دوره 16، شماره 3 - ( 1403 )
جلد 16 شماره 3 صفحات 23-15 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Muslimi D, Aghamirzaee Mahali T, Aqatabar Roudbari J, Sadeghi F, Javanian M, Ranaee M. Explaining the Current Status of General Medicine Curriculum from the Perspective of Cancer Education Based on SWOT Analysis. Res Med Edu 2024; 16 (3) :15-23
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1365-fa.html
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1365-fa.html
مسلمی داریوش، آقامیرزایی محلی طاهره، آقاتبار رودباری جمیله، صادقی فرزین، جوانیان مصطفی، رعنایی محمد. تبیین وضعیت موجود برنامه درسی پزشکی عمومی از منظر توجه به آموزش سرطان براساس تحلیل SWOT. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1403; 16 (3) :15-23
داریوش مسلمی 
، طاهره آقامیرزایی محلی ، جمیله آقاتبار رودباری* ، فرزین صادقی ، مصطفی جوانیان ، محمد رعنایی
، طاهره آقامیرزایی محلی ، جمیله آقاتبار رودباری* ، فرزین صادقی ، مصطفی جوانیان ، محمد رعنایی
اداره مامایی، معاونت درمان، دانشگاه علومپزشکی بابل، بابل، ایران ، j.aghatabar@yahoo.com
متن کامل [PDF 635 kb]
(318 دریافت)
| چکیده (HTML) (851 مشاهده)
.JPG)
.png)
.png)
.JPG)
متن کامل: (291 مشاهده)
مقدمه
سرطان ازجمله مشکلات جدّی سلامت جوامع امروزی است که تلاشهای بسیار گستردهای برای مقابله با آن در حال انجام است (1). در کشورهای پیشرفته، سرطان دومین عامل مرگومیر و در کشور ما سومین عامل مرگومیر بعداز بیماریهای قلبیعروقی، سوانح و تصادفات است. طبق آمار منتشرشده ازسوی مؤسّسه ارزشیابی و سلامت (در سال 2015) در بررسی 32 سرطان در 195 کشور بین سالهای 2005 تا 2015، ابتلا به سرطان 33 درصد افزایش یافته است (2). سازمان بهداشت جهانی (WHO- World Health Organization) تأکید میکند که برنامهها و مراقبتهای پیشگیری، حمایتی و تسکینی سرطان باید در اولویت برنامههای سلامت عمومی و مدیریت بیماریها قرار گیرند (3). بااینحال، مطالعات نشان میدهد که برنامههای آموزش پزشکی با نیازهای حرفهای پزشکان هماهنگی لازم را ندارند (4). این مسئله بهویژه در حوزه سرطان که نیازمند دانش و مهارتهای خاص است، اهمیت بیشتری دارد.
پیشبینی میشود تا سال 2030، جمعیت بیمارانی که با سرطان و پیامدهای آن زندگی میکنند، به 22 میلیون نفر برسد (5). این افزایش چشمگیر، ضرورت بازنگری در برنامههای درسی پزشکی عمومی را آشکار میکند. آموزش پزشکی باید بهعنوان فرایندی پویا دیده شود که بهطور پیوسته پایش و ارزیابی و با توجه به پیشرفتهای علمی و نیازهای جامعه بهروزرسانی شود (6).
تحقیقات نشان میدهد که دانشآموختگان پزشکی عمومی، مهارتها و قابلیتهای خود را برای انجام مسئولیتهای حرفهای در حدّ قابلقبولی ارزیابی نمیکنند (7). این مسئله در حوزه مراقبتهای سرطان که نیازمند طیف وسیعی از دانش، مهارتها و تجربههای خاص است، اهمیت بیشتری مییابد (8).
مطالعات McInally و همکاران نشان میدهد که برای ایجاد یک برنامه درسی مؤثر درزمینه آموزش بینحرفهای سرطان، چهار موضوع کلیدی باید موردتوجه قرار گیرد: (1) آشنایی با آموزش بینحرفهای، (2) شناسایی موانع و چالشها، (3) برنامههای حمایتی سرطان و (4) روشهای جدید کار (9). همچنین، پژوهش Shipton و همکاران نشان میدهد که آموزش پزشکی در سطح بینالمللی به اندازه کافی به نیازهای جامعه درزمینه بهداشت عمومی پاسخ نمیدهد (10).
در ایران نیز تحقیقات امیراسماعیلی و همکاران نشان میدهد که آموزش پزشکی عمومی با چالشهای جدّی مواجه است و یکی از مهمترین این چالشها عدم تطابق آموزش با نیازهای واقعی جامعه است (11). این شکاف بین آموزشهای ارائهشده و نیازهای واقعی جامعه میتواند به کاهش کیفیت مراقبتهای بهداشتی و افزایش بار بیماری سرطان در جامعه منجر شود.
علاوهبراین، پیشرفتهای سریع درزمینه تشخیص و درمان سرطان، لزومِ بهروزرسانی مداوم برنامههای درسی را آشکار میکند. فنّاوریهای جدید، روشهای نوین درمانی و رویکردهای جدید در مدیریت سرطان نیازمند بازنگری و تطبیق مستمر محتوای آموزشی است. دراینراستا، استفاده از روش تحلیل SWOT میتواند ابزاری کارآمد برای ارزیابی جامع وضعیت فعلی برنامه درسی، شناسایی نقاط قوّت و ضعف و همچنین فرصتها و تهدیدهای پیشرو باشد. این رویکرد سیستماتیک امکان بررسی دقیق عوامل داخلی و خارجی تأثیرگذار بر کیفیت آموزشهای مرتبط با سرطان در دوره پزشکی عمومی را فراهم میکند.
مسئله اصلی این پژوهش، عدم تطابق کافی بین محتوای فعلی برنامه درسی پزشکی عمومی درزمینه سرطان و نیازهای واقعی جامعه است. این پژوهش درصدد است برنامه درسی مباحث و آموزشهای مرتبط با سرطان در پزشکی عمومی را براساس تحلیل SWOT بازنگری و بهینهسازی کند تا برنامه درسی در زمینه مباحث و آموزشهای مرتبط با سرطان در پزشکی عمومی، پاسخگوی نیازهای فعلی و آتی جامعه درزمینه مراقبتهای سرطان باشد. نتایج این پژوهش میتواند راهگشای سیاستگذاران آموزش پزشکی درجهت ارتقای کیفیت آموزشهای مرتبط با سرطان، افزایش توانمندی دانشآموختگان پزشکی عمومی و درنهایت، بهبود کیفیت مراقبتهای بهداشتی در حوزه سرطان باشد.
روش ها
این پژوهش با رویکرد کیفی و به روش پدیدارشناسانه بـا هـدف تبیین وضعیت موجود برنامه درسی پزشکی عمومی با توجه به موضوعات و آموزشهای مرتبط با سرطان براساس تحلیل SWOT در سال تحصیلی 1402-1401 در دانشگاه علومپزشکی بابل انجام شده اسـت. دادههای پژوهش از دو منبع اصلی مرور اسناد شامل (بررسی برنامه درسی فعلی پزشکی عمومی با تمرکز بر مباحث مرتبط با سرطان، مطالعه اسناد بالادستی و سیاستهای کلان آموزش پزشکی، بررسی مقالات و پژوهشهای مرتبط با آموزش سرطانشناسی در دوره پزشکی عمومی) و پانل خبرگان گردآوری شده است. جامعه آماری شامل خبرگان (متشکّل از اعضای هیئت علمی، دستیاران پزشکی مرتبط با آموزش سرطان، مدیران آموزش علوم پایه و بالینی دانشکده پزشکی، متخصّصان آموزش عالی و آموزش پزشکی، انکولوژیستها و کارشناسان آموزش به تعداد دوازده نفر خبره) به روش نمونهگیری مبتنیبر هدف انتخاب شدند. سابقه حداقل دو سال فعالیت در برنامه آموزش سرطان بهعنوان معیار ورود افراد در پژوهش درنظر گرفته شد. دادههای پژوهش پس از تشکیل چهار پانل، مطابق با چهار مرحله تحصیل دوره پزشکی عمومی (علوم پایه، مقدّمات بالینی، کارآموزی، کارورزی) جمعآوری شد. پس از تشکیل پانلها، سؤالات زیر مطرح گردید:
- به نظر شما، نقاط قوّت فعلی برنامه درسی پزشکی عمومی درزمینه آموزش مباحث مرتبط با سرطان چیست؟
- کدام جنبههای برنامه درسی فعلی درزمینه سرطان، دانشجویان را برای مواجهه با چالشهای بالینی آماده میکند؟
- آیا روشهای آموزشی خاصی در برنامه فعلی وجود دارد که در آموزش مباحث سرطان مؤثر بودهاند؟
- چه کاستیهایی در برنامه درسی فعلی درزمینه آموزش مباحث مرتبط با سرطان مشاهده میکنید؟
- به نظر شما، کدام مهارتهای ضروری مرتبط با مراقبتهای سرطان در برنامه فعلی بهاندازه کافی پوشش داده نمیشوند؟
- چه موانعی در اجرای مؤثر برنامه درسی فعلی درزمینه آموزش مباحث سرطان وجود دارد؟
- چه فرصتهایی برای بهبود آموزش مباحث مرتبط با سرطان در برنامه درسی پزشکی عمومی وجود دارد؟
- آیا پیشرفتهای اخیر در حوزه تشخیص و درمان سرطان، فرصتهایی برای بهروزرسانی برنامه درسی ایجاد کردهاند؟
- چگونه میتوان از فنّاوریهای نوین آموزشی برای ارتقای کیفیت آموزش مباحث سرطان استفاده کرد؟
- چه عواملی میتوانند مانع از اجرای موفق برنامه درسی بازنگریشده درزمینه آموزش مباحث سرطان شوند؟
- آیا تغییرات سریع در حوزه انکولوژی، تهدیدی برای بهروز ماندن برنامه درسی محسوب میشود؟
- چه چالشهایی درزمینه منابع (مالی، انسانی، زمانی) برای اجرای یک برنامه درسی جامع درزمینه سرطان وجود دارد؟
هر پانل به مدت 3 ساعت برگزار و پاسخهای خبرگان در هر پانل ضبط و بلافاصله پس از هر جلسه اجرا شد. سپس دادههای جمعآوریشده به روش تحلیل محتوای عرفی ازطریق کدگذاری با استفاده از نرمافزار MAXQDA 2021 تجزیهوتحلیل شدند. ابتدا نقاط قوّت، ضعف، تهدیدها و فرصتها در دستههای مجزّا قرار گرفتند. سپس مفاهیم تکراری حذف و مفاهیم مشابه درهم ادغام شدند. برای اطمینان از دقت و صحّت داده های کیفی بهدستآمده، از راهبردهایی نظیر بازبینی و مقایسه مداوم (خودبازبینی محقّق) کدها و طبقات، تأیید نتایج با مراجعه به مشارکتکنندگان پژوهش (کنترل اعضاء) و ممیّزی بیرونی استفاده شد.
درنهایت از مجموع 200 مفهوم یا کدِ اوّلیه، 35 زیرطبقه استخراج و در قالب 4 طبقه نقاط قوّت، ضعف، تهدید و فرصت دستهبندی شدند .پس از شناسایی نقاط قوّت، ضعف، تهدیدها و فرصتها درخصوص وضعیت آموزش سرطان در برنامه درسی پزشکی عمومی و برای تدوین استراتژی در این زمینه از تحلیل SWOT و از یک ماتریس چهارخانهای استفاده شد.
یافته ها
مشخصات جمعیتی مشارکتکنندگان در هر پانل در جدول 1 نشان داده شده است. 4 پانل تشکیل شد. در هر پانل 12 نفر شامل مدیر حوزه آموزش پزشکی، متخصّص حوزه سرطان، عضو هیئت علمی مرتبط، دستیار پزشکی مرتبط، متخصّص آموزش عالی/آموزش پزشکی و کارشناس حوزه آموزش مشارکت داشتند.
ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ، ﻗﻮّت، ﺗﻬﺪیﺪها و ﻓﺮﺻﺖها درخصوص وضعیت آموزش سرطان در برنامه درسی پزشکی عمومی ازطریق ﺧﺒﺮگان، شامل 5 نقطه قوّت، 19 نقطه ضعف، 6 نقطه فرصت، 5 نقطه تهدید، شناسایی و در جداول 2 و 3 ارائه شدند.
سرطان ازجمله مشکلات جدّی سلامت جوامع امروزی است که تلاشهای بسیار گستردهای برای مقابله با آن در حال انجام است (1). در کشورهای پیشرفته، سرطان دومین عامل مرگومیر و در کشور ما سومین عامل مرگومیر بعداز بیماریهای قلبیعروقی، سوانح و تصادفات است. طبق آمار منتشرشده ازسوی مؤسّسه ارزشیابی و سلامت (در سال 2015) در بررسی 32 سرطان در 195 کشور بین سالهای 2005 تا 2015، ابتلا به سرطان 33 درصد افزایش یافته است (2). سازمان بهداشت جهانی (WHO- World Health Organization) تأکید میکند که برنامهها و مراقبتهای پیشگیری، حمایتی و تسکینی سرطان باید در اولویت برنامههای سلامت عمومی و مدیریت بیماریها قرار گیرند (3). بااینحال، مطالعات نشان میدهد که برنامههای آموزش پزشکی با نیازهای حرفهای پزشکان هماهنگی لازم را ندارند (4). این مسئله بهویژه در حوزه سرطان که نیازمند دانش و مهارتهای خاص است، اهمیت بیشتری دارد.
پیشبینی میشود تا سال 2030، جمعیت بیمارانی که با سرطان و پیامدهای آن زندگی میکنند، به 22 میلیون نفر برسد (5). این افزایش چشمگیر، ضرورت بازنگری در برنامههای درسی پزشکی عمومی را آشکار میکند. آموزش پزشکی باید بهعنوان فرایندی پویا دیده شود که بهطور پیوسته پایش و ارزیابی و با توجه به پیشرفتهای علمی و نیازهای جامعه بهروزرسانی شود (6).
تحقیقات نشان میدهد که دانشآموختگان پزشکی عمومی، مهارتها و قابلیتهای خود را برای انجام مسئولیتهای حرفهای در حدّ قابلقبولی ارزیابی نمیکنند (7). این مسئله در حوزه مراقبتهای سرطان که نیازمند طیف وسیعی از دانش، مهارتها و تجربههای خاص است، اهمیت بیشتری مییابد (8).
مطالعات McInally و همکاران نشان میدهد که برای ایجاد یک برنامه درسی مؤثر درزمینه آموزش بینحرفهای سرطان، چهار موضوع کلیدی باید موردتوجه قرار گیرد: (1) آشنایی با آموزش بینحرفهای، (2) شناسایی موانع و چالشها، (3) برنامههای حمایتی سرطان و (4) روشهای جدید کار (9). همچنین، پژوهش Shipton و همکاران نشان میدهد که آموزش پزشکی در سطح بینالمللی به اندازه کافی به نیازهای جامعه درزمینه بهداشت عمومی پاسخ نمیدهد (10).
در ایران نیز تحقیقات امیراسماعیلی و همکاران نشان میدهد که آموزش پزشکی عمومی با چالشهای جدّی مواجه است و یکی از مهمترین این چالشها عدم تطابق آموزش با نیازهای واقعی جامعه است (11). این شکاف بین آموزشهای ارائهشده و نیازهای واقعی جامعه میتواند به کاهش کیفیت مراقبتهای بهداشتی و افزایش بار بیماری سرطان در جامعه منجر شود.
علاوهبراین، پیشرفتهای سریع درزمینه تشخیص و درمان سرطان، لزومِ بهروزرسانی مداوم برنامههای درسی را آشکار میکند. فنّاوریهای جدید، روشهای نوین درمانی و رویکردهای جدید در مدیریت سرطان نیازمند بازنگری و تطبیق مستمر محتوای آموزشی است. دراینراستا، استفاده از روش تحلیل SWOT میتواند ابزاری کارآمد برای ارزیابی جامع وضعیت فعلی برنامه درسی، شناسایی نقاط قوّت و ضعف و همچنین فرصتها و تهدیدهای پیشرو باشد. این رویکرد سیستماتیک امکان بررسی دقیق عوامل داخلی و خارجی تأثیرگذار بر کیفیت آموزشهای مرتبط با سرطان در دوره پزشکی عمومی را فراهم میکند.
مسئله اصلی این پژوهش، عدم تطابق کافی بین محتوای فعلی برنامه درسی پزشکی عمومی درزمینه سرطان و نیازهای واقعی جامعه است. این پژوهش درصدد است برنامه درسی مباحث و آموزشهای مرتبط با سرطان در پزشکی عمومی را براساس تحلیل SWOT بازنگری و بهینهسازی کند تا برنامه درسی در زمینه مباحث و آموزشهای مرتبط با سرطان در پزشکی عمومی، پاسخگوی نیازهای فعلی و آتی جامعه درزمینه مراقبتهای سرطان باشد. نتایج این پژوهش میتواند راهگشای سیاستگذاران آموزش پزشکی درجهت ارتقای کیفیت آموزشهای مرتبط با سرطان، افزایش توانمندی دانشآموختگان پزشکی عمومی و درنهایت، بهبود کیفیت مراقبتهای بهداشتی در حوزه سرطان باشد.
روش ها
این پژوهش با رویکرد کیفی و به روش پدیدارشناسانه بـا هـدف تبیین وضعیت موجود برنامه درسی پزشکی عمومی با توجه به موضوعات و آموزشهای مرتبط با سرطان براساس تحلیل SWOT در سال تحصیلی 1402-1401 در دانشگاه علومپزشکی بابل انجام شده اسـت. دادههای پژوهش از دو منبع اصلی مرور اسناد شامل (بررسی برنامه درسی فعلی پزشکی عمومی با تمرکز بر مباحث مرتبط با سرطان، مطالعه اسناد بالادستی و سیاستهای کلان آموزش پزشکی، بررسی مقالات و پژوهشهای مرتبط با آموزش سرطانشناسی در دوره پزشکی عمومی) و پانل خبرگان گردآوری شده است. جامعه آماری شامل خبرگان (متشکّل از اعضای هیئت علمی، دستیاران پزشکی مرتبط با آموزش سرطان، مدیران آموزش علوم پایه و بالینی دانشکده پزشکی، متخصّصان آموزش عالی و آموزش پزشکی، انکولوژیستها و کارشناسان آموزش به تعداد دوازده نفر خبره) به روش نمونهگیری مبتنیبر هدف انتخاب شدند. سابقه حداقل دو سال فعالیت در برنامه آموزش سرطان بهعنوان معیار ورود افراد در پژوهش درنظر گرفته شد. دادههای پژوهش پس از تشکیل چهار پانل، مطابق با چهار مرحله تحصیل دوره پزشکی عمومی (علوم پایه، مقدّمات بالینی، کارآموزی، کارورزی) جمعآوری شد. پس از تشکیل پانلها، سؤالات زیر مطرح گردید:
- به نظر شما، نقاط قوّت فعلی برنامه درسی پزشکی عمومی درزمینه آموزش مباحث مرتبط با سرطان چیست؟
- کدام جنبههای برنامه درسی فعلی درزمینه سرطان، دانشجویان را برای مواجهه با چالشهای بالینی آماده میکند؟
- آیا روشهای آموزشی خاصی در برنامه فعلی وجود دارد که در آموزش مباحث سرطان مؤثر بودهاند؟
- چه کاستیهایی در برنامه درسی فعلی درزمینه آموزش مباحث مرتبط با سرطان مشاهده میکنید؟
- به نظر شما، کدام مهارتهای ضروری مرتبط با مراقبتهای سرطان در برنامه فعلی بهاندازه کافی پوشش داده نمیشوند؟
- چه موانعی در اجرای مؤثر برنامه درسی فعلی درزمینه آموزش مباحث سرطان وجود دارد؟
- چه فرصتهایی برای بهبود آموزش مباحث مرتبط با سرطان در برنامه درسی پزشکی عمومی وجود دارد؟
- آیا پیشرفتهای اخیر در حوزه تشخیص و درمان سرطان، فرصتهایی برای بهروزرسانی برنامه درسی ایجاد کردهاند؟
- چگونه میتوان از فنّاوریهای نوین آموزشی برای ارتقای کیفیت آموزش مباحث سرطان استفاده کرد؟
- چه عواملی میتوانند مانع از اجرای موفق برنامه درسی بازنگریشده درزمینه آموزش مباحث سرطان شوند؟
- آیا تغییرات سریع در حوزه انکولوژی، تهدیدی برای بهروز ماندن برنامه درسی محسوب میشود؟
- چه چالشهایی درزمینه منابع (مالی، انسانی، زمانی) برای اجرای یک برنامه درسی جامع درزمینه سرطان وجود دارد؟
هر پانل به مدت 3 ساعت برگزار و پاسخهای خبرگان در هر پانل ضبط و بلافاصله پس از هر جلسه اجرا شد. سپس دادههای جمعآوریشده به روش تحلیل محتوای عرفی ازطریق کدگذاری با استفاده از نرمافزار MAXQDA 2021 تجزیهوتحلیل شدند. ابتدا نقاط قوّت، ضعف، تهدیدها و فرصتها در دستههای مجزّا قرار گرفتند. سپس مفاهیم تکراری حذف و مفاهیم مشابه درهم ادغام شدند. برای اطمینان از دقت و صحّت داده های کیفی بهدستآمده، از راهبردهایی نظیر بازبینی و مقایسه مداوم (خودبازبینی محقّق) کدها و طبقات، تأیید نتایج با مراجعه به مشارکتکنندگان پژوهش (کنترل اعضاء) و ممیّزی بیرونی استفاده شد.
درنهایت از مجموع 200 مفهوم یا کدِ اوّلیه، 35 زیرطبقه استخراج و در قالب 4 طبقه نقاط قوّت، ضعف، تهدید و فرصت دستهبندی شدند .پس از شناسایی نقاط قوّت، ضعف، تهدیدها و فرصتها درخصوص وضعیت آموزش سرطان در برنامه درسی پزشکی عمومی و برای تدوین استراتژی در این زمینه از تحلیل SWOT و از یک ماتریس چهارخانهای استفاده شد.
یافته ها
مشخصات جمعیتی مشارکتکنندگان در هر پانل در جدول 1 نشان داده شده است. 4 پانل تشکیل شد. در هر پانل 12 نفر شامل مدیر حوزه آموزش پزشکی، متخصّص حوزه سرطان، عضو هیئت علمی مرتبط، دستیار پزشکی مرتبط، متخصّص آموزش عالی/آموزش پزشکی و کارشناس حوزه آموزش مشارکت داشتند.
ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ، ﻗﻮّت، ﺗﻬﺪیﺪها و ﻓﺮﺻﺖها درخصوص وضعیت آموزش سرطان در برنامه درسی پزشکی عمومی ازطریق ﺧﺒﺮگان، شامل 5 نقطه قوّت، 19 نقطه ضعف، 6 نقطه فرصت، 5 نقطه تهدید، شناسایی و در جداول 2 و 3 ارائه شدند.
بحث و نتیجه گیری
این پژوهش با هدف تبیین وضعیت موجود برنامه درسی پزشکی عمومی با توجه به موضوعات و آموزشهای مرتبط با سرطان براساس تحلیل SWOT انجام شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشاندهنده نقاط قوّت و ضعف داخلی و همچنین فرصتها و تهدیدهای خارجی درزمینه آموزش سرطان در برنامه درسی پزشکی عمومی است.
در بررسی نقاط قوّت، وجود برنامه درسی ملّی بهعنوان یک نقطه قوّت اساسی شناسایی شده است. این امر نشان میدهد که یک چهارچوب کلی برای آموزش پزشکی عمومی وجود دارد که میتواند بهعنوان پایهای برای بهبود و توسعه آموزش سرطانشناسی عمل کند.
همچنین، وجود اعضای هیئت علمی توانمند و علاقهمند به آموزش سرطانشناسی یک مزیت قابلتوجه است که میتواند در فرایند بازنگری و اجرای برنامههای جدید بسیار مؤثر باشد. امکان بومیسازی برنامه توسط کلان مناطق نیز یک نقطه قوّت مهم است که اجازه میدهد آموزش سرطانشناسی با توجه به نیازها و شرایط خاص هر منطقه تطبیق داده شود. این یافته با نتایج مطالعه ترکزاده و کشاورزی (1395) که بر اهمیت وجود برنامه درسی منسجم و قابلانعطاف در آموزش پزشکی تأکید داشتند (12) و مطالعه Harkemane و همکاران (2020) که بر برنامهریزی و برگزاری جلسات آموزشی برای تشخیص سرطان جهت حفظ و تقویت شایستگیهای درازمدت پزشکان عمومی متمرکز بودند (13)، همخوانی دارد.
در مقابل، نقاط ضعف متعددی شناسایی شدند. یکی از مهمترین نقاط ضعف شناساییشده عدم وجود سرفصل مستقل برای آموزش سرطان است. این امر میتواند به پراکندگی و عدم انسجام در آموزش این موضوع مهم منجر شود. همچنین، ضعف در مهارتهای بالینی و عملی دانشآموختگان درزمینه سرطان نشاندهنده شکاف بین آموزشهای نظری و کاربرد عملی آنهاست. عدم بهروزرسانی منظم محتوای آموزشی مرتبط با سرطان نیز یک چالش جدّی است؛ زیرا حوزه انکولوژی بهسرعت در حال پیشرفت است و دانشجویان باید با آخرین یافتهها و روشهای درمانی آشنا شوند. این یافته با نتایج مطالعه خوشرنگ و همکاران (1395) که بر ضرورت بهروزرسانی مداوم محتوای آموزشی در حوزههای پزشکی با تغییرات سریع جهت رفع مشکلات و ارتقای کیفیت آموزشهای ارائهشده تأکید داشتند (14)، همسوست.
در بررسی فرصتهای موجود، اجرایی شدن برنامههای تحوّل و نوآوری در آموزش پزشکی و امکان بومیسازی برنامهها توسط دانشگاهها ازجمله نکات مثبت شناسایی شدند. اجرای برنامههای تحوّل و نوآوری در آموزش پزشکی یک فرصت طلایی برای بازنگری و بهبود آموزش سرطانشناسی است. این امر میتواند زمینه را برای اِعمال تغییرات اساسی و موردنیاز فراهم کند. همچنین، افزایش تقاضا و نیاز جامعه برای خدمات مرتبط با سرطان، انگیزهای قوی برای تقویت آموزش در این زمینه ایجاد میکند. امکان تغییر 20 درصدی در برنامه درسی توسط دانشگاهها نیز فرصتی است که میتواند برای گنجاندن محتوای بیشتر و عمیقتر درزمینه سرطانشناسی مورداستفاده قرار گیرد. این یافته با نتایج احمدی و اعرابی (1400) که بر اهمیت برنامههای تحوّل و نوآوری در آموزش پزشکی و تأثیر این برنامهها بر ایجاد انگیزه، پویایی در آموزش، افزایش روحیه مطالبهگری، ایجاد گفتمان تحوّل و نوآوری آموزش در فضاهای دانشگاهی تأکید داشتند (15)، مطابقت دارد.
ازسویدیگر در این مطالعه، تهدیدهایی مانند نارضایتی دانشجویان از کیفیت آموزش مهارتهای بالینی درزمینه سرطان و ضعف دانشآموختگان در دانش نظری و عملی مرتبط با سرطان شناسایی شدند. نارضایتی دانشجویان از کیفیت آموزش مهارتهای بالینی درزمینه سرطان یک تهدید جدّی است که میتواند به کاهش انگیزه و اعتمادبهنفس آنها در برخورد با بیماران مبتلا به سرطان منجر شود. همچنین، ضعف دانشآموختگان در دانش نظری و عملی مرتبط با سرطان میتواند به کاهش کیفیت مراقبتهای بهداشتی در جامعه منجر شود. این یافتهها با نتایج پژوهش Safari و همکاران (2024) که بر شکاف بین آموزشهای نظری و مهارتهای عملی در دوره پزشکی عمومی تأکید داشتند (16)، همراستاست.
این مطالعه نشان میدهد که باوجودِ زیرساختهای مناسب و فرصتهای موجود برای بهبود آموزش سرطان در دوره پزشکی عمومی، چالشهای جدّی در این زمینه وجود دارد که نیازمند توجه و اقدام فوری مسئولان آموزش پزشکی است. بازنگری برنامه درسی با رویکرد تقویت مهارتهای عملی و پاسخگویی به نیازهای جامعه میتواند گامی مؤثر در ارتقای کیفیت آموزش پزشکی و درنهایت بهبود خدمات سلامت در حوزه سرطان باشد.
با توجه به نتایج بهدستآمده، میتوان نتیجه گرفت که برنامه درسی فعلی پزشکی عمومی درزمینه آموزش سرطان نیازمند بازنگری اساسی است. این بازنگری باید درجهت تقویت مهارتهای بالینی، بهروزرسانی محتوا مطابق با نیازهای روز جامعه و ایجاد پیوند قویتر بین دروس تئوری و عملی باشد. دراینراستا، اقداماتی نظیر تدوین سرفصل مستقل و جامع برای آموزش سرطان در دوره پزشکی عمومی، افزایش ساعات آموزش عملی سرطان، استفاده از روشهای نوین آموزشی مانند شبیهسازی و آموزش مبتنیبر مورد در آموزش، تقویت آموزش مهارتهای ارتباطی و اخلاق حرفهای در برخورد با بیماران مبتلا به سرطان و بازنگری منظم و دورهای محتوای آموزشی مرتبط با سرطان متناسب با پیشرفتهای علمی و نیازهای جامعه پیشنهاد میشود. همچنین با توجه به محدود بودن جامعه آماری به خبرگان دانشگاه علومپزشکی بابل، جهت افزایش تعمیمپذیری مطالعه پیشنهاد میشود در پژوﻫﺶﻫﺎی آﺗﻲ، این پژوهش در سایر مراکز دانشگاهی در سطح کشور انجام شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
نمونهها با اطلاع و رضایت کامل در پانل شرکت کردند. به ایشان اطمینان داده شد که اطلاعات جمعآوریشده محرمانه خواهد ماند و صرفا در راستای اهداف پژوهش مورداستفاده قرار خواهد گرفت.
این پژوهش مصوب مرکز ملّی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی با کد 400045 و کد اخلاق IR.NASRME.REC.1400.364 میباشد. اصول و استانداردهای کمیته ملّی اخلاق رعایت شده است. اطلاعات تمام افراد واردشده در مطالعه نیز محرمانه نگه داشته شده است.
حمایت مالی
این طرح مصوّب مرکز ملّی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی بوده و با حمایت مالی آن مرکز انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
مفهومسازی و طراحی مطالعه: داریوش مسلمی، طاهره آقامیرزایی محلّی، جمیله آقاتبار رودباری، فرزین صادقی، مصطفی جوانیان و محمّد رعنایی
جمع آوری، تحلیل و تفسیر دادهها: داریوش مسلمی، طاهره آقامیرزایی محلّی، جمیله آقاتبار رودباری، فرزین صادقی، مصطفی جوانیان و محمّد رعنایی
تهیه پیشنویس دستنوشته: طاهره آقامیرزایی محلی و جمیله آقاتبار رودباری
بازبینی نقادانه دستنوشته برای محتوای فکری مهم: داریوش مسلمی، جمیله آقاتبار رودباری و فرزین صادقی
تحلیل آماری: جمیله آقاتبار رودباری و طاهره آقامیرزایی محلّی
قدردانی
از تمامی افرادی که ما را در انجام این طرح همراهی کردهاند، تشکّر و قدردانی میشود.
این پژوهش با هدف تبیین وضعیت موجود برنامه درسی پزشکی عمومی با توجه به موضوعات و آموزشهای مرتبط با سرطان براساس تحلیل SWOT انجام شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشاندهنده نقاط قوّت و ضعف داخلی و همچنین فرصتها و تهدیدهای خارجی درزمینه آموزش سرطان در برنامه درسی پزشکی عمومی است.
در بررسی نقاط قوّت، وجود برنامه درسی ملّی بهعنوان یک نقطه قوّت اساسی شناسایی شده است. این امر نشان میدهد که یک چهارچوب کلی برای آموزش پزشکی عمومی وجود دارد که میتواند بهعنوان پایهای برای بهبود و توسعه آموزش سرطانشناسی عمل کند.
همچنین، وجود اعضای هیئت علمی توانمند و علاقهمند به آموزش سرطانشناسی یک مزیت قابلتوجه است که میتواند در فرایند بازنگری و اجرای برنامههای جدید بسیار مؤثر باشد. امکان بومیسازی برنامه توسط کلان مناطق نیز یک نقطه قوّت مهم است که اجازه میدهد آموزش سرطانشناسی با توجه به نیازها و شرایط خاص هر منطقه تطبیق داده شود. این یافته با نتایج مطالعه ترکزاده و کشاورزی (1395) که بر اهمیت وجود برنامه درسی منسجم و قابلانعطاف در آموزش پزشکی تأکید داشتند (12) و مطالعه Harkemane و همکاران (2020) که بر برنامهریزی و برگزاری جلسات آموزشی برای تشخیص سرطان جهت حفظ و تقویت شایستگیهای درازمدت پزشکان عمومی متمرکز بودند (13)، همخوانی دارد.
در مقابل، نقاط ضعف متعددی شناسایی شدند. یکی از مهمترین نقاط ضعف شناساییشده عدم وجود سرفصل مستقل برای آموزش سرطان است. این امر میتواند به پراکندگی و عدم انسجام در آموزش این موضوع مهم منجر شود. همچنین، ضعف در مهارتهای بالینی و عملی دانشآموختگان درزمینه سرطان نشاندهنده شکاف بین آموزشهای نظری و کاربرد عملی آنهاست. عدم بهروزرسانی منظم محتوای آموزشی مرتبط با سرطان نیز یک چالش جدّی است؛ زیرا حوزه انکولوژی بهسرعت در حال پیشرفت است و دانشجویان باید با آخرین یافتهها و روشهای درمانی آشنا شوند. این یافته با نتایج مطالعه خوشرنگ و همکاران (1395) که بر ضرورت بهروزرسانی مداوم محتوای آموزشی در حوزههای پزشکی با تغییرات سریع جهت رفع مشکلات و ارتقای کیفیت آموزشهای ارائهشده تأکید داشتند (14)، همسوست.
در بررسی فرصتهای موجود، اجرایی شدن برنامههای تحوّل و نوآوری در آموزش پزشکی و امکان بومیسازی برنامهها توسط دانشگاهها ازجمله نکات مثبت شناسایی شدند. اجرای برنامههای تحوّل و نوآوری در آموزش پزشکی یک فرصت طلایی برای بازنگری و بهبود آموزش سرطانشناسی است. این امر میتواند زمینه را برای اِعمال تغییرات اساسی و موردنیاز فراهم کند. همچنین، افزایش تقاضا و نیاز جامعه برای خدمات مرتبط با سرطان، انگیزهای قوی برای تقویت آموزش در این زمینه ایجاد میکند. امکان تغییر 20 درصدی در برنامه درسی توسط دانشگاهها نیز فرصتی است که میتواند برای گنجاندن محتوای بیشتر و عمیقتر درزمینه سرطانشناسی مورداستفاده قرار گیرد. این یافته با نتایج احمدی و اعرابی (1400) که بر اهمیت برنامههای تحوّل و نوآوری در آموزش پزشکی و تأثیر این برنامهها بر ایجاد انگیزه، پویایی در آموزش، افزایش روحیه مطالبهگری، ایجاد گفتمان تحوّل و نوآوری آموزش در فضاهای دانشگاهی تأکید داشتند (15)، مطابقت دارد.
ازسویدیگر در این مطالعه، تهدیدهایی مانند نارضایتی دانشجویان از کیفیت آموزش مهارتهای بالینی درزمینه سرطان و ضعف دانشآموختگان در دانش نظری و عملی مرتبط با سرطان شناسایی شدند. نارضایتی دانشجویان از کیفیت آموزش مهارتهای بالینی درزمینه سرطان یک تهدید جدّی است که میتواند به کاهش انگیزه و اعتمادبهنفس آنها در برخورد با بیماران مبتلا به سرطان منجر شود. همچنین، ضعف دانشآموختگان در دانش نظری و عملی مرتبط با سرطان میتواند به کاهش کیفیت مراقبتهای بهداشتی در جامعه منجر شود. این یافتهها با نتایج پژوهش Safari و همکاران (2024) که بر شکاف بین آموزشهای نظری و مهارتهای عملی در دوره پزشکی عمومی تأکید داشتند (16)، همراستاست.
این مطالعه نشان میدهد که باوجودِ زیرساختهای مناسب و فرصتهای موجود برای بهبود آموزش سرطان در دوره پزشکی عمومی، چالشهای جدّی در این زمینه وجود دارد که نیازمند توجه و اقدام فوری مسئولان آموزش پزشکی است. بازنگری برنامه درسی با رویکرد تقویت مهارتهای عملی و پاسخگویی به نیازهای جامعه میتواند گامی مؤثر در ارتقای کیفیت آموزش پزشکی و درنهایت بهبود خدمات سلامت در حوزه سرطان باشد.
با توجه به نتایج بهدستآمده، میتوان نتیجه گرفت که برنامه درسی فعلی پزشکی عمومی درزمینه آموزش سرطان نیازمند بازنگری اساسی است. این بازنگری باید درجهت تقویت مهارتهای بالینی، بهروزرسانی محتوا مطابق با نیازهای روز جامعه و ایجاد پیوند قویتر بین دروس تئوری و عملی باشد. دراینراستا، اقداماتی نظیر تدوین سرفصل مستقل و جامع برای آموزش سرطان در دوره پزشکی عمومی، افزایش ساعات آموزش عملی سرطان، استفاده از روشهای نوین آموزشی مانند شبیهسازی و آموزش مبتنیبر مورد در آموزش، تقویت آموزش مهارتهای ارتباطی و اخلاق حرفهای در برخورد با بیماران مبتلا به سرطان و بازنگری منظم و دورهای محتوای آموزشی مرتبط با سرطان متناسب با پیشرفتهای علمی و نیازهای جامعه پیشنهاد میشود. همچنین با توجه به محدود بودن جامعه آماری به خبرگان دانشگاه علومپزشکی بابل، جهت افزایش تعمیمپذیری مطالعه پیشنهاد میشود در پژوﻫﺶﻫﺎی آﺗﻲ، این پژوهش در سایر مراکز دانشگاهی در سطح کشور انجام شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
نمونهها با اطلاع و رضایت کامل در پانل شرکت کردند. به ایشان اطمینان داده شد که اطلاعات جمعآوریشده محرمانه خواهد ماند و صرفا در راستای اهداف پژوهش مورداستفاده قرار خواهد گرفت.
این پژوهش مصوب مرکز ملّی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی با کد 400045 و کد اخلاق IR.NASRME.REC.1400.364 میباشد. اصول و استانداردهای کمیته ملّی اخلاق رعایت شده است. اطلاعات تمام افراد واردشده در مطالعه نیز محرمانه نگه داشته شده است.
حمایت مالی
این طرح مصوّب مرکز ملّی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی بوده و با حمایت مالی آن مرکز انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
مفهومسازی و طراحی مطالعه: داریوش مسلمی، طاهره آقامیرزایی محلّی، جمیله آقاتبار رودباری، فرزین صادقی، مصطفی جوانیان و محمّد رعنایی
جمع آوری، تحلیل و تفسیر دادهها: داریوش مسلمی، طاهره آقامیرزایی محلّی، جمیله آقاتبار رودباری، فرزین صادقی، مصطفی جوانیان و محمّد رعنایی
تهیه پیشنویس دستنوشته: طاهره آقامیرزایی محلی و جمیله آقاتبار رودباری
بازبینی نقادانه دستنوشته برای محتوای فکری مهم: داریوش مسلمی، جمیله آقاتبار رودباری و فرزین صادقی
تحلیل آماری: جمیله آقاتبار رودباری و طاهره آقامیرزایی محلّی
قدردانی
از تمامی افرادی که ما را در انجام این طرح همراهی کردهاند، تشکّر و قدردانی میشود.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
برنامه درسي, برنامه ریزی آموزشی
فهرست منابع
1. Noori-Daloii M, Kashani B. Targeted cancer therapy: review article. Tehran Univ Med J Pub 2018 ;76(4):231-240
2. Seif F, Bayatiani M R. Cancer and Radiotherapy. J Arak Uni Med Sci 2018; 21 (4):1-5. [Persian]
3. Lankester T. Restoring Hope: Decent Care in the midst of HIV/AIDS by Editors: Ted Karpf, Todd Ferguson, Robin Swift, Jeffrey V. Lazarus.2008; 9 (Suppl. 2), 27. [DOI:10.1111/j.1468-1293.2008.00589.x]
4. Ghazanfari Z, forozi M, khosravi M. The options of graduated students of medicine on the amount of compatibility existing between the programs of clinical education and their occupation needs in kerman. J Babol Univ Med Sci 2010;12(5):52-59. [Persian]
5. Amundsen DB, Choi Y, Nekhlyudov L. Cancer care continuum research and educational innovation: are academic internists keeping up with population trends? J Cancer Educ 2023;38(1):28-33. [DOI:10.1007/s13187-021-02073-4]
6. Harhara T, Abdul Hay D, Almansoori DS, Ibrahim H. Internal medicine residents' perceptions and experiences in palliative care: a qualitative study in the United Arab Emirates. BMC Palliat Care 2022;21(1):15. [DOI:10.1186/s12904-022-00908-5]
7. Heidari AA, Dudge Moghaddam M, Ebrahimi Garoui H. Challenges of General Medical Education (Extern AND Intern) in school of Medicine, Mashhad University of Medical Sciences. Horiz Med Educ Develop 2021; 12(3): 35-49. [Persian]
8. Nwaeke LI, Obiekwe O. Impact of manpower training and development on organizational productivity and performance: A theoretical review. Eur J Manag Bus Econ 2017;9(4):153-9.
9. McInally W, Benstead K, Brandl A, Dodlek N, De Munter J, Gasparotto C, Grau-Eriksen J, Kelly RG, Lecoq C, O'Higgins N, Oliver K. Like frying multiple eggs in one Pan: a qualitative study exploring the understanding of inter-speciality training in cancer care. J Cancer Educ 2023 3:1-7. [DOI:10.1007/s13187-023-02285-w]
10. Shipton EE, Bate F, Garrick R, Steketee C, Shipton EA, Visser EJ. Systematic review of pain medicine content, teaching, and assessment in medical school curricula internationally. Pain Ther 2018;7(2):139-6. [DOI:10.1007/s40122-018-0103-z]
11. Amiresmaili M, Nekoei Moghadam M, Moosazadeh M, Pahlavan E. Challenges of general practice education in Iran: A qualitative study. Strides in Development of Medical Education. 2013;9(2):118-131. [Persian]
12. TorkZadeh J, Keshavarzi F. The effectiveness of medical education curriculum: Internal, external and institutional.Educational Development of Judishapur. 2016; 7(1): 10-21. [Persian]
13. Harkemanne E, Duyver C, Leconte S, Sawadogo K, Baeck M, Tromme I. Short-and long-term evaluation of general practitioners' competences after a training in melanoma diagnosis: Refresher training sessions may be needed. J Cancer Educ 2022;37(6):1928-41. [DOI:10.1007/s13187-021-02063-6]
14. Khoshrang, H, Salari A, Dadgaran I, Moaddab F, Rouh-Balasii L, Pourkazemi I. Quality of Education Provided at The Clinical Skills Lab From Medical Students' viewpoints in Guilan University of Medical Sciences. Res Med Edu 2016;8(2):77-83. [Persian] [DOI:10.18869/acadpub.rme.8.2.77]
15. Ahmady S, Arabi M. Elaborating on the experts' comprehension of the innovative medical education program. Iranian Journal of Medical Education 2021; 21:155-167. [Persian]
16. Safari M, Shahidi S, Avizhgan M. Challenges in applying theoretical knowledge from the general medicine course in clinical practice: A qualitative study. J Med Edu Dev 2024;17(54):1-10. [DOI:10.61186/edcj.17.54.1]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
