Mohammadi SH. Evaluation of the effect of early clinical exposure on professional attitude of dental students of Shahid Sadoughi university of medical sciences in 2011- 2012. J Med Educ Dev 2013; 8(1): 30- 44.[Persian] [Link]
7. Govindarajan S, Vasanth G, Kumar PA, Priyadarshini C, Radhakrishnan SS, Kanagaraj V, et al. Impact of a comprehensive early clinical exposure program for preclinical year medical students. Health Prof Educ 2018.06.002:2452-3011. [DOI:10.1016/j.hpe.2017.06.002]
8. Mahesh Verma. Early clinical exposure: new paradigm in Medical and Dental Education. Contemp Clin Dent 2016; 7(3): 287-288. [DOI:10.4103/0976-237X.188536]
9. Farhadi S, Jahanbani J, Kakui Nejad M, Bashiri S. The view point of dentistry students to achievement of educational objectives: comparison of teacher- oriented and problem- based learning methods. JAMED 2017;1(1):15-18. [Link]
10. Omidkhoda M, Chamani A, Gholizadeh M. Evaluation of stressful factors among dental clinical students of Mashhad (Iran) dentistry school:2016- 2017. Future Med Educ J 2016;6(4):15-22. [DOI:10.22038/fmej.2016.8266]
11. Rabiei M, Safarpour M. Assessment of dental environment stress and related factors in dental students. Res Med Educ 2017;9(1):46-57.[Persian] [DOI:10.18869/acadpub.rme.9.1.57]
12. Ali K, Zahra D, McColl E, Salih V, Tredwin C. Impact of early clinical exposure on the learning experience of undergraduate dental students. Eur J Dent Educ 2017;22(1):e75-e80. [DOI:10.1111/eje.12260]
13. Boyd LD. Reflections on clinical practice by first- year dental students: A qualitative study. J Dent Educ 2002; 66(6): 710- 720. [DOI:10.1002/j.0022-0337.2002.66.6.tb03550.x]
14. Shah C. Early clinical exposure_ why and how? J Educ Technol Health Sci 2018;5(1);2-7. [DOI:10.18231/2393-8005.2018.0002]
15. Pakdaman A, Hesari H, Fazel A, Mohtasham Z, Moheby SZ, Yazdani R, et al. Evaluation of the "early clinical experience" program for undergraduate dental students. Educ Strategy Med Sci 2014; 7(5): 279- 285. [Link]
16. Rawekar A, Jagzape A, Srivastava T, Gotarkar S. Skill learning through early clinical exposure: an experience of Indian medical school. J Clin Diagn Res 2016;10(1):JC01_JC04. [DOI:10.7860/JCDR/2016/17101.7022]
17. Başak O, Yaphe J, Spiegel W, Wilm S, Carelli F, Metsemakers JF. Early clinical exposure in medical curricula across Europe: An overview. Eur J Gen Pract 2009;15(1):4-10. [DOI:10.1080/13814780902745930]
18. Henzi D, Davis E, Jasinevicius R, Hendricson W. In the students' own words: what are the strengths and weaknesses of the dental school curriculum? J Dent Educ 2007;71(5):632-645. [DOI:10.1002/j.0022-0337.2007.71.5.tb04320.x]
19. Littlewood S, Ypinazar V, Margolis SA, Scherpbier A, Spencer J, Dornan T. Early practical experience and the social responsiveness of clinical education: systematic review. BMJ 2005;331(7513):387-91. [DOI:10.1136/bmj.331.7513.387]
20. McLean M. Sometimes we do get it right! Early clinical contact is a rewarding experience. Educ Health (Abingdon) 2004;17(1):42-52. [DOI:10.1080/13576280310001656178]
21. Nimkuntod P, Kaewpitoon S, Uengarporn N, Ratanakeereepun K, Tongdee P. Perceptions of medical students and facilitators of an early clinical exposure instructional program. J Med Assoc Thai 2015;98 Suppl 4:S64-70. [Link]
22. Rani MA, Sharma KS, Koirola S. What do students say about the early clinical exposure at B.P. Koirola institute of health sciences, Nepal? Med Teach 2002; 24(6): 652-4. [DOI:10.1080/01421590216084]
23. Tang KP, Chen CY, Wu MS, Chen TT, Wu BW, Tsai PF. Correlation between early clinical exposure environment, attitudes toward basic medicine, and medical students' basic science learning performance. BMC Med Educ 2019; 19:183. [DOI:10.1186/s12909-019-1612-0]
24. Hahn H, Kropp P, Kirschstein T, Rücker G, Müller-Hilke B. Test anxiety in medical school in unrelated to academic performance but correlates with an effort/ toward imbalance. PLoS One 2017;12(2):e0171220. [DOI:10.1371/journal.pone.0171220]
25. Seifrabei M A, Esna Ashari M, Maghsoodi F, Esna Ashari F. The effect of early clinical exposure program on attitude change of undergraduate medical students toward their preparation for attending clinical setting in internal medicine, surgery and pediatrics wards during 2013- 2014. Avicenna J Clin Med 2015; 22(4): 323- 330.[Persian] [Link]
26. Shirzad H, Moezzi M, Khadivi R, Sadeghi B, Madhkhan A. Effect of early clinical exposure on attitude and performance of first year medical students. Shahrekord Univ Med Sci J 2012;13(1):69-78.[Persian] [Link]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
