دوره 17، شماره 3 - ( 1404 )
جلد 17 شماره 3 صفحات 35-28 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Dadmand F, Ajam A A. Students' View on the Influence of Various Dimensions of Knowledge Management on Academic Value Co-Creation in Gonabad University of Medical Sciences. Res Med Edu 2025; 17 (3) :28-35
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1489-fa.html
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1489-fa.html
دادمند فاطمه، عجم علی اکبر. بررسی نظر دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گناباد درباره تأثیر مؤلفههای مدیریت دانش در شکلگیری همآفرینی ارزش دانشگاهی. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1404; 17 (3) :28-35
گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران ، aliakbarajam1387@pnu.ac.ir
متن کامل [PDF 842 kb]
(230 دریافت)
| چکیده (HTML) (706 مشاهده)
متن کامل: (223 مشاهده)
مقدمه
همآفرینی ارزش، مفهومی است که توجه بسیاری از دانشگاهها را به خود جلب کرده است؛ بهطوریکه امروزه در سراسر جهان شاهد گسترش مؤسسات آموزشیپژوهشی با پارادایمهای جدید و دانشگاههای نسل چهارم و پنجم، یعنی حرکت از دانشگاههای آموزشمحور به سمت دانشگاههای ارزشآفرین و تمدنساز هستیم. با اندیشیدن به اهداف جدید آموزش عالی، بهراحتی هدف بهبود و توسعه همآفرینی ارزش برای بازیگران دانشگاه فهمیده میشود. دانشگاه بهعنوان بالاترین سطح آموزشی جامعه، اهمیت بسیاری دارد؛ چراکه در رشد و توسعه و ارتقای کیفیت بخشهای مختلف جامعه در ابعاد گوناگونِ فناوری، علمی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نقشی اساسی ایفا میکند (1). دانشگاه ارزشآفرین، تمدنساز، انسانساز و ثروتساز برای جامعه، باید در راستای تحقق کامل مأموریتها، اهداف و وظایف محوله، از کارایی و اثربخشی لازم برخوردار باشد (2) و این مهم تنها با همیاری و همفکری استادان، کارکنان و دانشجویان (و دیگر ذینفعان دانشگاه شامل جامعه، صنعت و دولت) صورت میپذیرد. سازمانها بهخصوص سازمانهای دانشمحور، همانند دانشگاهها، برای تداوم فعالیت و رقابتپذیری و همچنین دستیابی به بهبود وضعیت در شرایط سخت رقابتی، نیازمند ارزشزایی برای ذینفعان به شیوههایی هستند که خود نیز از آن نفع ببرند (3). در این بین، فرآیند همآفرینی ارزش بهعنوان موضوعی مبتنی بر کنش و ارتباط دوطرفه بین ذینفعان، موضوعی کلیدی در سراسر شبکه آموزش عالی و آموزش پزشکی محسوب میشود، که نقشی انکارناپذیر در حرکت دانشگاهها بهسوی پیشرفت و غلبه بر چالشهای پیش رو ایفا میکند. بنابراین، دانشگاهها باید حرکت به سمت همآفرینی ارزش را در نظر گیرند (1). عوامل متعددی در اجرای موفقیتآمیز همآفرینی ارزش دانشگاهی نقش دارند. یکی از آنها، مدیریت دانش است که میتواند به بهبود همکاری درون دانشگاه کمک کند. مدیریت دانش با فراهم کردن مکانی مرکزی برای ذخیرهسازی، سازماندهی و بهاشتراکگذاری دانش، اطمینان میدهد که اعضای سازمان بهراحتی به اطلاعات موردنیاز برای تصمیمگیریهای آگاهانه، حل مسائل و همکاری مؤثر دسترسی دارند. علاوهبر این، نرمافزارهای مدیریت دانش میتوانند ارتباطات کارآمد را ترویج کنند، نیاز به جلسات را کاهش دهند و گفتوگوهای چهرهبهچهره حضوری یا مجازی را سریعتر کنند. بدینترتیب، اعضا میتوانند همکاری بهتری داشته باشند و مسائل را خلاقانهتر حل کنند. علاوهبر این، با یکپارچهسازی فناوریهای جدید و تمرکز بر آسانی استفاده، سیستمهای مدیریت دانش میتوانند به اعضا کمک کنند تا بهتر با یکدیگر کار کنند و منجر به افزایش بهرهوری، کارایی بیشتر و کسب نتایج بهتر شوند. درنهایت، مدیریت دانش میتواند خلاقیت را تقویت کند، انگیزه تیمی را افزایش دهد و تمرکز را بهبود بخشد و درنتیجه به موفقیت کلی دانشگاه کمک کند (4). برای برقراری ارتباط بین مدیریت دانش و همآفرینی ارزش دانشگاهی میتوان با تشکیل تیمهای فرابخشی متشکل از نمایندگان دانشکدههای دانشگاه علوم پزشکی، بیمارستانهای آموزشی و مراکز تحقیقاتی، به طراحی برنامههای مشترک دانشی و سازوکارهای هماهنگی برای همکاریهای بینبخشی اقدام کرد و با ایجاد پلتفرمهای دیجیتال مشترک بینسازمانی، دادههای پژوهشی و بهترین تجربیات بالینی را به اشتراک گذاشت و به تقویت همکاریهای بینبخشی پرداخت (5).پژوهشگران دراینباره پژوهشهای متعددی انجام دادهاند؛ ازجمله لیم (Leem) (6) مطالعهای انجام داده که هدف آن ارائه چهارچوبی نظری برای فرآیند همآفرینی ارزش مبتنی بر منطق خدماتی و بررسی اثر همآفرینی ارزش دانشگاهی بر فواید مترتب بر دانشجویان در محیط آموزش عالی است. نتایج این مطالعه نشان داد که همآفرینی نهتنها بر ارزش استفادهشده تأثیر دارد، بلکه بر مزایایی که برای دانشجویان دارد، ازجمله رضایت و وفاداری دانشجویان، تأثیر میگذارد. نتایج مطالعه بوویل (Bovill) (7) بیانگر آن است که وجود روابط مثبت بین کارکنان و دانشجویان و بین دانشجویان و دانشجویان، بر ایجاد همآفرینی ارزش تأثیرگذار است. نتایج مطالعه بیر (Beier) و همکاران (8) نشان داد که ظرفیت همآفرینی برای تعامل رابطهای، با چهار نوع ارزش (کارکردی، معرفتی، اجتماعی و تصویری) مرتبط است و ظرفیت برای تعامل اخلاقی، تنها با ارزش تصویری مرتبط است.
بهطورکلی، ارزیابی وضعیت همآفرینی ارزش دانشگاه، یکی از اجزای حیاتی آموزش عالی و آموزش پزشکی است و با هماهنگ کردن شیوههای مدیریت دانش، دانشگاهها میتوانند دانشجویان را با ابزار، منابع و تجربیات لازم برای رشد در دنیای بهسرعت در حال تغییر امروز تجهیز کنند. از این طریق، دانشگاهها میتوانند محیطی را به وجود آورند که در آن بهبود مدیریت دانش منجر به تقویت همآفرینی ارزش دانشگاهی شود. ازاینرو، این مطالعه با هدف بررسی نقش همآفرینی ارزش دانشگاهی و مدیریت دانش و پاسخگویی به این پرسش انجام شد که آیا ابعاد مدیریت دانش در شکلگیری همآفرینی ارزش دانشگاهی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گناباد نقش دارد.
روش ها
این مطالعه، مقطعی-تحلیلی بود. جامعه آماری این پژوهش، شامل تمام دانشجویانِ مشغول تحصیل در دانشگاه علوم پزشکی گناباد در سال 1402 در همه مقاطع تحصیلی بود که تعداد آنها برابر با 1615 نفر بود. برای جمعآوری دادهها از روش نمونهگیری طبقهبندیشده با تخصیص متناسب استفاده شد؛ بدینصورت که جامعه براساس دانشکدهها (پزشکی، پرستاری، پیراپزشکی و بهداشت) به چهار طبقه تقسیم شد و قسمتی از نمونه، که به هر طبقه تخصیص یافت، متناسب با تعداد دانشجویان در هر دانشکده بود. نمونه تخصیصیافته به هر طبقه، بهصورت تصادفی ساده انتخاب شد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 325 نفر به دست آمد. معیار ورود به مطالعه، اشتغال به تحصیل و تمایل دانشجو برای شرکت در مطالعه، و معیار خروج، عدم تکمیل صحیح و کامل پرسشنامه بود.
در این مطالعه، برای جمعآوری دادهها از پرسشنامه همآفرینی ارزش دانشگاهی برگرفته از مطالعه ژیوانوفسکا (Dziewanowska) (2018) استفاده شد که شامل 21 گزاره و در مقیاس لیکرت پنجدرجهای (از کاملاً مخالفم = 1 تا کاملاً موافقم = 5) بود. این پرسشنامه در شش مؤلفه، شامل دسترسی به اطلاعات (3 گزاره)، بُعد تعامل (3 گزاره) و بُعد کنترل (3 گزاره)، درگیری (3 گزاره)، تحرک ذهنی (3 گزاره)، تعاملات بین دانشجویان (3 گزاره) و تسهیم دانش سازمانی (3 گزاره) است (8). ضریب آلفای کرونباخ محاسبهشده در این تحقیق برای این متغیر معادل 913/0 به دست آمد. در تحقیق ژیوانوفسکا (2018) آلفای کرونباخ در گزارههای مختلف متغیر همآفرینی ارزش شامل دسترسی به اطلاعات 884/0، بُعد تعامل 832/0 و بُعد کنترل 751/0، درگیری 721/0، تحرک ذهنی 874/0، تعاملات بین دانشجویان 805/0 و تسهیم دانش سازمانی 772/0 به دست آمد (9). علاوهبر این، مدیریت دانش نیز با پرسشنامه برگرفته از شافیت (Shafait) و همکاران (2021) با 19 گزاره، و مقیاس لیکرت پنجدرجهای (کاملاً مخالفم(نمره 1)، مخالفم(نمره 2)، نظری ندارم(نمره 3)، موافقم(نمره 4)، کاملاً موافقم(نمره 5)) سنجیده شد. این پرسشنامه، پنج مؤلفه اصلی مدیریت دانش، شامل خلق دانش (6 گزاره)، کسب دانش (3 گزاره)، ذخیرهسازی دانش (4 گزاره)، بُعد تسهیم دانش سازمانی (4 گزاره) و بُعد بهکارگیری دانش (2 گزاره) را دارد و انواع ابعاد دانش ثبت و ضبط و سنجیده شد (4). در مطالعه کاپوتا (Caputo) و همکاران (2019) از این پرسشنامه استفاده شده و ضریب آلفای کرونباخ بهدستآمده برای ابعاد مختلف مدیریت دانش به این صورت بوده است: خلق دانش 901/0، کسب دانش 792/0، ذخیرهسازی دانش 843/0،
تسهیم دانش سازمانی 827/0 و بهکارگیری دانش 742/0 (10). در این مطالعه نیز ضریب آلفای کرونباخ متغیر مدیریت دانش، معادل 898/0 به دست آمد. در این تحقیق، برای تحلیل دادهها از نرمافزار BM SPSS Statistics نسخه 22 و روشهای آمار توصیفی (فراوانی، میانگین و درصد) و آمار استنباطی (ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی چندگانه) استفاده شد. سطح معناداری 05/0 در نظر گرفته شد.
یافته ها
در این مطالعه، 325 دانشجو مشارکت داشتند که 143 نفر زن و 182 نفر مرد بودند. 5/29 درصد شرکتکنندگان در این تحقیق، مشغول تحصیل در رشته پزشکی، 24 درصد دانشجوی رشتههای پیراپزشکی، 2/26 درصد دانشجوی رشته پرستاری و 3/20 درصد دانشجوی رشته بهداشت محیط بودند.
برای بررسی رابطه بین مؤلفههای متغیر مدیریت دانش و همآفرینی ارزش دانشگاهی، از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد.
نتایج همبستگی مدیریت دانش با متغیر همآفرینی ارزش دانشگاهی نشان داد که ضریب همبستگی پیرسون این ارتباط معادل 58/0 بود. بالاترین میزان همبستگی، بین بُعد خلق دانش و مدیریت دانش برقرار بود. این همبستگی معادل 85/0 بود. کمترین میزان همبستگی نیز بین دو بُعد کسب دانش و بهکارگیری دانش به میزان 29/0 وجود داشت (جدول 1).
.PNG)
برای آگاهی از نقش مدیریت دانش در همآفرینی ارزش دانشگاهی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گناباد، از تحلیل رگرسیون خطی چندگانه استفاده شد. از مفروضههای استفادهشده در این تحلیل رگرسیون، بررسی مستقل بودن خطاها از همدیگر است که از طریق آزمون دوربین-واتسون محاسبه میشود. نتایج آزمون دوربین-واتسون برابر با 24/1 و کمتر از 4 بود. بنابراین، خطاها مستقل از هم هستند. همچنین، عامل تورمی واریانس (VIF – Variance Inflaction Factor) در همه موارد حداکثر 7/2 و بسیار کمتر از 10 بود. بنابراین، مشکل همخطی وجود نداشت و پیشفرضهای تحلیل رگرسیون برقرار بود.
نتایج تحلیل رگرسیون خطی چندگانه برای پیشبینی همآفرینی ارزش دانشگاهی از طریق ابعاد مدیریت دانش، بیانگر آن بود که میزان F مشاهدهشده معنادار است و نتایج نشان میدهند که 5/37 درصد از واریانس همآفرینی ارزش دانشگاهی دانشجویان با ابعاد مدیریت دانش شامل خلق دانش، ذخیرهسازی دانش و کاربرد دانش سازمانی دانشکده تبیین میشود (جدول 3).
.PNG)
بهطورکلی، ارزیابی وضعیت همآفرینی ارزش دانشگاه، یکی از اجزای حیاتی آموزش عالی و آموزش پزشکی است و با هماهنگ کردن شیوههای مدیریت دانش، دانشگاهها میتوانند دانشجویان را با ابزار، منابع و تجربیات لازم برای رشد در دنیای بهسرعت در حال تغییر امروز تجهیز کنند. از این طریق، دانشگاهها میتوانند محیطی را به وجود آورند که در آن بهبود مدیریت دانش منجر به تقویت همآفرینی ارزش دانشگاهی شود. ازاینرو، این مطالعه با هدف بررسی نقش همآفرینی ارزش دانشگاهی و مدیریت دانش و پاسخگویی به این پرسش انجام شد که آیا ابعاد مدیریت دانش در شکلگیری همآفرینی ارزش دانشگاهی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گناباد نقش دارد.
روش ها
این مطالعه، مقطعی-تحلیلی بود. جامعه آماری این پژوهش، شامل تمام دانشجویانِ مشغول تحصیل در دانشگاه علوم پزشکی گناباد در سال 1402 در همه مقاطع تحصیلی بود که تعداد آنها برابر با 1615 نفر بود. برای جمعآوری دادهها از روش نمونهگیری طبقهبندیشده با تخصیص متناسب استفاده شد؛ بدینصورت که جامعه براساس دانشکدهها (پزشکی، پرستاری، پیراپزشکی و بهداشت) به چهار طبقه تقسیم شد و قسمتی از نمونه، که به هر طبقه تخصیص یافت، متناسب با تعداد دانشجویان در هر دانشکده بود. نمونه تخصیصیافته به هر طبقه، بهصورت تصادفی ساده انتخاب شد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 325 نفر به دست آمد. معیار ورود به مطالعه، اشتغال به تحصیل و تمایل دانشجو برای شرکت در مطالعه، و معیار خروج، عدم تکمیل صحیح و کامل پرسشنامه بود.
در این مطالعه، برای جمعآوری دادهها از پرسشنامه همآفرینی ارزش دانشگاهی برگرفته از مطالعه ژیوانوفسکا (Dziewanowska) (2018) استفاده شد که شامل 21 گزاره و در مقیاس لیکرت پنجدرجهای (از کاملاً مخالفم = 1 تا کاملاً موافقم = 5) بود. این پرسشنامه در شش مؤلفه، شامل دسترسی به اطلاعات (3 گزاره)، بُعد تعامل (3 گزاره) و بُعد کنترل (3 گزاره)، درگیری (3 گزاره)، تحرک ذهنی (3 گزاره)، تعاملات بین دانشجویان (3 گزاره) و تسهیم دانش سازمانی (3 گزاره) است (8). ضریب آلفای کرونباخ محاسبهشده در این تحقیق برای این متغیر معادل 913/0 به دست آمد. در تحقیق ژیوانوفسکا (2018) آلفای کرونباخ در گزارههای مختلف متغیر همآفرینی ارزش شامل دسترسی به اطلاعات 884/0، بُعد تعامل 832/0 و بُعد کنترل 751/0، درگیری 721/0، تحرک ذهنی 874/0، تعاملات بین دانشجویان 805/0 و تسهیم دانش سازمانی 772/0 به دست آمد (9). علاوهبر این، مدیریت دانش نیز با پرسشنامه برگرفته از شافیت (Shafait) و همکاران (2021) با 19 گزاره، و مقیاس لیکرت پنجدرجهای (کاملاً مخالفم(نمره 1)، مخالفم(نمره 2)، نظری ندارم(نمره 3)، موافقم(نمره 4)، کاملاً موافقم(نمره 5)) سنجیده شد. این پرسشنامه، پنج مؤلفه اصلی مدیریت دانش، شامل خلق دانش (6 گزاره)، کسب دانش (3 گزاره)، ذخیرهسازی دانش (4 گزاره)، بُعد تسهیم دانش سازمانی (4 گزاره) و بُعد بهکارگیری دانش (2 گزاره) را دارد و انواع ابعاد دانش ثبت و ضبط و سنجیده شد (4). در مطالعه کاپوتا (Caputo) و همکاران (2019) از این پرسشنامه استفاده شده و ضریب آلفای کرونباخ بهدستآمده برای ابعاد مختلف مدیریت دانش به این صورت بوده است: خلق دانش 901/0، کسب دانش 792/0، ذخیرهسازی دانش 843/0،
تسهیم دانش سازمانی 827/0 و بهکارگیری دانش 742/0 (10). در این مطالعه نیز ضریب آلفای کرونباخ متغیر مدیریت دانش، معادل 898/0 به دست آمد. در این تحقیق، برای تحلیل دادهها از نرمافزار BM SPSS Statistics نسخه 22 و روشهای آمار توصیفی (فراوانی، میانگین و درصد) و آمار استنباطی (ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی چندگانه) استفاده شد. سطح معناداری 05/0 در نظر گرفته شد.
یافته ها
در این مطالعه، 325 دانشجو مشارکت داشتند که 143 نفر زن و 182 نفر مرد بودند. 5/29 درصد شرکتکنندگان در این تحقیق، مشغول تحصیل در رشته پزشکی، 24 درصد دانشجوی رشتههای پیراپزشکی، 2/26 درصد دانشجوی رشته پرستاری و 3/20 درصد دانشجوی رشته بهداشت محیط بودند.
برای بررسی رابطه بین مؤلفههای متغیر مدیریت دانش و همآفرینی ارزش دانشگاهی، از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد.
نتایج همبستگی مدیریت دانش با متغیر همآفرینی ارزش دانشگاهی نشان داد که ضریب همبستگی پیرسون این ارتباط معادل 58/0 بود. بالاترین میزان همبستگی، بین بُعد خلق دانش و مدیریت دانش برقرار بود. این همبستگی معادل 85/0 بود. کمترین میزان همبستگی نیز بین دو بُعد کسب دانش و بهکارگیری دانش به میزان 29/0 وجود داشت (جدول 1).
برای آگاهی از نقش مدیریت دانش در همآفرینی ارزش دانشگاهی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گناباد، از تحلیل رگرسیون خطی چندگانه استفاده شد. از مفروضههای استفادهشده در این تحلیل رگرسیون، بررسی مستقل بودن خطاها از همدیگر است که از طریق آزمون دوربین-واتسون محاسبه میشود. نتایج آزمون دوربین-واتسون برابر با 24/1 و کمتر از 4 بود. بنابراین، خطاها مستقل از هم هستند. همچنین، عامل تورمی واریانس (VIF – Variance Inflaction Factor) در همه موارد حداکثر 7/2 و بسیار کمتر از 10 بود. بنابراین، مشکل همخطی وجود نداشت و پیشفرضهای تحلیل رگرسیون برقرار بود.
نتایج تحلیل رگرسیون خطی چندگانه برای پیشبینی همآفرینی ارزش دانشگاهی از طریق ابعاد مدیریت دانش، بیانگر آن بود که میزان F مشاهدهشده معنادار است و نتایج نشان میدهند که 5/37 درصد از واریانس همآفرینی ارزش دانشگاهی دانشجویان با ابعاد مدیریت دانش شامل خلق دانش، ذخیرهسازی دانش و کاربرد دانش سازمانی دانشکده تبیین میشود (جدول 3).
بحث
نتایج این مطالعه نشان داد که ابعاد مختلف مدیریت دانش تأثیرات متفاوتی بر همآفرینی ارزش دانشگاهی دارند؛ بهویژه خلق دانش بهعنوان قویترین عامل شناسایی شده که نشاندهنده اهمیت نوآوری و تولید دانش جدید در محیطهای دانشگاهی است. این یافته با نظریههای مدیریت دانش، که تأکید بر ایجاد دانش و نوآوری دارند، همراستا است. در تبیین این یافته میتوان گفت که وقتی سازمانها بخواهند برای مشتریان خود ارزش ایجاد کنند، در وهله اول باید خلق دانش را در نظر بگیرند. یافتههای تحقیقات کاپیلا (Käpylä) و همکاران (2011) و مارتلو (Martelo) و کپدا (Cepeda) (2016) با یافتههای این تحقیق دراینباره همخوانی دارند (11، 12). نتایج مطالعه بنامیگو (Bonamigo) و همکاران نیز نشان میدهند که تسهیم دانش و مدیریت دانش بین دانشجویان، راهحلهای نوآورانه ایجاد میکند و درنهایت از این طریق، همآفرینی ارزش در سازمان صورت میگیرد (13). در این راستا، باشکوه اجیرلو و قاسمی همدانی (1402) در پژوهششان به این نتیجه رسیدند که مدیریت دانش بر اثربخشی همآفرینی ارزش تأثیر مثبت و معناداری دارد (14). کوشکی و همکاران (2022) در مطالعهشان به این نتیجه رسیدند که استراتژی همآفرینی ارزش بهعنوان عامل زیربنایی محسوب میشود که بر مدیریت دانش سازمانی و مدیریت منابع انسانی اثر میگذارد. مدیریت دانش و منابع انسانی نیز بر مدیریت تجربه مشتریان اثر میگذارند. بهاینترتیب، مدیریت تجربه مشتریان نیز همآفرینی ارزش راهبردی و مهارت توسعه خدمات را تحت تأثیر قرار میدهد و درنهایت، به همآفرینی ارزش با مشتریان منجر میشوند (15). همسو با نتایج این مطالعه، شکیبی و همکاران (1402) نشان دادند که استقرار مدیریت سازمانی بر همآفرینی ارزش سازمانی تأثیرگذار است (16). یافتههای این تحقیق بیانگر آن بود که ذخیره دانش سازمانی نیز تأثیر معناداری بر همآفرینی ارزش دانشگاهی دارد. این نشاندهنده اهمیت حفظ و نگهداری دانش برای استفاده در آینده و بهبود عملکرد است.
درباره کسب دانش و تسهیم دانش سازمانی، نتایج مطالعه نشان داد که این ابعاد تأثیر معناداری بر همآفرینی ارزش دانشگاهی ندارند. در تبیین این یافته میتوان اذعان کرد که اگرچه کسب دانش و تسهیم آن میتواند عاملی کلیدی در موفقیت سازمانها باشد، در عمل ممکن است با چالشهای فرهنگی و موانع ساختاری موجود در دانشگاهها مواجه شود. مطالعه دیب (Deb) (2021) نشان داد که رابطه مثبتی بین رویکرد سازمانها به انتقال دانش و سودآوری با نقش میانجی تمایل و آموزش افراد برای همکاری و همآفرینی ارزش آنها وجود دارد. براساس این یافته، همآفرینی ارزش در صورت مشارکت افراد در هر نقشی در برنامهها و استراتژیهای سازمان حاصل میشود (17). بنابراین، منابع انسانی را میتوان یکی از منابع مؤثر در ایجاد مزیت رقابتی برای سازمان در نظر گرفت (18). در همین راستا، مطالعات متعددی بر اهمیت هرگونه تلاش برای توانمندسازی نیروی کار برای همکاری و ایجاد ارزش تأکید کردهاند. درواقع، تنها شرکتهایی که تمام منابع انسانی در آنها مشارکت فعال دارند و برای دستیابی به اهداف مشترک جهتگیری میکنند، میتوانند سازمانهای یادگیرنده در نظر گرفته شوند (19). نتایج مطالعه یانگ (Yang) و همکاران (2023) نشان داد که ادغام ایجاد دانش و کل چرخه عمر پروژههای مهندسی اساساً یک سیستم دانش را ایجاد میکند که با تأثیرگذاری بر رفتار اصلی شرکتهای ذینفع، مزیتهای رقابتی را به دست میآورد و منجر به توسعه بلندمدت میشود. در این صورت، مکانیسم ارزشآفرینی فعال میشود. نکته مهم در یافتههای این تحقیق، وجود تعامل در سیستم دانشگاهی است. بهعبارتدیگر، همآفرینی ارزش براساس تعامل گسترده ذینفعان در سیستم دانشگاهی به حداکثر میرسد (20). بنابراین، در دانشگاههای علوم پزشکی در ایران نیز اگر مشارکت فعال منابع انسانی در تمام امور سازمانی صورت پذیرد، میتوان اذعان کرد که همآفرینی ارزش دانشگاهی رخ خواهد داد. البته این امر نیاز به فرهنگسازی و برطرف کردن موانع ساختاری دارد.
کاربرد دانش نیز تأثیر معناداری بر همآفرینی ارزش دانشگاهی دارد. این یافته به اهمیت استفاده عملی از دانش موجود در فرآیندهای آموزشی و پژوهشی اشاره میکند. در مطالعه ریویس (Reeves) (2022) تأکید شده است که کاربرد مؤثر دانش میتواند به بهبود تصمیمگیری و افزایش ارزشآفرینی کمک کند (21). درنهایت، نتایج این مطالعه نشان داد که دانشگاهها باید روی ابعاد خلق، ذخیره و کاربرد دانش تمرکز کنند تا ارزشآفرینی خود را افزایش دهند.
از محدودیتهای این پژوهش میتوان به این نکته اشاره کرد که عوامل درونسازمانی و برونسازمانی متعددی میتوانند بر هریک از مؤلفههای مدیریت دانش تأثیرگذار باشند که در این مطالعه مغفول مانده است. این نکته نشان میدهد که نیاز به بررسی جامعتر درباره عوامل مختلف تأثیرگذار بر مدیریت دانش وجود دارد و محققان آتی میتوانند با گسترش دامنه مطالعات خود، نقش این عوامل را بررسی کنند و تصویری کاملتر از چگونگی تأثیرگذاری آنها ارائه دهند.
نتیجه گیری
نتایج این مطالعه نشان داد که ابعاد مختلف مدیریت دانش تأثیرات متفاوتی بر همآفرینی ارزش دانشگاهی دارند. دراینباره خلق دانش بهعنوان قویترین عامل شناسایی شده که نشاندهنده اهمیت نوآوری و تولید دانش جدید در محیطهای دانشگاهی است. علاوهبر این، ذخیره دانش نیز تأثیر معناداری بر همآفرینی ارزش دانشگاهی دارد، که نشاندهنده اهمیت حفظ و نگهداری دانش برای استفاده در آینده و بهبود عملکرد دانشگاهها است. این یافتهها میتوانند به سیاستگذاران و مدیران دانشگاهها کمک کند تا با طراحی استراتژیهایی هدفمند، مدیریت دانش را بهبود بخشند و کیفیت آموزشی و پژوهشی را ارتقا دهند. تمرکز بر خلق دانش نوآورانه، ذخیره مؤثر اطلاعات و تقویت همکاری میان بخشها میتوانند زمینهساز دستیابی به اهداف بلندمدت دانشگاهها در عرصه تولید علم و همآفرینی ارزش باشند.
نتایج این مطالعه نشان داد که ابعاد مختلف مدیریت دانش تأثیرات متفاوتی بر همآفرینی ارزش دانشگاهی دارند؛ بهویژه خلق دانش بهعنوان قویترین عامل شناسایی شده که نشاندهنده اهمیت نوآوری و تولید دانش جدید در محیطهای دانشگاهی است. این یافته با نظریههای مدیریت دانش، که تأکید بر ایجاد دانش و نوآوری دارند، همراستا است. در تبیین این یافته میتوان گفت که وقتی سازمانها بخواهند برای مشتریان خود ارزش ایجاد کنند، در وهله اول باید خلق دانش را در نظر بگیرند. یافتههای تحقیقات کاپیلا (Käpylä) و همکاران (2011) و مارتلو (Martelo) و کپدا (Cepeda) (2016) با یافتههای این تحقیق دراینباره همخوانی دارند (11، 12). نتایج مطالعه بنامیگو (Bonamigo) و همکاران نیز نشان میدهند که تسهیم دانش و مدیریت دانش بین دانشجویان، راهحلهای نوآورانه ایجاد میکند و درنهایت از این طریق، همآفرینی ارزش در سازمان صورت میگیرد (13). در این راستا، باشکوه اجیرلو و قاسمی همدانی (1402) در پژوهششان به این نتیجه رسیدند که مدیریت دانش بر اثربخشی همآفرینی ارزش تأثیر مثبت و معناداری دارد (14). کوشکی و همکاران (2022) در مطالعهشان به این نتیجه رسیدند که استراتژی همآفرینی ارزش بهعنوان عامل زیربنایی محسوب میشود که بر مدیریت دانش سازمانی و مدیریت منابع انسانی اثر میگذارد. مدیریت دانش و منابع انسانی نیز بر مدیریت تجربه مشتریان اثر میگذارند. بهاینترتیب، مدیریت تجربه مشتریان نیز همآفرینی ارزش راهبردی و مهارت توسعه خدمات را تحت تأثیر قرار میدهد و درنهایت، به همآفرینی ارزش با مشتریان منجر میشوند (15). همسو با نتایج این مطالعه، شکیبی و همکاران (1402) نشان دادند که استقرار مدیریت سازمانی بر همآفرینی ارزش سازمانی تأثیرگذار است (16). یافتههای این تحقیق بیانگر آن بود که ذخیره دانش سازمانی نیز تأثیر معناداری بر همآفرینی ارزش دانشگاهی دارد. این نشاندهنده اهمیت حفظ و نگهداری دانش برای استفاده در آینده و بهبود عملکرد است.
درباره کسب دانش و تسهیم دانش سازمانی، نتایج مطالعه نشان داد که این ابعاد تأثیر معناداری بر همآفرینی ارزش دانشگاهی ندارند. در تبیین این یافته میتوان اذعان کرد که اگرچه کسب دانش و تسهیم آن میتواند عاملی کلیدی در موفقیت سازمانها باشد، در عمل ممکن است با چالشهای فرهنگی و موانع ساختاری موجود در دانشگاهها مواجه شود. مطالعه دیب (Deb) (2021) نشان داد که رابطه مثبتی بین رویکرد سازمانها به انتقال دانش و سودآوری با نقش میانجی تمایل و آموزش افراد برای همکاری و همآفرینی ارزش آنها وجود دارد. براساس این یافته، همآفرینی ارزش در صورت مشارکت افراد در هر نقشی در برنامهها و استراتژیهای سازمان حاصل میشود (17). بنابراین، منابع انسانی را میتوان یکی از منابع مؤثر در ایجاد مزیت رقابتی برای سازمان در نظر گرفت (18). در همین راستا، مطالعات متعددی بر اهمیت هرگونه تلاش برای توانمندسازی نیروی کار برای همکاری و ایجاد ارزش تأکید کردهاند. درواقع، تنها شرکتهایی که تمام منابع انسانی در آنها مشارکت فعال دارند و برای دستیابی به اهداف مشترک جهتگیری میکنند، میتوانند سازمانهای یادگیرنده در نظر گرفته شوند (19). نتایج مطالعه یانگ (Yang) و همکاران (2023) نشان داد که ادغام ایجاد دانش و کل چرخه عمر پروژههای مهندسی اساساً یک سیستم دانش را ایجاد میکند که با تأثیرگذاری بر رفتار اصلی شرکتهای ذینفع، مزیتهای رقابتی را به دست میآورد و منجر به توسعه بلندمدت میشود. در این صورت، مکانیسم ارزشآفرینی فعال میشود. نکته مهم در یافتههای این تحقیق، وجود تعامل در سیستم دانشگاهی است. بهعبارتدیگر، همآفرینی ارزش براساس تعامل گسترده ذینفعان در سیستم دانشگاهی به حداکثر میرسد (20). بنابراین، در دانشگاههای علوم پزشکی در ایران نیز اگر مشارکت فعال منابع انسانی در تمام امور سازمانی صورت پذیرد، میتوان اذعان کرد که همآفرینی ارزش دانشگاهی رخ خواهد داد. البته این امر نیاز به فرهنگسازی و برطرف کردن موانع ساختاری دارد.
کاربرد دانش نیز تأثیر معناداری بر همآفرینی ارزش دانشگاهی دارد. این یافته به اهمیت استفاده عملی از دانش موجود در فرآیندهای آموزشی و پژوهشی اشاره میکند. در مطالعه ریویس (Reeves) (2022) تأکید شده است که کاربرد مؤثر دانش میتواند به بهبود تصمیمگیری و افزایش ارزشآفرینی کمک کند (21). درنهایت، نتایج این مطالعه نشان داد که دانشگاهها باید روی ابعاد خلق، ذخیره و کاربرد دانش تمرکز کنند تا ارزشآفرینی خود را افزایش دهند.
از محدودیتهای این پژوهش میتوان به این نکته اشاره کرد که عوامل درونسازمانی و برونسازمانی متعددی میتوانند بر هریک از مؤلفههای مدیریت دانش تأثیرگذار باشند که در این مطالعه مغفول مانده است. این نکته نشان میدهد که نیاز به بررسی جامعتر درباره عوامل مختلف تأثیرگذار بر مدیریت دانش وجود دارد و محققان آتی میتوانند با گسترش دامنه مطالعات خود، نقش این عوامل را بررسی کنند و تصویری کاملتر از چگونگی تأثیرگذاری آنها ارائه دهند.
نتیجه گیری
نتایج این مطالعه نشان داد که ابعاد مختلف مدیریت دانش تأثیرات متفاوتی بر همآفرینی ارزش دانشگاهی دارند. دراینباره خلق دانش بهعنوان قویترین عامل شناسایی شده که نشاندهنده اهمیت نوآوری و تولید دانش جدید در محیطهای دانشگاهی است. علاوهبر این، ذخیره دانش نیز تأثیر معناداری بر همآفرینی ارزش دانشگاهی دارد، که نشاندهنده اهمیت حفظ و نگهداری دانش برای استفاده در آینده و بهبود عملکرد دانشگاهها است. این یافتهها میتوانند به سیاستگذاران و مدیران دانشگاهها کمک کند تا با طراحی استراتژیهایی هدفمند، مدیریت دانش را بهبود بخشند و کیفیت آموزشی و پژوهشی را ارتقا دهند. تمرکز بر خلق دانش نوآورانه، ذخیره مؤثر اطلاعات و تقویت همکاری میان بخشها میتوانند زمینهساز دستیابی به اهداف بلندمدت دانشگاهها در عرصه تولید علم و همآفرینی ارزش باشند.
بااینحال، کسب و تسهیم دانش سازمانی تأثیر معناداری بر همآفرینی ارزش دانشگاهی ندارند. این موضوع ممکن است ناشی از چالشهای فرهنگی، موانع ساختاری یا نبود زیرساختهای مناسب برای تسهیم دانش در دانشگاهها باشد. چنین عواملی ممکن است مانع بهرهگیری کامل از ظرفیتهای موجود برای تسهیم دانش شوند. با توجه به یافتههای پژوهش، پیشنهاد میشود دانشگاهها روی ابعاد خلق، ذخیره و کاربرد دانش متمرکز شوند تا همآفرینی ارزش دانشگاهی حاصل شود. این تمرکز میتواند شامل:توسعه برنامههای آموزشی و کارگاههای تخصصی برای تقویت مهارتهای نوآوری و خلاقیت در بین اعضای هیئتعلمی و دانشجویان؛ ایجاد سیستمهای ذخیرهسازی مؤثر برای حفظ دانش و تجربیات پیشین، بهویژه در زمینههای تحقیقاتی و آموزشی؛ تشویق به همکاری بین دپارتمانها و تسهیل تبادل ایدهها و تجربیات از طریق ایجاد شبکههای ارتباطی داخلی یا برگزاری نشستها و کنفرانسهای بینرشتهای باشد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی گناباد با کد اخلاق IR.GMU.REC.1403.029 تصویب شد.
حمایت مالی
این تحقیق برگرفته از طرح پژوهشی با شماره 456783 مصوب EDC دانشگاه علوم پزشکی گناباد است و با اعتبارات این دانشگاه انجام شده است. بدینوسیله از معاونت محترم تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی گناباد و همچنین از تمام کسانی که در این پژوهش با ما همکاری کردند، تقدیر و تشکر میشود.
مشارکت نویسندگان
مفهومسازی و طراحی مطالعه: علیاکبر عجم و فاطمه دادمند؛
جمعآوری، تحلیل و تفسیر دادهها: علیاکبر عجم و فاطمه دادمند؛ تهیه پیشنویس دستنوشته: فاطمه دادمند؛ بازبینی نقادانه دستنوشته برای محتوای فکری مهم: علیاکبر عجم.
تعارض منافع
بین نویسندگان تعارض منافع وجود ندارد.
استفاده از هوش مصنوعی در فرآیند نگارش
نویسندگان اعلام میدارند که در فرآیند نگارش این مقاله، از فناوریهای هوش مصنوعی برای تولید محتوا، ایده، تجزیهوتحلیل و سایر موارد استفاده نشده است.
قدردانی
از تمام دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گناباد، که در این پژوهش همکاری کردند، تشکر و قدردانی میشود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی گناباد با کد اخلاق IR.GMU.REC.1403.029 تصویب شد.
حمایت مالی
این تحقیق برگرفته از طرح پژوهشی با شماره 456783 مصوب EDC دانشگاه علوم پزشکی گناباد است و با اعتبارات این دانشگاه انجام شده است. بدینوسیله از معاونت محترم تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی گناباد و همچنین از تمام کسانی که در این پژوهش با ما همکاری کردند، تقدیر و تشکر میشود.
مشارکت نویسندگان
مفهومسازی و طراحی مطالعه: علیاکبر عجم و فاطمه دادمند؛
جمعآوری، تحلیل و تفسیر دادهها: علیاکبر عجم و فاطمه دادمند؛ تهیه پیشنویس دستنوشته: فاطمه دادمند؛ بازبینی نقادانه دستنوشته برای محتوای فکری مهم: علیاکبر عجم.
تعارض منافع
بین نویسندگان تعارض منافع وجود ندارد.
استفاده از هوش مصنوعی در فرآیند نگارش
نویسندگان اعلام میدارند که در فرآیند نگارش این مقاله، از فناوریهای هوش مصنوعی برای تولید محتوا، ایده، تجزیهوتحلیل و سایر موارد استفاده نشده است.
قدردانی
از تمام دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گناباد، که در این پژوهش همکاری کردند، تشکر و قدردانی میشود.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
برنامه درسي, برنامه ریزی آموزشی
فهرست منابع
1. Fazel A, Kamalian A, Roshan A. Identifying the dimensions and components affecting the empowerment of university human resources with an emphasis on the third and fourth generation universities using the fuzzy Delphi approach: providing a conceptual model. Educ Strategy Med Sci 2017; 10 (6) :455-468.[Persian] [Link]
2. Abtahi SH, Torabian M. Examining goal achievements of university education set in national 20-year development plan: A study through AHP. journal of Research in educational systems 2010, 4(8):31-60.[Persian] [Link]
3. Harandi A, Parhizgar MM, Fazel A, Amini MT. Conceptual Model of Value Co-Creation of University with Emphasis on Fourth and Fifth Generation Universities Using Meta-Synthesis and Fuzzy Delphi Approach. Management of government organizations 2021;10(1):103-24. [Persian] [DOI: 10.30473/ipom.2021.58824.4377]
4. Shafait Z, Khan MA, Bilan Y, Oláh J. Modeling the mediating roles of self-directed learning and knowledge management processes between emotional intelligence and learning outcomes in higher education. PLoS One 2021;16(7):e0255177. [DOI: 10.1371/journal.pone.0255177]
5. AlQhtani FM. Knowledge Management for Research Innovation in Universities for Sustainable Development: A Qualitative Approach. Sustainability 2025; 17(6):2481. [DOI: 10.3390/su17062481]
6. Leem B. An effect of value co-creation on student benefits in COVID-19 pandemic. International Journal of Engineering Business Management 2021;13:18479790211058320. [DOI: 10.1177/18479790211058320]
7. Bovill C. Co-creation in learning and teaching: the case for a whole-class approach in higher education. Higher education 2020;79(6):1023-37. [Link]
8. Beier CG, Schmidt S, Froehlich C, Bohnenberger MC. What co-creation for what value? A study at a Brazilian university. Heliyon 2022;8(11):e11799. [DOI: 10.1016/j.heliyon.2022.e11799]
9. Dziewanowska K. Value co-creation styles in higher education and their consequences. The Case of Poland. UC Berkeley CSHE 2018;10(18). [Link]
10. Caputo F, Garcia-Perez A, Cillo V, Giacosa E. A knowledge-based view of people and technology: directions for a value co-creation-based learning organisation. Journal of Knowledge Management 2019;23(7):1314-34. [DOI: 10.1108/JKM-10-2018-0645]
11. Martelo-Landroguez S, Cepeda-Carrión G. How knowledge management processes can create and capture value for firms?. Knowledge Management Research & Practice 2016;14(4):423-33. [DOI: 10.1057/kmrp.2015.26]
12. Käpylä J, Laihonen H, Lönnqvist A, Carlucci D. Knowledge-intensity as an organisational characteristic. Knowledge Management Research & Practice 2011;9(4):315-26. [DOI: 10.1057/kmrp.2011.23]
13. Bonamigo A, Rosa LG, Guimarães Frech C, Andrade HD. Knowledge management in dairy production: a contribution to the competitiveness based on the value co-creation. VINE Journal of Information and Knowledge Management Systems 2025;55(1):146-67. [DOI: 10.1108/VJIKMS-06-2022-0193]
14. Bashkoh Ajirlou M, Ghasemi Hamdani A. Analyzing the role of influencing factors on value co-creation through technologies equipped with artificial intelligence and knowledge management in the tourism industry. Library and Information Sciences 2023;26(1):115-42. [DOI: 10.30481/lis.2023.377727.2037]
15. Koshki AA, Alizadeh Meshkani F, Faqhi Farhamand N. Validation of the value co-creation model with customers in the banking industry - case study: Bank Mellat. Financial engineering and securities management 2022; 14 (57): 200-221.[Persian] [Link]
16. Shakibi H, Shabgo Monsef SM, Qalipoursolimani A. Brand value co-creation model with customers in line with regional planning. Geography Quarterly (Regional Planning) 2023;13(3):339–56. [Persian] [DOI: 10.22034/jgeoq.2022.330617.3576]
17. Deb N. A knowledge-based view of people and technology: Directions for a value co-creation-based learning organisation. Webology 2021;18(5). [Link]
18. Banmairuroy W, Kritjaroen T, Homsombat W. The effect of knowledge-oriented leadership and human resource development on sustainable competitive advantage through organizational innovation’s component factors: Evidence from Thailand’s new S-curve industries. Asia Pacific Management Review 2022;27(3):200-9. [DOI: 10.1016/j.apmrv.2021.09.001]
19. Antalová M, Fodranová I, Labudová V. Learning organization as a tool for high-performance management. Polish Journal of Management Studies 2022;26(1):26- 44. [DOI: 10.17512/pjms.2022.26.1.02]
20. Yang G, Miao G, Zhang X, Xie Q. Research on value creation of engineering project from the perspective of knowledge creation fusion-Based on stakeholder theory. Journal of the Knowledge Economy 2023;14(3):2723-41. [Link]
21. Reeves M. Knowledge Management Use in Technology Operations for Innovations and Value Creation: Qualitative Case Study. University of Phoenix ProQuest Dissertations & Theses; 2022. [Link]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
