دوره 7، شماره 4 - ( 1394 )                   جلد 7 شماره 4 صفحات 70-64 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Arash A, hesari Z, Alizadeh S, Broomand N. General practitioners Assessment of Continuing Education Programs in Golestan University of Medical Sciences. Res Med Edu 2015; 7 (4) :64-70
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-223-fa.html
آرش علی، حصاری زهرا، علیزاده سمیه، برومند نگار. ارزیابی پزشکان عمومی از برنامه‌های آموزش مداوم دانشگاه علوم پزشکی گلستان. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1394; 7 (4) :64-70

URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-223-fa.html

ارزیابی پزشکان عمومی از برنامه‌های آموزش مداوم دانشگاه علوم پزشکی گلستان
علی آرش، زهرا حصاری، سمیه علیزاده، نگار برومند*
گروه چشم پزشکی،گروه آموزش پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی گلستان، گرگان، ایران ، Negar.broomand@gmail.com
واژه‌های کلیدی: ارزیابی، برنامه، آموزش مداوم، پزشکان عمومی
متن کامل [PDF 384 kb]   (1780 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (7258 مشاهده)
متن کامل:   (1634 مشاهده)

مقدمه

آموزش مداوم به فعالیت­های پس از فارغ­التحصیلی که به منظور افزایش دانش، مهارت و یا ارتقای شایستگی حرفه­ای طراحی می­شود، اطلاق می­گردد و امروزه به عنوان یک ضرورت در جهان مطرح است. بسیاری از کشورها در جستجوی آموزش‏های مؤثرتر جهت کاستن از هزینه‏های سیستم­های بهداشتی-درمانی و پر کردن شکاف میان علم و عمل هستند.

طـی چنـد دهـــه گذشته آموزش مداوم جامعه پزشکی برای ارتقای سلامت جامعه توسط اکثر کشورها بکار گرفته شده، کشور ما نیز در همـین راسـتا و بـه منـظور ارتقاء مـهارت‏های حرفه‏ای و آگاهی­های علمی و فنی اعضاء جامعه پزشکی و به روز نگاه داشتن اطلاعات پزشکی، قانون بازآموزی راکه توسط مجلس شورای اسلامی در سال 1375 تصویب شد را به اجرا گذاشت  .اکنون، آموزش مداوم توانسته است در سطح منطقه به عنوان یک الگوی بی­همتا جلوه کند با این حال برای ارتقاء کیفیت آن نیاز به تلا­ش­های هدفمند است (1- 3). برای تدوین برنامه­های آموزشی باید نیاز یادگیرندگان را تشخیص داد و برای آموزش دانش و مهار­ت­ها، رو­ش­های مناسب انتخاب کرد سپس سیستم ارزشیابی صحیح برای بهبود کیفیت برنامه­های آموزش مداوم تدوین نمود. تعیین اولویت­های آموزشی مورد نیاز و روش­های مؤثر آموزشی پزشکان عمومی با استفاده از نظرات آنان است (4- 6). شناسایی این نیازها  می­تواند در سطوح مختلف منجر به افزایش و بهبود سطح کیفیت آموزش پزشکی و بهداشت و در نتیجه کارآیی و اثربخشی هرچه   سریع­تر سیستم سلامت شود و این امر بخشی از سیاست دولت برای توسعه آموزش مداوم پزشکی است (7،8). با توجه به اهمیت آموزش مداوم در ارتقای دانش و مهارت­های پزشکان و همچنین به روز نگاه داشتن اطلاعات آن­ها، استفاده از نظرات پزشکان در زمینه­های مختلف اجرای برنامه اعم از محتوای برنامه­ها، کاربردی بودن مطالب ارائه شده و روش ارائه مطالب می­تواند در بهبود کیفیت برگزاری دوره­های آموزشی مذکور مفید باشد (1). از زمان به رسمیت شناخته شدن آموزش مداوم برای جامعه پزشکی (1974) مطالعات زیادی در خصوص این برنامه­ها انجام شده است (9). مطالعه­ای که توسط روتر (Roter) و همکاران در آمریکا، با هدف تاثیر برنامه­ های آموزش مداوم بر روی مهارت­های ارتباطی پزشکان و رضایت بیماران انجام گرفت، نتایج نشان داد که پزشکان شرکت­کننده در این برنامه­ها، رابطه­ای بهتر با بیماران خود برقرار کرده­اند (10).

همانطور که بیان شد ارزیابی برنامه­های برگزارشده گامی موثر درجهت بهبود برنامه­ها می­باشد البته باید در نظر گرفت ارزیابی برنامه­ها باید هردو بعد محتوا و نحوه برگزاری را در بر گیرد. مطالعه چنگیز و همکاران در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نیز نشان داد که بازنگری در شیوه اجرایی برنامه­های مدون دارای اهمیت بیشتری نسبت به بازنگری در محتوای برنامه­ها و عناوین آن بوده است در این مطالعه توصیه بر استفاده بیشتر از شیوه­های فعال یادگیری و مسأله محور شد (4). مطالعات دیگری نیز در این راستا انجام شده است که بر ضرورت تهیه محتوای آموزشی برنامه­ها متناسب با نیاز فراگیران و انتخاب محتوا با مشارکت آنان که می­تواند منجر به افزایش آگاهی، نگرش و عملکرد پزشکان عمومی گردد، تاکید شده است (11-13). مطالعه حاضر با هدف ارزیابی نظرات پزشکان عمومی به عنوان گروه هدف برنامه­های آموزش مداوم درخصوص این برنامه ها در دانشگاه علوم پزشکی گلستان انجام گرفت.

روش ­ها  

پژوهش حاضر از نوع توصیفی - مقطعی است. جامعه آماری شامل کلیه پزشکان عمومی شرکت­کننده در 5 برنامه مدون بودند که در نیمه دوم سال 1390 توسط آموزش مداوم دانشگاه علوم پزشکی گلستان، در شهر گرگان برگزار گردید، نمونه ­گیری به­روش سرشماری و ابزار پژوهش، پرسشنامه مورد استفاده اداره کل آموزش مداوم بود. پرسشنامه طراحی شده شامل 2 بخش حاوی مشخصات دموگرافیک ( سن، جنسیت و سابقه طبابت) و 10 سوال تستی (9 سوال اول مقیاس 4    درجه­ای، سوال 10 مقیاس 5 درجه­ای) که کیفیت برنامه ها را از دو بعد محتوای ارایه شده و نحوه برگزاری برنامه مورد بررسی قرار داد. ارزیابی صورت گرفته به طور کلی در دو بعد کیفیت محتوای ارائه شده، نحوه برگزاری و اجرای برنامه بود. در بخش کیفیت محتوا برنامه آیتم های تأثیر برنامه از نظر تحکیم اطلاعات علمی قبلی، متناسب بودن محتواها با نیاز شغلی، ارائه مطالب جدید، امکان شرکت فعال شرکت کنندگان (پرسش و پاسخ، بحث و برگزاری پانل) و در بخش نحوه برگزاری و اجرای برنامه آیتم های بکارگیری وسایل کمک آموزشی (جزوه اسلاید ویدئو)، طول مدت برگزاری برنامه، نحوه ارائه مطلب، زمان برگزاری و ساعت شروع و پایان برنامه بررسی شد. پزشکان شرکت ­کننده در پژوهش با استفاده از مقیاس پنج درجه­ای لیکرت (از بسیار زیاد تا خیلی کم) به سوالات آن پاسخ دادند. پرسشنامه اداره کل آموزش مداوم در مورد برنامه­های مختلف مدون تنظیم شده بود و قبل از در اختیار قراردادن پرسشنامه ­ها، توضیحات لازم جهت پاسخگویی به سوالات داده شد. پرسشنامه­ ها در انتهای هر جلسه در اختیار شرکت­ کنندگان در پژوهش قرار گرفت. به­ طور متوسط 60 پرسشنامه در هر جلسه آموزشی توزیع شد. در مجموع 333 پرسشنامه تکمیل شد. پس از تکمیل پرسشنامه ­ها در انتهای 5 برنامه، داده­ها وارد نرم­افزار آماری SPSS.Ver.16 شد. جهت ارزیابی نظرات پزشکان شرکت­ کننده در خصوص نحوه ارایه و کیفیت برنامه­ ها از آماری توصیفی (فراوانی، میانگین و انحراف از معیار) استفاده شد.

یافته­ ها

میانگین سنی شرکت­کنندگان دراین مطالعه 6/2± 40 و میانگین سابقه طبابت آنان 5/9±13بود. از بین این افراد 93 نفر جنسیت خود را مشخص کردند که 14 نفر (15 درصد) نفر زن و 79 نفر (84/9 درصد) مرد بودند. میزان پاسخگویی به پرسشنامه­ها نیز 83 درصد بود. در این مطالعه سوالات براساس مقیاس پنج درجه ­ای لیکرت (از بسیار زیاد با نمره پنج تا خیلی کم با نمره یک) تنظیم گردیدند، بطوری­که حداقل نمره برای هر سوال یک و حداکثر پنج محاسبه شد 62/7 درصد از پزشکان، متناسب بودن محتوای برنامه­ ها با نیازهای شغلی­شان را زیاد و خیلی زیاد ارزیابی کردند. رضایت 65/5درصد از پزشکان از نحوه ارائه مطالب، زیاد وبسیار زیاد و 23 درصد رضایت متوسط داشتند. 91/3درصد از پزشکان موفقیت برنامه از نظر ارائه مطالب جدید علمی را متوسط و به بالا عنوان کردند درحالی­که 62/3 درصد آن­ها مشارکت فعال در بحث­ها (پرسش و پاسخ­، بحث و برگزاری پانل) را متوسط به پایین بیان کردند. 65/8درصد از پزشکان بر این باورند که موفقیت برنامه از نظر تحکیم اطلاعات علمی قبلی آنان، زیاد و بسیار زیاد بوده است (جدول 1).

از نظر روش بهتر ارائه مطالب آموزشی نتایج به ترتیب اولویت به این صورت حاصل شد که ارائه مطلب بر اساس گزارش مورد (68 درصد)، استفاده از فیلم­ های آموزشی (65 درصد)، برگزاری پانل و مشارکت شرکت­ کنندگان در بحث (43 درصد)، سخنرانی (20 درصد).

AWT IMAGE

بحث و نتیجه ­گیری

مطالعه حاضر با هدف ارزیابی نظرات پزشکان عمومی از برنامه ­های آموزش مداوم در دانشگاه علوم پزشکی گلستان انجام شد. از اهداف آموزش مداوم پزشکی، ارائه مطالب جدید علمی، به روز نگه داشتن مهارت­ ها و تکامل حرفه ­ای پزشکان است تا بتوانند نیازهای بیماران و سیستم سلامت را به خوبی برآورده سازند و موجب بهبود سیستم سلامت گردند. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بیشتر پزشکان اظهار داشتنه­ اند که برنامه ­های برگزارشده موجب تحکیم اطلاعات قبلی و ارائه مطالب جدید شده است که نتیجه به دست آمده با برخی پژوهش های دیگر در این زمینه مطابقت دارد. از جمله بر اساس پژوهشی که در دانشگاه علوم پزشکی ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس درسال 1385 با هدف بررسی نظرات پزشکان عمومی در خصوص برنامه­های آموزش انجام شده بود 67 در­ﺻﺪ شرکت ­کنندگان ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ آﻣﻮزش ﻣﺪاوم ﺑﺎﻋﺚ ارﺗﻘﺎی ﻣﻬﺎرت­ﻫﺎی ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ آﻧ­­­­­­­ﻬﺎ شده است (1). همچنین در پژوهش انجام شده در دانشگاه علوم پزشکی تبریز که با هدف بررسی کیفیت برنامه های آموزش مداوم پزشکان عمومی انجام شد 62/9 درصد شرکت­کنندگان توانایی برنامه آموزش مداوم را در بروز کردن اطلاعات در حدزیاد و بسیار زیاد ارزیابی کردند (14). همچنین در مطالعه­ای در دانشگاه علوم پزشکی ایران، درباره سمینارها و کارگاه­های برگزار شده از سال 86 تا 88، 69/7درصد شرکت­کنندگان موفقیت برنامه را در به روز کردن دانش مشمولین در حد بالا بیان نمودند (15). در پژوهش حاضر بیشتر از نیمی از پزشکان شرکت کننده، برنامه برگزار شده را متناسب با نیازهای شغلی­شان ارزیابی کرده­ا­ند. در مطالعه­ای که در دانشگاه علوم پزشکی قزوین به بررسی نظرات پزشکان و دندان­پزشکان و دارو­سازان در خصوص برنامه ­های آموزش مداوم پرداخته شده بود بعد از تحکیم اطلاعات قبلی و ارایه مطالب جدید، تناسب محتوا با نیاز شغلی شرکت­ کنندگان بیان شد (16). در بررسی سال 1375 از  برنامه­های آموزش مداوم، که با توجه به تطابق نیازهای آموزشی با بیماری­های شایع، انجام شد در نهایت عدم هم­خوانی این برنامه­ها با شیوع بیماری­ها در جامعه گزارش شد و عمده­ترین نارضایتی شرکت­کنندگان، عدم هم­خوانی نیازهای شغلی افراد و مشکلات بالینی پزشکان با موضوعات مطرح شده در برنامه­های بازآموزی بود (17)؛ انجمن پزشکی آمریکا یکی از عوامل ترغیب پزشکان و افزایش انگیزه برای شرکت در برنامه­های آموزش مداوم را شناسایی نیازهای آموزشی آن­ها دانسته است (18) ضمن این که تنظیم محتوا و نحوه اجرای بازآموزی­ها بر اساس دیدگاه مخاطبین و انطباق آن با نیازهای شغلی ایشان، با طراحی و اجرای یک سیستم نیازسنجی علمی از افراد ذینفع و صاحب­نظر در بازآموزی­ها در افزایش انگیزه شرکت و حضورفعال پزشکان عمومی در برنامه­های آموزش مداوم مؤثر است (20 ­، 19) به نظر می­رسد که با توجه به نتیجه حاصل از این پژوهش و مقایسه آن با نتایج پژوهش سال 1375 باگذشت زمان تناسب برنامه ­های آموزش مداوم با نیازهای شغلی گروه هدف تا حدودی بهبود یافته است.

نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن بود که کمتر از نیمی از پزشکان از میزان­ مشارکت در بحث­ ها رضایت داشته ­اند. به نظر می ­رسد استفاده از روش­ های تعاملی باعث رضایت بیشتر شرکت ­کنندگان خواهد شد چنان­که در برخی مطالعات نیز به این موضوع اشاره شده است. دیویس (Davis) و همکاران در مرور  50 مقاله مرتبط با بررسی تاثیر برنامه­ های آموزش مداوم (22) و صفا در ارزیابی برنامه­ های آموزش مداوم دانشگاه بندرعباس به این نکته اشاره کرده اند که استفاده از روش ­های تعاملی که فرصت بیشتری را برای بحث فراهم می­ کند، به مراتب از روش ­های انفعالی مانند سخنرانی موثرتر اسـت و پـزشـکان عمومی روش تدریس بـحث جمعی را ترجیح می ­دهند (1).

مطالعه­ حسینی و همکاران نشان داد که شرکت ­کنندگان در برنامه مدون آموزش مداوم بر تغییر روش ­های تدریس و استفاده از پرسش و پاسخ معرفی بیمار و برگزاری کارگاه تأکید داشتند (23). به نظر می ­رسد درصورتی که از شیوه­ های متنوع تدریس استفاده شود ممکن است میزان رضایت شرکت­ کنندگان نیز افزایش یابد. یکی از دلایل نارضایتی از برنامه ­های آموزش مداوم و کاهش انگیزه شرکت ­کنندگان در برنامه ­ها، عدم استفاده از وسائل کمک ­آموزشی است، بطوری­ که در مطالعه­ ای که در دانشگاه علوم پزشکی زاهدان انجام شد عدم استفاده از وسایل کمک­آموزشی را از نکات منفی برنامه­های آموزش مداوم ذکر کرده­اند، در مطالعه حاضر بیش از نیمی از پزشکان از بکارگیری وسایل  کمک ­آموزشی در برنامه ­های آموزش مداوم این دانشگاه رضایت زیاد و بسیار زیاد داشتند، همچنین شرکت ­کنندگان استفاده از وسایل  کمک ­آموزشی را به عنوان موثرترین روش بیان نمودند (9). بر اساس نتایج کسب شده در پژوهش حاضر، پزشکان شرکت­ کننده از زمان و طول مدت برگزاری برنامه ­ها رضایت داشته­ اند. با وجود این که بیشتر پزشکان شرکت­ کننده در برنامه مداوم دانشگاه علوم پزشکی گلستان از محتوای برنامه­ ها از نظر مطالب جدید علمی و متناسب بودن آن­ها با نیازهای شغلی­شان رضایت داشتند. به نظر می­رسد که پس از سال­ها از شروع برگزاری برنامه­های آموزش مداوم هنوز کیفیت محتوای ارایه و اجرای برنامه­ ها دغدغه پزشکان شرکت­ کننده در برنامه­ ها است. افزایش تعامل و تبادل­ نظر میان پزشکان و دفتر آموزش مداوم که مسئول برگزاری برنامه­ ها می­ باشد، می­ تواند باعث افزایش هر چه بیشتر تطابق برگزاری برنامه ها با نیازهای رایج و روزمره شغلی آنان گردد. لذا پیشنهاد می­ شود جهت هرچه موثرتر واقع شدن برنامه ­های آموزشی در انتخاب شیوه­ های آموزشی، اصول یادگیری بزرگسالان (آندراگوژی) در ارزیابی تمام ابعاد و تاثیرات برنامه ­ها در نظر گرفته شود .یکی از محدودیت ­های این پژوهش استفاده از ابزارتدوین شده اداره کل آموزش مداوم بود.

قدردانی

این مطالعه حاصل طرح تحقیقاتی مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی است از معاونت فناوری و تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی گلستان جهت حمایت مالی و معنوی تشکر می­ شود. همچنین از همکاری و مشارکت تمامی شرکت­ کنندگان در این طرح و تمام مدیران و کارشناسان آموزش مداوم که ما را در پیشبرد این پژوهش یاری رساندند تقدیر و تشکر می ­گردد.

نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: آموزش مداوم
فهرست منابع
1. Safa Isini AH, Kheyr Andish M, Zare Sh. Asghari N, Safa H. [Viewpoint of Bandar Abas general practitioners’ on continuous medical education programs]. Medical journal of Hormozgan university of medical science 2006; 10(2): 173-177. [Persian]
2. Ebadi A, Vanaki Z, Nahrir B, Hekmatpou D. [Pathology of Continuing Educational Programs in Iran Medical Society]. Strides in Development of Medical Education 2008; 4(2): 140-145. [Persian]
3. Haghani F, Shari`atmadari A, Naderi E, Yousefi A. Teaching Methods Used by General Practitioners’ Continuing Education Programs in Isfahan University of Medical Sciences. Iranian Journal of Medical Education 2003; 3 (2): 15-21. [Persian]
4. Changiz T, Mir shamsi M, Afshin nia F, Shams B, et al. [Viewpoint of Esfahan general practitioners’ on content and methods of continuous medical education programs]. TUMJ. Special 4th National Conference on Medical Education 2000. [Persian]
5. Kousha A, Khoshnevis P, Sadeghzadeh M, Kazemi N, Nourian A, Mousavinasab N. General physicians' viewpoints on continuing education programs in Zanjan province. Iranian Journal of Medical Education 2011; 11 (2): 165-166. [Persian]
6. Shirazi M, Zinanlou A, Alaedini F. [Needs and educational practices of general practitioners' views of the participants of Tehran University of Medical Sciences 2000-2001]. Iranian Journal of Medical Education 2002; 2 (0) 79-80. [Persian]
7. Hosseini J. [Programs of continuing medical education programs of community health needs]. Journal of Research in Medical Sciences 1998; 1 (3): 39-43. [Persian]
8. Anbari Z. To study the factors of establishing motivation in general physicians in order to enter into continuing education programs in Arak University of Medical Sciences in 2002. Iranian Journal of Medical Education 2002; 2 (0): 13-14. [Persian]
9. Bordji A, Imani M, Moradi A. [The study of general practitioners’ views on the content of composed programs in Zahedan]. Tabibe shargh 2004; 6 (2): 145-151. [Persian]
10. Roter D, Rosenbaum G, Negri B, Renaud D, DiPrete-Brown L, Hernandez O.The effects of continuing medical education program in Interpersonal communication skills on doctor practice and patient satisfaction in Trinidad and Tobaco. Med Educ 1998; 32: 181-9.
11. Hosseini SJ, Aslani A, Afsharian P, et al. [Implementation and evaluation of a continuing education program (of infertility), based on the identification of needs]. Journal of Community Medicine Office of Continuing Education 2001; 14: 30. [Persian]
12. Hosseini SJ, Aslani A, Azizi F, et al. Evaluation of a continuing medical education program about kidney stones. TUMJ. Special Fourth National Conference on Medical Education 2000; 27. [Persian]
13. Amini A, Kargarmaher MH, Hatami Sadabadi F, Salami H. Determining CME needs of general physicians in East Azarbaijan province. Iranian Journal of Medical Education 2002; 2 (0): 12-12 [Persian]
14. Amirnia M, Mohammadi F, Vahidi R, Mohammadzadeh M, Ghojazadeh M, Hejazi SA, Zadegan A. [General Practitioners’ Views toward Quality of Continuing Medical Education Programs in Tabriz]. Iranian Journal of Medical Education 2012: 12 (4): 231-239. [Persian]
15. Bahador H, Pazooki A, Kabir A. [Effectiveness of continuing medical education considering participants idea in Iran University]. J Pak Med Assoc 2010; 60 (6): 435-439.
16. Motiei Langroudi H, Hajmanouchehri F. [General Physicians, Dentists and Pharmacists Views About Open Training And Continuous Education in Ghazvin City in 2003]. 1st International conference on reform & change management in medical education; 2003 November 30- December 2, Iran,Tehran, shahid beheshti university 2003. [Persian]
17. Hosseini J. [Continuing medical education in Iran]. Research in Medical Sciences 1998; 1 (3): 44-47. [Persian]
18. Mann V. Educating medical students: lesson from research in continuing education.Acad Med 1994; 64 (1): 41-7.
19. Zobeiri M; Ataei M; Abdolmalek P. [Continuing Medical Education (CME) Programs Efficiency and Needs of General Practitioners (GPs) (Kermanshah 2003)]. Medical journal of Kermanshah university of medical science 2010; 11 (1): 69-76. [Persian]
20. Vahidshahi K, Mahmoudi M, shahbaznezhad L, Ghafari saravi V. [The Viewpoints of General Physicians toward Continuing Medical Education Programs' Implementation Status and the Participants' Motivation]. Iranian Journal of Medical Education 2007; 7 (1): 161-167. [persian]
21. Aminoroaya M, Yarmohammadian MH, Yousefy A. [Educational Needs of Education Experts in Isfahan University of Medical Sciences]. Iranian Journal of Medical Education 2002; 2 (2): 5-13. [Persian]
22. Davis DA, Thomson MA, Oxman AD, Haynes RB. Evidence for effectiveness of CME: a review of 50 randomized trials. JAMA 1992; 268: 1111-7.
23. Hosseini SJ, Shamaelian F. [Revised in continuing education programs]. Journal of medicine. Special Special Fourth National Conference on Medical Education 2000; 153-154. [persian]
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پژوهش در آموزش علوم پزشکی می‌باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2025 CC BY-NC 4.0 | Research in Medical Education

Designed & Developed by: Yektaweb