پژوهش در آموزش علوم پزشکی

یکی از مهم‌ترین منابع مدیریتی در سیستم سلامت، وجود نیروی انسانی کارآمد، شایسته و قوی است و سازمان جهانی بهداشت در سال 2006 این مسئله را به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری برای امروز و آینده اعلام کرده است (1، 2). رشته بهداشت عمومی شاخه اساسی علوم بهداشتی است که دانش‌آموختگان آن پس از فراغت از تحصیل، کارشناس حرفه‌ای در نظام سلامت خواهند بود و مسئولیت تأمین، حفظ و ارتقای سلامت جامعه را برعهده می‌گیرند (3). هدف اساسی در آموزش دانشجویان، ارتقای دانش، مهارت و ارزیابی صحیح و دقیق مهارت‌های آموخته‌شده است، به‌طوری‌که دانشجو بتواند پس از فراغت از تحصیل آموخته‌ها و مهارت‌های خود را در محیط واقعی کار به کار بندد و توانایی انطباق با محیط کاری را داشته باشد (4، 5). بدین‌منظور، از قرن‌ها پیش آموزش پزشکی بر دستیابی به حجم زیادی از اطلاعات به همراه استفاده از مدل کارآموزی تأکید داشته است. دوره‌های کارآموزی در شکل‌دهی مهارت‌های اساسی و توانمندی‌های حرفه‌ای دانشجویان نقش اساسی دارد و تأثیر آن بیشتر از دروس علمی و نظری است. ﻃﻲ اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ، داﻧﺸـﺠﻮﻳﺎن در ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﻣﺮﺑّﻲ و ﻣﺤﻴﻂ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎﺗﻲ ﻛﺴﺐ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ به‌کارگیری ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ آﻣﻮﺧﺘـﻪ‌ﺷـﺪه در عمل ﻣﻨﺠﺮ می‌شود (4). درواقع هدف از طی دوره کارآموزی، آشنایی کامل دانشجو با اجزای واحدهای درمانی و همچنین شناخت روند و نحوه کارکرد سیستم بهداشتی و درمانی است. ازاین‌رو، اهمیت و جایگاه آن در ایفای نقش حرفه‌ای دانش‌آموختگان بسیار مهم است. نوع محیط آموزشی عملی دانشجویان، نوع روش‌های آموزشی به‌کارگرفته‌شده در کارآموزی‌ها و کارورزی‌ها و روش ارزشیابی دانشجویان از عوامل مؤثر در تحقّق اهداف کارآموزی است (6). با توجه به اینکه خدمات بهداشتی می‌تواند به صورت ادغام‌یافته ارائه شود، دانش‌آموختگان رشته بهداشت عمومی، باید اطلاعات و توانمندی‌های لازم را برای ایفای نقش به‌صورت چندپیشه‌ای (Multidisciplinary) کسب کنند و مجهّز به مجموعه‌ای از علوم، مهارت‌ها و اعتقادات باشند (7، 8). بنابراین ارائه آموزش‌های مناسب و کافی به دانشجویان این رشته و تعیین جایگاه‌های سازمانی متناسب با آموزش‌های ارائه‌شده از مسائل مهم و ضروری آموزش است که باید به آن‌ها توجه شود (5). در طی سال‌های گذشته، ارائه دروس کارآموزی در دانشگاه‌های ایران در وضعیت مناسبی قرار نداشته و رضایت‌بخش نبوده است (9). مطالعه انجام‌شده توسط نبی‌لو و همکاران درمورد ارزیابی کیفیت کارآموزی در عرصه دانشجویان بهداشت عمومی به مشکلاتی ازجمله کمبود مربّی نسبت به دانشجو اشاره کرده است (10). بدین‌منظور، کارآموزی باید به‌عنوان یکی از جنبه‌های مهمّ آموزش ارزیابی شود و عقیده بر این است که باید درمورد محتوا و روش آموزش دانشجویان نظرخواهی گردد. بسیارند کسانی که دانش کافی دارند، ولی بین دانش آن‌ها و آنچه انجام می‌دهند، شکاف عمیقی وجود دارد و درواقع درعمل اثر چندانی ازآموخته هایشان دیده نمی‌شود. به‌عبارت‌دیگر، این افراد در کنار کسب دانش، مهارت‌های لازم را برای به‌کارگیری صحیح و به‌موقع آموخته‌های خود کسب نکرده‌اند (11).
کارآموزی در عرصه به‌عنوان یکی از ارکان اصلی آموزش بهداشت عمومی، نقش حیاتی در آماده‌سازی دانشجویان برای ورود به بازار کار ایفا می‌کند. اما باوجود این اهمیت، بررسی نظام‌مند و جامعی از عوامل مؤثر بر کیفیت این دوره‌ها در ایران صورت نگرفته است و مطالعات پیشین بیشتر به بررسی موردی تجربیات کارآموزی در یک یا چند دانشگاه محدود بوده و فاقد یک چهارچوب جامع برای ارزیابی و بهبود کیفیت کارآموزی در سطح ملّی‌اند. علاوه‌براین، شواهد کیفی از دیدگاه دانشجویان، اساتید و مربّیان درخصوص چالش‌ها و محدودیت‌های موجود در دوره‌های کارآموزی، محدود بوده و مانع از درک عمیق مسائل شده است. بنابراین، این مطالعه مروری روایتی با هدف تبیین جامع عوامل مؤثر بر کیفیت کارآموزی دانشجویان بهداشت عمومی در ایران ازطریق ترکیب یافته‌های مطالعات کمّی و کیفی، به‌دنبال ارائه یک دیدگاه کل‌نگر و کاربردی است و نوآوری آن در ارائه یک چهارچوب مفهومیِ منسجم برای ارزیابی و بهبود کیفیت کارآموزی، شناسایی شکاف‌های موجود در پژوهش‌های پیشین و ارائه پیشنهادهایی مبتنی‌بر شواهد برای سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان آموزشی است؛ زیرا شواهد موجود نشان می‌دهد که فارغ‌التحصیلان فاقد مهارت‌های عملی لازم برای انجام وظایف محوّله‌اند و این مشکلات نه‌تنها باعث کاهش اثربخشی دوره‌های کارآموزی می‌شود، بلکه می‌تواند تأثیر منفی بر انگیزه و اعتمادبه‌نفس دانشجویان و کیفیت خدمات بهداشتی ارائه‌شده به جامعه داشته باشد. بنابراین، شناسایی و تبیین عوامل مؤثر بر کیفیت کارآموزی و ارائه راهکارهای عملی برای بهبود آن، از اهمیت بسزایی برخوردار است.
بنابراین، این مطالعه با هدف تعیین عوامل مؤثر بر کیفیت کارآموزی در عرصه دانشجویان بهداشت عمومی در ایران انجام شد.

روش‌ها
مطالعه حاضر به روش مرور روایتی انجام شد. برای یافتن مستندات مرتبط، برای دستیابی به اطلاعات موردنیاز، جست‌وجو از متون فارسی و انگلیسی در پایگاه‌های دادهای Scopus, Science Direct, ISI, Pub Med, SID, MagIran, و موتور جستجوی Google Scholar در سال‌های 2000 تا 2023 انجام شد و پژوهش‌هایی که در ایران انجام شده بودند، وارد مطالعه شدند. در این مطالعه از کلمات کلیدی فارسی کیفیت کارآموزی، دانشجو، بهداشت عمومی، کارآموزی، کارآموزی در عرصه و کلمات کلیدی انگلیسی Quality of Internship, Student, Public Health Field, Internship, Internship In The Field با استفاده از عملگرهای بولین (Boolean Operators) شامل AND, OR, NOT استفاده شد.مراحل تحقیق براساس چک‌لیست SANRA (Scale for the Assessment of Narrative Review Articles) انجام شد. چک‌لیست SANRA شامل چندین معیار کلیدی برای ارزیابی کیفیت مقالات مرور روایتی است. این معیارها شامل وضوح بیان موضوع و هدف مقاله، انجام جست‌وجوی سیستماتیک و جامع منابع، توضیح دقیق فرایند انتخاب مقالات، تحلیل و ترکیب منطقی داده‌ها، ارائه شفّاف نتایج و بحث‌های مرتبط و بیان محدودیت‌های مطالعه است (12). براساس این چک‌لیست، هدف از مطالعه تعیین شد و با استفاده از منابع معتبر و پایگاه‌های اطلاعاتی، بازیابی و جست‌وجوی مطلب انجام گرفت و یافته‌ها طبق اهداف مطالعه ارائه شدند. در مقالاتی که به دست آمدند، ابتدا عنوان و چکیده مقالات توسط نویسنده اوّل و دوم به‌طور جداگانه بررسی شد و پس از حذف موارد تکراری، مقالاتی که شرایط لازم را داشتند، در مطالعه انتخاب و بررسی شدند؛ در صورت وجود اختلاف‌نظر، از نفر سوم کمک گرفته شد. درضمن، منابع مقالات نیز به‌منظور یافتن مطالعات مرتبط، بررسی شدند. چک‌لیست استخراج داده‌ها در این مطالعه شامل اطلاعات مربوط به موضوع، نویسندگان، مکان/زمان، نوع مطالعه، تعداد نمونه‌ها و نتایج بود. مقالات غیرمرتبط و تکراریْ حذف و سپس متن کامل مقالات به‌دست‌آمده بررسی شدند. مقالاتی که دسترسی به متن کامل آن‌ها امکان‌پذیر نبود، مقالات تکراری، مقالات کوتاه، چکیده همایش‌ها، پایان‌نامه‌ها، نامه به سردبیر و گزارش‌های مورد حذف گردیدند. در جست‌وجوی اوّلیه، 87 مقاله به دست آمد که در ابتدا  37 مقاله تکراری حذف شدند. با در نظر گرفتن معیارهای ورود و خروج، تعداد مقالات به 20 مقاله کاهش یافت. از این تعداد، مقالاتی که مرتبط با موضوع موردمطالعه بودند، غربال و 15 مطالعه بررسی شدند. به‌منظور افزایش استحکام روش‌شناسی پژوهش و بررسی کیفیت مقاله‌های گردآوری‌شده و جلوگیری از سوگیری‌های احتمالی، سه نفر از پژوهشگران که سابقه انجام مقالات به سبک مرور روایتی داشتند، به بازبینی مقاله‌ها ازنظر عنوان، چکیده، مقدّمه، روش کار، نتایج، بحث و منابع حمایتی پرداختند و درنهایت از 15 مقاله، 8 مقاله وارد مطالعه شد (نمودار 1).

یافته‌ها
نتایج نشان‌دهنده وجود ضعف‌های چشمگیر در برنامه‌ریزی منسجم کارآموزی دانشجویان است که به‌عنوان عامل بروز مشکلات عمده در این فرایند محسوب می‌شود. یکی از این عوامل، عدم تناسب نسبت مربّی به دانشجوست که تأثیر بسزایی در ایجاد چالش‌ها دارد. همچنین، دریافت بازخورد مستمر از دانشجویان و توجه به دفترچه فعالیت‌های عملی (Log Book) آن‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت کارآموزی کمک کند. استفاده از تجهیزات کمک‌آموزشی برای انجام مهارت‌های عملی، تعیین مدت‌زمان مناسب جهت ارائه برنامه کارآموزی و مشخص شدن دوره کارآموزی دانشجویان در زیرمجموعه مرکز بهداشت از دیگر نکات مهم است. دراین‌راستا، لازم است مطالب و مهارت‌های کسب‌شده در هر زیرمجموعه به همراه روش آموزشی و مدت‌زمان آموزش مشخص شوند. ارزشیابی برنامه کارآموزی در مراحل مختلف (ابتدا، میانه و انتها) و شناخت نقاط ضعف برنامه نیز حائز اهمیت است. مشکلات دیگری مانند نامناسب بودن زمان اختصاص‌داده‌شده برای اجرای برنامه کارآموزی، ناکافی بودن تجهیزات آموزشی و عدم بررسی منظم و تأیید روزانه دفترچه فعالیت‌های عملی توسط مربّیان وجود دارد. همچنین، عدم بررسی یادگیری مؤثر ازطریق تکمیل این دفترچه و نامناسب بودن روش‌های ارزیابی مربّیان برای سنجش عملکرد دانشجویان نیز از دیگر چالش‌هاست. برگزاری کارگاه‌های آموزشی به‌منظور افزایش دانش علمی دانشجویان، وجود مربّیان مرتبط با رشته تحصیلی در دانشکده و برقراری ارتباط مناسب بین دانشجویان و مربّیان در حیطه‌های مختلف کارآموزی نقش مهمی دارد. رضایت از نحوه برخورد مربّیان در طول دوره کارآموزی و افزایش هماهنگی‌های قبلی با محیط‌های کارآموزی، توجیه پرسنل و مسئولان مربوط درزمینه اهداف آموزشی نیز از موارد ضروری به‌شمار می‌روند. به‌طورکلی، برگزاری کلاس‌های توجیهی قبل از شروع کارآموزی، انتخاب راهکارهای مناسب مرتبط با ارتقای نظام آموزش، برنامه‌ریزی و آمادگی قبل از کارآموزی و مدیریت کارآموزی برای بهبود وضعیت عرصه کارآموزی و ارزشیابی دانشجویان از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین، توجه بیشتر به نقاط ضعف کارآموزی و انتخاب راهکارهای مؤثر برای بهبود وضعیت موجود در قالب برنامه عملیاتی و ارزیابی دقیقِ نحوه ارائه خدمات سلامت در برنامه درسی طراحی شده و در حال اجرا برای فراگیران، نیازمند توجه جدّی است. به‌طورکلی، عوامل ذکرشده را می‌توانیم در پنج طبقه به شرح زیر تقسیم کنیم:
1- آموزشی: اهداف آموزشی کارآموزی باید به‌طور واضح و روشن مشخص شوند تا دانشجویان بدانند چه چیزی از آن‌ها انتظار می‌رود. از عوامل مؤثر آموزشی می‌توان به تأکید بر دریافت بازخورد از دانشجویان، ارزیابی فعالیت‌های دانشجو، تأکید بر انجام مهارت‌های عملی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و برگزاری کلاس‌های توجیهی قبل از کارآموزی اشاره کرد.
2- برنامه‌ریزی: برنامه‌ریزی منظم کارآموزی فرایندی است که برای بهبود کیفیت و اثربخشی دوره کارآموزی انجام می‌شود. این برنامه‌ریزی شامل تعیین اهداف، انتخاب محتوای مناسب، تدوین روش‌های آموزشی اثربخش، ارزیابی منظم و تخصیص منابع کافی است. در بُعد برنامه‌ریزی می‌توان مواردی مانند ضعف برنامه‌ریزی منسجم، نامناسب بودن زمان اختصاص‌داده‌شده، نامناسب بودن روش‌های ارزیابی، نیاز به بازنگری و ارتقای روش‌های ارزیابی را نام برد.
3- نیروی انسانی: نیروی انسانی مانند مربّیان، کارکنان و اساتید در کارآموزی نقشی کلیدی و حیاتی دارد. در بُعد نیروی انسانی به‌عنوان یکی از عوامل مؤثر در کارآموزی در مطالعات، می‌توان به نسبت مناسب مربّی به دانشجو و نیاز به نظارت و ارزیابی دقیق‌تر اشاره کرد.
4- دفترچه فعالیت‌های عملی: لاگ بوک (Log Book) یا کارپوشه ابزاری است که برای مستندسازی تجارب و فعالیت‌های دانشجو در طول دوره کارآموزی استفاده می‌شود. این ابزار به دانشجو کمک می‌کند تا یادگیری خود را منظم و منسجم و بازخورد لازم را از مربّیان و کارفرمایان دریافت کند. در کارپوشه به مواردی مانند نگاه ویژه به دفترچه فعالیت‌های عملی، بررسی منظم و تأیید روزانه دفترچه فعالیت‌های عملی و انجام حداقل‌های آموزشی تعیین‌شده در دفترچه فعالیت‌های عملی می‌توان اشاره کرد.
5- محیط بالینی: یکی از چالش‌های اصلی در برنامه‌های کارآموزی کمبود فضای مناسب برای انجام فعالیت‌های عملی و ارائه آموزش‌های تئوری است. محیط بالینی در برخی موارد به تجهیزات و امکانات لازم برای انجام فعالیت‌های عملی و ارائه آموزش‌های تئوری مجهّز نیست. در محیط بالینی، در مطالعات به مواردی مانند ناکافی بودن تجهیزات آموزشی، نیاز به تجهیز و ارتقای امکانات می‌توان اشاره کرد (جدول 1).

بحث
یافته‌های مطالعات موردبررسی نشان دادند که عوامل مؤثر بر کیفیت کارآموزی در رشته بهداشت عمومی، برنامه‌ریزی منسجم، تناسب نسبت مربی به دانشجو، دریافت بازخورد از دانشجویان، توجه ویژه به دفترچه فعالیت‌های عملی، استفاده از تجهیزات کمک‌آموزشی، تعیین مدت‌زمان مناسب برای اجرای برنامه کارآموزی، مشخص شدن دوره کارآموزی در زیرمجموعه مرکز بهداشت، ارزشیابی منظم در مراحل مختلف، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و ارتباط مؤثر بین دانشجویان و مربّیان هستند و این عوامل در پنج طبقه آموزشی، برنامه‌ریزی، نیروی انسانی، لاگ بوک و محیط بالینی تقسیم‌بندی شدند.
آموزش در کارآموزی نقش بسیار مهمی در توسعه مهارت‌ها، افزایش تجربه‌های عملی و تسهیل انتقال دانش نظری به عملی دانشجویان دارد. آموزش به دانشجویان این امکان را می‌دهد که خود را در محیط کاری واقعی قرار دهند و مهارت‌ها و دانش عملی را درزمینه تخصّصی خود به کار بگیرند. با آموزش در کارآموزی، دانشجویان می‌توانند آموخته‌های نظری خود را به عمل تبدیل کنند و با چالش‌ها و مسائل واقعی مواجه شوند. با آموزش به دانشجویان، فرصت ارزیابی مهارت‌های شخصی، اشتباهاتی که ممکن است درزمینه تجارب عملی داشته باشند و امکان بهبود آن‌ها داده می‌شود. در مطالعات مختلف به نقش آموزش در کارآموزی در عرصه و اهمیت آن در بهبود کیفیت خدمات و عملکرد دانشجویان اشاره شده است (3، 13، 14). برنامه‌ریزی دقیق و منسجم از عوامل کلیدی در ارتقای کیفیت کارآموزی است. عدم وجود برنامه‌ریزی مناسب می‌تواند به بروز مشکلاتی مانند عدم انسجام در آموزش، عدم تناسب محتوای آموزشی با نیازهای دانشجویان، عدم نظارت و ارزیابی کافی و درنهایت عدم رضایت دانشجویان و مربّیان از برنامه کارآموزی منجر شود که اعظمی و همکاران در مطالعه کیفیت کارآموزی رشته مدیریت خدمات بهداشتی به این موارد اشاره کرده‌اند (15). در مطالعه انتظاری و همکاران، به اهمیت برنامه‌ریزی منظم برای ارائه آموزش‌های باکیفیت و اثربخش در دانشجویان تکنولوژی اتاق عمل اشاره شده است (16). بنابراین، برنامه‌ریزی دقیق و منظم نقش حیاتی در ایجاد ساختار و انسجام در فرایند آموزشی ایفا می‌کند. باوجود یک برنامه‌ریزی مناسب، محتوای آموزشی می‌تواند به‌خوبی به نیازهای دانشجویان پاسخ دهد و امکان نظارت و ارزیابی مؤثر بر عملکرد آنان را فراهم کند. این موضوع نه‌تنها به افزایش رضایت دانشجویان و مربّیان منجر می‌شود، بلکه کیفیت کلی تجربه کارآموزی را نیز بهبود می‌بخشد. به‌علاوه، وجود برنامه‌ریزی منظم به مربّیان این فرصت را می‌دهد که آموزش‌های فردیِ مؤثرتری ارائه دهند و بر پیشرفت دانشجویان نظارت دقیقی داشته باشند. درنهایت، این عوامل به ارتقای سطح آموزش و بهبود تجربه کارآموزی منجر خواهد شد.ازطرفی اساتید، مربّیان و کارکنان در کیفیت کارآموزی دانشجویان بهداشت نقش مهمی دارند. در مطالعه‌های آتای (Ataei‎) و نوروزنیا مشخص شد که رضایت شغلی اساتید از عوامل مهم در بهبود کیفیت کارآموزی دانشجویان بهداشت است. همچنین، ارتقای مهارت‌های اساتید و مربّیان نیز می‌تواند بهبود کیفیت کارآموزی دانشجویان را تضمین کند (17، 18) . علاوه‌براین، اساتید، مربّیان و کارکنان با ارائه آموزش‌های مناسب، ارتقای مهارت‌ها، ایجاد فضای آموزشی مناسب و ارتقای روابط بین اساتید و دانشجویان می‌توانند بهبود کیفیت کارآموزی دانشجویان بهداشت را تضمین کنند (19). جنّتی و همکاران نشان دادند که مربّیان بر کیفیت کارآموزی تأثیر قابل‌توجهی دارند. دانشجویان به مسائلی مانند اولویت‌بندی وظایف اساتید و مربّیان در حمایت از کیفیت کارآموزی اشاره کرده‌اند. مشارکت مؤثر اساتید در مواجهه با چالش‌ها و ارتقای تجربه کلی کارآموزی برای دانشجویان رشته مدیریت خدمات بهداشتی از اهمیت بالایی برخوردار است (2). بنابراین مشارکت مربی و اساتید در کار آموزی می‌تواند به دلایل زیر باعث ارتقای کیفیت کارآموزی در دانشجویان شود:
 - نخست، آن‌ها با ارائه راهنمایی‌های تخصّصی و دانش علمی، به دانشجویان کمک می‌کنند تا مفاهیم نظری را در عمل به کار ببرند.
- دوم، حمایت‌های عاطفی و حرفه‌ای آن‌ها می‌تواند به افزایش اعتمادبه‌نفس دانشجویان و بهبود تجربیات یادگیری آن‌ها منجر شود.
- سوم، تعاملات مثبت و سازنده بین دانشجویان و اعضای هیئت علمی می‌تواند به ایجاد محیطی حمایتی و انگیزشی منجر شود که درنهایت کیفیت کارآموزی را افزایش می‌دهد.
درنهایت، ارزیابی مستمر و بازخورد سازنده ازسوی این افراد به دانشجویان کمک می‌کند تا نقاط قوّت و ضعف خود را شناسایی و درجهت بهبود عملکرد خود تلاش کنند.
همچنین، بررسی مطالعات در پژوهش حاضر نشان داد که استفاده از لاگ ‌بوک در کارآموزی باعث مستندسازی تجارب، انعکاس یادگیری و دریافت بازخورد می‌شود. دریافت بازخورد از دانشجویان در حین و بعد از دوره کارآموزی، به‌منظور شناسایی نقاط قوّت و ضعف برنامه و ارتقای کیفیت آن از اهمیت بالایی برخوردار است. که در مطالعه منادی و مظلومی به اهمیت لاگ ‌بوک در کارآموزی اشاره شده است (3، 20). همچنین، اشک‌تراب (Ashk Torab‎) و همکاران نشان دادند که استفاده از دفترچه ثبت مهارت‌های بالینی سبب افزایش صلاحیت بالینی دانشجویان پرستاری می‌شود (21). دفترچه فعالیت‌های عملی ابزاری برای ثبت فعالیت‌های دانشجو در طول دوره کارآموزی است. بررسی و تأیید منظم این دفترچه توسط مربّیان، به‌منظور نظارت بر عملکرد دانشجویان و ارائه بازخورد مناسب، ضروری است. مطالعات عبّاسیان و علیزاده  نشان داده است که فضای فیزیکی مناسب و تجهیزات بهداشتی کافی می‌تواند بهبود کیفیت کارآموزی دانشجویان بهداشت را تضمین کند (22، 23). همچنین، مطالعات دیگر نشان داده‌اند که ارتقای فضای آموزشی و ایجاد فضایی مناسب برای کارآموزی می‌تواند کیفیت کارآموزی دانشجویان بهداشت را ارتقا دهد. علاوه‌براین، ارتقای تجهیزات و فضای فیزیکی مراکز بهداشت می‌تواند بهبود کیفیت خدمات بهداشتی ارائه‌شده توسط دانشجویان بهداشت را نیز تضمین کند (24).
یکی از نقاط قوّت مطالعه حاضر، عدم وجود مطالعات ثانویه (مروری) در این زمینه بود؛ این امر امکان ارائه داده‌های جدید و بینش‌های تازه را فراهم و به غنای ادبیات موضوع کمک کرد. اما از محدودیت‌های مطالعه حاضر، کم بودن مطالعات انجام‌شده در این زمینه و کمبود منابع و مراجع مرتبط بود.
نتیجه‌گیری
آموزش در بهبود کارآموزی در عرصه و افزایش کیفیت خدمات و عملکرد دانشجویان نقش اساسی دارد. برنامه‌ریزی‌های دقیق و منسجم، بهبود عملکرد اساتید، مربّیان و کارکنان، ارتقای فضای آموزشی و ایجاد فضای مناسب برای کارآموزی می‌تواند بهبود کیفیت کارآموزی دانشجویان بهداشت را تضمین کند. همچنین، بررسی و تأیید منظم دفترچه فعالیت‌های عملی به‌منظور نظارت بر عملکرد دانشجویان و ارائه بازخورد مناسب، ضروری است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاقی پژوهش
در این تحقیق، تمامی مطالعات منتشرشده در پایگاه‌های اطلاعاتی مختلف به‌دقت جمع‌آوری شدند و محقّقان جانب امانت را در استخراج داده‌ها و گزارش آن‌ها رعایت کردند تا از هرگونه تحریف یا سوءاستفاده از اطلاعات جلوگیری شود.
حمایت مالی
این تحقیق هیچ‌گونه کمک مالی از سازمان‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی و طراحی مطالعه: مُرادعلی زارعی‌پور، معصومه آباذری، محمّدسعید جدگال، مجتبی فتّاحی؛ جمع‌آوری، تحلیل و تفسیر داده‌ها: مُرادعلی زارعی‌پور، معصومه آباذری؛ تهیه پیش‌نویس دست‌نوشته: مُرادعلی زارعی‌پور، معصومه آباذری؛ بازبینی نقّادانه دست‌نوشته برای محتوای فکری مهم: محمّدسعید جدگال، مجتبی فتّاحی؛ نظارت بر مطالعه: مُرادعلی زارعی‌پور؛ مفهوم‌سازی و طراحی مطالعه: مرادعلی زارعی پور، معصومه آباذری، محمد سعید جدگال، مجتبی فتاحی؛ جمع آوری، تحلیل و تفسیر داده‌ها: مرادعلی زارعی پور، معصومه آباذری؛ تهیه پیش‌نویس دست‌نوشته: مرادعلی زارعی پور، معصومه آباذری؛ بازبینی نقادانه دست‌نوشته برای محتوای فکری مهم: محمد سعید جدگال، مجتبی فتاحی؛ نظارت بر مطالعه: مرادعلی زارعی پور.
تعارض منافع
هیچ‌گونه تعارض منافع ازسوی نویسندگان گزارش نشده است.
استفاده از هوش مصنوعی در فرآیند نگارش
نویسندگان اعلام می‌دارند که در فرایند نگارش ایده مقاله از هیچ‌گونه فنّاوری‌های هوش مصنوعی برای تولید محتوا، ایده، تجزیه‌وتحلیل و سایر موارد استفاده نشده است.
قدردانی
نویسندگان این مقاله بر خود لازم می‌دانند از کلّیه افـرادی کـه در انجام این پژوهش محقّقان را یاری کرده‌اند، تشکّر و قدردانی کنند.