پژوهش در آموزش علوم پزشکی

مضمون شماره 1- مهارت‌های مدیریتی
1-1 تسلّط کافی استاد بر موضوع
یکی از عواملی که ازنظر دانشجویان بر روی کیفیت آموزش دروس عملی مؤثر بود، تسلّط کافی استاد بر موضوع بود؛ به‌طوری‌که هرقدر استاد باسوادتر بوده و تسلّط کافی برای تدریس بر روی این نوع دروس داشته باشد، باعث کیفیت آموزش می‌شود. «هر قدر استاد تسلّط بیشتری داشته باشه به اینکه چطوری دروس عملی رو درس بده، خیلی بهتره» (دانشجوی شماره 2).
1-2 آشنایی استاد با محیط کار
آشنایی استاد با محیط کار عملی از مواردی بود که بر روی کیفیت در آموزش اثرگذار بود. هرقدر استاد با محیط کار عملی آشنایی داشته باشد، در راهنمایی به دانشجویان زبده‌تر و منظم‌تر خواهد بود، دانشجویان را بهتر راهنمایی می‌کند و دانشجویان ارتباط بهتری با او برقرار می‌کنند. «استادی که خودش قبلاً تو محیط کار کرده باشه و با محیط کار آشنایی داشته باشه، ما رو بهتر می تونه راهنمایی کنه» (دانشجوی شماره 4).
1-3 ارتباط استاد با عرصه و صنعت
از مواردی که از نظر دانشجویان می‌توانست بر روی کیفیت دروس عملی مؤثر باشد، ارتباط استاد با عرصه‌های کارآموزی و صنعت بود. هر چقدر استادی ارتباط قبلی با عرصه و صنعت و افرادی که در آن محل کار می‌کردند داشته باشد، می‌تواند بهتر به دانشجو در امر آموزش کمک کند و مکان‌های بیشتری می‌توان برای آموزش رفت و تجربیات بیشتری کسب شود. «هرقدر استاد قبلاً با افراد در عرصه کارآموزی ارتباط مناسب داشته باشه و بتونه از آونا در دروس عملی کمک و راهنمایی بگیره بهتر می تونه به ما آموزش بده» (دانشجوی شماره 5).
1-4 تجربه استاد در تدریس
تجربه استاد در تدریس از عوامل مؤثر بر روی کیفت در آموزش بود. دانشجویان بیان کردند هرقدر استاد تجربه بیشتری در ارائه دروس عملی داشته باشد، بهتر می‌تواند ارائه‌کننده درس باشد و دانشجویان رضایت بیشتری خواهند داشت. تجربه بیشتر در امر تدریس باعث می‌شود استاد چالش‌ها و موانع در امر تدریس دروس عملی را بشناسد و به‌سرعت آن‌ها را برطرف کند. «اگر استاد تجربه بیشتری داشته باشه، سریعاً می‌دونه در دروس عملی چکار کنه و چه کاری نباید به دانشجو یاد بده» (دانشجوی شماره 6).
1-5 نظارت کافی استاد
نحوه برخورد استاد با دانشجوها در دروس عملی باعث می‌شود دانشجو بیشتر تلاش کند. هرقدر استاد بر روی کار دانشجو در هنگام کار در عرصه یا با دستگاه‌ها بیشتر تمرکز کند و به‌صورت متوالی نظارت و ارزیابی را انجام دهد، دانشجو حس می‌کند وقت انجام کار است و نباید به بطالت وقت را بگذراند. استادی که بیشتر در محیط کار عملی حضور دارد، باعث یادگیری بهتر دانشجو می‌شود. «هروقت استادم نظارت می‌کنه، من حواسم رو بیشتر جمع می‌کنم» (دانشجوی شماره 8).
مضمون شماره 2- زیر ساخت‌های آموزشی
2-1 وجود دستگاه‌های آزمایشگاهیِ به‌روز و جدید
دانشجویان بیان کردند که وجود دستگاه‌های آزمایشگاهی جدید و به‌روز می‌تواند بر روی انجام گذراندن مناسب دروس تئوری مؤثر باشد؛ به‌طوری‌که هرقدر دستگاه‌ها قدیمی‌تر و فرسوده‌تر باشند، دانشجویان در دروس عملی ذوق کار کردن را این دستگاه‌ها ندارند و خیلی زود ناامید می‌شوند. وسایل قدیمی هم عملکرد ضعیفی دارند و هم انگیزه دانشجو را می‌گیرند. «هرقدر تجهیزات به‌روز باشه، آدم خسته نمی‌شه که کار کنه» (دانشجوی شماره 10).
2-2 سازگاری با تغییرات تکنولوژی
دانشجویان بیان کردند که هرقدر اساتید با تکنولوژی جدید خود را همراه کنند، این موضوع می‌تواند بر روی کیفیت آموزش آن‌ها در دروس عملی مؤثر باشد. استادی که به‌روز است و در تدریس دروس عملی از تکنولوژی‌های روز در ایران و جهان استفاده می‌کند، باعث جذب بیشتر دانشجو و افزایش یادگیری دانشجویان جهت دروس عملی می‌شود. «هرقدر استاد از تکنولوژی‌های به‌روزتر جهت تدریس این دروس استفاده کنه، بهتره» (دانشجوی شماره 11).2-3 به‌روزرسانی محتوای آموزشی توسط اساتید
اساتیدی که سال‌های طولانی محتوای آموزشی دروس عملی خود را به‌روزرسانی نکرده‌ و حتّی طبق سر فصل دروس پیش نمی‌روند، باعث بی‌انگیزیگی دانشجو به یادگیری دروس عملی می‌شوند و دانشجو را یاد منفعل بودن دروس عملی می‌اندازند. محتواهای به‌روز باعث یادگیری بهتر دروس توسط دانشجو می‌شود؛ زیرا دانشجو حس می‌کند کار کردن در محیط کار برای او مناسب است. «اگر استاد محتوایِ دروس عملی را که تدریس می‌کنه، به‌روز کنه، ما خیلی استقبال می‌کنیم؛ چون فکر می‌کنیم بعداً به دردمون می خوره در محیط کار» (دانشجوی شماره 13).
2-4 پایین بودن سرعت اینترنت
کُند بودن سرعت اینترنت باعث می‌شود دانشجو نتواند برخی از دروس عملی را برای اساتید آماده کند و به‌سختی کار عملی خواسته‌شده توسط اساتید را انجام دهد. سرعت پایین اینترنت باعث دلسردی دانشجو از ادامه انجام کار عملی توسط دانشجو می‌شود و ممکن است دانشجو به آوردن بهانه‌های مختلف جهت انجام ندادن تکالیف واگذارشده دست بزند. « اگر سرعت اینترنت خوب باشه، دانشجو سریع کاراشو انجام می‌ده و عقب نمیندازه و زود هم به استاد ارائه می‌ده» (دانشجوی شماره 14).
مضمون شماره 3- هماهنگی آموزشی
3-1 زمان‌بندی مناسب بین کلاس‌های عملی و تئوری
از دید دانشجویان، هرقدر زمان‌بندی مناسب بین دروس عملی و تئوری توسط آموزش و استاد درس عملی انجام شود و این زمان‌بندی درست و دقیق باشد، می‌تواند بر روی کیفت در آموزش تأثیر بگذارد. اینکه یک مدت‌زمان مشخص برای دروس تئوری و یک مدت‌زمان مشخص برای انجام دروس عملی توسط استاد رعایت بشود، بسیار مفید است. «هر استاد درس بتونه تعادل بین دروس عملی و نظری رو رعایت کنه، دانشجو بهتر این دروس رو درک می‌کنه» (دانشجوی شماره 16).
3-2 واگذار کردن تکالیف مشخص به دانشجو
دانشجویان بیان کردند هرقدر استاد تکالیف مشخصی از ما در دروس عملی بخواهد، تکلیف ما با درس مشخص می‌شود و دنبال یادگیری بیشترِ این دروس خواهیم بود. اما اگر استاد در این دروس مشخص نکند که چه چیزی از ما درنهایت انتظار دارد، ما هم این دروس را جدّی نمی‌گیریم و به آن بها داده نمی‌دهیم. «هرقدر استاد مشخص کنه چه تکلیفی از ما انتظار داره، برای ما بهتره و زودتر انجام می‌دیم و خیلی از مسائل را رعایت می‌کنیم» (دانشجوی شماره 17).
3-3 ارزشیابی نامناسب دروس عملی
همچنین، اساتید برای ارزشیابی دروس عملی باید برنامه مشخص و معرفی‌شده به دانشجویان از قبل و یا در ابتدای ترم تحصیلی داشته باشند. هرقدر این مورد برای دانشجویان مبهم باشد، در انجام دروس عملی توسط دانشجویان اهمال بیشتر مشاهده می‌شود و دانشجویان علاقه و رغبتی نخواهند داشت؛ زیرا حس می‌کنند تمایزی بین دانشجوها با هم در انجام دروس عملی وجود ندارد. «هروقت برنامه مشخصی برای ارزشیابی دانشجو در دروس عملی نبود، ما هم چندان دل به کار جهت ارسال تکلیف مربوط نداشتیم» (دانشجوی شماره 18).
3-4 زمان‌بندی و فشرده‌سازی نامناسب دروس عملی
دانشجویان اظهار داشتند زمانی‌که اساتید برنامه دروس عملی را به‌خوبی برنامه‌ریزی نکنند و یا خیلی فشرده بخواهند این دروس را اجرا کنند، بر روی کیفیت آموزش اثر منفی می‌گذارد. فشرده ارائه کردن دروس عملی باعث بیزاری دانشجویان از چنین دروس مهمی در دانشگاه می‌شود. «هروقت درس عملی رو استاد برنامه نداشت و یا فشرده کرد، من اصلاً خوشم نیومد و درسم یاد نگرفتم» (دانشجوی شماره 19).
3-5 پاس دادن واحد دروس عملی به آخر ترم
در مطالعه حاضر، اغلب اساتید دروس عملی را بعد از دروس تئوری و در آخر ترم برای دانشجویان اجرا می‌کردند و دانشجویان نسبت به این مورد معترض بودند. دانشجویان بر این اعتقاد بودند که هم‌زمان باید به‌دنبال هر بخش تئوری، مبحث عملی آن هم ارائه شود تا باعث یادگیری بیشتر گردد. «اساتید می تونند با هم این دروس رو ارائه بدن و ما خیلی بهتر از ارائه جدا این‌ها درس را یاد می‌گیریم» (دانشجوی شماره 20).
3-6 چنداستاد بودن دروس عملی
در مطالعه حاضر، دانشجویان بیان می‌کردند که وقتی دروس عملی دارای چند استاد است، عملاً کیفیت آموزش‌ها پایین می‌آید و اساتید با هم در تدریس هم‌پوشانی دارند، با همدیگر هماهنگ نیستند و موارد تکراری زیاد بیان می‌شود. اگر استاد به‌صورت انفرادی دروس عملی را ارائه دهد، خیلی بهتر است. «من خودم یک استاد رو برای دروس عملی ترجیح می‌دم و چنداستاد بودن اصلاً جالب نیست» (دانشجوی شماره 21).
3-7 آموزش ناکافی توسط استاد
بعضی‌اوقات، اساتید دروس عملی همه سرفصلی که برای این درس تعیین شده است را به دانشجو یاد نمی‌دهند و فقط قسمتی از سرفصل ارائه می‌شود. این باعث می‌شود که دانشجو در برخی از موضوعاتی که باید یاد می‌گرفته است، دچار مشکل و سردرگمی شود و در واحد دیگری هم نتواند آن موضوع را یاد بگیرد. «من سرفصل‌ها رو نگاه کردم؛ استاد همه را نگفت و به نظرم بعداً به مشکل می‌خوریم» (دانشجوی شماره 23).3-8 تحویل و بررسی مستمر گزارش کار
بررسیِ گزارش کارِ دروس عملی توسط اساتید باعث می‌شود دانشجو سعی در فراگیری مطالب گفته‌شده از طرف استاد و انجام دادن آن‌ها داشته باشد. زمانی‌که اساتید گزارش کار دروس عملی را در آخر ترم بررسی کنند و به آن اهمیت ندهند، باعث می‌شود بحث کیفیت زیرسؤال برود. «اگه استاد همیشه گزارش کار ما رو نگاه کنه، باعث می‌شه که ما کار رو جدّی بگیریم» (دانشجوی شماره 24).
مضمون شماره 4- مهارت‌های ارتباطی‌تعاملی
4-1 ارتباط متقابل دانشجو و استاد
دانشجوها بیان می‌کردند زمانی‌که استاد از ما حمایت کند و ارتباط مناسبی داشته باشد، ما دروس عملی را بهتر یاد می‌گیریم و این برای ما بسیار ارزشمند است. رابطه مناسب استاد با دانشجویان باعث کاهش استرس در دروس عملی می‌شود و دانشجو تنها بر روی یادگیری تمرکز می‌کند. علاقه و رغبت به رفع مشکلات علمی دانشجو بسیار بر روی کیفیت آموزش اثرگذار است. «استاد در دروس عملی باید از دانشجو حمایت کند تا دانشجو دل به کار بدهد و برای یادگیری تلاش کند» (دانشجوی شماره 25)»
4-2 امکان دسترسی به استاد
امکان دسترسی به استاد در خارج از کلاس/کارگاه/آزمایشگاه می‌تواند بر روی کیفیت دروس عملی مؤثر باشد. اگر اساتید در اتاق کار خود باشند و دانشجو بتواند پس از اتمام دوره‌های عملی به آن‌ها مراجعه کند و سؤالات خود را بپرسد، بسیار کمک‌کننده است. « اگه بتونیم استاد رو تو اتاق کارش پیدا کنیم و سؤالات خودمون رو بپرسیم، خیلی خوبه» (دانشجوی شماره 25).
4-3 ایجاد انگیزه در آغاز تدریس برای دانشجو
اگر استادی در ابتدای تدریس به‌خوبی اهداف دوره را بیان کند و شرح دهد که دروس عملی چه ارتباطی با آینده کاریِ دانشجویان دارد، دانشجویان بیشتر به این دروس علاقه پیدا می‌کنند و جهت گذراندن این دروس مشتاق می‌شوند. هرقدر استاد بی‌انگیزگی به دانشجویان تزریق کند، بر روی کیفیت تدریس استاد و برداشت دانشجو هم اثر منفی خواهد گذاشت. «استاد باید در ابتدا توضیح بده این درس به درد محیط واقعی ما در محلّ کار می‌خوره و اهمیت داره» (دانشجوی شماره 27).
4-4 عدم یکپارچگی بین دانشجویان
این مورد که دانشجویان در کلاس درس هماهنگ نبوده و دچار مشکل باشند هم می‌تواند بر روی کیفیت آموزش دروس عملی مؤثر باشد. دانشجویانی که با هم هماهنگ هستند، خیلی بهتر می‌توانند در دروس عملی پیشرفت کنند و حتّی استاد هم از این روند رضایت بیشتری دارد. «در دروس عملی دانشجوها باید با هم دوست باشند و هماهنگ؛ این خیلی بهتر می‌تونه کمک‌کننده باشه» (دانشجوی شماره 27).
مضمون شماره 5- تعامل بین‌بخشی
5-1 رفتار نادرست پرسنل در عرصه با دانشجویان
در زمانِ گذراندن دروس عملی در عرصه، برخی از پرسنل با دانشجویان همکاری نمی‌کنند و پرسنل گاهی‌اوقات دانشجویان را برای انجام کار عملی دعوت نمی‌کنند. حتّی گاهی ساعت‌ها دانشجویان را معطّل می‌کنند که موردی را به آن‌ها ارائه دهند. این موارد ممکن است دانشجو را از درس مربوط کمی منزجر کند. «برخی کارمندان در عرصه کارآموزی اصلاً با دانشجو درست رفتار نمی‌کنند و ما رو از دروس عملی زده می‌کنند» (دانشجوی شماره 28).
5-2 سخت‌گیری پرسنل در عرصه با دانشجویان
هرچند پرسنل در عرصه با دانشجویان سخت‌گیری کنند، بر روی کیفیت آموزش دروس عملی مؤثر است. ممکن است برای دروس عملی دانشجویان به عرصه‌های آموزشی مختلف بروند و اگر پرسنل در آنجا سخت‌گیری‌های نامناسبی انجام دهند، بر روی گذراندن نامناسب این دوره مؤثر است. «هرقدر پرسنل در عرصه کارآموزی به ما سخت بگیرند، عملکرد ما تحت‌تأثیر قرار می‌گیره» (دانشجوی شماره 29).
مضمون شماره 6- توانمندسازی اساتید و دانشجویان
6-1 برگزاری بازدید و دوره‌های تولید و کار با تکنولوژی‌های جدید
دانشجویان بیان می‌کردند که اگر کارگاه‌ها و جلسات بازدید از طرف دانشگاه در ارتباط با دروس عملی برای آن‌ها برگزار بشود، بسیار خوب است و می‌تواند بر ارتقای کیفیت دروس عملی مؤثر باشد. بازدیدها و کارگاه‌ها به‌طور مرتب براساس سرفصل‌های دروس عملی باید باشد. «کارگاه‌ها و بازدیدها در دروس عملی می‌تونه به ما در دروس عملی کمک کنه» (دانشجوی شماره 30).6-2 استفاده از فیلم و تصاویر آموزشی
استفاده از فیلم و تصاویر آموزشی برای توضیح برخی از دروس عملی به‌جای توضیح شفاهی می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. اسلایدها و سایر موارد کمک‌کننده هستند، اما فیلم‌های آموزشی خیلی بهتر به یادگیری دانشجو کمک می‌کنند. «فیلم آموزشی باعث می‌شه ذهن دانشجو آمادگی لازم را برای دروس عملی پیدا کنه» (دانشجوی شماره 30).

بحث
هم‌راستا با نتایج مطالعات دیگر در این زمینه (14، 15)، نتایج نشان داد که مهارت‌های مدیریتی از عوامل مؤثر بر کیفیت آموزش دروس عملی از دیدگاه دانشجویان بودند. تسلّط کافی استاد بر موضوع تدریس یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت در آموزش است. استادانی که دانش عمیق و گسترده‌ای درزمینه تدریس خود دارند، می‌توانند مفاهیم پیچیده را به شیوه‌ای ساده و قابل‌فهم به دانشجویان منتقل کنند. همچنین، آشنایی با محیط کار و شرایط واقعی صنعت مرتبط با درس به استادان کمک می‌کند تا مطالب درسی را به‌صورت کاربردی و عملی ارائه دهند. این آشنایی باعث می‌شود دانشجویان بتوانند ارتباط بین تئوری و عمل را بهتر درک کنند. ارتباط مستمر با صنعت و عرصه مرتب به اساتید این امکان را می‌دهد که از آخرین تحوّلات و نوآوری‌ها مطّلع باشند و این اطلاعات را به دانشجویان منتقل کنند. این ارتباط می‌تواند ازطریق شرکت در کنفرانس‌ها، همکاری با شرکت‌ها و انجام پروژه‌های مشترک برقرار شود. تجربه تدریس به اساتید کمک می‌کند تا روش‌های مؤثرتر و کارآمدتری برای آموزش پیدا کنند. اساتید باتجربه می‌توانند با استفاده از تجربیات گذشته خود، به بهبود فرایند یادگیری و تدریس کمک کنند. نظارت و پیگیری مستمر اساتید بر عملکرد دانشجویان به بهبود کیفیت آموزش کمک می‌کند. این نظارت می‌تواند شامل ارزیابی‌های منظم، ارائه بازخوردهای سازنده و کمک به دانشجویان در حلّ مشکلات باشد. این مهارت‌ها و عوامل نشان می‌دهند که چگونه اساتید می‌توانند با استفاده از مهارت‌های مدیریتی و تخصّصی خود، کیفیت آموزش را بهبود بخشند و تجربه یادگیری بهتری برای دانشجویان فراهم کنند. نتایج مطالعه سینگه (Singh) با عنوان «ویژگی‌های استاد خوب» نشان داد که مهم‌ترین ویژگی استاد، آگاهی و تسلط بر موضوع درس است (16) . مطالعات متعددی تسلّط استاد در درس موردتدریس و شیوایی را مهم‌ترین ویژگی تدریس نظری بیان می‌کنند (17، 18). زیرساخت‌های آموزشی نقش بسیار مهمی در کیفیت آموزش دروس عملی دارند. از دیدگاه دانشجویان، عوامل زیر به‌عنوان مؤثرترین عوامل شناخته شده‌اند:
- دسترسی به تجهیزات مدرن و به‌روز امکان انجام آزمایش‌ها و تمرین‌های عملی را بهبود می‌بخشد و به دانشجویان کمک می‌کند تا مفاهیم را بهتر درک کنند.
- با توجه به سرعت بالای تغییرات تکنولوژیکی، زیرساخت‌های آموزشی باید به‌روز باشند تا دانشجویان بتوانند با آخرین تکنولوژی‌ها آشنا شوند و مهارت‌های لازم را کسب کنند.
اساتید باید محتوای آموزشی را به‌طور مداوم به‌روزرسانی کنند تا با تغییرات و پیشرفت‌های جدید همگام باشند و دانشجویان را با اطلاعات و دانش جدید آشنا کنند.
- سرعت پایین اینترنت می‌تواند مانعی برای دسترسی به منابع آنلاین و انجام فعالیت‌های آموزشی آنلاین باشد؛ بهبود سرعت اینترنت می‌تواند به افزایش کیفیت آموزش کمک کند.
 مطابق با نتایج سایر مطالعات (19، 20) ، این عوامل نشان می‌دهند که برای بهبود کیفیت آموزش دروس عملی، توجه به زیرساخت‌های آموزشی و به‌روزرسانی مداوم آن‌ها ضروری است.
مطابق با نتایج سایر مطالعات، هماهنگی آموزشی در دروس عملی از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت آموزش داشته باشد (21، 22). از دیدگاه دانشجویان، عوامل زیر به‌عنوان چالش‌ها و مشکلات اصلی در این زمینه شناخته شده‌اند:
- هماهنگی مناسب بین زمان‌بندی کلاس‌های عملی و تئوری می‌تواند به دانشجویان کمک کند تا بهتر بتوانند مفاهیم تئوری را در عمل اجرا کنند و از تداخل زمانی جلوگیری شود.
- تعیین تکالیف مشخص و مرتبط با محتوای دروس عملی می‌تواند به دانشجویان کمک کند تا بهتر بتوانند مفاهیم را درک و مهارت‌های عملی خود را تقویت کنند.
- ارزشیابی صحیح و منصفانه دروس عملی از اهمیت بالایی برخوردار است. ارزشیابی نامناسب می‌تواند باعث کاهش انگیزه دانشجویان و عدم توجه به مهارت‌های عملی شود.
- زمان‌بندی نامناسب و فشرده‌سازی بیش‌ازحد دروس عملی می‌تواند باعث خستگی و کاهش کیفیت یادگیری دانشجویان شود.
- به تعویق انداختن واحدهای دروس عملی به آخر ترم می‌تواند باعث افزایش فشار و استرس بر دانشجویان شود و کیفیت یادگیری را کاهش دهد. - وجود چند استاد برای یک درس عملی می‌تواند باعث ناهماهنگی و سردرگمی دانشجویان شود.
- هماهنگی بین اساتید و تعیین یک روش واحد برای تدریس می‌تواند به بهبود کیفیت آموزش کمک کند.
- آموزش ناکافی و عدم توجه به نیازهای دانشجویان توسط استاد می‌تواند باعث کاهش کیفیت یادگیری و عدم درک صحیح مفاهیم عملی شود.
- تحویل و بررسی مستمر گزارش کارهای عملی می‌تواند به دانشجویان کمک کند تا بازخوردهای لازم را دریافت کنند و مهارت‌های خود را بهبود بخشند.
- مهارت‌های ارتباطی و تعاملی نقش بسیار مهمی در ارتقای کیفیت آموزش دارند.
از دیدگاه دانشجویان، عوامل زیر به‌عنوان مؤثرترین عوامل شناخته شده‌اند:
- ارتباط مؤثر و دوطرفه بین دانشجو و استاد می‌تواند به بهبود درک مفاهیم و رفع ابهامات کمک کند. این ارتباط می‌تواند ازطریق جلسات مشاوره، ایمیل و یا حتّی شبکه‌های اجتماعی برقرار شود.
- دسترسی آسان و سریع به استاد برای پرسش و پاسخ و دریافت راهنمایی‌های لازم می‌تواند به دانشجویان کمک کند تا مشکلات خود را سریع‌تر حل و در مسیر یادگیری خود پیشرفت کنند.
- ایجاد انگیزه و علاقه در دانشجویان در ابتدای هر درس می‌تواند به افزایش تمرکز و توجه آن‌ها کمک کند. این انگیزه می‌تواند ازطریق ارائه مثال‌های جذّاب، استفاده از روش‌های تدریس نوین و یا حتّی تشویق‌های کوچک ایجاد شود.
- عدم هماهنگی و یکپارچگی بین دانشجویان می‌تواند باعث کاهش کیفیت آموزش شود؛ ایجاد گروه‌های مطالعاتی، تشویق به همکاری و تعامل بین دانشجویان می‌تواند به بهبود این وضعیت کمک کند.
این عوامل نشان می‌دهند که برای بهبود کیفیت آموزش، توجه به مهارت‌های ارتباطی و تعاملی و ایجاد محیطی پویا و انگیزشی ضروری است. نتایج با سایر مطالعات همخوانی داشت (23، 24) .
تعامل بین‌بخشی و رفتار پرسنل در محیط‌های آموزشی می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی بر کیفیت آموزش داشته باشد. رفتارهای نادرست پرسنل مانند بی‌احترامی، تبعیض و برخوردهای غیرحرفه‌ای می‌تواند باعث کاهش انگیزه و اعتمادبه‌نفس دانشجویان شود. این رفتارها می‌توانند محیط آموزشی را نامطلوب کنند و دانشجویان را از یادگیری مؤثر بازدارند. تعاملات بین‌بخشی مؤثر و هماهنگ می‌تواند به بهبود کیفیت آموزش کمک کند. عدم هماهنگی و همکاری بین بخش‌های مختلف می‌تواند باعث ایجاد سردرگمی و ناهماهنگی در برنامه‌های آموزشی شود (25) . این موضوع می‌تواند به کاهش کیفیت آموزش و افزایش استرس دانشجویان منجر شود. سخت‌گیری بیش‌ازحد و غیرمنطقی توسط پرسنل می‌تواند باعث افزایش استرس و فشار بر دانشجویان شود. این موضوع می‌تواند به کاهش انگیزه و علاقه دانشجویان به یادگیری منجر شود. درمقابل، سخت‌گیری منطقی و متعادل می‌تواند به بهبود کیفیت آموزش و افزایش انگیزه دانشجویان کمک کند (26).
توانمندسازی اساتید و دانشجویان ازطریق برگزاری بازدیدها، دوره‌های آموزشی و استفاده از تکنولوژی‌های جدید می‌تواند تأثیرات مثبتی بر کیفیت آموزش داشته باشد. بازدیدها و دوره‌های آموزشی می‌توانند به اساتید و دانشجویان کمک کنند تا با تکنولوژی‌های جدید و روش‌های نوین آموزشی آشنا شوند. این بازدیدها می‌توانند شامل بازدید از مراکز تحقیقاتی، شرکت‌های فنّاوری و یا حتّی دانشگاه‌های دیگر باشند (27). این تجربیات می‌توانند به افزایش دانش و مهارت‌های عملی کمک کنند. استفاده از تکنولوژی‌های جدید مانند هوش مصنوعی، واقعیت مجازی و افزوده و ابزارهای آموزشی دیجیتال می‌تواند به بهبود فرایند یادگیری کمک کند. این تکنولوژی‌ها می‌توانند به دانشجویان کمک کنند تا مفاهیم پیچیده را بهتر درک کنند و تجربه‌های یادگیری تعاملی‌تری داشته باشند (28). استفاده از فیلم‌ها و تصاویر آموزشی می‌تواند به افزایش جذابیت و اثربخشی آموزش کمک کند. این روش‌ها می‌توانند به دانشجویان کمک کنند تا مفاهیم را به‌صورت بصری درک و یادگیری را برای آن‌ها آسان‌تر کنند. توانمندسازی اساتید و دانشجویان ازطریق این روش‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت آموزش منجر شود. این اقدامات می‌توانند به افزایش انگیزه و علاقه دانشجویان به یادگیری کمک کنند و همچنین به اساتید ابزارهای جدیدی برای تدریس مؤثرتر ارائه دهند (29) .

نتیجه‌گیری
نتایج نشان می‌دهد که مهارت‌های مدیریتی و تسلّط استادان بر موضوع تدریس از عوامل کلیدی در بهبود کیفیت آموزش دروس عملی هستند. همچنین، زیرساخت‌های آموزشی مدرن و به‌روز، ارتباط مستمر با صنعت و هماهنگی مناسب بین دروس تئوری و عملی نقش مهمی در ارتقای تجربه یادگیری دانشجویان دارند. برای بهبود کیفیت آموزش، توجه به رفتارهای پرسنل و تعاملات بین‌بخشی ضروری است. ایجاد یک محیط آموزشی حمایتی و هماهنگ می‌تواند به افزایش انگیزه و رضایت دانشجویان کمک کند. این عوامل نشان می‌دهند که برای بهبود کیفیت آموزش دروس عملی، توجه به هماهنگی آموزشی و رفع چالش‌های موجود ضروری است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاقی پژوهش
این مطالعه در کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات درمانی همدان  با شناسه کد اخلاق (IR.UMSHA.REC.1403.282) تصویب شد.
حمایت مالی
این طرح تحقیقاتی با پشتیبانی مالی دانشگاه علوم‌پزشکی همدان انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی، طراحی مطالعه، جمع‌آوری، تحلیل و تفسیر داده‌ها: مریم افشاری، محسن علی‌آبادی، مهرانه شعبانی، پروین چراغی
 تهیه پیش‌نویس دست‌نوشته: مریم افشاری، محسن علی‌آبادی
 بازبینی نقّادانه محتوای دست‌نوشته برای محتوای فکری مهم و نظارت بر مطالعه: پروین چراغی
تعارض منافع
هیچ‌گونه تعارض منافعی بین مؤلّفان مقاله وجود ندارد.
استفاده از هوش مصنوعی در فرایند نگارش
نویسندگان اعلام می‌دارند که در فرایند نگارش این مقاله از هیچ‌گونه فنّاوری‌های هوش مصنوعی برای تولید محتوا، ایده، تجزیه‌وتحلیل و سایر موارد استفاده نشده است.
قدردانی
نویسندگان این مقاله بر خود لازم می‌دانند از کلّیه دانشجویان دانشکده بهداشت که همکاری آن‌ها عامل انجام این پژوهش بود، قدردانی کنند.