دوره 14، شماره 4 - ( 1401 )
جلد 14 شماره 4 صفحات 65-58 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Jalili E, Niazi S, khanlarzade E, Salimi R. Comparison of Two Methods of Face-To-Face Training and Virtual Training in Learning Advanced Cardiopulmonary Resuscitation Concepts among Emergency Department Interns. Res Med Edu 2023; 14 (4) :58-65
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1254-fa.html
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1254-fa.html
جلیلی ابراهیم، نیازی شادی، خانلرزاده الهام، سلیمی رسول. مقایسه دو روش آموزش حضوری و غیرحضوری در یادگیری مفاهیم احیای قلبی ریوی پیشرفته در بین کارورزان بخش اورژانس. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1401; 14 (4) :58-65
گروه آموزشی طب اورژانس، بیمارستان بعثت، دانشگاه علوم پزشکی همدان، همدان، ایران ، rasoulsl@yahoo.com
متن کامل [PDF 395 kb]
(695 دریافت)
| چکیده (HTML) (2015 مشاهده)
متن کامل: (751 مشاهده)
مقدمه
رشد روز افزون دانش پزشکی همراه با نظریهها و رویکردهای متعدد یاددهی و یادگیری، مسئولیتهای جدیدی برای مدیران، مدرسان و دانشجویان در نظام آموزش عالی ایجاد نموده است که یکی از محورهای اصلی آن انتخاب مناسبترین روش یاددهی و یادگیری است (۱). در روشهای آموزش سنتی به فراگیر فرصت تفکر، که امری ضروری در یادگیری است، داده نمیشود (۲). در شیوههای تدریس سنتی، از جمله سخنرانی، مدرسان بدون اطمینان از این که فراگیر مطلبی را فهمیده باشد؛ به تدریس خود ادامه میدهند و ممکن است یکسری مجهولات برای او باقی بماند (۳). فرایند آموزش سنتی جوابگوی نیازهای عصر حاضر نیست؛ لذا سالهاست که این شیوه آموزشی مورد بازبینی قرار گرفته است. بسیاری از محققین معتقدند در صورت رفع معایب آن، این روش میتواند در کنار سایر روشهای نوین، موجب یادگیری عمیق و فعال شود (۴). امروزه از یکسو استفاده از اینترنت در جهان افزایش یافته است. طبق آمار جهانی، از ۸۲ میلیون جمعیت ایران در سال ۲۰۱۹، بیش از ۶۲ میلیون نفر کاربر اینترنت میباشند (۵). از طرف دیگر دانشجویان متعلق به دو نسل تکنولوژی و اینترنت هستند که روشهای آموزشی متفاوتی را نسبت به نسلهای گذشته میپسندند. نسل هزاره سوم یا (Y) متولدین ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۰ میلادی و نسل اینترنت یا (Z) متولدین ۲۰۰۰ میلادی به بعد، به آموزش از طریق شیوههای سنتی علاقه کمتری دارند. لذا برای آموزش آنها نیاز به تغییر روشهای آموزش سنتی به روشهایی است که بتواند در این دانشجویان، علاقه و انگیزه ایجاد کند (۶،۷). ارائه و آموزش دروس در دانشگاهها اغلب به شیوه حضور استاد و دانشجو در کلاس درس انجام میپذیرد. این شیوه توجه خاصی به سرعت فراگیری دانشجو ندارد. معمولاً در کلاس افرادی هستند که سریع مطالب را فرا میگیرند، ولی برخی دانشجویان نیاز به زمان بیشتری برای مرور فراگیری دارند که در سیستم سنتی هر دو گروه متضرر میشوند. این روش بیشتر مبتنیبر به خاطر سپردن مطالب درسی است و در آن کمتر به یادگیری واقعی توجه میشود (۸). با گسترده شدن فناوری اطلاعات و نفوذ وسایل ارتباط جمعی از راه دور به عمق جامعه، ابزارها و روشهای آموزش نیز متحول میشود، بهطوریکه با پیشرفت فناوری، استفاده از ابزارهای جدیدتر برای انتقال دانش مطرح شده است (۹) و با رشد روز افزون فناوری اطلاعات و ارتباطات، روشهای سنتی آموزش پاسخگوی نیازهای آموزشی جوامع نیست (۱۰).
با توجه به گسترش امکانات دستیابی و استفاده بیشتر از شبکه جهانی بهعنوان رسانه پرقدرت جهت تبادل و انتقال اطلاعات و متداول شدن و علاقه روز افزون دانشجویان پزشکی در استفاده از این رسانه به عنوان منبع تأمین اطلاعات و با وجود نتایج مطلوب آموزش از راه دور در کشورهای پیشرفته بالاخص در زمینه قابل تکرار بودن فرایند فرارگیری کاربر در فضای مجازی آموزش بسته به انتخاب و نیاز ایشان، این شکل آموزش را به یکی از پایههای مهم در آموزش پزشکی بدل نموده است (۱۱). احیای قلبی ریوی پیشرفته (ACLS) مجموعه اقداماتی است که در راستای احیای قلبی و ریوی بیماران به کار گرفته میشود. اهمیت و لزوم آموزش این مبحث در دانشجویان پزشکی بهعنوان فرد مسئول جان بیمار واضح و مبرهن است (۱۲). از سوی دیگر مشخص میباشد که برگزاری کارگاه حضوری میتواند بسیار هزینه بر و همراه با صرف وقت جهت مراجعه به مراکز پیشبینی شده جهت آموزش باشد (۱۳).
خدمات آموزشی بهویژه خدماتی که از طریق دانشگاهها و موسسات آموزش عالی ارائه میشود یکی از مهمترین حوزههای خدماتی در جامعه محسوب میشود. گروه طب اورژانس بهعنوان متولی ارائه آموزش آکادمیک و علمی مفاهیم اورژانس، درصدد است که با عنایت به نتایج حاصل از این طرح در آینده نزدیک، امکان آموزش الکترونیکی بسیاری از اقدامات عملی مهم و نجات بخش اورژانس از جمله احیای قلبی ریوی پیشرفته ACLS را از این طریق، با هماهنگی سیاستگزاران بخش آموزش کشور هم در سطح کارورزی و دستیاری و حتی کلیه پزشکان شاغل در مراکز اورژانس و بیمارستانی را در سطح کشور فراهم آورد. این اقدام، قدمی هر چند کوچک ولی جرقهای جهت ایجاد تغییر و تحول در امر آموزش پزشکی کشور عزیزمان و همگام با سایر کشورهای پیشرفته در آموزش پزشکی و ارائه خدمات حیاتی، بهینه و مناسب و موثر به بیماران در سطح کشور باشد. افزایش تعداد دانشجویان پزشکی و بینالملل آموزش چهره به چهرهی مهارتها را در تمامی بخشها با چالش مواجه ساخته و حرکت به سوی آموزشهای مدرن در آینده نزدیک جهت ارتقای کیفیت آموزشها اجتنابناپذیر به نظر میرسد. لذا بهمنظور بهبود اثربخشی آموزش و پاسخگویی به نیازهای آموزشی خصوصاً در شرایط فعلی همزمان با پاندمی بیماری کووید- ۱۹ این نیاز بیش از پیش احساس میشود. با توجه به مسائل فوق و نیاز به برطرف کردن موانع آموزشی دانشجویان و بهرهگیری از روشهای نوین، این تحقیق با هدف مقایسه تأثیر دو روش آموزش حضوری و غیرحضوری در یادگیری مفاهیم احیای قلبی ریوی پیشرفته در بین کارورزان بخش اورژانس انجام شده است.
روش ها
این مطالعه از نوع مداخلهای (Interventional) و در بین کارورزان رشته پزشکی عمومی در بخش اورژانس بیمارستان بعثت همدان در سال ۱۳۹۹ انجام شد. ابزار گردآوری داده ها، شامل پرسشنامه محققساخته، مشخصات دموگرافیکی و نمره آزمون به تفکیک آموزش حضوری و غیر حضوری و سنجش دانش تئوری و عملی قبل و بعد از آزمون و رضایت آنان از نحوه ارئه مطالب برای دستیابی به اهداف مطالعه بود. برای سنجش دانش تئوری، آزمون چهار گزینهای و برای سنجش مهارت عملی، از مشاهده مستقیم براساس نتایج آزمون عملی کارورزان براساس چک لیست استاندارد آزمون OSCE استفاده گردید. سوالات مربوط به نگرش نیز در پرسشنامه گنجانده شد. نمونهها در این مطالعه به روش در دسترس و متوالی از بین کارورزان واجد شرایط انتخاب شدند.
حجم نمونه با استفاده از نرم افزار G POWER ویرایش 1/3 و با در نظر گرفتن خطای 5 درصد توان 80 درصد و اندازه اثر 65/0 محاسبه و 30 نفر در هر گروه در کل 60 نفر در نظر گرفته شد.
در این مطالعه ۶۰ نفر از کارورزان معرفی شده برای طی دوره در بخش اورژانس در سال 99 طی دو دوره سه ماهه انتخاب شدند. پژوهشگران با همکاری کارشناسان آموزشی وIT و گروه آموزشی طب اورژانس، اقدام به تدوین طرح درس و سپس طراحی سناریو و تهیه پکیج آموزش مجازی و فیلم آموزشی (MP4) با استفاده از نرم افزار COREL (با محتوای یکسان آموزشی) نمودند. تدوین طرح درس به دو روش آموزش حضوری و فیلم آموزشی با موضوع مفاهیم احیای پیشرفته قلبی و ریوی بیماران براساس کتاب انجمن قلب آمریکا بخش احیای قلبی ریوی پیشرفته انجام گرفت. پس از تأیید محتوای تئوری و عملی مطالب و فیلم آموزشی توسط اساتید گروه طب اورژانس، آزمون کتبی پیش آزمون کارورزان در بدو ورود به بخش اورژانس برگزار شد. سپس در طی دو دوره سه ماهه برای ۳۰ نفر بهعنوان گروه اول بهصورت آموزش حضوری با برگزاری کلاس درس و کارگاه عملی و برای ۳۰ نفر گروه دوم بهصورت آموزش غیر حضوری با تهیه پکیج فیلم آموزش مجازی مباحث تئوری و عملی اصول احیای قلبی ریوی پیشرفته (مولتی مدیا mp4) توسط یک نفر عضو هیأت علمی ثابت گروه طب اورژانس ارائه گردید. در شروع و پایان هر دوره نیز برای هر دو گروه پیش آزمون و پس آزمون دانش تئوری کتبی و همچنین آزمون عملی بهصورت آسکی بر روی مانکن استاندارد آموزشی در کارگاه مهارتهای بالینی دانشگاه انجام شد و براساس چک لیست از پیش تهیه شده دانش تئوری و عملی کارورزان مورد ارزیابی قرار گرفت. برای اینکه خطای انتخاب و تفاوتهای پایهای دانشجویان دو گروه نیز تا حدی به روشهای آماری کنترل شود اطلاعات مربوط به نمره آزمون پیش کارورزی، معدل دانشجو نیز بررسی تا از یکسان بودن سطح معلومات و مهارت دانشجویان مورد مقایسه اطمینان حاصل شد.
این طرح درکمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی همدان با شماره شناسه IR.UMSHA.REC.1399.503 تایید گردید. همچنین از شرکتکنندگان در مطالعه رضایت کتبی و آگاهانه گرفته شد. عدم شرکت در مطالعه مانع اقدامات آموزشی دانشجویان نشد و در پایان مطالعه و بعد از آن، برای رعایت اخلاق در پژوهش برای گروه ۳۰ نفره مورد مطالعه به صورت آموزش مجازی، کلاس آموزش حضوری نیز ارائه گردید. برای مقایسه دادههای کمی در دو گروه آموزش حضوری و غیرحضوری از آزمون t استیودنت، تعیین همبستگی بین سن و نمره تئوری و آسکی از ضریب همبستگی پیرسون و جهت مقایسه دادههای کیفی از آزمون مجذور کای و تست دقیق فیشر استفاده و از طریق نرمافزار آماری SPSS.ver.20 و نمودارها با 17 Tab Mini تجزیه و تحلیل شدند. مقدار۰۵/۰<P-value از لحاظ آماری معنیدار در نظر گرفته شد.
یافته ها
در بررسی اطلاعات پایه تعداد۶۰ دانشجوی پزشکی در مقطع کارورزان که در دو گروه ۳۰ نفره به تفکیک آموزش حضوری و غیر حضوری مورد بررسی قرار گرفتند. از نظر جنسیت در گروه حضوری (گروه ۱) و غیر حضوری (گروه ۲) به ترتیب ۱۳ نفر (۳/۴۳ درصد) و ۱۰ نفر (۳/۳۳ درصد) پسر و ۱۷ نفر (۷/۵۶ درصد) و ۲۰ نفر (۷/۶۶ درصد) دختر بودند که تفاوت معنیداری از نظر جنس و سن مشاهده نشد. نمودار شماره یک نشان میدهد که بین میانگین سن کارورزان در گروه آموزش حضوری (گروه اول) و غیر حضوری (گروه دوم) به ترتیب ۹۲/۰±۶۷/۲۶ و ۹۳/۰±۶۳/۲۵ سال (۰۰۱/۰P<) تفاوت معنیداری وجود دارد.
به منظور جلوگیری از خطای انتخاب و تفاوت های اطلاعات علمی پایه ای دانشجویان در دو گروه مورد آموزش احیای قلبی ریوی پیشرفته بهصورت حضوری و مجازی، ضریب همبستگی بین اختلاف نمره تئوری و آسکی قبل و بعد از آموزش با معدل و ماه کارورزی دانشجویان تحت آموزش حضوری و غیر حضوری با هم مقایسه شد که همبستگی معنیدار مشاهده نگردید (جدول ۱).
.png)
در بررسی نمرات کسب شده بین کارورزان تحت آموزش حضوری و غیر حضوری از نظر نمره تئوری قبل از آموزش تفاوت معنیدار مشاهده نشد 30/1±90/5 و 14/1±43/6 (۰۹۵/۰P=). در حالیکه بعد از آموزش، میانگین نمره تئوری کارورزان تحت آموزش غیر حضوری بهطور معنیداری بیشتر از کارورزان تحت آموزش حضوری بود 53/1±27/7 و 15/1±17/8 )۰۱۳/۰ p=) (جدول ۲).
.png)
قبل از ارائه آموزش، میانگین نمره OSCE کارورزان تحت آموزش غیرحضوری بهطور معنیداری بیشتر از کارورزان آموزش حضوری بود 3922/2±27/9 و 39/1±95/12 )۰۰۱/۰(P<. اما بعد از ارائه آموزش از نظر میانگین نمره مهارتهای عملیOSCE در بین کارورزان تحت آموزش حضوری و غیرحضوری، تفاوت معنیدار مشاهده نگردید 39/1±95/12 و 94/0±65/13)۱۳۶/۰(P= (جدول ۳).
جدول شماره سه توزیع فراوانی اختلاف نمره تئوری و آسکی دانشجویان قبل و بعد از آموزش حضوری و غیر حضوری بر حسب جنسیت دانشجویان را نشان می دهد.
.png)
نتایج نشان داد که میزان رضایتمندی در نحوه آموزش بین کارورزان در آموزش حضوری و غیر حضوری با استفاده از چک لیست رضایتسنجی آموزشی دانشگاه تفاوت معنی دار وجود ندارد (۵۵۲/۰=P) (جدول 4).
.png)
بحث و نتیجه گیری
در مطالعه حاضر، میانگین نمره تئوری کارورزان تحت آموزش غیر حضوری بهطور معنیداری بیشتر از کارورزان تحت آموزش حضوری بود، اما از نظر میانگین نمره آزمون OSCE تفاوت معنیدار مشاهده نشد. همچنین سطح علمی و اطلاعات اولیه کارورزان مورد مطالعه در هر دو گروه یکسان بود، به طوری که نمره تئوری و آسکی دانشجویان با سن، جنس، معدل تحصیلی و ماه اینترنی ارتباط آماری معنیدار مشاهده نشد. از نظر رضایت دانشجویان، در هر دو گروه آموزش حضوری و مجازی اکثر دانشجویان از شیوه آموزش رضایت کامل یا نسبی داشتند و بین دانشجویان تحت آموزش حضوری و غیر حضوری از نظر رضایتمندی تفاوت معنیدار وجود نداشت.
در مطالعه انجام شده توسط Makransky و همکاران، در زمینه شبیهسازی مجازی محیط آموزشی در مشاوره ژنتیک پزشکی، نمره دانش، نگرش و خودکارآمدی دانشجویان نسبت به پیش آزمون به طور معنیداری افزایش یافت (۱۲) که همسو با مطالعه حاضر نیز نمره OSCE دانشجویان تحت آموزش مجازی و غیر حضوری نسبت به پیش آزمون به طور معنیداری افزایش نشان می دهد.
در مطالعه صبوری و همکاران در خصوص تأثیر روش آموزش حضوری و مجازی بر نمره دانشجویان داروسازی، میانگین نمره آزمون پایانی دانشجویان تحت آموزش مجازی با سامانه نوید، بهطور معنیداری بیشتر از دانشجویان گروه آموزش حضوری با سخنرانی بود. همچنین بین نمره دانشجویان پسر و دختر تفاوت معنیدار مشاهده نشد. اکثر دانشجویان تمایل به استفاده از روش آموزش مجازی در درس کارآموزی داروخانه داشتند (۱۳) که همسو با مطالعه حاضر می باشد. به طوری که میانگین نمره تئوری کارورزان تحت آموزش مجازی بهطور معنیداری بیشتر از روش آموزش حضوری بود و بین دانشجویان دختر و پسر از نظر نمره تئوری و آسکی در دو گروه حضوری و غیر حضوری تفاوت معنیدار مشاهده نشد.
نتایج مطالعه فرهمند و همکاران بر روی دو گروه 60 نفره از دانشجویان کارورز رشته پزشکی دانشگاه تهران نشان داد که آموزش غیر حضوری نسبت به آموزش سنتی حضوری اثربخشی بیشتری دارد (۱۴). در مطالعه حاضر در دانش تئوری آموزش مجازی اثر بخشی بیشتری نسبت به آموزش حضوری داشت که این یافته با نتایج فرهمند همخوانی دارد. در پژوهش انجام شده توسط شورچه و همکاران در همدان در سال 1398 با عنوان در مقایسه تأثیر شیوه آموزش حضوری و استاد محوری با آموزش مجازی در میزان یادگیری درس تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی دانشجویان، میانگین نمرات آزمون در روش حضوری بالاتر از روش مجازی بود (۱۱). نتایج مطالعه هاشمی پرست و همکاران در سال 1395 تحت عنوان مقایسه‌ی تأثیر دو شیوه آموزش الکترونیک و سخنرانی بر میزان آگاهی کارکنان اداری بخش‌های بالینی بیمارستان‌های منتخب دانشگاه علوم پزشکی تهران در زمینه کنترل عفونت‌های بیمارستانی، نشان داد که پس از مداخله میانگین نمره آگاهی فراگیران در گروه سخنرانی بیشتر از روش الکترونیک است (۱۵) که با مطالعه حاضر مطابقت ندارد. در مطالعه نیمه تجربی انجام شده توسط زراعتی و همکاران در مقایسه تأثیر دو شیوه آموزش سخنرانی و مبتنیبر شبکه بر ارتقای عملکرد تحصیلی دانشجویان؛ دانشگاه علوم پزشکی مازندران، در مقطع کارشناسی و کاردانی و دروس اصول اپیدمیولوژی، اپیدمیولوژی بیماری‌های شایع، بهداشت مادر و کودک و بهداشت باروری، نتایج مطالعه نشان داد که میانگین نمرات دانشجویان در آزمون حضوری و مجازی تفاوت معنیداری ندارد (۱۶). در صورتی که در مطالعه حاضر آموزش مباحث تئوری با توجه به ماهیت دروس ارائه شده به صورت مجازی، و غیر حضوری تأثیر بیشتری از آموزش حضوری در انتقال مفاهیم علمی داشت.
نتایج مطالعه حسینی کسنویه و همکاران با موضوع مقایسه برنامه آموزشی حضوری و غیرحضوری در بهبود مهارت نحوه انتقال خبر بد توسط دستیاران طب اورژانس نشان داد که بین میانگین نمره نحوه نگرش در گروههای مطالعه بعد از مداخله نسبت به قبل آن تفاوت معنیداریوجود ندارد ولی در مقایسه نمره عملکرد بعد آموزش نسبت به قبل در هر دو روش آموزش اختلاف معنیداری مشاهده شد (۱۷) که این نتایج با یافته های مطالعه حاضر مغایرت دارد ولی در توانمندی عملی همسو است.
نتایج مطالعه رستگار فرج زاده تحت عنوان مقایسه اثربخشی آموزش حضوری و مجازی مهارتهای پایه شناختی در مراکز مراقبت روزانه توانبخشی ذهنی در دوره پاندمی کووید- 19 نشان داد که آموزش حضوری در مقایسه با آموزش مجازی و تلفیق این دو، در بهبود توانایی‌های شناختی مربیان و خانواده مرتبط با مهارتهای پایه کودکان مؤثرتر است (۱۸) که نتایج این مطالعه با یافته مطالعه حاضر همراستا است. بطوریکه در افزایش توانمندی دانش تئوری اثربخشی بیشتر و در بخش دانش عملی یکسان بود.
از مطالعه حاضر می توان نتیجه گرفت که هر دو روش آموزش حضوری و غیر حضوری در یادگیری مفاهیم احیای قلبی ریوی پیشرفته در کارورزان بخش اورژانس موثرند. اثربخشی آموزش غیرحضوری در یادگیری دانش تئوری بیشتر از مهارت عملی است و روش آموزش مجازی میتواند جایگزین مناسبی برای آموزش و توانمندی فراگیران در مبحت احیای قلبی ریوی پیشرفته باشد. با توجه به گستردگی و تنوع مباحث آموزشی در مقاطع و گروههای مختلف دانشجویان پزشکی پیشنهاد می گردد مطالعات پژوهشی اختصاصی به تفکیک موضوع آموزش و عناوین طرح درس صورت گیرد تا بیشترین اثر بخشی در قالب آموزش حضوری و یا غیر حضوری مشخص و تعیین گردد.
قدردانی
نویسندگان مراتب تقدیر و تشکر خود را از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه و واحد توسعه و تحقیقات بیمارستان بعثت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی همدان جهت پشتیبانی و همکاری در طول دوره مطالعه اعلام می دارند.
رشد روز افزون دانش پزشکی همراه با نظریهها و رویکردهای متعدد یاددهی و یادگیری، مسئولیتهای جدیدی برای مدیران، مدرسان و دانشجویان در نظام آموزش عالی ایجاد نموده است که یکی از محورهای اصلی آن انتخاب مناسبترین روش یاددهی و یادگیری است (۱). در روشهای آموزش سنتی به فراگیر فرصت تفکر، که امری ضروری در یادگیری است، داده نمیشود (۲). در شیوههای تدریس سنتی، از جمله سخنرانی، مدرسان بدون اطمینان از این که فراگیر مطلبی را فهمیده باشد؛ به تدریس خود ادامه میدهند و ممکن است یکسری مجهولات برای او باقی بماند (۳). فرایند آموزش سنتی جوابگوی نیازهای عصر حاضر نیست؛ لذا سالهاست که این شیوه آموزشی مورد بازبینی قرار گرفته است. بسیاری از محققین معتقدند در صورت رفع معایب آن، این روش میتواند در کنار سایر روشهای نوین، موجب یادگیری عمیق و فعال شود (۴). امروزه از یکسو استفاده از اینترنت در جهان افزایش یافته است. طبق آمار جهانی، از ۸۲ میلیون جمعیت ایران در سال ۲۰۱۹، بیش از ۶۲ میلیون نفر کاربر اینترنت میباشند (۵). از طرف دیگر دانشجویان متعلق به دو نسل تکنولوژی و اینترنت هستند که روشهای آموزشی متفاوتی را نسبت به نسلهای گذشته میپسندند. نسل هزاره سوم یا (Y) متولدین ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۰ میلادی و نسل اینترنت یا (Z) متولدین ۲۰۰۰ میلادی به بعد، به آموزش از طریق شیوههای سنتی علاقه کمتری دارند. لذا برای آموزش آنها نیاز به تغییر روشهای آموزش سنتی به روشهایی است که بتواند در این دانشجویان، علاقه و انگیزه ایجاد کند (۶،۷). ارائه و آموزش دروس در دانشگاهها اغلب به شیوه حضور استاد و دانشجو در کلاس درس انجام میپذیرد. این شیوه توجه خاصی به سرعت فراگیری دانشجو ندارد. معمولاً در کلاس افرادی هستند که سریع مطالب را فرا میگیرند، ولی برخی دانشجویان نیاز به زمان بیشتری برای مرور فراگیری دارند که در سیستم سنتی هر دو گروه متضرر میشوند. این روش بیشتر مبتنیبر به خاطر سپردن مطالب درسی است و در آن کمتر به یادگیری واقعی توجه میشود (۸). با گسترده شدن فناوری اطلاعات و نفوذ وسایل ارتباط جمعی از راه دور به عمق جامعه، ابزارها و روشهای آموزش نیز متحول میشود، بهطوریکه با پیشرفت فناوری، استفاده از ابزارهای جدیدتر برای انتقال دانش مطرح شده است (۹) و با رشد روز افزون فناوری اطلاعات و ارتباطات، روشهای سنتی آموزش پاسخگوی نیازهای آموزشی جوامع نیست (۱۰).
با توجه به گسترش امکانات دستیابی و استفاده بیشتر از شبکه جهانی بهعنوان رسانه پرقدرت جهت تبادل و انتقال اطلاعات و متداول شدن و علاقه روز افزون دانشجویان پزشکی در استفاده از این رسانه به عنوان منبع تأمین اطلاعات و با وجود نتایج مطلوب آموزش از راه دور در کشورهای پیشرفته بالاخص در زمینه قابل تکرار بودن فرایند فرارگیری کاربر در فضای مجازی آموزش بسته به انتخاب و نیاز ایشان، این شکل آموزش را به یکی از پایههای مهم در آموزش پزشکی بدل نموده است (۱۱). احیای قلبی ریوی پیشرفته (ACLS) مجموعه اقداماتی است که در راستای احیای قلبی و ریوی بیماران به کار گرفته میشود. اهمیت و لزوم آموزش این مبحث در دانشجویان پزشکی بهعنوان فرد مسئول جان بیمار واضح و مبرهن است (۱۲). از سوی دیگر مشخص میباشد که برگزاری کارگاه حضوری میتواند بسیار هزینه بر و همراه با صرف وقت جهت مراجعه به مراکز پیشبینی شده جهت آموزش باشد (۱۳).
خدمات آموزشی بهویژه خدماتی که از طریق دانشگاهها و موسسات آموزش عالی ارائه میشود یکی از مهمترین حوزههای خدماتی در جامعه محسوب میشود. گروه طب اورژانس بهعنوان متولی ارائه آموزش آکادمیک و علمی مفاهیم اورژانس، درصدد است که با عنایت به نتایج حاصل از این طرح در آینده نزدیک، امکان آموزش الکترونیکی بسیاری از اقدامات عملی مهم و نجات بخش اورژانس از جمله احیای قلبی ریوی پیشرفته ACLS را از این طریق، با هماهنگی سیاستگزاران بخش آموزش کشور هم در سطح کارورزی و دستیاری و حتی کلیه پزشکان شاغل در مراکز اورژانس و بیمارستانی را در سطح کشور فراهم آورد. این اقدام، قدمی هر چند کوچک ولی جرقهای جهت ایجاد تغییر و تحول در امر آموزش پزشکی کشور عزیزمان و همگام با سایر کشورهای پیشرفته در آموزش پزشکی و ارائه خدمات حیاتی، بهینه و مناسب و موثر به بیماران در سطح کشور باشد. افزایش تعداد دانشجویان پزشکی و بینالملل آموزش چهره به چهرهی مهارتها را در تمامی بخشها با چالش مواجه ساخته و حرکت به سوی آموزشهای مدرن در آینده نزدیک جهت ارتقای کیفیت آموزشها اجتنابناپذیر به نظر میرسد. لذا بهمنظور بهبود اثربخشی آموزش و پاسخگویی به نیازهای آموزشی خصوصاً در شرایط فعلی همزمان با پاندمی بیماری کووید- ۱۹ این نیاز بیش از پیش احساس میشود. با توجه به مسائل فوق و نیاز به برطرف کردن موانع آموزشی دانشجویان و بهرهگیری از روشهای نوین، این تحقیق با هدف مقایسه تأثیر دو روش آموزش حضوری و غیرحضوری در یادگیری مفاهیم احیای قلبی ریوی پیشرفته در بین کارورزان بخش اورژانس انجام شده است.
روش ها
این مطالعه از نوع مداخلهای (Interventional) و در بین کارورزان رشته پزشکی عمومی در بخش اورژانس بیمارستان بعثت همدان در سال ۱۳۹۹ انجام شد. ابزار گردآوری داده ها، شامل پرسشنامه محققساخته، مشخصات دموگرافیکی و نمره آزمون به تفکیک آموزش حضوری و غیر حضوری و سنجش دانش تئوری و عملی قبل و بعد از آزمون و رضایت آنان از نحوه ارئه مطالب برای دستیابی به اهداف مطالعه بود. برای سنجش دانش تئوری، آزمون چهار گزینهای و برای سنجش مهارت عملی، از مشاهده مستقیم براساس نتایج آزمون عملی کارورزان براساس چک لیست استاندارد آزمون OSCE استفاده گردید. سوالات مربوط به نگرش نیز در پرسشنامه گنجانده شد. نمونهها در این مطالعه به روش در دسترس و متوالی از بین کارورزان واجد شرایط انتخاب شدند.
حجم نمونه با استفاده از نرم افزار G POWER ویرایش 1/3 و با در نظر گرفتن خطای 5 درصد توان 80 درصد و اندازه اثر 65/0 محاسبه و 30 نفر در هر گروه در کل 60 نفر در نظر گرفته شد.
در این مطالعه ۶۰ نفر از کارورزان معرفی شده برای طی دوره در بخش اورژانس در سال 99 طی دو دوره سه ماهه انتخاب شدند. پژوهشگران با همکاری کارشناسان آموزشی وIT و گروه آموزشی طب اورژانس، اقدام به تدوین طرح درس و سپس طراحی سناریو و تهیه پکیج آموزش مجازی و فیلم آموزشی (MP4) با استفاده از نرم افزار COREL (با محتوای یکسان آموزشی) نمودند. تدوین طرح درس به دو روش آموزش حضوری و فیلم آموزشی با موضوع مفاهیم احیای پیشرفته قلبی و ریوی بیماران براساس کتاب انجمن قلب آمریکا بخش احیای قلبی ریوی پیشرفته انجام گرفت. پس از تأیید محتوای تئوری و عملی مطالب و فیلم آموزشی توسط اساتید گروه طب اورژانس، آزمون کتبی پیش آزمون کارورزان در بدو ورود به بخش اورژانس برگزار شد. سپس در طی دو دوره سه ماهه برای ۳۰ نفر بهعنوان گروه اول بهصورت آموزش حضوری با برگزاری کلاس درس و کارگاه عملی و برای ۳۰ نفر گروه دوم بهصورت آموزش غیر حضوری با تهیه پکیج فیلم آموزش مجازی مباحث تئوری و عملی اصول احیای قلبی ریوی پیشرفته (مولتی مدیا mp4) توسط یک نفر عضو هیأت علمی ثابت گروه طب اورژانس ارائه گردید. در شروع و پایان هر دوره نیز برای هر دو گروه پیش آزمون و پس آزمون دانش تئوری کتبی و همچنین آزمون عملی بهصورت آسکی بر روی مانکن استاندارد آموزشی در کارگاه مهارتهای بالینی دانشگاه انجام شد و براساس چک لیست از پیش تهیه شده دانش تئوری و عملی کارورزان مورد ارزیابی قرار گرفت. برای اینکه خطای انتخاب و تفاوتهای پایهای دانشجویان دو گروه نیز تا حدی به روشهای آماری کنترل شود اطلاعات مربوط به نمره آزمون پیش کارورزی، معدل دانشجو نیز بررسی تا از یکسان بودن سطح معلومات و مهارت دانشجویان مورد مقایسه اطمینان حاصل شد.
این طرح درکمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی همدان با شماره شناسه IR.UMSHA.REC.1399.503 تایید گردید. همچنین از شرکتکنندگان در مطالعه رضایت کتبی و آگاهانه گرفته شد. عدم شرکت در مطالعه مانع اقدامات آموزشی دانشجویان نشد و در پایان مطالعه و بعد از آن، برای رعایت اخلاق در پژوهش برای گروه ۳۰ نفره مورد مطالعه به صورت آموزش مجازی، کلاس آموزش حضوری نیز ارائه گردید. برای مقایسه دادههای کمی در دو گروه آموزش حضوری و غیرحضوری از آزمون t استیودنت، تعیین همبستگی بین سن و نمره تئوری و آسکی از ضریب همبستگی پیرسون و جهت مقایسه دادههای کیفی از آزمون مجذور کای و تست دقیق فیشر استفاده و از طریق نرمافزار آماری SPSS.ver.20 و نمودارها با 17 Tab Mini تجزیه و تحلیل شدند. مقدار۰۵/۰<P-value از لحاظ آماری معنیدار در نظر گرفته شد.
یافته ها
در بررسی اطلاعات پایه تعداد۶۰ دانشجوی پزشکی در مقطع کارورزان که در دو گروه ۳۰ نفره به تفکیک آموزش حضوری و غیر حضوری مورد بررسی قرار گرفتند. از نظر جنسیت در گروه حضوری (گروه ۱) و غیر حضوری (گروه ۲) به ترتیب ۱۳ نفر (۳/۴۳ درصد) و ۱۰ نفر (۳/۳۳ درصد) پسر و ۱۷ نفر (۷/۵۶ درصد) و ۲۰ نفر (۷/۶۶ درصد) دختر بودند که تفاوت معنیداری از نظر جنس و سن مشاهده نشد. نمودار شماره یک نشان میدهد که بین میانگین سن کارورزان در گروه آموزش حضوری (گروه اول) و غیر حضوری (گروه دوم) به ترتیب ۹۲/۰±۶۷/۲۶ و ۹۳/۰±۶۳/۲۵ سال (۰۰۱/۰P<) تفاوت معنیداری وجود دارد.
به منظور جلوگیری از خطای انتخاب و تفاوت های اطلاعات علمی پایه ای دانشجویان در دو گروه مورد آموزش احیای قلبی ریوی پیشرفته بهصورت حضوری و مجازی، ضریب همبستگی بین اختلاف نمره تئوری و آسکی قبل و بعد از آموزش با معدل و ماه کارورزی دانشجویان تحت آموزش حضوری و غیر حضوری با هم مقایسه شد که همبستگی معنیدار مشاهده نگردید (جدول ۱).
در بررسی نمرات کسب شده بین کارورزان تحت آموزش حضوری و غیر حضوری از نظر نمره تئوری قبل از آموزش تفاوت معنیدار مشاهده نشد 30/1±90/5 و 14/1±43/6 (۰۹۵/۰P=). در حالیکه بعد از آموزش، میانگین نمره تئوری کارورزان تحت آموزش غیر حضوری بهطور معنیداری بیشتر از کارورزان تحت آموزش حضوری بود 53/1±27/7 و 15/1±17/8 )۰۱۳/۰ p=) (جدول ۲).
قبل از ارائه آموزش، میانگین نمره OSCE کارورزان تحت آموزش غیرحضوری بهطور معنیداری بیشتر از کارورزان آموزش حضوری بود 3922/2±27/9 و 39/1±95/12 )۰۰۱/۰(P<. اما بعد از ارائه آموزش از نظر میانگین نمره مهارتهای عملیOSCE در بین کارورزان تحت آموزش حضوری و غیرحضوری، تفاوت معنیدار مشاهده نگردید 39/1±95/12 و 94/0±65/13)۱۳۶/۰(P= (جدول ۳).
جدول شماره سه توزیع فراوانی اختلاف نمره تئوری و آسکی دانشجویان قبل و بعد از آموزش حضوری و غیر حضوری بر حسب جنسیت دانشجویان را نشان می دهد.
نتایج نشان داد که میزان رضایتمندی در نحوه آموزش بین کارورزان در آموزش حضوری و غیر حضوری با استفاده از چک لیست رضایتسنجی آموزشی دانشگاه تفاوت معنی دار وجود ندارد (۵۵۲/۰=P) (جدول 4).
بحث و نتیجه گیری
در مطالعه حاضر، میانگین نمره تئوری کارورزان تحت آموزش غیر حضوری بهطور معنیداری بیشتر از کارورزان تحت آموزش حضوری بود، اما از نظر میانگین نمره آزمون OSCE تفاوت معنیدار مشاهده نشد. همچنین سطح علمی و اطلاعات اولیه کارورزان مورد مطالعه در هر دو گروه یکسان بود، به طوری که نمره تئوری و آسکی دانشجویان با سن، جنس، معدل تحصیلی و ماه اینترنی ارتباط آماری معنیدار مشاهده نشد. از نظر رضایت دانشجویان، در هر دو گروه آموزش حضوری و مجازی اکثر دانشجویان از شیوه آموزش رضایت کامل یا نسبی داشتند و بین دانشجویان تحت آموزش حضوری و غیر حضوری از نظر رضایتمندی تفاوت معنیدار وجود نداشت.
در مطالعه انجام شده توسط Makransky و همکاران، در زمینه شبیهسازی مجازی محیط آموزشی در مشاوره ژنتیک پزشکی، نمره دانش، نگرش و خودکارآمدی دانشجویان نسبت به پیش آزمون به طور معنیداری افزایش یافت (۱۲) که همسو با مطالعه حاضر نیز نمره OSCE دانشجویان تحت آموزش مجازی و غیر حضوری نسبت به پیش آزمون به طور معنیداری افزایش نشان می دهد.
در مطالعه صبوری و همکاران در خصوص تأثیر روش آموزش حضوری و مجازی بر نمره دانشجویان داروسازی، میانگین نمره آزمون پایانی دانشجویان تحت آموزش مجازی با سامانه نوید، بهطور معنیداری بیشتر از دانشجویان گروه آموزش حضوری با سخنرانی بود. همچنین بین نمره دانشجویان پسر و دختر تفاوت معنیدار مشاهده نشد. اکثر دانشجویان تمایل به استفاده از روش آموزش مجازی در درس کارآموزی داروخانه داشتند (۱۳) که همسو با مطالعه حاضر می باشد. به طوری که میانگین نمره تئوری کارورزان تحت آموزش مجازی بهطور معنیداری بیشتر از روش آموزش حضوری بود و بین دانشجویان دختر و پسر از نظر نمره تئوری و آسکی در دو گروه حضوری و غیر حضوری تفاوت معنیدار مشاهده نشد.
نتایج مطالعه فرهمند و همکاران بر روی دو گروه 60 نفره از دانشجویان کارورز رشته پزشکی دانشگاه تهران نشان داد که آموزش غیر حضوری نسبت به آموزش سنتی حضوری اثربخشی بیشتری دارد (۱۴). در مطالعه حاضر در دانش تئوری آموزش مجازی اثر بخشی بیشتری نسبت به آموزش حضوری داشت که این یافته با نتایج فرهمند همخوانی دارد. در پژوهش انجام شده توسط شورچه و همکاران در همدان در سال 1398 با عنوان در مقایسه تأثیر شیوه آموزش حضوری و استاد محوری با آموزش مجازی در میزان یادگیری درس تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی دانشجویان، میانگین نمرات آزمون در روش حضوری بالاتر از روش مجازی بود (۱۱). نتایج مطالعه هاشمی پرست و همکاران در سال 1395 تحت عنوان مقایسه‌ی تأثیر دو شیوه آموزش الکترونیک و سخنرانی بر میزان آگاهی کارکنان اداری بخش‌های بالینی بیمارستان‌های منتخب دانشگاه علوم پزشکی تهران در زمینه کنترل عفونت‌های بیمارستانی، نشان داد که پس از مداخله میانگین نمره آگاهی فراگیران در گروه سخنرانی بیشتر از روش الکترونیک است (۱۵) که با مطالعه حاضر مطابقت ندارد. در مطالعه نیمه تجربی انجام شده توسط زراعتی و همکاران در مقایسه تأثیر دو شیوه آموزش سخنرانی و مبتنیبر شبکه بر ارتقای عملکرد تحصیلی دانشجویان؛ دانشگاه علوم پزشکی مازندران، در مقطع کارشناسی و کاردانی و دروس اصول اپیدمیولوژی، اپیدمیولوژی بیماری‌های شایع، بهداشت مادر و کودک و بهداشت باروری، نتایج مطالعه نشان داد که میانگین نمرات دانشجویان در آزمون حضوری و مجازی تفاوت معنیداری ندارد (۱۶). در صورتی که در مطالعه حاضر آموزش مباحث تئوری با توجه به ماهیت دروس ارائه شده به صورت مجازی، و غیر حضوری تأثیر بیشتری از آموزش حضوری در انتقال مفاهیم علمی داشت.
نتایج مطالعه حسینی کسنویه و همکاران با موضوع مقایسه برنامه آموزشی حضوری و غیرحضوری در بهبود مهارت نحوه انتقال خبر بد توسط دستیاران طب اورژانس نشان داد که بین میانگین نمره نحوه نگرش در گروههای مطالعه بعد از مداخله نسبت به قبل آن تفاوت معنیداریوجود ندارد ولی در مقایسه نمره عملکرد بعد آموزش نسبت به قبل در هر دو روش آموزش اختلاف معنیداری مشاهده شد (۱۷) که این نتایج با یافته های مطالعه حاضر مغایرت دارد ولی در توانمندی عملی همسو است.
نتایج مطالعه رستگار فرج زاده تحت عنوان مقایسه اثربخشی آموزش حضوری و مجازی مهارتهای پایه شناختی در مراکز مراقبت روزانه توانبخشی ذهنی در دوره پاندمی کووید- 19 نشان داد که آموزش حضوری در مقایسه با آموزش مجازی و تلفیق این دو، در بهبود توانایی‌های شناختی مربیان و خانواده مرتبط با مهارتهای پایه کودکان مؤثرتر است (۱۸) که نتایج این مطالعه با یافته مطالعه حاضر همراستا است. بطوریکه در افزایش توانمندی دانش تئوری اثربخشی بیشتر و در بخش دانش عملی یکسان بود.
از مطالعه حاضر می توان نتیجه گرفت که هر دو روش آموزش حضوری و غیر حضوری در یادگیری مفاهیم احیای قلبی ریوی پیشرفته در کارورزان بخش اورژانس موثرند. اثربخشی آموزش غیرحضوری در یادگیری دانش تئوری بیشتر از مهارت عملی است و روش آموزش مجازی میتواند جایگزین مناسبی برای آموزش و توانمندی فراگیران در مبحت احیای قلبی ریوی پیشرفته باشد. با توجه به گستردگی و تنوع مباحث آموزشی در مقاطع و گروههای مختلف دانشجویان پزشکی پیشنهاد می گردد مطالعات پژوهشی اختصاصی به تفکیک موضوع آموزش و عناوین طرح درس صورت گیرد تا بیشترین اثر بخشی در قالب آموزش حضوری و یا غیر حضوری مشخص و تعیین گردد.
قدردانی
نویسندگان مراتب تقدیر و تشکر خود را از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه و واحد توسعه و تحقیقات بیمارستان بعثت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی همدان جهت پشتیبانی و همکاری در طول دوره مطالعه اعلام می دارند.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تکنولوژی آموزشی، یادگیری الکترونیکی،آموزش مجازی
فهرست منابع
1. Prince KJAH, Van Mameren H, Hylkema N, Drukker J, Scherpbier AJJA, Van Der Vleuten CPM. Does problems based learning lead todeficiencies in basic science knowledge? An empirical case on anatomy. Medical education 2003; 37(1): 15-21. [DOI:10.1046/j.1365-2923.2003.01402.x]
2. safavi A.[General aspect of teaching methods and techniques]. 8th ed. Tehran: Moaser publication; 2000.[Persian]
3. Olson MH, Hergenhan BR. [An introduction to theories of learning]. Translation by Saif AA. 8th ed. Tehran: Dena publication; 2000.[Persian]
4. Manavifar L, jamshid J. [Advantages and Disadvantages of Blended Teaching Method of Online and Face to Face for Practical Course of Hematology; the Viewpoints of Laboratory Sciences Students in Mashhad University of Medical Sciences in 2011]. Iranian Journal of Medical Education 2012: 12(8): 628.
5. Miniwatts Marketing Group. Internet World Stats; 2019. [cited 2019 sep 8]. available from: https://www.internetworldstats.com/middle.htm#ir
6. Mangold K. Educating a new generation: teaching baby boomer faculty about millennial students. Nurse educator 2007; 32 (1): 21-3. [DOI:10.1097/00006223-200701000-00007]
7. Cilliers EJ. The challenge of teaching generation Z. PEOPLE: International Journal of Social Sciences 2017; 3(1): 188-198. [DOI:10.20319/pijss.2017.31.188198]
8. Nourian A, Nourian A, Ebnahmadi A, Akbarzadeh A, Khoshnevisan MH. Comparison of E-learning and Traditional Classroom Instruction ofDental Public Health for Dental Students of Shahid Beheshti Dental School during 2010-2011. J Dent Sch 2012;30(2):174-183.
9. kuhpayehzadeh J, khoshnevisan MH, Beyranland A.[Comparison of the two Virtual and Traditional teaching methods in learning the course of the "Introduction to Dental equipment and their maintenance" for the students of the PhD General dentistry at Shahid Beheshti University of Medical Sciences]. Razi Journal of Medical Sciences 2016; 23 (143): 63-70.[Persian]
10. Panjehpour M, Ataee N.[Comparison the effectiveness of problem solving method with lecture-based method in the teaching of metabolic biochemistry]. Iranian Journal of Medical Education. 2012; 11 (9): 1318-25. [Persian]
11. Shourcheh B, Heydari M, Moosivand M, Bashirian S, Farahani F, Masoomi M, et al.[Investigate and Compare the Effect of In-person and Teacher-centered Education with Virtual Education in Learning the History of Islamic Culture and Civilization Course of Hamadan Medical Sciences Students]. Pajouhan Sci J 2020; 18 (2): 97-106. [Persian] [DOI:10.52547/psj.18.2.97]
12. Makransky G, Bonde MT, Wulff JSG, Wandall J, Hood M, Creed PA, et al. Simulation based virtual learning environment in medical genetics counseling: an example of bridging the gap between theory and practice in medical education. BMC medical education 2016; 16(1): 1-9. [DOI:10.1186/s12909-016-0620-6]
13. Sabouri S, Alimardanzadeh M.[Exploring the Possible Effect of Virtual Education and face-to-face education methods on the score of Kerman pharmacy students]. Iranian Journal of Medical Education 2020; 20 (0): 35-42. [Persian]
14. Farahmand S, Jalili E, Arbab M, Sedaghat M, Shirazi M, Keshmiri F, et al. Distance learning can be as effective as traditional learning for medical students in the initial assessment of trauma patients. Acta Medica Iranica 2016: 600-4.
15. Hashemiparast MS, Sadeghi R, Ghaneapur M, Azam K, Tol A. [Comparing E-learning and Lecture-Based Education in Control of Nosocomial Infections]. Journal of Payavard Salamat 2016; 10(3): 230-8. [Persian]
16. Zeraati M, Zakipour M, Aghabararian N.[Comparison of Lecture and Network-Based Educational Methods on Improving the Academic Performance of Students Mazandaran University of Medical Sciences]. Educ Strategy Med Sci 2015; 8(4): 215-22. [Persian]
17. Hoseini Kasnavieh M, Rezai M, Amanollahi A, Seyedian S. Comparison of in-person and non- attendance of training programs to improve the skills of transmitting bad news by emergency medical students. J Med Educ Dev 2021; 13 (39) :49-55. [DOI:10.29252/edcj.13.39.52]
18. Rastgar Farajzadeh L, Asghari Jafarabadi M, Alirezaei Hoor M, Broumand Esfangareh N. [Comparison of The Effectiveness of Face -to- Face and Virtual Training of Basic Cognitive Skills in Mental Rehabilitation Day Care Centers during Covid-19 Pandemic Time]. Shefaye Khatam 2021; 10 (1): 12-20. [Persian] [DOI:10.52547/shefa.10.1.12]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
