[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
بایگانی مقالات زیر چاپ::
::
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
ثبت شده در

AWT IMAGE

AWT IMAGE

..
سامانه جامع رسانه های کشور

..
:: دوره 15، شماره 4 - ( 1402 ) ::
جلد 15 شماره 4 صفحات 85-72 برگشت به فهرست نسخه ها
طراحی و اعتبارسنجی الگوی برنامه درسی آموزش بالینی مبتنی بر پاسخ‌گویی اجتماعی برای دوره پزشکی عمومی: یک مطالعه ترکیبی
غلامعلی دهقانی ، یوسف ادیب* ، مهستی علیزاده ، وحیده ترمه زنوزی ، احمد پورعباس
گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران ، adib@tabrizu.ac.ir
متن کامل [PDF 952 kb]   (93 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (167 مشاهده)
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: برنامه درسي, برنامه ریزی آموزشی
متن کامل:   (123 مشاهده)
مقدمه
فلسفه وجودی دانشگاه ­ها و موسسات آموزش عالی، پاسخ‌گویی به انتظارات و نیازهای جامعه است و پاسخ‌گویی جزئی تفکیک­ ناپذیر از ماهیت نظام آموزش عالی است (1). آموزش پاسخ‌گو به­عنوان یک جنبش آموزشی جهانی و پارادایمی جدید در نظام آموزش عالی، رویکردی است که به­ دنبال  هم­سویی بین آموزش پزشکی و نیازهای سلامت و مراقبت‌های بهداشتی جامعه است (2). این هم­سویی که آموزش پزشکی پاسخ‌گویی اجتماعی نامیده می­شود، در طول دهه گذشته به اولویتی در اصلاحات دانشکده‌های پزشکی و استانداردهای اعتباربخشی تبدیل شده است (3،4). تلاش دانشکده‌های پزشکی قرن بیست و یکم در راستای سلامت جهانی و پاسخ‌گویی اجتماعی، وجه تمایز آن­ها با دانشکده‌های مبتنی بر رویکردهای سنتی است (5). دانشکده‌های پزشکی که رویکرد پاسخ‌گویی اجتماعی را اتخاذ می‌کنند، هدفشان آموزش پزشکان فعلی و آینده برای ارائه خدمات مراقبت‌های بهداشتی مبتنی بر شواهد و زمینه فرهنگی مرتبط با جوامع محلی به­شیوه‌ای عادلانه و مقرون‌­به­‌صرفه است (6).
پاسخ‌گویی اجتماعی برنامه درسی به منزله جهت­دهی تمامی فعالیت‌های آموزش پزشکی به­سمت تربیت پزشکانی است که قادر به مرتفع­کردن نیازهای سلامتی جامعه هدف باشند؛  به­عبارتی، اصلی­ترین معیار پاسخ‌گویی اجتماعی برنامه درسی پزشکی، میزان موفقیت آن در تربیت پزشکان توانمند است (12-5،7). سازمان­ها، انجمن­ها و فدراسیون­های بین­المللی از جمله سازمان جهانی بهداشت (WHO)، انجمن دانشکده‌های پزشکی کانادا (AFMC)، اجماع جهانی برای پاسخ‌گویی اجتماعی دانشکده‌های پزشکی (GCSA)، فدراسیون جهانی آموزش پزشکی (WFME)، استانداردهای مرتبط پاسخ‌گویی اجتماعی در کتابچه راهنمای  WHOو اعلامیه تونس برای پاسخ‌گویی اجتماعی، از سال 1995 تا 2017 ضمن تدوین و انتشار اسناد، ماموریت­ ها، استانداردهای مرتبط و به­روز­شده پاسخ‌گویی اجتماعی و لحاظ کردن آن در شاخص­های اعتباربخشی برنامه­های آموزش پزشکی، قدم­های موثر و قابل توجهی در نهادینه کردن مفهوم پاسخ‌گویی اجتماعی برداشته­اند (18-13،6-3). همه این تصمیمات و ابتکارات به این موضوع تاکید دارد که دانشکده‌های پزشکی باید نیازها و انتظارات بهداشتی اولویت­دار جامعه را شناسایی کنند تا از طریق پاسخ‌گویی به این نیازها، منافع کوتاه­مدت و بلند­مدت برای جامعه و هم­چنین دانشکده پزشکی حاصل گردد (19).
مطالعات صورت گرفته در مورد پاسخ‌گویی اجتماعی در حوزه علوم پزشکی را می­توان در دسته­های متعددی هم­چون پژوهش­های مرتبط با مفهوم پاسخ‌گویی اجتماعی (6،14،20،21)، چهارچوب‌های پاسخ‌گویی و مدل‌های عملکردی (29-22)، برنامه­های مرتبط با پاسخ‌گویی (33-30)، شاخص­های مربوط به ارزیابی پاسخ‌گویی (38-3،34)، مشارکت با ذی­نفعان اصلی پاسخ‌گویی (1،5،39)، آموزش پزشکی پاسخ‌گو (43-8،10،40)، پاسخ‌گویی اجتماعی در برنامه درسی و الگوها (48-44،7،9،11،12،19) و سایر (51-49) تقسیم­بندی کرد. دانشکده‌های پزشکی کانادا جزو اولین دانشکده­هایی بودند که به­طور رسمی مفهوم پاسخ‌گویی اجتماعی را با سیستم مراقبت‌های بهداشتی سطح بالا مطابقت دادند. علاوه­بر این، کشورهای دیگری مانند سودان، عربستان سعودی و مصر نیز ابتکاراتی را برای دستیابی به آموزش پزشکی مبتنی بر جامعه و پاسخ‌گویی اجتماعی اتخاذ کرده­اند (52). در مطالعات مختلفی که بر روی پزشکان تازه فارغ­التحصیل در انگلستان انجام گرفته به­کمبود مهارت پزشکان اشاره شده است. کمبود دانش، نگرش و مهارت پزشکان متناسب با نیازهای جامعه از نشانه­های نقص در پاسخ‌گویی اجتماعی برنامه درسی است (28). براساس نتایج مطالعه کریمی و همکاران (49)، از دیدگاه 3/54 درصد پزشکان خانواده، فاصله بین آموزش­های تئوری در دوران تحصیل و انتظاراتی که در طرح پزشک خانواده از آن­ها دارند، زیاد و یا خیلی­زیاد است. عبدالملکی و همکاران (40) نیز عنوان کرده­اند که برنامه درسی ابلاغی به­طور کامل پاسخ‌گوی نیازهای دانش­آموختگان پزشکی نیست و لازم است که در محتوا و سرفصل­های آن تجدید نظر شود.
بررسی­ها نشان می­دهد که در زمینه طراحی الگوی آموزشی مبتنی بر پاسخ‌گویی برای رشته­های علوم پزشکی پژوهش­های محدودی صورت گرفته است. الگوی ارائه­شده توسط میرجانی اقدم و همکاران (9) جهت آموزش پاسخ‌گو برای علوم     توان­بخشی، هم­چنین الگوی طراحی­شده توسط سیدنوری و همکاران (48) برای آموزش مبتنی بر مامایی پاسخ‌گو جزو محدود مطالعات انجام­یافته در این زمینه می­باشند. اشاره به این نکته ضروری است که طراحی برنامه درسی در دو سطح عام و خاص انجام می­گیرد. در سطح عام، شناسایی عوامل موثر بر طراحی برنامه درسی و در سطح خاص، عناصر اساسی برنامه درسی مورد تاکید قرار می­گیرد (53). در پژوهش حاضر با مد نظر قرار دادن سطح خاص در طراحی برنامه درسی و باتوجه به کارآمدی و کاربردی­بودن الگوی چهار مولفه­ای تایلر (54)، منظور از الگوی برنامه درسی، مدلی است که مولفه­ها و عناصر چهارگانه (اهداف، محتوا، روش‌های یاددهی- یادگیری و روش‌های ارزشیابی) برنامه درسی آموزش بالینی پزشکی را ارائه کرده و به ویژگی­های هر یک از عناصر مذکور می­پردازد. یکی از مهم­ترین چالش­های نظام آموزش عالی شکاف بین آموخته­های نظری و عملی دانش­آموختگان از یک سو و متناسب نبودن آن با نیازها و اولویت­های جامعه از سوی دیگر است (55). امروزه ضرورت بازنگری جدی در برنامه­های آموزش پزشکی به سمت پاسخ‌گویی در مقابل نیازهای اجتماع به­شکل بسیار گسترده­ای در سرتاسر دنیا مورد توجه قرار گرفته است (23). در ایران، ادغام نظام آموزش و پژوهش علوم پزشکی در سیستم بهداشت و درمان در سال 1364 را شاید گامی در راستای پاسخ‌گویی اجتماعی دانست. با این­حال، صرفاً ادغام این دو عرصه دلیل بر پاسخ‌گو شدن دانشگاه های علوم پزشکی در برابر نیازهای جامعه نیست و نیاز است تا ادغام عملکردی نیز به­صورت کامل انجام گردد (40). ساختار رشته­محور آموزش پزشکی از پاسخ‌گویی اجتماعی حمایت چندانی نمی­کند. در برنامه­های درسی رشته­محور به­دلیل مجزا­بودن حیطه­های دانش، در مجموع به انسان به­عنوان یک کل واحد و یکپارچه توجه نمی­گردد. عدم توجه به دیدگاه جامع­نگری در تربیت پزشکان موجب می­شود که آن­ها در بررسی و درمان بیماران، قادر نباشند افراد را به­عنوان یک پدیده کلی در نظر بگیرند. در همین راستا، یمانی و فخاری (45) در مطالعه مروری خویش در مورد پاسخ‌گویی اجتماعی برنامه درسی در آموزش پزشکی، هشت مقوله رسالت دانشگاه­ها، حفظ استقلال علمی دانشگاه­ها، غلبه پارادایم کمی، ساختار برنامه درسی، تعاملات بین رشته­ای، عدم تناسب محتوای برنامه درسی با نیازهای جامعه، کمبود واحدهای درسی انتخابی، همکاری بین دانشگاه و جامعه، به ­عنوان موانع ارتقای پاسخ‌گویی اجتماعی معرفی کرده­اند.
امروزه بیش از هر زمان دیگری با چالش توانمندی  فارغ ­التحصیلان روبرو هستیم که پاسخ‌گوی نیازهای بهداشتی و چالش­های کنونی جامعه نیستند (47). واضح است که پاسخ‌گویی اجتماعی به­صورت اتفاقی رخ نمی­دهد، بلکه باید محتوای آموزشی مربوط به آن در برنامه درسی پزشکی لحاظ گردد (45). در ایران، علی­رغم این­که برنامه­هایی به­منظور تربیت پزشکان پاسخ‌گو به نیازهای جامعه به اجرا درآمده است ولی با این وجود، دغدغه­ها و مشکلات پزشکان برای پاسخ‌گویی اجتماعی کماکان یک چالش جدی بوده و آموزش پزشکی نیازمند یک مدل و چهارچوب نظری برنامه درسی مبتنی بر پاسخ‌گویی اجتماعی برای تربیت دانشجویان پزشکی است. باتوجه به این­که تا زمان انجام این پژوهش، الگویی برای برنامه درسی دوره پزشکی عمومی به­منظور ایجاد پاسخ‌گویی اجتماعی در پزشکان آینده معرفی نشده بود، از این­رو با در نظر گرفتن اهمیت و تاثیر برنامه درسی مبتنی بر پاسخ‌گویی اجتماعی بر سلامت افراد جامعه و اجتماع، پژوهش حاضر با هدف طراحی و اعتبارسنجی الگوی مناسب جهت برنامه درسی آموزش بالینی مبتنی بر پاسخ‌گویی اجتماعی برای دانشجویان دوره پزشکی عمومی انجام پذیرفت.
روش‌ها
مطالعه حاضر از نظر هدف، یک پژوهش توسعه ای- کاربردی بود که به­شیوه ترکیبی (Mixed Method) از نوع اکتشافی­ متوالی (Exploratory Sequential) در دانشگاه علوم پزشکی تبریز طراحی و اجرا گردید. این مطالعه شامل دو بخش عمده کیفی و کمی بود؛ در بخش کیفی پژوهشگران بااستفاده از تحلیل محتوای استقرایی (Inductive Content Analysis) و براساس مدل تایلر (Tyler's Model) الگوی مورد نظر را طراحی و پیشنهاد کردند و در بخش دوم با بهره­گیری از روش توصیفی- پیمایشی به اعتباریابی الگوی طراحی­شده پرداختند.
بخش کیفی
در بخش کیفی پژوهش و در راستای تدوین مولفه­ها و  ویژگی­های عناصر اصلی برنامه درسی آموزش بالینی پزشکی عمومی براساس رویکرد پاسخ‌گویی اجتماعی، روش تحلیل محتوای کیفی از نوع استقرایی مورد استفاده قرار گرفت. فرآیند گردآوری اطلاعات مورد نیاز این بخش از تحقیق، طی مراحل مختلف انجام پذیرفت:
الف) مطالعه اسنادی: در این مرحله از تحقیق، جامعه آماری شامل متون اسناد بالادستی و پژوهش­های داخلی و خارجی مرتبط موضوع پژوهش بود که بااستفاده از روش نمونه­گیری نظری از نوع هدفمند و ملاک­محور انتخاب شدند. برای    جمع­آوری داده­ها از ابزارهای متعددی از قبیل فیش­برداری و مطالعات کتابخانه استفاده شد. در این مرحله از گردآوری داده­ها، منابع معتبر و متنوع از اسناد بالادستی آموزش پزشک عمومی به­عنوان عناصر بنیادین، راهبردی و تاثیرگذار در تعیین الگوی مطلوب برنامه درسی مورد بررسی قرار گرفتند که مهم­ترین آن­ها عبارت بودند از: چشم‌انداز ایران 1404، سیاست‌های کلان نظام سلامت، نقشه جامع علمی کشور، نقشه علمی سلامت کشور، اسناد شورای عالی انقلاب فرهنگی، برنامه پنج‌ساله ششم توسعه کشور، برنامه تحول نظام سلامت، برنامه جامع آموزش عالی سلامت، ماموریت‌های نظام سلامت در حوزه آموزش پزشکی، سیاست‌های توسعه آموزش پزشکی، راهبردهای توسعه آموزش پزشکی، بسته‌های تحول و نوآوری در آموزش پزشکی، برنامه درسی ملی پزشکی عمومی و استانداردهای آموزش پزشکی عمومی. همچنین براساس نتایج مطالعه ادیب و همکاران (12)، 8 محور تحت عناوین «ارائه خدمات بالینی»، «مراقبت از بیمار براساس رویکرد کل‌نگری»، «همکاری با تیم سلامت برای ارتقای سلامت و پیشگیری»، «نقش‌آفرینی در نظام سلامت»، «تعهد و اخلاق حرفه‌ای»، «توسعه فردی و یادگیری مادام‌العمر»، «ارتقای تعاملات و روابط بین فردی» و «تصمیم‌گیری در شرایط سخت» به­عنوان شایستگی‌های بالینی مورد نیاز پزشکان عمومی با تاکید بر رویکرد پاسخ‌گویی اجتماعی مورد استناد قرار گرفتند. علاوه­بر عناصر بنیادین و راهبردی، متون و مستندات تخصصی مرتبط نیز به­صورت نظام­مند و عمیق مورد مطالعه کامل قرار گرفت. به­منظور استخراج اطلاعات از متن اسناد و پژوهش­ها و در راستای تحلیل و ترکیب نتایج، از روش تحلیل محتوا به­شیوه کدگذاری استفاده شد؛ به این­صورت که پس از شناسایی   داده­های حاصل از مطالعه منظم کتابخانه­ای و بررسی متون تخصصی، کدهای حاصل­شده، حول محورهای مشابه و منسجم دسته­بندی شد و در نهایت پس از چندین بار تحلیل و بازبینی، فرآیند یکپارچه­سازی و شبکه مضامین صورت گرفت. باتوجه به یافته­های به­دست آمده از مطالعه اسنادی،       ویژگی­های هر یک از عناصر برنامه درسی مبتنی بر پاسخ‌گویی اجتماعی شناسایی و براساس ماتریس مفهومی طبقه­بندی و کدگذاری شدند. روش تعیین روایی در این مرحله به­شکلی بود که برای انتخاب مولفه­ها و ویژگی­ها از منابع متعددی از قبیل پیشینه پژوهشی، ادبیات و مبانی نطری استفاده شد و به دنبال آن ویژگی­های مورد نظر به­تایید متخصصان آموزش پزشکی و برنامه­ریزی درسی رسید. هم­چنین تحلیل کیفی توسط دو کدگذار انجام پذیرفت.
ب) مصاحبه نیمه­ساختاریافته با صاحب­نظران: جامعه آماری این مرحله از پژوهش، اعضای هیئت علمی گروه­های آموزشی پزشکی اجتماعی و آموزش پزشکی، همچنین پزشکان عمومی دانشگاه علوم پزشکی تبریز بودند. در این مرحله، انتخاب نمونه­ها بر اساس رویکرد مبتنی بر هدف و به­روش نمونه­گیری متوالی انجام گرفت و تا رسیدن به اشباع داده­ها ادامه یافت. بنابراین در ادامه فرآیند جمع­آوری داده­های پژوهش، تعداد 14 نفر از اساتید و متخصصین پزشکی اجتماعی، آموزش پزشکی و برنامه ریزی درسی، هم­چنین 5 نفر از پزشکان عمومی که بلافاصله بعد از فارغ­التحصیلی حداقل به مدت 2 سال به­طور مستمر مشغول طبابت بودند، جهت جمع ­آوری و تولید داده ­های غنی به­عنوان نمونه­های آماری در پژوهش شرکت کردند. مکان و زمان مصاحبه با نظر افراد شرکت­کننده در مطالعه تعیین و در دفترکار ایشان انجام گرفت. هر مصاحبه حدود 60-40 دقیقه به­طول انجامید. متن مصاحبه­ها با رضایت مشارکت­کنندگان، ضبط و به­جای اسامی افراد از کدهای عددی استفاده شد. بلافاصله پس از پایان مصاحبه­ها، متن مصاحبه­ ها بدون کم و کاست به­صورت مکتوب درآمده و مجددا با اطلاعات ضبط­شده مطابقت داده شد. پس از انجام 17 مصاحبه، داده­ها اشباع شدند و دو مصاحبه بعدی برای حصول اطمینان انجام گرفت. تحلیل داده­ها بر اساس رویکرد تحلیل محتوای قراردادی و با بهره­گیری از روش تحلیل مستمر و چرخشی استروبرت و کارپنتر (Streubert & Carpenter) انجام گرفت. ایﻦ رویکرد به­طور عمده برای ﺗﺤﻠﯿﻞدادهﻫﺎی شخصی ﺣﺎﺻﻞ از انجام ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده قرار می­گیرد (56). برای اعتباریابی کدهای استخراج شده پس از انجام هر مصاحبه و کدگذاری داده­های حاصل از آن، مضامین استخراج­شده در جدولی ذیل عناصر برنامه درسی (اهداف، محتوا، روش­های تدریس و ارزشیابی) قرار گرفته و به مصاحبه­شونده ارسال   می­شد تا داده­های به­دست آمده را مورد بازبینی و تایید قرار دهند. برای صحت و استحکام داده­ها چهار معیار: قابلیت اعتبار، تایید­پذیری، قابلیت اعتماد و قابلیت انتقال مورد توجه قرار گرفت و برای روایی و پایایی، از روش­های بازبینی توسط همکاران، مثلث­سازی منابع داده­ها و بررسی توسط اعضاء استفاده شد.
ج) تجمیع یافته ­ها: در راستای تکمیل داده­های گردآوری­شده و تبیین ویژگی­های عناصر برنامه درسی مبتنی بر پاسخ‌گویی اجتماعی، یافته­های حاصل از مراحل قبلی (بررسی اسناد، متون و مصاحبه­ها) باتوجه به ماتریس مفهومی کدگذاری باهم تجمیع شده و نسبت به حذف مضامین مشابه و هم­پوش اقدام شد. همچنین در ادامه پژوهش، از روش تحلیلی- استنتاجی (فرآیند سنتز ذهنی و خلاقانه محقق) جهت طراحی الگوی مطلوب برنامه درسی پزشکی عمومی براساس رویکرد پاسخ‌گویی اجتماعی استفاده شد.
بخش کمی
پس از تدوین الگوی پیشنهادی در بخش کیفی، این مرحله از پژوهش به­روش توصیفی- پیمایشی و در قالب نظرسنجی    به­منظور اعتبارسنجی درونی و اصلاح الگوی ارائه­شده انجام شد. جامعه آماری این بخش از پژوهش نیز همانند بخش کیفی، اعضای هیئت علمی گروه­های آموزش پزشکی و پزشکی اجتماعی، پزشکان عمومی دانشگاه علوم پزشکی تبریز بودند. بر مبنای نمونه­گیری هدفمند و ملاک­محور (با معیار تخصص و تجربه) تعداد 15 صاحب­نظر و خبره شامل: 4 استاد برنامه­ ریزی درسی، 4 مدرس آموزش پزشکی، 3 متخصص پزشکی اجتماعی و 4 پزشک عمومی که دارای اطلاعات و تجربیات ارزشمندی بودند و در مراحل قبلی مطالعه شرکت نداشتند، نظرات خود را در مورد الگوی طراحی­شده بیان کردند. بدین منظور پرسشنامه 7 سؤالی حاوی مولفه­ها و ویژگی­های عناصر برنامه درسی (اهداف، محتوای آموزشی، روش‌های یاددهی- یادگیری و روش‌های ارزشیابی) طراحی و روایی محتوایی آن توسط متخصصان و خبرگان آموزش پزشکی و برنامه­ریزی درسی بررسی و مورد تایید قرار گرفت. پرسشنامه به­همراه یک متن راهنما، مولفه­ها و ویژگی­های عناصر چهارگانه برنامه درسی و الگوی طراحی­شده در اختیار متخصصان و خبرگان مشارکت­کننده قرار گرفت و نطرات ایشان براساس طیف     سه ­بخشی لیکرت «مناسب»، «نیازمند اصلاح» و «نامناسب» جمع­آوری گردید. باتوجه به روند کار و پس از اعمال نظرات اصلاحی متخصصان و خبرگان، در نهایت اعتبارسنجی الگوی پیشنهادی از طریق برآورد نسبت روایی محتوا (CVR) برای هر سوال و با     بهره­گیری از ضریب لاوشه (Lawshe) مورد بررسی قرار گرفت. باتوجه به این­که در پژوهش حاضر تعداد 15 متخصص در اعتبارسنجی الگوی پیشنهادی مشارکت داشتند، بنابراین براساس توصیه لاوشه مقدار CVR مورد قبول، 49/0 یا بیشتر از آن فرض شد (57).
یافته‌ها
در پژوهش حاضر، به­منظور تدوین مولفه­ها و ویژگی­های عناصر برنامه درسی آموزش بالینی پزشکی عمومی براساس رویکرد پاسخ‌گویی اجتماعی ابتدا اسناد بالادستی، منابع و متون تخصصی مرتبط بررسی و نسبت به کدگذاری آن­ها جهت تدوین ویژگی­های عناصر برنامه درسی مبتنی بر پاسخ‌گویی اجتماعی اقدام و سپس همین روال برای داده­های حاصل از مصاحبه نیمه­ساختاریافته با صاحب­نظران و متخصصان نیز تکرار گردید. در ادامه کار، پس از تجمیع نتایج حاصل از بررسی اسناد، متون و مصاحبه ­ها و حذف کدهای مشابه و هم­پوش، در نهایت ویژگی­های هر یک از عناصر برنامه درسی (کدها، طبقات اصلی و زیر­طبقات) شناسایی و تبیین شد (جدول 1).

در گام بعدی، با بهره­گیری از نتایج تحلیلی حاصل از مراحل قبلی و همچنین با استفاده از روش تحلیلی- استنتاجی (فرآیند سنتز ذهنی و خلاقانه محقق)، الگوی برنامه درسی آموزش بالینی مبتنی بر پاسخ‌گویی اجتماعی برای دوره پزشکی عمومی طراحی و ارائه گردید (شکل 1).

پس از طراحی الگو، جهت اعتبارسنجی الگوی پیشنهادی از روش نظرخواهی استفاده شد. در این راستا پرسشنامه محقق ساخته حاوی ویژگی­های الگوی طراحی شده (شامل 7 سوال) در اختیار 15 نفر از متخصصان و خبرگان این حوزه قرار گرفت و نطرات آن­ها جمع­آوری و ضریب CVR برای هر سوال محاسبه گردید. باتوجه به تعداد شرکت­کنندگان (15 نفر) و براساس توصیه لاوشه، سوالات دارای ضریب CVR بالاتر از 49/0 پذیرفته شدند. براساس نظر متخصصان و خبرگان، ضریبCVR  برای تمامی مولفه­ها و عناصر مندرج در الگوی پیشنهادی از حداقل ضریب قابل قبول (49/0) بالاتر بود و میانگین CVR برای مدل پیشنهادی 81/0 محاسبه شد (جدول 2). بنابراین تمام ویژگی­های استخراج­شده عناصر برنامه درسی الگوی طراحی­شده از نظر متخصصان و خبرگان، مناسب ارزیابی گردید و می­توان ادعا کرد که الگوی طراحی شده از اعتبار مناسبی برخوردار است.

باتوجه به این­که ارتباط منطقی بین حوزه­ها و عناصر برنامه درسی نکته مهمی در طراحی الگو است؛ بنابراین در الگوی طراحی­شده، تلاش شده است تا این ارتباط به­صورت منطقی بین عناصر برنامه درسی مورد نظر به­وجود آید. الگوی  طراحی­شده نسبت به الگوهای متداول از مزیت­های متعددی برخوردار است. باتوجه به ویژگی­های الگوی پیشنهادی و با بهره­گیری از ویژگی­های درج­شده در منابع و متون مختلف، تفاوت الگوی برنامه درسی مبتنی بر پاسخ‌گویی اجتماعی با الگوی رایج و کلی آموزش پزشکی فعلی در جدول شماره سه آمده است.

بحث و نتیجه‌گیری
این پژوهش با هدف طراحی و اعتبارسنجی الگوی مناسب برنامه درسی آموزش بالینی مبتنی بر پاسخ‌گویی اجتماعی برای دوره پزشکی عمومی انجام پذیرفت. در طراحی الگوی مورد نظر، شایستگی­های بالینی مورد نیاز پزشکان عمومی، محور و کانون توجه طراحی، تبیین و توصیف عناصر برنامه درسی بود. باتوجه به این­که الگوی برنامه درسی دوره بالینی پزشکی عمومی باید به­نحوی طراحی گردد که بتواند نیازهای جامعه و درنهایت بایسته ­های برنامه درسی رشته مذکور را تامین نماید، بنابراین توجه به عناصر بنیادین و راهبردی در تعیین الگوی مطلوب بسیار با اهمیت است.
یافته­ ها حاکی از آن بود که الگوی پیشنهادی که براساس چهار ­عنصر مهم و رایج در حوزه برنامه درسی (اهداف، محتوا، روش‌های یاددهی- یادگیری و شیوه­های ارزشیابی)، طراحی شده است، مورد تایید خبرگان برنامه­ریزی درسی، آموزش پزشکی و پزشکی اجتماعی است. باتوجه به این­که بخشی از اطلاعات مربوط به ویژگی­های عناصر برنامه درسی در این پژوهش، با بهره­گیری از بررسی اسناد و مطالعات مرتبط با موضوع پژوهش استخراج شده­اند، بنابراین می­توان اذعان داشت که این یافته­ها با نتایج پژوهش­های صاحب­نظران حوزه برنامه درسی آموزش پزشکی که در تحقیقات خود به ابعادی از عناصر برنامه درسی دوره پزشکی عمومی اشاره کرده­اند،     هم­خوانی دارد. با این وجود نوآوری این پژوهش را می­توان در مشخص­کردن ویژگی­های چهار عنصر اصلی در سطوح و شاخص­های مورد تاکید در آموزش بالینی مبتنی بر پاسخ‌گویی اجتماعی در دوره پزشکی عمومی قلم­داد کرد. در این راستا لامعی (58) عقیده دارد که علی­رغم تحولات زیاد آموزش پزشکی در سطح جهان طی قرن گذشته، آموزش پزشکی کشور ما از موج اول (رویکرد نظام­مند به آموزش و تأکید بر مدیریت آموزشی) و موج دوم (تغییر در روش و جایگاه آموزشی) اصلاحات به دور مانده است و هرگونه اصلاحات در آن باید با لحاظ­کردن تمام جوانب امر اعم از اهداف، محتوا و سازمان­دهی آن، روش­ها و جایگاه­های آموزشی، ارزشیابی دانشجویان و مدیریت آموزش انجام شود.
براساس الگوی پیشنهادی، برای تحقق هدف تربیت پزشکان عمومی براساس رویکرد پاسخ‌گویی اجتماعی، علاوه­بر اهداف دوره و کسب دانش تخصصی، بایستی آگاهی از عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، آشنایی با علوم رفتاری و اجتماعی و اخلاق حرفه‌ای و هم­چنین توسعه مهارت­های ارتباطی، یادگیری مادام­العمر، حل مساله، استدلال بالینی، تفکر انتقادی، پژوهش در عرصه سلامت، مدیریت، رهبری و کارتیمی نیز در دانشجویان دنبال گردد. در توافق با این پژوهش،WFME  در راستای ارائه بهترین استانداردهای علمی و اخلاقی در آموزش پزشکی، اهداف یادگیری فارغ‌التحصیلان پزشکی را شامل دانش و فهم علوم­پایه، بالینی، رفتاری و اجتماعی، اخلاق پزشکی، حقوق بشر و فقه پزشکی مرتبط با حرفه پزشکی، نگرش و مهارت‌های بالینی و توانایی به­    عهده­گرفتن یادگیری و ارتقای حرفه‌ای مادام‌العمر می‌داند (19).
در الگوی پیشنهادی، محتوا به­طور مستقیم به اهداف و آن‌­هم به­وسعت قلمرو نیازهای جامعه بستگی دارد. بنابراین، محتوای مد­نظر به­صورت کاربردی و مرتبط با جامعه است که علاوه­بر علوم و مهارت­ های بالینی، موضوعاتی از قبیل علوم سلامت (پیشگیری، حفظ و ارتقاء سلامت)، علوم رفتاری، اجتماعی، اخلاق حرفه‌ای، مهارت­های ارتباطی و رهبری را نیز شامل می­شود. این یافته­ها با استانداردهای محتوای برنامه درسی پزشکی عمومی WFME و کمیته رابط آموزش پزشکی (LCME)  همخوانی دارد (19،59). همچنین در این الگو، شیوه سازمان­دهی محتوا ناظر بر علایق، نگرش­ها، توانایی­ها و نیازهای فراگیران می­باشد. علاوه­بر شیوه­های رایج سازمان­دهی محتوا به­صورت افقی، عمودی و مارپیچی، از شیوه سازمان­دهی میان­رشته ای از قبیل واحدهای درسی انتخابی در زمینه اجتماعی، مرتبط­نمودن محتوای بالینی با نقش­های حرفه‌ای، ادغام علوم بالینی با علوم رفتاری و اجتماعی، ادغام تئوری با عمل نیز استقاده می­شود. این یافته­ها با نتایج مطالعات مختلف در مورد شیوه­های سازمان­دهی محتوای برنامه درسی پزشکی هم­راستا می­باشد (64-58،45،40،28،19،12-7). در توافق با یافته­های پژوهش، یمانی و فخاری (45) در مطالعه خود­کم‌توجهی به تدوین واحدهای درسی انتخابی متناسب با نیازهای جامعه و ارائه آن به­شیوه مناسب را یکی از مشکلات پیش­روی پاسخ‌گو نمودن برنامه درسی دانسته­اند. از نظر ایشان واحدهای درسی انتخابی کمک می‌کند که پزشک به­سمت دروسی متمایل گردد که به­زمینه اجتماعی و محیط کاری او ارتباط بیش‌تری دارد. ویلسون (Wilson) نیز شکاف بین آموخته­های نظری و شایستگی­های عملی را یکی از مهم­ترین چالش­های پیش­روی آموزش عالی دانسته است (64).       شریف و معصومی (65) در مطالعه خویش عنوان کرده­اند که ترکیب ­نمودن تئوری و عمل در موقعیت بالینی هم­راه با نظارت بالینی مناسب می­تواند دانشجویان را به شایستگی کافی برای مراقبت از بیماران برساند. رضائیان (23) نیز اظهار می­دارد، برای این­که دانشکده‌های پزشکی بتوانند از عهده پاسخ‌گویی در مقابل نیازهای جامعه تحت پوشش خود برآیند، نه­تنها محتوای دروس تدریس­شده در این دانشکده­ها باید بر اساس اولویت­های سلامت جامعه شکل گیرد، بلکه دروس مختلف به­شکل ادغام­یافته و در محیط­های آموزشی متناسب برای دانشجویان ارائه گردد تا دانشجویان به­طور ملموس و از نزدیک با نیازهای جامعه تحت پوشش خود و شیوه­های رفع آن­ها آشنا گردند.
در الگوی پیشنهادی، راهبردهای آموزشی و روش‌های یاددهی- یادگیری براساس اجرای فعالیت­های متنوع در جایگاه‌های آموزشی جامعه و مبتنی­بر زمینه، یادگیری حل مشکلات پیچیده جامعه، پروژه­های طولی گروهی،        مسئله­محوری، مواجهه زودرس و مداوم با مشکلات جامعه و متمرکز بر دانشجو است. این یافته­ها در تایید الگوی راهبردهای اسپایسز (SPICES) هاردن (Harden) می­باشد (66). همچنین، آموزش مبتنی بر جامعه یکی از استراتژی‌های توصیه­شده سازمان بهداشت جهانی (WHO) برای اصلاح آموزش پزشکی بوده و بخشی از اجماع جهانی در مورد الزامات پاسخ‌گویی اجتماعی در دانشکده‌های پزشکی است (34). یافته­های مطالعه با نتایج مطالعات مختلف در مورد راهبردها و شیوه­های آموزش پزشکی هم­راستا می­باشد (19،40،45،63). رضائیان (23) بر این باور است که دانشکده‌های پزشکی پاسخ‌گو در مقابل اجتماع باید موقعیت‌های آموزشی گوناگونی را برای دانشجویان خود فراهم آورند که در آن، علاوه­بر شناخت و آموزش مشکلات و بیماری‌های بالینی فرد فرد اعضای جامعه، مشکلات و آسیب‌های اجتماعی نیز مورد بحث و بررسی و ریشه‌یابی قرار می­گیرند؛ دانشجویان باید با خانواده‌ها در ارتباط نزدیک بوده، نسبت­به شناسایی مشکلات و شیوه برخورد با آن­ها اقدام نمایند.
در تبیین یافته­های این پژوهش باید گفت که ارزشیابی به­عنوان آخرین عنصر برنامه درسی، مکمل تمام فعالیت‌های یاددهی و یادگیری به­شمار می­رود. باتوجه به این­که توانمندی­های بالینی فراگیران دارای ساختاری کاملاً  پیچیده­ای است، برای ارزیابی معتبر آن­ها به­شیوه­های چندگانه، ترکیبی و سطح بالا نیاز است. براساس الگوی پیشنهادی، بهتر است حیطه‌های مختلف توانمندی­های دانشجویان علاوه­بر ارزیابی به­روش‌های کتبی و محیط  شبیه ­سازی­شده، با بهره­گیری از شیوه­های متنوع ارزیابی در محیط واقعی به­صورت ادغام­یافته، مرتبط و طولی، با استفاده از روش‌های چندگانه و مشروط با بازخوردی متناوب و سازنده، ارزیابی شوند. در توافق با این یافته، صاحب­نظران مختلف معتقدند که برای پاسخ به افزایش تقاضای جامعه برای پاسخ‌گویی و مسئولیت‌پذیری بیشتر و در راستای ارتقاء مهارت­های حرفه‌ای دانشجویان پزشکی، ارزیابی آن­ها بایستی بیش از گذشته به شیوه­های واقعی نزدیک‌تر گردد (19،44،63،67،68).
نتایج مطالعه حاضر برای تصمیم‌گیرندگان حوزه آموزش دانشکده‌های پزشکی جهت برنامه‌ریزی و ایجاد موقعیت‌های یادگیری بالینی مناسب برای ارتقای پاسخ‌گویی اجتماعی دانشجویان پزشکی عمومی در سطح جامعه مفید خواهد بود. بدیهی است با اجرای الگوی طراحی­شده و انجام اصلاحات لازم در برنامه درسی دوره­های بالینی، بستر مناسبی برای تبدیل دانشجویان توانا و علاقه­مند، به پزشکان پاسخ‌گو در مقابل اجتماع فراهم خواهد شد. از راهکارهای مناسب در افزایش موفقیت برنامه­های درسی پاسخ‌گو می­توان به برنامه­ریزی در جهت مرتبط­ساختن محتوای بالینی با نقش­های حرفه‌ای دانشجویان، ادغام علوم بالینی با علوم رفتاری و اجتماعی، ادغام تئوری با عمل و رفع موانع همکاری­های بین­ حرفه ­ای، بین­ رشته ­ای و درون رشته ­ای اشاره کرد. همچنین باتوجه به این­که دانشجویان پزشکی بخش عمده­ای از رفتارهای حرفه‌ای خود را در فرایند آموزش و به ­ویژه در بخش­های بالینی و موقعیت­های یادگیری واقعی و از طریق برنامه درسی پنهان دریافت و توسعه می­دهند و در این راستا مربیان و مدرسان بالینی به­عنوان الگوی نقش برای دانشجویان محسوب می‌شوند، بنابراین آموزش اساتید نقش مهمی در استفاده از این شیوه آموزش در بهبود سطح پاسخ‌گویی اجتماعی برنامه درسی دارد. در نهایت، یافته­های حاصل از مطالعه حاضر می­تواند در طراحی و توسعه برنامه درسی دوره پزشکی عمومی و هدایت برنامه­های آموزشی دانشکده­های پزشکی به سمت پاسخ‌گویی به نیازها و انتظارات جامعه موثر واقع گردد. البته ذکر این نکته ضروری است که الگوی پیشنهادی در این پژوهش، یک الگوی نظری است و درصورت به­کارگیری آن در نظام آموزش پزشکی، می­تواند اثرات خود را آشکار سازد. باتوجه به این­که در فرآیند تدوین ویژگی­های عناصر برنامه درسی و نهایتاً طراحی الگو، بخشی از این مطالعه به­صورت کیفی انجام پذیرفت، بنابراین ویژگی­های یک مطالعه کیفی مثل استنتاج ها، تفسیرهای محقق و محدودیت تعمیم­پذیری در آن جاری بود. همچنین در پژوهش حاضر، طراحی و اعتبارسنجی الگو صرفا با مشارکت متخصصین، خبرگان و پزشکان عمومی دانشگاه علوم پزشکی تبریز انجام شد، لذا می­توانست به­طور وسیع­تر و در سطح دانشگاه­های علوم پزشکی سراسر کشور انجام پذیرد.
قدردانی
نویسندگان این مقاله مراتب تشکر و قدردانی صمیمانه خود را از همه کسانی که با همکاری و مشارکت صمیمانه خویش به انجام این مطالعه یاری رساندند، اعلام می ­دارند.
فهرست منابع
1. Tatari F, Hosseini SA, Borji A. [Investigation the Role of Faculty Members in Accountable Medical Education]. Medicine and Spiritual Cultivation 2018; 27 (3): 147-56. [Persian]
2. Khan T, Mosgrove F, Wass V. Unknown unknowns: can bringing patients’ lived experience of long term conditions into curriculum design help our future doctors offer more holistic, socially accountable care? Education for Primary Care 2021; 14: 1-4. [DOI:10.1111/j.1365-2923.2009.03413.x]
3. Boelen C, Woollard B. Social accountability and accreditation: a new frontier for educational institutions. Med Educ 2009; 43 (9): 887-94. [DOI:10.1111/j.1365-2923.2009.03413.x]
4. Boelen C. Global consensus for social accountability of medical schools; Sante Publique. 2011;23(3):247-50. [DOI:10.3917/spub.113.0247]
5. Fitzgerald M, Shoemaker E, Ponka D, Walker M, Kendall C. Global health and social accountability: An essential synergy for the 21st century medical school. J Glob Health 2021; 11: 03045. [DOI:10.7189/jogh.11.03045]
6. Boelen C, Pearson D, Kaufman A, Rourke J, Woollard R, Marsh DC, Gibbs T. Producing a socially accountable medical school: AMEE Guide No. 109. Med Teach 2016; 38 (11): 1078-91. [DOI:10.1080/0142159X.2016.1219029]
7. Adib Y, Fathiazar E, Alizadeh M, Dehghani G.[Development and validation of instruments for evaluation of the clinical medicine curriculum in terms of social accountability]. Journal of Medical Education 2018; 11(29): 1-15. [Persian] [DOI:10.29252/edcj.11.29.1]
8. Ross BM, Cameron E. Socially Accountable Medical Education: Our Story Might Not Be Yours. Higher Education Studies 2021; 11 (1): 114-20. [DOI:10.5539/hes.v11n1p114]
9. Mirjani Aghdam A, Khorshidi A, Barzegar N, Moradi S, Ahmady S. [Accountable education pattern for rehabilitation sciences curriculum]. Research in Medical Education 2022; 14 (1): 13-23. [Persian] [DOI:10.52547/rme.14.1.13]
10. Kaufman A, Scott MA, Andazola J, Fitzsimmons-Pattison D, Parajón L. Social Accountability and Graduate Medical Education. Fam Med 2021; 53 (7): 632-7. [DOI:10.22454/FamMed.2021.160888]
11. Roca MTA, Lopez MM, Filgueira L. Social Accountability of Medical Schools Toward Their Students. Education Journal 2022; 11(3): 101-11. [DOI:10.11648/j.edu.20221103.13]
12. Adib Y, Fathiazar E, Alizadeh M, Dehghani G. Exploration of the required clinical competencies for training general practitioners to acquire social accountability: a qualitative study. Journal of Medical Education 2018; 10 (28): 4-23. [Persian] [DOI:10.29252/edcj.10.28.3]
13. AFMC. The future of medical education in Canada (FMEC): a collective vision for MD education. Ottowa, Canada: Association of Faculties of Medicine of Canada; 2010.
14. Boelen C, Heck JE, Organization WH. Defining and measuring the social accountability of medical schools. World Health Organization; 1995.
15. TUFH. TUNIS declaration. World Summit on Social Accountability. Network-Towards Unity for Health 2017.
16. WFME. Basic medical education WFME global standards for quality improvement. World Federation for Medical Education; 2015.
17. WHO. Global strategy on human resources for health. Geneva: workforce 2030; 2016.
18. WHO. National health workforce accounts: a handbook. Geneva: World Health Organization; 2017.
19. Abdalla ME, Dash N, Shorbagi S, Taha MH. Development and validation of inventory tool to evaluate social accountability principles in case scenarios used in problem-based curriculum (Social accountability inventory for PBL). Med Educ Online 2021; 26 (1): 1847243. [DOI:10.1080/10872981.2020.1847243]
20. Boelen C, Dharamsi S, Gibbs T. The social accountability of medical schools and its indicators. Educ Health (Abingdon) 2012; 25 (3): 180-94. [DOI:10.4103/1357-6283.109785]
21. Preston R, Larkins S, Taylor J, Judd J. Building blocks for social accountability: a conceptual framework to guide medical schools. BMC Med Educ 2016; 16 (1): 227. [DOI:10.1186/s12909-016-0741-y]
22. Meili R, Ganem-Cuenca A, Leung JW, Zaleschuk D. The CARE model of social accountability: promoting cultural change. Acad Med 2011; 86 (9): 1114-9. [DOI:10.1097/ACM.0b013e318226adf6]
23. Rezaeian M. [A review on the different dimensions of socially accountable medical schools]. Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences 2012; 11 (2): 159-72. [Persian]
24. Larkins SL, Preston R, Matte MC, Lindemann IC, Samson R, Tandinco FD, et al. Measuring social accountability in health professional education: development and international pilot testing of an evaluation framework. Med Teach 2013;35(1):32-45. [DOI:10.3109/0142159X.2012.731106]
25. Boelen C. Why should social accountability be a benchmark for excellence in medical education? Educación Médica 2016; 17 (3): 101-5. [DOI:10.1016/j.edumed.2016.06.004]
26. Emadzadeh A, Bazzaz MM, Noras MR, Karimi S. Social Accountability of the Curriculum in Medical Education: A Review on the Available Models. Future of medical education journal 2016; 6 (4):31-37. [DOI:10.22038/FMEJ.2016.8338] [DOI:10.22038/fmej.2016.8338]
27. Rourke J. Social Accountability: A Framework for Medical Schools to Improve the Health of the Populations They Serve. Acad Med 2018; 93 (8): 1120-4. [DOI:10.1097/ACM.0000000000002239]
28. Karimi S, Zohoorparvandeh V. [Need Assessment of General Practitioner's Curriculum Based on Clinical Activities, Advocacy, Research, and Education (CARE) Model]. Future of Medical Education Journal 2019; 9 (1). [Persian] [DOI:10.22038/FMEJ.2019.36521.1240] [DOI:10.22038/fmej.2019.36521.1240]
29. Barber C, van der Vleuten C, Leppink J, Chahine S. Social Accountability Frameworks and Their Implications for Medical Education and Program Evaluation: A Narrative Review. Acad Med 2020; 95 (12): 1945-54. [DOI:10.1097/ACM.0000000000003731]
30. Health Canada. Social accountability. A vision for Canadian medical schools. Ottawa: Canada: Ministry of Public Works and Government Services; 2001.
31. Meili R, Fuller D, Lydiate J. Teaching social accountability by making the links: qualitative evaluation of student experiences in a service-learning project. Med Teach 2011; 33 (8): 659-66. [DOI:10.3109/0142159X.2010.530308]
32. McCrea ML, Murdoch-Eaton D. How do undergraduate medical students perceive social accountability? Med Teach 2014; 36 (10): 867-75. [DOI:10.3109/0142159X.2014.916784]
33. Hunt D, Klamen D, Harden RM, Ali F. The ASPIRE-to-Excellence Program: A Global Effort to Improve the Quality of Medical Education. Acad Med 2018; 93 (8): 1117-9. [DOI:10.1097/ACM.0000000000002099]
34. Abdalla ME. Suggested New Standards to Measure Social Accountability of Medical Schools in the Accreditation Systems. Journal of Case Studies in Accreditation and Assessment 2014;3.
35. Abdalla ME. Social Accountability of Medical Schools: Do Accreditation Standards Help Promote the Concept? Journal of Case Studies in Accreditation and Assessment 2014;3.
36. Woollard B, Boelen C. Seeking impact of medical schools on health: meeting the challenges of social accountability. Med Educ 2012; 46 (1): 21-7. [DOI:10.1111/j.1365-2923.2011.04081.x]
37. Jalilian hamed H, Amini A, Alizadeh M. Developing social accountability indicators at medical schools. Res Dev in Med Educ 2014; 4 (1): 71-6. [DOI:10.15171/rdme.2015.011]
38. Boelen C, Blouin D, Gibbs T, Woollard R. Accrediting excellence for a medical school's impact on population health. Educ Health (Abingdon) 2019; 32 (1): 41-8. [DOI:10.4103/efh.EfH_204_19]
39. Boelen C. Building a socially accountable health professions school: towards unity for health. Educ Health (Abingdon) 2004; 17 (2): 223-31. [DOI:10.1080/13576280410001711049]
40. Abdolmaleki M, Yazdani S, Momeni S, Momtazmanesh N. Social Accountable Medical Education: A concept analysis. J Adv Med Educ Prof 2017; 5 (3): 108-15.
41. Greer PJ, Brown DR, Brewster LG, Lage OG, Esposito KF, Whisenant EB, et al. Socially Accountable Medical Education: An Innovative Approach at Florida International University Herbert Wertheim College of Medicine. Acad Med 2018; 93 (1): 60-5. [DOI:10.1097/ACM.0000000000001811]
42. Abdolmaleki MR, Momeni S. [Social Accountability in Health Research, a Concept Analysis study]. Journal of Medicine and Spiritual Cultivation 2022; 31 (1): 65-53. [Persian]
43. Masud N, Alenezi S, Alsayari O, Alghaith D, Alshehri R, Albarrak D, Al-Nasser S, editors. Social accountability in Medical Education: students' perspective. Frontiers in Education; 2022; 7: 868245. [DOI:10.3389/feduc.2022.868245]
44. Tahernezhad K, Javidan F. [Advanced assessment of medical students clinical performance: challenges methods and approaches]. Strides in development of medical education 2008; 5 (1): 58-70. [Persian]
45. Yamani N, Fakhari M. [Social accountability of medical education curriculum: Barriers and implications]. Iranian Journal of Medical Education 2014; 13 (12): 1082-98. [Persian] [DOI:10.4103/2277-9531.127572]
46. Dash NR, Taha MH, Shorbagi S, Abdalla ME. Evaluation of the integration of social accountability values into medical education using a problem-based learning curriculum. BMC Med Educ 2022; 22 (1): 181. [DOI:10.1186/s12909-022-03245-6]
47. Pourabbas A, Amini A, Asghari Jafarabadi M. [The status of accountable education in clinical education departments of Tabriz University of Medical Sciences]. Research in Medical Education 2020; 12 (2): 71-82. [Persian] [DOI:10.29252/rme.12.2.71]
48. Seyednoori T, Khorsandi Taskoh A, Jamehbozorg Z, Yadegarzadeh G, Abdollahi H. [Designing and Validating an Educational Model based on Accountable Midwifery]. Research in Medical Education 2022; 14 (3): 71-85. [Persian] [DOI:10.52547/rme.14.3.71]
49. Karimi M, Mirzaei M, Rahim Z. [Educational needs of family physicians in Yazd province]. The Journal of Medical Education and Development 2012; 6 (1): 39-46. [Persian]
50. Yamani N, Omid A, Najimi A, Shahidi S, Aghdak P, Heydary Sharif Abad S, Moazam E. [Common and Important Signs, Symptoms and Diseases that a General Practitioner Should Know: One Step toward Socially Accountable Education]. Iranian Journal of Medical Education 2017; 17: 1-14. [Persian]
51. Lee ST, Yang EB. Factors affecting social accountability of medical schools in the Korean context: exploratory factor and multiple regression analyses. Med Educ Online 2022; 27 (1): 2054049. [DOI:10.1080/10872981.2022.2054049]
52. Masud N, Alenezi S, Alsayari O, Alghaith D, Alshehri R, Albarrak D, Al-Nasser S. Social accountability in Medical Education: students' perspective. Frontiers in Education 2022; 7: 868245. [DOI:10.3389/feduc.2022.868245]
53. Mehrmohammadi M. [Curriculum: Views, approaches and perspectives]. Mashhad: Behnashr; 2014. [Persian]
54. Tyler RW. Basic principles of curriculum and instruction. Chicago: University of Chicago press; 2013. [DOI:10.7208/chicago/9780226086644.001.0001]
55. Hedayati A, Maleki H, Saadipour E. [Contemplation on Competency-based Curriculum in Medical Education]. Iranian Journal of medical education 2016; 16: 94-103. [Persian]
56. Streubert HJ, Carpenter DR. Qualitative research in nursing: Advancing the humanistic imperative. 5th ed.Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2010.
57. Lawshe CH. A quantitative approach to content validity. Personnel psychology 1975; 28 (4): 563-75. [DOI:10.1111/j.1744-6570.1975.tb01393.x]
58. Lameei A. [Clinical Education: Beyond Current Approaches. Studies in Medical Sciences] Studies in Medical Sciences 2006; 17 (1): 9-15. [Persian]
59. LCME. Functions and structure of a medical school: standards for accreditation of medical education programs leading to the MD degree. Association of American Medical Colleges: Liaison Committee on Medical Education; 2017.
60. Goodfellow PB, Claydon P. Students sitting medical finals-ready to be house officers? J R Soc Med 2001; 94 (10): 516-20. [DOI:10.1177/014107680109401007]
61. Burch VC, Nash RC, Zabow T, Gibbs T, Aubin L, Jacobs B, Hift RJ. A structured assessment of newly qualified medical graduates. Med Educ 2005; 39 (7): 723-31. [DOI:10.1111/j.1365-2929.2005.02192.x]
62. Moercke AM, Eika B. What are the clinical skills levels of newly graduated physicians? Self-assessment study of an intended curriculum identified by a Delphi process. Med Educ 2002; 36 (5): 472-8. [DOI:10.1046/j.1365-2923.2002.01208.x]
63. Ahmed YA, Alneel S. Analyzing the Curriculum of the Faculty of Medicine, University of Gezira using Harden's 10 questions framework. J Adv Med Educ Prof 2017; 5 (2): 60-6.
64. Wilson J. Bridging the theory practice gap. Aust Nurs J 2008; 16 (4): 25.
65. Sharif F, Masoumi S. A qualitative study of nursing student experiences of clinical practice. BMC Nurs 2005; 4:6. [DOI:10.1186/1472-6955-4-6]
66. Harden RM, Sowden S, Dunn WR. Educational strategies in curriculum development: the SPICES model. Med Educ 1984; 18 (4): 284-97. [DOI:10.1111/j.1365-2923.1984.tb01024.x]
67. Kuhpayehzadeh J, Hafezi Moghadam P, Danesh H, Imanizadeh Z, Daryazadeh S.[Assessment of clinical performance and factors affecting it in medical interns by mini-CEX test at Hazart-e-Rasool Akram hospital, Tehran, 2011]. Razi Journal of Medical Sciences 2014; 20 (116): 18-26. [Persian]
68. Shumway JM, Harden RM. AMEE Guide No. 25: The assessment of learning outcomes for the competent and reflective physician. Med Teach 2003; 25 (6): 569-84. [DOI:10.1080/0142159032000151907]
ارسال پیام به نویسنده مسئول


XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Dehghani G, Adib Y, Alizadeh M, Termeh Zonouzy V, Pourabbas A. Design and Validation of Clinical Education Curriculum Pattern Based on Social Accountability for General Medicine Course: A Mixed Method Study. RME 2023; 15 (4) :72-85
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1371-fa.html

دهقانی غلامعلی، ادیب یوسف، علیزاده مهستی، ترمه زنوزی وحیده، پورعباس احمد. طراحی و اعتبارسنجی الگوی برنامه درسی آموزش بالینی مبتنی بر پاسخ‌گویی اجتماعی برای دوره پزشکی عمومی: یک مطالعه ترکیبی. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1402; 15 (4) :72-85

URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1371-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 15، شماره 4 - ( 1402 ) برگشت به فهرست نسخه ها
پژوهش در آموزش علوم پزشکی Research in Medical Education