پژوهش در آموزش علوم پزشکی

امروزه، مصرف مواد مخدر و اعتیادآور به یکی از مهم‌ترین مشکلات در سطح دنیا تبدیل شده‌‌است (1). افزایش مصرف سیگار در اقشار مختلف جامعه قابل توجه است و این موضوع در پزشکان جوان نیز مشاهده می­شود. این عادت، به دلایل شرایط تحصیلی و کاری دشوار و همچنین الزام پشتیبانی اقتصادی طولانی‌مدت، طی سال‌های تحصیل افزایش می­یابد (2). بروز رفتارهای پرخطر مانند؛ مصرف دخانیات و سیگار، با عوامل و خصوصیات شخصیتی مرتبط است (3). شخصیت، به عنوان مجموعه‌ای از ویژگی‌های جسمی، روانی و رفتاری فرد شناخته می‌شود که می‌تواند تحت تاثیر وراثت، عوامل اجتماعی و یا محیطی قرار گیرد (4). در تعریف لازاروس (Lazarus) و منات (Monat)، شخصیت عبارت است از ساختارهای روانشناختی اساسی و نسبتا ثابت که با سازماندهی تجربه­ها، باعث ایجاد واکنش­ انسان به محیط می­شود (5). تیپ شخصیتی می‌تواند انواع رفتارهای انسان در موقعیت‌های مختلف زندگی و بازده آن‌ها را توصیف کند (4).
نخستین‌بار، پارسونز (Parsons)، با مد نظر قراردادن ارتباط استعدادها و محدودیت‌های افراد با هدایت شغلی، مسیر نوینی را در مطالعات این حوزه آشکار ساخت (6). پژوهش‌های مهم دیگری در ادامه‌ی این مسیر به بررسی انگیزش و سلسله مراتب نیازها و خودپنداره به‌عنوان بخش مهم تشکیل‌دهنده‌ی ویژگی‌های شخصیتی فرد پرداختند (6). لیکن هالند (Holland)، از نظریه‌پردازان برجسته در حیطه‌ی روان‌شناسی شغلی، نظریه‌اش بیش از هر نظریه‌ی دیگری در زمینه­ی تناسب شخصیت و شغل، فعالیت‌های پژوهشی را جذب خود کرده‌است‌ (7). این نظریه شامل چهار فرضیه‌ی اصلی و پنج فرضیه‌ی ثانویه است. چهار فرضیه‌ی اصلی به طور کلی بر پایه‌ی این مفهوم است که در وهله‌ی اول اشخاص و محیط را می‌توان در یکی از شش مدل هالند اعم از واقع‌گرا، قراردادی، اجتماعی، متهورانه، جستجوگر و هنری طبقه‌بندی کرد. هدف از فرضیه‌های ثانویه، توضیح بهتر روابط و معانی فرضیه‌های اول می‌باشد. یکی از مفاهیم ثانویه هم‌خوانی می‌باشد. این فرضیه بیان می‌کند که هر فرد با یک تیپ شخصیتی مشخص، بیش‌ترین تمایل را با محیط متناسب با آن تیپ دارد (می‌توان سطح هم‌خوانی را به صورت کامل، متوسط، پایین و یا ناهمخوان مشخص کرد) (6, 8). بر طبق نظریه‌ی جان هالند، هر کدام ازگونه‌های شخصیتی شش‌گانه با قرارگیری در محیط سازگار با تیپ خود (به عنوان مثال تحصیلی یا شغلی) به موفقیت و رضایت بیشتری دست می­یابند (7). یافته‌ها حاکی از آن است که به دلیل عدم توجه به اصل مهم هم‌خوانی شخصیت و محیط، شاهد افت انگیزه و کاهش علاقه به حرفه به­عنوان مثال در دانشجویان پرستاری هستیم (4)؛ بنابراین، هماهنگی ویژگی‌های شخصیتی با رشته‌ی تحصیلی، به عنوان بخش مهمی در هدایت تحصیلی و شغلی، از اهمیت به‌سزایی برخوردار است.
هدایت تحصیلی از جمله اولویت‌های مهم در شیوه‌ی نوین آموزش و پرورش در دنیا است که توسط افراد خبره مورد بررسی قرار می‌گیرد‌ (9). برای تصمیم‌گیری در انتخاب رشته‌ی تحصیلی باید سه دسته اطلاعات مورد توجه قرار گیرد: توانایی‌های شخصی، خصوصیات رشته‌های تحصیلی موجود و ارتباط این رشته‌ها با حرفه‌ها و مشاغل آینده. آگاهی دقیق­تر و واقعی­تر در این زمینه، انتخاب درست‌تری را به همراه خواهد داشت (10).
همانطور که اشاره شد، مسئله‌ی مصرف سیگار، یک چالش در جامعه‌ی امروز ایران و دنیا است و کنترل و شناسایی علل مصرف آن، به‌ویژه در دانشجویان پزشکی، اهمیت به‌سزایی دارد. مطالعه حاضر در وهله اول با هدف تعیین شیوع سیگار و ارتباط آن با متغیرهای دموگرافیکی و زمینه‌ای جمعیت مورد نظر و در نهایت ارتباط بین هم‌خوانی تیپ شخصیتی و رشته‌ی تحصیلی با اعتیاد به سیگار در دانشجویان پزشکی عمومی دانشگاه علوم پزشکی ایران، انجام شد.

روش‌ها
مطالعه حاضر، یک مطالعه‌ی مقطعی-تحلیلی است. جامعه‌ی پژوهش دانشجویان رشته‌ی پزشکی عمومی دانشگاه علوم پزشکی ایران هستند.
 نمونه‌ی پژوهش شامل440 نفر از میان900 دانشجوی پزشکی سال‌های سوم، چهارم و پنجم می‌باشند که به صورت نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای انتخاب شدند. ابتدا از میان حدود 900 دانشجوی پزشکی ورودی‌های 96، 97 و 98 (هر ورودی حدود 300 نفر)، تعداد 440 دانشجو به روش نمونه‌گیری طبقه‌ای از هر ورودی (از ورودی‌های 98و 97 هر کدام 150 نفر و از ورودی 96 تعداد 140 نفر)، به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده و با استفاده از جدول اعداد تصادفی و بر اساس پنج رقم شماره دانشجویی افراد (شامل دو رقم اول و سه رقم آخر شماره دانشجویی)، انتخاب گردیدند.
 در این مطالعه برای به‌دست‌آوردن حجم نمونه، جمعیت دانشجویان به دو گروه کلی تقسیم‌بندی شد. گروه اول افرادی که تیپ شخصیتی آن‎‌ها با رشته تحصیلی‌ هم‌خوانی نسبی داشت (هم‌خوانی کامل یا متوسط) و گروه دوم افرادی که در آن‌ها این هم‌خوانی نسبی وجود نداشت (هم‌خوانی پایین یا عدم هم‌خوانی). در ادامه حجم نمونه با توجه به فرمول زیر محاسبه گردید.
N= z2p(1-p)/d2
به صورت پیش‌فرض، درصد توزیع (p)، با فرض مساوی‌بودن تعداد افراد گروه اول و دوم، برابر با 5/0 در نظر گرفته شد. همچنین، عدد 2 به صورت تقریبی به‌عنوان مقدار بحرانی توزیع نرمال (z) و عدد 005/0 به‌عنوان تفاضل میان نسبت واقعی صفت در جامعه با میزان تخمین پژوهشگر (d) در نظر گرفته شد. بر این اساس، حجم نمونه مورد نیاز 400 نفر محاسبه شد. با توجه‌به 10% میزان ریزش احتمالی، حجم نمونه‌ی نهایی440 نفر محاسبه گردید.معیارهای ورود به مطالعه شامل داشتن رضایت کامل جهت شرکت در مطالعه و همچنین سیگاری‌نبودن دانشجو قبل از ورود به دانشگاه می‌باشد. معیارهای خروج نیز شامل عدم تمایل شرکت‌کننده به ادامه‌ی همکاری در هر یک از مراحل پژوهش، عدم تکمیل کامل پرسش‌نامه و وجود شواهدی مبنی بر پر کردن پرسش‌نامه با اطلاعاتی خلاف واقع بود.
در مطالعه حاضر، فرد سیگاری به فردی گفته می‌شد که در زمان پرکردن پرسش‌نامه، در طی یک ماه گذشته، روزانه یا یک روز در میان حداقل یک نخ سیگار مصرف کرده باشد (11).
داده‌ها از طریق پرسش‌نامه مربوط به اطلاعات دموگرافیک و پرسش‌نامه‌ی شغلی-شخصیتی هالند (6،8) جمع ‌آوری شد. با استفاده از چک‌لیست محقق‌ساخته، اطلاعات دموگرافیک دانشجویان شامل سال ورودی، جنسیت، وضعیت سکونت در خوابگاه، وضعیت فعلی مصرف سیگار، داشتن والدین یا برادر و خواهر سیگاری، وضعیت سیگار کشیدن در خانه، میزان تماس‌ها و کنترل خانواده (سطح پیگیری دوره‌ای خانواده در مورد مصرف سیگار به صورت مناسب و قابل قبول یا نامناسب طبق نظر دانشجو)، داشتن دوست صمیمی سیگاری، داشتن هم‌اتاقی سیگاری در خوابگاه و سابقه‌ی داشتن اختلالات روانی و مراجعه به روانشناس یا روانکاو به‌دست‌آورده شد. ترجمه‌ی فارسی پرسش‌نامه‌ی استاندارد هالند یاSelf-Directed Search (SDS)، که کاربرد گسترده و فراگیر آن در تحقیقات قبلی، نشان‌دهنده‌ی روایی بالای آن می‌باشد (12)، جهت جمع‌آوری اطلاعات شخصیتی استفاده شد. پایایی این پرسش‌نامه، در مطالعات متعددی اندازه‌گیری شده‌است که طبق گزارشات مقدار آن بین 76/0 الی 89/0 می‌باشد (13).
 پرسش‌نامه استاندارد هالند دارای دو بخش است. بخش اول شامل سه قسمت فعالیت‌ها (11 سوال به صورت بله/خیر، برای هر تیپ شخصیتی، در مجموع 66 سوال)، تجربه‌ها (11 سوال بله/خیر، برای هر تیپ شخصیتی، در مجموع 66 سوال) و مشاغل (14 سوال بله/خیر، برای هر تیپ شخصیتی، در مجموع 84 سوال) می‌باشد. بخش دوم، شامل خودسنجی‌ها (دو جدول که هر جدول برای هر شخصیت از نمره 1، به عنوان کمترین توانایی تا نمر‌ه‌ی 7، به عنوان بیشترین توانایی شامل می‌شود) می‌باشد، که هر کدام دارای شش مقیاس شخصیتی؛ واقع‌گرا، جستجوگر، هنری، اجتماعی، متهور و قراردادی است که در مجموع 228 سوال دارد. در پایان، با جمع نمرات مربوط به هر یک از تیپ‌های شخصیتی، کدی سه‌حرفی به‌عنوان نمایانگر تیپ شخصیتی غالب فرد به‌دست می‌آید (7،8)؛ این کد، ترکیبی از سه تیپ شخصیتی با بیشترین نمره در پاسخ‌های فرد است. برای اندازه‌‌گیری میزان هم‌خوانی تیپ شخصیتی و رشته‌ی تحصیلی هر فرد نیاز بود که یک تیپ شخصیتی مبنا که تیپ غالب و استاندارد دانشجویان پزشکی است، تعیین گردد. مطابق با دیکشنری کدهای شخصیتی هالند (Dictionary of Holland Occupational Codes)، تیپ شخصیتی رشته‌ی پزشکی (به صورت کلی)، جستجوگر، اجتماعی و هنری (Investigative, Social, and Artistic (ISA)) می‌باشد (14, 15). در نتیجه به واسطه‌ی شش‌ضلعی‌ هالند که به وضوح هم‌خوانی و شباهت بین تیپ‌‌ها و محیط‌های شغلی و شخصیتی را نشان می‌دهد (6)، درجه‌ی هم‌خوانی هر یک از تیپ‌های شخصیتی موجود در جامعه آماری نسبت به تیپ مبنا مورد سنجش قرار داده شد (شکل1). درجه‌ی هم‌خوانی با توجه به فاصله‌ی بین حرف اول کد مربوط به تیپ شخصیتی هر فرد و نیز حرف اول کد مبنا در شش ضلعی هالند تعیین شد؛ به این ترتیب که اگر حرف اول تیپ شخصیتی فردی I بود، با حرف اول تیپ مبنا منطبق بوده و بنابراین هم‌خوانی کامل داشت، اگر A یا R بود چون در مجاورت حرف اول تیپ مبنا (I) هستند، هم‌خوانی متوسط در نظر گرفته شد و چنانچه S یا C بود، چون در فاصله‌ی بیشتری نسبت به حرف اول تیپ مبنا (I) بود، پس هم‌خوانی پایین به آنها اختصاص داده شد. در نهایت اگر حرف اول تیپ شخصیتی E بود که دقیقاً در مقابل حرف اول تیپ مبنا قرار می‌گرفت، نشان از عدم هم‌خوانی یا ناهم‌خوانی بود (شکل1). نظام کیفی چهارگانه‌ی مذکور (هم‌خوانی کامل، هم‌خوانی متوسط، هم‌خوانی پایین و عدم هم‌خوانی) که برای درجه‌بندی هم‌خوانی استفاده شده‌است، در مطالعه‌ی باهنر و همکاران (8) نیز، برای تعیین هم‌خوانی بین تیپ شخصیتی و رشته‌ی تحصیلی در دانشجویان به کار برده شده بود.
پس از کسب رضایت و هماهنگی کلاس‌های مربوطه با اساتید و دانشجویان محترم، چک‌لیست مشخصات فردی و پرسش‌نامه هالند توسط شرکت‌کنندگان و تحت نظارت کامل محققان تکمیل شده و داده‌های جمع‌آوری شده با استفاده از آمار توصیفی (فراوانی مطلق و نسبی) و آزمون‌های آماری ضریب همبستگی اسپیرمن و کای دو، با استفاده از نرم افزارSPSS  نسخه‌ی 16، در سطح معناداری 05/0 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
شکل 1. شش ضلعی هالند برای نشان دادن روابط بین تیپ‌ها یا محیط‌های شغلی-شخصیتی. پیکان سبز نشان‌دهنده هم‌خوانی متوسط، پیکان بنفش نشان‌دهنده هم‌خوانی پایین و پیکان قرمز نشان‌دهنده ناهم‌خوانی می‌باشد.

یافته‌ها
در پژوهش حاضر، از میان ۴۴۰ دانشجوی رشته‌ی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران که پرسش‌نامه را دریافت کردند، تعداد ۴۰۲ نفر آن را به‌طور کامل تکمیل نمودند. همچنین، ۳۸ نفر با توجه به معیارهای خروج از مطالعه حذف شدند. اکثریت شرکت‌کنندگان را دانشجویان مرد تشکیل می‌دادند (۲/۶۱ درصد) و بیشترین تعداد شرکت‌کننده مربوط به ورودی سال ۱۳۹۹ بود (۶/۳۸ درصد). بیش از نیمی از دانشجویان (۵/۵۲ درصد) ساکن خوابگاه بودند و درصد قابل‌توجهی از شرکت‌کنندگان (۹۶ درصد)، میزان پیگیری خانواده در مورد مصرف سیگار را «مناسب و قابل‌قبول» ارزیابی کردند. همچنین، ۴/۲۳ درصد از افراد سابقه‌ی ابتلا به اختلالات روانی و مراجعه به روان‌پزشک را گزارش نمودند (جدول 1).
بر اساس یافته‌ها، در 4/23 درصد از افراد شرکت‌کننده در مطالعه، حداقل یک فرد سیگاری در خانواده ذکر شد. 5/52 درصد افراد، دوست صمیمی سیگاری داشتند. 5/52 درصد از دانشجویان، ساکن خوابگاه بودند که از این میان 5/21 درصد، هم‌اتاقی سیگاری داشتند. همچنین در 5/9 درصد افراد، مصرف سیگار در خانه امری مجاز و پذیرفته شده بود.
توزیع فراوانی کد اول تیپ‌ شخصیتی ‌دانشجویان رشته‌ی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران به شرح ذیل بود: تیپ ‌شخصیتی جستجوگر (3/36درصد)، اجتماعی (34درصد)، متهورانه (13درصد)، واقع‌گرا و هنری (هرکدام 8 درصد)  و قراردادی (7/0 درصد).
فراوانی نسبی میزان هم‌خوانی تیپ شخصیتی و رشته‌ی تحصیلی را در دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران نشان داد که 3/36 درصد از دانشجویان هم‌خوانی کامل نشان دادند که در بین دسته‌های هم‌خوانی (کامل، متوسط، کم و عدم هم‌خوانی) بیشترین مقدار می‌باشد. نتایج همچنین بیانگر این هستند که در 7/48 درصد از دانشجویان بین تیپ شخصیتی و رشته‌ی تحصیلی‌ هم‌خوانی کم یا عدم هم‌خوانی وجود داشت. 50 نفر (4/12 درصد) از افراد شرکت‌کننده در این پژوهش، سیگار مصرف می­کردند و 352 نفر (6/87 درصد) نیز غیرسیگاری بودند.
بر اساس تحلیل آماری، مصرف سیگار با سابقه‌ی اختلالات روانی، وضعیت سکونت در خوابگاه و سال ورود به دانشگاه ارتباط معناداری نداشت (05/0P).
مصرف سیگار در دانشجویان خوابگاهی همراه با هم‌اتاقی‌های سیگاری 97/5 برابر دانشجویان خوابگاهی بود که هم‌اتاقی سیگاری نداشتند (001/0P< و 97/5=OR و 95%Cl: 85/14 – 90/2). همچنین سیگاری بودن دانشجویانی که مجاز به مصرف سیگار در خانه بودند، 96/3 برابر افراد فاقد مجوز مصرف سیگار در خانه بود (001/0P< و 96/3=OR و 95%Cl: 48/8 – 84/1). اعتیاد به سیگار، با سطح پیگیری فرزندان توسط خانواده خود نیز، ارتباط معناداری داشت. به‌طوری‌که شانس سیگاری بودن در دانشجویانی با سطح پیگیری نامناسب و کمِ خانواده‌هایشان 90/2 برابر دانشجویان با سطح پیگیری بالاتر خانواده‌هایشان بود (002/0=P و 90/2=OR و 95%Cl: 40/10 – 14/1) (جدول 2).
بر اساس نتایج آزمون آماری کای اسکوئر، نوع تیپ شخصیتی دانشجویان با سال ورود به دانشگاه (001/0>P)، وضعیت سکونت در خوابگاه (022/0=P)، سابقه اختلالات روانی (049/0=P)، جنسیت (008/0=P) و داشتن هم‌اتاقی سیگاری در خوابگاه (001/0=P) ارتباط معناداری داشت. از طرفی بین نوع تیپ شخصیتی دانشجویان و وضعیت فعلی مصرف سیگار (337/0=P)، وجود فرد سیگاری در خانواده (065/0=P)، داشتن دوست صمیمی سیگاری (153/0=P) و مجاز بودن به مصرف سیگار در خانه (167/0=P)، ارتباط معناداری یافت نشد. همچنین بر اساس آزمون اسپیرمن، نوع تیپ شخصیتی دانشجویان با سطح پیگیری آنان توسط خانواده خود، ارتباط ضعیف منفی معنادار وجود داشت (001/0>P و 450/0-=r).



در جدول 3، ارتباط بین هر کدام از تیپ‌های شش‌گانه‌ی شغلی-شخصیتی هالند و فراوانی نسبی مصرف سیگار در این تیپ‌ها به وضوح نشان داده شده است. قابل ذکر است بین هیچکدام از تیپ‌های شغلی-شخصیتی و وضعیت سیگار کشیدن دانشجویان رابطه معناداری وجود نداشت (337/0=P).
مطابق جدول 4، از لحاظ فراوانی نسبی، بیشترین درصد افراد سیگاری در دانشجویانی یافت شد که بین تیپ شخصیتی و رشته تحصیلی آن‌ها هم‌خوانی متوسط وجود داشت (33/18 درصد). کمترین درصد افراد سیگاری هم در دانشجویان با هم‌خوانی کامل تیپ شخصیتی و رشته تحصیلی وجود داشت (59/9 درصد). مطابق جدول 4، با افزایش هم‌خوانی تیپ شخصیتی و رشته تحصیلی، تعداد و درصد افراد سیگاری به صورت همسانی کاهش پیدا نکرد و بین هم‌خوانی تیپ شخصیتی و رشته تحصیلی با مصرف سیگار در دانشجویان رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران ارتباط معناداری وجود نداشت (361/0P=).


بحث
نتایج این مطالعه نشان داد بین هم‌خوانی تیپ شخصیتی و رشته تحصیلی با تمایل به مصرف سیگار در دانشجویان رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران، ارتباط معناداری وجود ندارد. این اولین مطالعه‌ای بود که میزان هم‌خوانی تیپ شخصیتی و رشته تحصیلی و همچنین ارتباط بین این هم‌خوانی را با اعتیاد به سیگار در دانشجویان رشته پزشکی مورد بررسی قرار داد.
مطابق یافته‌های مطالعه حاضر، در 7/48 درصد از دانشجویان پزشکی، بین تیپ شخصیتی و رشته تحصیلی‌ هم‌خوانی کم یا عدم هم‌خوانی وجود داشت و تنها 3/36 درصد از دانشجویان هم‌خوانی کامل نشان دادند. نتایج مطالعات قبلی نیز نشان داد که اغلب، تیپ شخصیتی افراد با حرفه و رشته تحصیلی متناسب نیست (4،8). یافته‌های مطالعه‌ی حاضر با یافته‌ی مطالعه‌ی ادیب حاج باقری و همکاران (1383) همسو بود (4) و آن‌ها نیز ذکر کرده‌اند که حدود 45 درصد از دانشجویان رشته‌ی پرستاری، خصوصیات شخصیتی متناسب با این حرفه و این رشته را نداشتند. میزان هم‌خوانی در مطالعه باهنر و همکاران (1390) که بر روی دانشجویان دامپزشکی صورت گرفته بود، بیش‌تر بود؛ به‌طوری‌که طبق یافته‌های آن‌ها حدوداً در 5/23 درصد از دانشجویان رشته دامپزشکی هم‌خوانی پایین یا عدم هم‌خوانی دیده شده‌است و تقریباً 59 درصد افراد نیز هم‌خوانی کامل داشتند (8). در پی این عدم هم‌خوانی بین رشته (یا شغل) و تیپ شخصیتی، مطالعات متعدد، پیامدها و ارتباط ناگسستنی آن را با فاکتورهای مرتبط با کیفیت کار نشان داده‌اند (4،8،16،17). براین اساس، امروزه کشورهای توسعه یافته در انتخاب شغل و رشته افراد، توجه ویژه‌ای به تناسب بین خصوصیات شخصیتی و شغل یا رشته تحصیلی آن‌ها می‌کنند (8).
با توجه به روند صعودی گرایش به مصرف سیگار در میان دانشجویان ایرانی (18)، یکی دیگر از موارد بررسی شده در این مطالعه، شیوع مصرف سیگار در دانشجویان بود. در مطالعه‌ی حاضر، شیوع مصرف سیگار در میان دانشجویان رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران، 4/12 درصد بود. همچنین شیوع مصرف سیگار در مطالعات پیشین گستره وسیعی از 11 تا 25 درصد گزارش شده بود (19, 20, 21, 22).
فرضیه‌ی دیگری که در این مطالعه بررسی شد، نبود ارتباط بین هرکدام از تیپ‌های شخصیتی و وضعیت مصرف سیگار در دانشجویان بود. با وجود اینکه صادق زاده و همکاران (1399)، در مطالعه‌ی خود ذکر کردند که تیپ‌های شخصیتی می‌توانند بر اعتیاد، افسردگی و همسرآزاری تاثیرگذار باشند (23) و به طور مشابهی حسنی نیز در مطالعه خود در سال 1391 اشاره کرده است که رگه‌های شخصیتی نقش مهم و اساسی در مصرف سیگار دارند (11)، اما در مطالعه حاضر، بین هیچکدام از تیپ‌های شش‌گانه شغلی-شخصیتی و وضعیت سیگار کشیدن دانشجویان رابطه معناداری مشاهده نشد. دلیل این تفاوت از چند جنبه قابل بررسی است. در دو مطالعه مذکور به دلیل استفاده از ابزارهای متفاوت سنجش ابعاد شخصیت (به ترتیب پرسش‌نامه‌های افسردگی و همسرآزاری) در مطالعه صادق‌زاده و پرسش‌نامه تجدیدنظر شده نئو (NEO-PI-R -The Revised NEO Personality Inventory) در مطالعه حسنی، ویژگی‌های شخصیتی متفاوت و اغلب کلی‌تری از قبیل افسردگی، پرخاشگری، اضطراب، جرئت‌مندی و همسرآزاری مورد بررسی قرار گرفته بود؛ در حالی‌که در مطالعه حاضر به علت استفاده از پرسش‌نامه شغلی-شخصیتی هالند (شش تیپ شخصیتی کلی که هرکدام از آن شش تیپ، تعداد بسیار زیادی ویژگی شخصیتی را در خود جای داده‌اند)، بین هرکدام از تیپ‌های شش‌گانه با مصرف سیگار رابطه معناداری پیدا نشد. از طرف دیگر جمعیت مورد بررسی در مطالعه حاضر (دانشجویان پزشکی)، نسبت به مطالعات مذکور بسیار منحصر ‌به فردتر و در عین حال ناهمگون‌تر می‌باشند. از آن‌جایی که جامعه دانشجویان پزشکی متشکل از اقوام و نژادهای گوناگون با ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی و عقیدتی بسیار زیاد می‌باشند، طبیعی به نظر می‌رسد که نتوان ارتباط معناداری را بین تیپ‌های شخصیتی آن‌ها با وضعیت کلی مصرف سیگار به دست آورد. دلیل دیگر نیز می‌تواند تعداد نمونه‌ی کم به تفکیک تیپ‌های شخصیتی شش‌گانه‌ی مورد بررسی در این مطالعه باشد. شایان ذکر است که  امینی و همکارش (1400) نیز در مطالعه‌ای در اصفهان نشان‌ دادند که میزان مصرف سیگار و دخانیات با پیش‌بینی الگوهای رفتاری شخصیتی  معنادار نبود (24). از جمله محدودیت‌های این مطالعه می‌توان به احتمال عدم رعایت صداقت توسط دانشجویان به ویژه هنگام اشاره به وضعیت مصرف سیگار خود و اعضای خانواده و همچنین عدم امکان تعمیم یافته‌های این مطالعه به سایر رشته‌ها و شغل‌ها اشاره کرد.

نتیجه‌گیری
یافته نهایی مطالعه‌ی حاضر بیانگر این است که بین هم‌خوانی تیپ شخصیتی و رشته تحصیلی، با اعتیاد به مصرف سیگار ارتباط معناداری وجود ندارد. اما با توجه به اینکه نزدیک به نیمی از دانشجویان (7/48 درصد) هم‌خوانی کم یا عدم هم‌خوانی بین تیپ شخصیتی و رشته تحصیلی داشتند و همچنین با در نظر گرفتن تاثیر عدم رضایت شغلی بر کیفیت زندگی و گرایش به مصرف سیگار، پیشنهاد می‌شود که در فرآیند انتخاب افراد برای ورود به رشته‌های تحصیلی، از آزمون‌های شخصیت‌سنجی مانند هالند استفاده شود. علاوه بر این، دانشگاه‌ها می‌توانند با اطلاع‌رسانی و اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های مختلف، تمایل دانشجویان به مصرف سیگار را کاهش دهند.
مطالعه حاضر اولین مطالعه‌ای بود که میزان هم‌خوانی تیپ شخصیتی و رشته تحصیلی و همچنین ارتباط این هم‌خوانی با اعتیاد به سیگار را در دانشجویان پزشکی سنجیده بود. حجم نمونه مطالعه، در مقایسه با مطالعات مشابه دیگر بیشتر بوده و از این رو قابلیت تعمیم و اتکای بیشتری نسبت به یافته‌های سایر مطالعات در حیطه علوم پزشکی به خصوص دانشجویان پزشکی دارد. همچنین برخلاف بعضی از مطالعات دیگر که بررسی‌ها تنها بر روی یک ورودی از دانشجویان انجام گرفته بود (4،8)، در مطالعه حاضر سه ورودی (دانشجویان سال‌های سوم، چهارم و پنجم پزشکی) بررسی شدند. در  این مطالعه بر خلاف بعضی از مطالعات مشابه دیگر، علاوه بر موارد خواسته شده در پرسش‌نامه شغلی-شخصیتی هالند، اطلاعات افزون‌تری از جمله وضعیت مصرف سیگار در بین اعضای خانواده، میزان رضایت از پیگیری‌های خانواده و سابقه اختلالات روانی نیز جمع‌آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاقی پژوهش
مقاله حاضر نتیجه اجرای طرح پژوهشی با کد اخلاق IR.IUMS.REC.1401.784  اخذ شده از کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی ایران می‌باشد و محققان رضایت کتبی را از شرکت‌کنندگان در مطالعه اخذ نموده و اطلاعات اخذ شده از شرکت‌کنندگان به صورت محرمانه نزد محققان حفظ شده ‌است.
حمایت مالی
مبلغ بودجه مورد نیاز برای انجام طرح پژوهشی مربوطه توسط کمیته تحقیقات و فناوری دانشجویی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران تامین شده‌است.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی و طراحی مطالعه: آرین چراغی و ابوالفضل دخت عبدل رواسجانی؛ جمع‌آوری، تحلیل و تفسیر داده‌ها: آرین چراغی، ابوالفضل دخت‌ عبدل رواسجانی، ریحانه شوری‌زاده، فاطمه رفاهی کمساری، سید محمد علی شاکرطاهری؛ تهیه پیش‌نویس اولیه: ابوالفضل دخت‌ عبدل رواسجانی، ریحانه شوری‌زاده، فاطمه رفاهی کمساری، سید محمد علی شاکرطاهری؛ بازبینی نقادانه دست‌نوشته برای محتوای فکری مهم: آرین چراغی؛ تحلیل آماری: رضا خرم مکان؛ جذب منابع مالی: ابوالفضل دخت عبدل رواسجانی؛ نظارت بر مطالعه: آرین چراغی، رضا خرم مکان
تعارض منافع
در پژوهش حاضر بین محققان با منافع شخصی و یا سازمان خاصی تعارض منافع وجود ندارد.
استفاده از هوش مصنوعی در فرایند نگارش
نویسندگان اعلام می‌دارند که در فرآیند نگارش این مقاله از هیچ گونه فناوری­های هوش مصنوعی برای تولید محتوا، ایده، تجزیه و تحلیل و سایر موارد استفاده نشده است.
قدردانی
ضمن سپاس از همکاری کمیته تحقیقات و فناوری دانشجویی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران، محققان از دانشجویان پزشکی مشارکت‌کننده در مطالعه، نهایت تقدیر و تشکر را دارند.