دوره 16، شماره 1 - ( 1403 )
جلد 16 شماره 1 صفحات 73-66 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Aten S, Dehnad A, Abbasi Dryasari N, Sohrabi Z. Comparison of The Effect of Two Educational Methods (Videocast and Traditional) on Nursing Care Knowledge for Gastrointestinal Endoscopy in Nursing Students. Res Med Edu 2024; 16 (1) :66-73
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1234-fa.html
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1234-fa.html
آتن سیما، دهناد افسانه، عباسی دریاسری نسرین، سهرابی زهره. مقایسه تاثیر آموزش به دو روش ویدئوکست و سنتی بر دانش مراقبت های پرستاری از اندوسکوپی های گوارشی در دانشجویان پرستاری. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1403; 16 (1) :66-73
گروه آموزش پزشکی، مرکز تحقیقات آموزش علوم پزشکی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران ، zo-sohrabi@yahoo.com
متن کامل [PDF 367 kb]
(311 دریافت)
| چکیده (HTML) (1214 مشاهده)
متن کامل: (230 مشاهده)
مقدمه
در حال حاضر با توجه به پیشرفتهای سریع در علوم مختلف، آموزش نیروی کار به عنوان یک موضوع کلیدی مطرح است، این امر در حوزه بهداشت و درمان و مراقبت های پزشکی با توجه به تغییرات روزانه در مسیر تشخیص و درمان و رعایت ایمنی و مراقبتهای بیماران، نقش عمدهای دارد (1). یکی از ویژگیهای آموزش علومپزشکی، لزوم یادگیری مهارت های عملی و ارتباطی در کنار حیطه شناختی و نظری است. در آموزش معمول که تا حد زیادی بر روش استاد شاگردی استوار است، ملاحظه میشود که انتقال تجارب و مهارت های عملی متناسب با زمان آموزش دانشجویان نمیباشد. همچنین دسترسی آسان به مطالب آموزشی خارج از چهارچوب تعیین شده به سادگی امکان پذیر نیست (1،2).
سیستم موفق آموزش پزشکی وابسته به توانایی مربیان در پاسخگویی به نیازهای فراگیران و درک تغییرات پیشرو در روش ها و رویکردهای آموزشی است. در این راستا مربیان نیز نیاز به آشنایی با مدلهای جدید آموزشی مبتنی بر فن آوری روز دارند (2،3). آموزش مجازی/ الکترونیکی یا آموزش از راه دور، پاسخی به این نیاز است که میتوان از آن در همهجا و هر زمان استفاده کرد. این بدان معنی است که دانشجو میتواند بدون محدودیت از دوره آموزشی بهرهمند شود. بدین ترتیب، آموزش مجازی در افزایش تمایل دانشجویان در مشارکت در فراگیری و تعامل با اساتید با بهرهگیری از منابع به روز علمی کمک کننده خواهد بود (1،3).
به لحاظ تاریخی آموزش از راه دور برای اولین بار در قرن 19 میلادی به عنوان تحصیلات مکاتبهای به فراگیران و معلمان آغاز شد و به دنبال آن با معرفی ابزار الکترونیکی و اینترنت شاهد فصل جدیدی از آموزشهای از راه دور هستیم (4). فناوری ارتباطات الکترونیکی، به دلیل برخورداری از ظرفیتهای رسانهای متنی، تصویری و صوتی مخصوص به خود قادر هستند که تعاملات بین افراد را در عرصه زمان و مکان توسعه داده و فعالیتهای یاددهی و یادگیری را متحول سازند (5). یادگیری مجازی به عنوان روشی جایگزین برای ارائه آموزش و مواد آموزشی به دانشجویان پزشکی به سرعت در حال رشد است. همچنین از اصطلاح یادگیری مبتنی بر فناوری بجای آموزش مجازی نیز استفاده شده که بر اساس آن میتوان گفت که «آموزش مجازی وسیله‌ای است که از طریق آن به فراگیران تجارب و دروس آموزشی پیشرفته یا تکمیلی را خارج از چهارچوب سنتی ارائه کرد». برای بیان آموزش مجازی/ یادگیری الکترونیکی (E-learning) از کلمات و اصطلاحات مترادف دیگری، مانند یادگیری به کمک رایانه، یادگیری آنلاین یا یادگیری مبتنی بر وب استفاده نمود. در کل، آموزش مجازی شامل کلیه آموزشهای غیرحضوری مبتنی بر تکنولوژی شامل آموزش زنده و برخط، آموزش تحت وب، آموزش با کمک نوار و فایل صوتی یا فیلم در قالب CD است (6،7).
تحصیلات مبتنی بر فضای مجازی معمولاً در پزشکی و پرستاری به منظور تحصیل دانشجویان و ارتقاء دانش کادر درمانی کاربرد دارد و شامل آموزش‌هایی میشود که عمدتاً در محیط‌های دانشگاهی برای ارائه مراقبتهای پرستاری توانمند، ایمن، دلسوزانه و اخلاقی در محیط‌های مختلف عملی صورت میگیرد و همچنین آموزشهای تکمیلی که جهت ادامه تحصیل یا رشد حرفه‌ای فارغ التحصیلان در اختیار فراگیران قرار داده میشود (6-8). یادگیری مجازی یا الکترونیکی احتمالاً مهم‌ترین تغییری است که در آموزش پرستاری در محیط بیمارستانی مرجع رخ می‌دهد. اگرچه نیاز به تذکر است که قبل از پیاده سازی آموزش الکترونیکی/ مجازی در برنامه های درسی فعلی نیاز به آماده سازی پیش زمینه سخت افزاری مانند تجهیزات و برنامه سازی و نرم افزاری مانند رایانه و دانش بهره گیری از آن است (9،10).
در زیر مجموعه آموزش مجازی (E-learning) آموزش از طریق Videocastوجود دارد. در این پژوهش منظور از آموزش ویدکست شامل یک CD آموزشی است که از این مسیر محتوی فیلم و مطالب آموزشی به دانشجو ارائه میشود. در این روش که مطالب آموزشی به صورت فیلم آموزشی توسط یک متخصص بر اساس مراجع اصلی آن دوره تهیه و از طریق ویدئو یا CD تکثیر و در اختیار فراگیران قرار میگیرد (3،8). در کنار موارد گفته شده موانعی برای کاربرد روشهای جدید وجود دارد، بر اساس مطالعات پیشین که بر روی موفقیت آموزش مجازی صورت گرفته، ملاحظه گردیده است که بینش اعضای هیئت علمی و نیز دسترس آسان فراگیران به منابع آموزشی در پیشرفت و بالابردن سطح دانش فراگیران بسیار کمککننده است (11-15).
در مجموع میبایست متذکر شد که دیدگاه یکسانی نسبت به عملکرد بهتر یا برابر آموزش مجازی نسبت به نوع سنتی وجود ندارد. برخی از محققین از تفاوتهای بین نگرش و مفهوم یادگیری الکترونیکی و استفاده از اینترنت بین دانشجویان و مربیان از یکسو و مقاومت در برابر ارائه دروس معمول به صورت مجازی را بیان داشتهاند (9،16). علاوه بر این، در برخی از تخصص هایی که نیاز به آموزش عملی دارند، مانند دوره عملی گوارش، استفاده از آموزش مجازی دشوار به نظر میرسد. در دورههای بالینی میتوانیم بخش تئوری و همچنین بخش پیش بالینی را به عنوان دورههای آموزش الکترونیکی ارائه دهیم و سپس دانشجو در کلینیک به تحصیل ادامه دهد. یکی از بخش های اصلی دوره گوارش برای دانشجویان پرستاری، کار و نگهداری دستگاه در بخش آندوسکوپی است. دانشجویان باید از آمادهسازی، علت عمل، عملکرد هر دستگاه و همچنین مراقبت و نگهداری بیماران و نیز دستگاهها قبل و بعد از آندوسکوپی مانند آندوسکوپی فوقانی و تحتانی یا آندوسونوگرافی مطلع باشند. در این رابطه کمبود منابع در دسترس آموزشی برای دانشجویان پرستاری که این دوره درسی را میگذرانند و همچنین پرستارانی که در این رشته فعالیت دارند یا میخواهند وارد بخش های اندوسکوپی شوند، وجود دارد.
بنابراین با توجه به نبود منبع آموزشی حاوی اطلاعات کاربردی که به صورت عملی مراحل آماده سازی و مراقبت بیماران در بخش آندوسکوپی را پوشش دهد، نیاز به بررسی و آمادهسازی منبع آموزش مجازی مطابق با کوریکولوم ارائه شده توسط وزارت بهداشت که در برگیرنده نیازهای علمی و عملی فراگیران باشد، احساس شد. به رغم این واقعیت و طی بررسی انجام شده، مطالعه ای برای ارزیابی از نتایج آموزش مجازی در این رشته در کشور بدست نیامد. بر این اساس در پژوهش حاضر سعی شده است آموزش مراقبت های آندوسکوپی به صورت فیلم؛ با بهرهگیری از روش آموزشی Videocast از طریقCD، و براساس واقعیت های موجود در بخش بالینی در اختیار فراگیران قرار داده شده و نتایج آن را با روش مرسوم چهره به چهره مقایسه شود.
روش ها
پژوهش حاضر یک مطالعه نیمه تجربی است که بر روی 80 نفر از دانشجویان پرستاری دانشگاه علومپزشکی ایران انجام شد. در این مطالعه از کلیه دانشجویان ترم سوم پرستاری در سال تحصیلی 1399-1398 که نیاز به گذراندن دوره بالینی گوارش داشتند برای شرکت در این مطالعه دعوت گردید. معیار ورود به مطالعه: دانشجوی ترم سوم پرستاری که واحد تئوری گوارش را پاس نموده ولی عملی آنرا نگذرانده باشند. دانشجویانی که سابقه کار در بخش آندوسکوپی و یا تمایلی به همکاری نداشتند، از مطالعه خارج شدند.
دانشجویان به طور تصادفی ساده به دو گروه 40 نفره تقسیم شده که گروه اول به روش سنتی و گروه دوم به روش ویدئوکست تحت آموزش قرار گرفتند. به منظور جمعآوری اطلاعات از آزمونی شامل اطلاعات پایه و دموگرافیک و 25 سوال تخصصی طراحی و پس از بررسی توسط اساتید فعال در مجموعه بیمارستانی مورد استفاده قرار گرفت. روایی صوری این آزمون با تایید 10 نفر از پزشکان متخصص بخش گوارش و اساتید آموزش بالینی پرستاری و روایی محتوی آزمون با تهیه بلوپرینت انجام گردید. با توجه به پیشنهادات اصلاحی اساتید بعد از تغییرات نهایی تصویب شد. به منظور تعیین پایایی آزمون، پرسشنامه نهایی توسط بیست نفر از دانشجویان پرستاری به صورت جداگانه توسط مجری طرح تکمیل و ضریب آلفای کرونباخ 76/0 بهدست آمد. آگاهی مراقبتی شرکتکنندگان از طریق پیش و پسآزمون ارزیابی شد. به هر پاسخ صحیح یک امتیاز تعلق گرفت.
از جنبه اخلاق در پژوهش؛ پیشنهاد این طرح به تایید کمیته اخلاق دانشگاه مرکز تحقیقات بیماریهای گوارش و کبد دانشگاه علومپزشکی ایران IUMS, GILDRC1398-2-25 رسید. رضایتنامه کتبی جهت انجام مطالعه حاضر پس از توضیح روند برنامه مطالعاتی از شرکت کنندگان نیزدریافت شد.
CD آموزشی شامل مطالب آموزشی و فیلم بوده که بخش علمی و عملی آن با استناد به منابع درسی معرفی شده در کوریکولوم رشته پرستاری (18،19) و بعد از دسته بندی به صورت پاورپوینت تهیه گردید. جمعبندی به دست آمده در رابطه با مطالب آموزشی از جنبه نظری و نیز عملی پرستاری در بخش آندوسکوپی گوارش در ابتدا دریک CD آموزشی به اساتید (متخصص گوارش، بالینی پرستاری و آموزش پزشکی) ارائه شد. اشکالات احتمالی از دید اساتید اخذ و اصلاحات مدنظر آنان صورت گرفت و CD آموزشی نهایی گردید. در مرحله بعدی با کمک همکاران پرستار فعال در بخش اندوسکوپی بیمارستان فیروزگر تهران و در محیط واقعی فیلم آموزش بر بالین بیماران حین کار با دستگاههای مختلف آندوسکوپی ضبط گردید. این فیلم شامل آموزش چگونگی تعامل با بیمار و پزشک و نیز نحوه مراقبت از بیماران پیش و پس از آندوسکوپی و نیز نگهداری صحیح و ضدعفونی نمودن دستگاههای آندوسکوپی می گردد. فیلم ذکر شده پس از تایید اساتید تکثیر و در اختیار دانشجویان قرار گرفت.
در گروه اول، به مدت 3 روز نکات درسی به روش سنتی (آموزش در بالین و حضوری) به صورت مشاهده مراقبت ها در بالین در بخش اندوسکوپی گوارش آموزش داده شد. در حالی که این امر در شرکتکنندگان در گروه دوم با مشاهده CD انجام گردید. دو گروه به صورت مجزا تحت آموزش قرار گرفته تا از تداخل آموزشی جلوگیری گردد. جهت ارزیابی آگاهی شرکتکنندگان نسبت به دروس ارائه شده آزمونی پیش و پس از مداخله آموزشی از آنان اخذ شد.
به منظور تعیین توزیع نرمال دادهها از آزمونOne-Sample Kolmogorovsmirnov استفاده شد. نتایج نشان داد که دادهها دارای توزیع نرمال میباشند. برای مقایسه متغیرها در دو گروه از آزمونهای t مستقل و t زوجی و از طریق نرمافزار آماری SPSS.Ver.21 تجزیه و تحلیل گردید. سطح معنیداری در این پژوهش 05/0 در نظر گرفته شد.
یافته ها
از مجموع 80 نفر دانشجو شرکت کننده در مطالعه 45 نفر (3/56 درصد) زن و میانگین سنی فراگیران در گروه آموزش سنتی 80/3±80/23 سال و در گروه آموزش مجازی 80/0±80/21 سال بود که تفاوت معنیداری آماری بین دو گروه مشاهده نشد. از نظر میانگین میزان آگاهی قبل از شروع دوره آموزشی در گروه های ویدکست و سنتی امتیاز به دست آمده از آزمون به ترتیب 5/5 ±60/11 و 80/3±80/10 بود که تفاوت معنی داری مشاهده نشد (جدول 1). در حالیکه پس از گذراندن دوره آموزشی میزان امتیاز بر اساس پاسخ صحیح در گروه های ویدئوکست و سنتی به ترتیب 80/2±43/20 و 5/3±15/13 به دست آمد که این اختلاف بین دو گروه معنیدار (001/0P<) بود. نتایج آزمون t زوجی نشان داد که بین میانگین نمرات پیش آزمون و پس آزمون در هر دو گروه تفاوت معنی داری وجود دارد (001/0P<) (جدول 1).
از نظر مراقبت های پرستاری در بخش آندوسکوپی، امتیاز پیش آزمون به‌ترتیب در گروه های ویدئوکست و در گروه های سنتی به ترتیب 8/3± 55/11 و17/3±80/10 بود که بین این دو تفاوت معنیداری وجود نداشت (322/0P=). همچنین امتیاز پس از گذراندن دوره آموزشی در گروه ویدکست 82/2±43/20 و در گروه آموزش سنتی 30/14±30/14 بود که بین گروه های سنتی و ویدکست اختلاف معنی داری مشاهده شد (001/0P<). آزمون t زوجی تفاوت معنی داری را بین میانگین نمرات به دستآمده از پیش و پس آزمون در هر دو نوع تمرین نشان داد (001/0P<) (جدول 1).
.JPG)
سیستم موفق آموزش پزشکی وابسته به توانایی مربیان در پاسخگویی به نیازهای فراگیران و درک تغییرات پیشرو در روش ها و رویکردهای آموزشی است. در این راستا مربیان نیز نیاز به آشنایی با مدلهای جدید آموزشی مبتنی بر فن آوری روز دارند (2،3). آموزش مجازی/ الکترونیکی یا آموزش از راه دور، پاسخی به این نیاز است که میتوان از آن در همهجا و هر زمان استفاده کرد. این بدان معنی است که دانشجو میتواند بدون محدودیت از دوره آموزشی بهرهمند شود. بدین ترتیب، آموزش مجازی در افزایش تمایل دانشجویان در مشارکت در فراگیری و تعامل با اساتید با بهرهگیری از منابع به روز علمی کمک کننده خواهد بود (1،3).
به لحاظ تاریخی آموزش از راه دور برای اولین بار در قرن 19 میلادی به عنوان تحصیلات مکاتبهای به فراگیران و معلمان آغاز شد و به دنبال آن با معرفی ابزار الکترونیکی و اینترنت شاهد فصل جدیدی از آموزشهای از راه دور هستیم (4). فناوری ارتباطات الکترونیکی، به دلیل برخورداری از ظرفیتهای رسانهای متنی، تصویری و صوتی مخصوص به خود قادر هستند که تعاملات بین افراد را در عرصه زمان و مکان توسعه داده و فعالیتهای یاددهی و یادگیری را متحول سازند (5). یادگیری مجازی به عنوان روشی جایگزین برای ارائه آموزش و مواد آموزشی به دانشجویان پزشکی به سرعت در حال رشد است. همچنین از اصطلاح یادگیری مبتنی بر فناوری بجای آموزش مجازی نیز استفاده شده که بر اساس آن میتوان گفت که «آموزش مجازی وسیله‌ای است که از طریق آن به فراگیران تجارب و دروس آموزشی پیشرفته یا تکمیلی را خارج از چهارچوب سنتی ارائه کرد». برای بیان آموزش مجازی/ یادگیری الکترونیکی (E-learning) از کلمات و اصطلاحات مترادف دیگری، مانند یادگیری به کمک رایانه، یادگیری آنلاین یا یادگیری مبتنی بر وب استفاده نمود. در کل، آموزش مجازی شامل کلیه آموزشهای غیرحضوری مبتنی بر تکنولوژی شامل آموزش زنده و برخط، آموزش تحت وب، آموزش با کمک نوار و فایل صوتی یا فیلم در قالب CD است (6،7).
تحصیلات مبتنی بر فضای مجازی معمولاً در پزشکی و پرستاری به منظور تحصیل دانشجویان و ارتقاء دانش کادر درمانی کاربرد دارد و شامل آموزش‌هایی میشود که عمدتاً در محیط‌های دانشگاهی برای ارائه مراقبتهای پرستاری توانمند، ایمن، دلسوزانه و اخلاقی در محیط‌های مختلف عملی صورت میگیرد و همچنین آموزشهای تکمیلی که جهت ادامه تحصیل یا رشد حرفه‌ای فارغ التحصیلان در اختیار فراگیران قرار داده میشود (6-8). یادگیری مجازی یا الکترونیکی احتمالاً مهم‌ترین تغییری است که در آموزش پرستاری در محیط بیمارستانی مرجع رخ می‌دهد. اگرچه نیاز به تذکر است که قبل از پیاده سازی آموزش الکترونیکی/ مجازی در برنامه های درسی فعلی نیاز به آماده سازی پیش زمینه سخت افزاری مانند تجهیزات و برنامه سازی و نرم افزاری مانند رایانه و دانش بهره گیری از آن است (9،10).
در زیر مجموعه آموزش مجازی (E-learning) آموزش از طریق Videocastوجود دارد. در این پژوهش منظور از آموزش ویدکست شامل یک CD آموزشی است که از این مسیر محتوی فیلم و مطالب آموزشی به دانشجو ارائه میشود. در این روش که مطالب آموزشی به صورت فیلم آموزشی توسط یک متخصص بر اساس مراجع اصلی آن دوره تهیه و از طریق ویدئو یا CD تکثیر و در اختیار فراگیران قرار میگیرد (3،8). در کنار موارد گفته شده موانعی برای کاربرد روشهای جدید وجود دارد، بر اساس مطالعات پیشین که بر روی موفقیت آموزش مجازی صورت گرفته، ملاحظه گردیده است که بینش اعضای هیئت علمی و نیز دسترس آسان فراگیران به منابع آموزشی در پیشرفت و بالابردن سطح دانش فراگیران بسیار کمککننده است (11-15).
در مجموع میبایست متذکر شد که دیدگاه یکسانی نسبت به عملکرد بهتر یا برابر آموزش مجازی نسبت به نوع سنتی وجود ندارد. برخی از محققین از تفاوتهای بین نگرش و مفهوم یادگیری الکترونیکی و استفاده از اینترنت بین دانشجویان و مربیان از یکسو و مقاومت در برابر ارائه دروس معمول به صورت مجازی را بیان داشتهاند (9،16). علاوه بر این، در برخی از تخصص هایی که نیاز به آموزش عملی دارند، مانند دوره عملی گوارش، استفاده از آموزش مجازی دشوار به نظر میرسد. در دورههای بالینی میتوانیم بخش تئوری و همچنین بخش پیش بالینی را به عنوان دورههای آموزش الکترونیکی ارائه دهیم و سپس دانشجو در کلینیک به تحصیل ادامه دهد. یکی از بخش های اصلی دوره گوارش برای دانشجویان پرستاری، کار و نگهداری دستگاه در بخش آندوسکوپی است. دانشجویان باید از آمادهسازی، علت عمل، عملکرد هر دستگاه و همچنین مراقبت و نگهداری بیماران و نیز دستگاهها قبل و بعد از آندوسکوپی مانند آندوسکوپی فوقانی و تحتانی یا آندوسونوگرافی مطلع باشند. در این رابطه کمبود منابع در دسترس آموزشی برای دانشجویان پرستاری که این دوره درسی را میگذرانند و همچنین پرستارانی که در این رشته فعالیت دارند یا میخواهند وارد بخش های اندوسکوپی شوند، وجود دارد.
بنابراین با توجه به نبود منبع آموزشی حاوی اطلاعات کاربردی که به صورت عملی مراحل آماده سازی و مراقبت بیماران در بخش آندوسکوپی را پوشش دهد، نیاز به بررسی و آمادهسازی منبع آموزش مجازی مطابق با کوریکولوم ارائه شده توسط وزارت بهداشت که در برگیرنده نیازهای علمی و عملی فراگیران باشد، احساس شد. به رغم این واقعیت و طی بررسی انجام شده، مطالعه ای برای ارزیابی از نتایج آموزش مجازی در این رشته در کشور بدست نیامد. بر این اساس در پژوهش حاضر سعی شده است آموزش مراقبت های آندوسکوپی به صورت فیلم؛ با بهرهگیری از روش آموزشی Videocast از طریقCD، و براساس واقعیت های موجود در بخش بالینی در اختیار فراگیران قرار داده شده و نتایج آن را با روش مرسوم چهره به چهره مقایسه شود.
روش ها
پژوهش حاضر یک مطالعه نیمه تجربی است که بر روی 80 نفر از دانشجویان پرستاری دانشگاه علومپزشکی ایران انجام شد. در این مطالعه از کلیه دانشجویان ترم سوم پرستاری در سال تحصیلی 1399-1398 که نیاز به گذراندن دوره بالینی گوارش داشتند برای شرکت در این مطالعه دعوت گردید. معیار ورود به مطالعه: دانشجوی ترم سوم پرستاری که واحد تئوری گوارش را پاس نموده ولی عملی آنرا نگذرانده باشند. دانشجویانی که سابقه کار در بخش آندوسکوپی و یا تمایلی به همکاری نداشتند، از مطالعه خارج شدند.
دانشجویان به طور تصادفی ساده به دو گروه 40 نفره تقسیم شده که گروه اول به روش سنتی و گروه دوم به روش ویدئوکست تحت آموزش قرار گرفتند. به منظور جمعآوری اطلاعات از آزمونی شامل اطلاعات پایه و دموگرافیک و 25 سوال تخصصی طراحی و پس از بررسی توسط اساتید فعال در مجموعه بیمارستانی مورد استفاده قرار گرفت. روایی صوری این آزمون با تایید 10 نفر از پزشکان متخصص بخش گوارش و اساتید آموزش بالینی پرستاری و روایی محتوی آزمون با تهیه بلوپرینت انجام گردید. با توجه به پیشنهادات اصلاحی اساتید بعد از تغییرات نهایی تصویب شد. به منظور تعیین پایایی آزمون، پرسشنامه نهایی توسط بیست نفر از دانشجویان پرستاری به صورت جداگانه توسط مجری طرح تکمیل و ضریب آلفای کرونباخ 76/0 بهدست آمد. آگاهی مراقبتی شرکتکنندگان از طریق پیش و پسآزمون ارزیابی شد. به هر پاسخ صحیح یک امتیاز تعلق گرفت.
از جنبه اخلاق در پژوهش؛ پیشنهاد این طرح به تایید کمیته اخلاق دانشگاه مرکز تحقیقات بیماریهای گوارش و کبد دانشگاه علومپزشکی ایران IUMS, GILDRC1398-2-25 رسید. رضایتنامه کتبی جهت انجام مطالعه حاضر پس از توضیح روند برنامه مطالعاتی از شرکت کنندگان نیزدریافت شد.
CD آموزشی شامل مطالب آموزشی و فیلم بوده که بخش علمی و عملی آن با استناد به منابع درسی معرفی شده در کوریکولوم رشته پرستاری (18،19) و بعد از دسته بندی به صورت پاورپوینت تهیه گردید. جمعبندی به دست آمده در رابطه با مطالب آموزشی از جنبه نظری و نیز عملی پرستاری در بخش آندوسکوپی گوارش در ابتدا دریک CD آموزشی به اساتید (متخصص گوارش، بالینی پرستاری و آموزش پزشکی) ارائه شد. اشکالات احتمالی از دید اساتید اخذ و اصلاحات مدنظر آنان صورت گرفت و CD آموزشی نهایی گردید. در مرحله بعدی با کمک همکاران پرستار فعال در بخش اندوسکوپی بیمارستان فیروزگر تهران و در محیط واقعی فیلم آموزش بر بالین بیماران حین کار با دستگاههای مختلف آندوسکوپی ضبط گردید. این فیلم شامل آموزش چگونگی تعامل با بیمار و پزشک و نیز نحوه مراقبت از بیماران پیش و پس از آندوسکوپی و نیز نگهداری صحیح و ضدعفونی نمودن دستگاههای آندوسکوپی می گردد. فیلم ذکر شده پس از تایید اساتید تکثیر و در اختیار دانشجویان قرار گرفت.
در گروه اول، به مدت 3 روز نکات درسی به روش سنتی (آموزش در بالین و حضوری) به صورت مشاهده مراقبت ها در بالین در بخش اندوسکوپی گوارش آموزش داده شد. در حالی که این امر در شرکتکنندگان در گروه دوم با مشاهده CD انجام گردید. دو گروه به صورت مجزا تحت آموزش قرار گرفته تا از تداخل آموزشی جلوگیری گردد. جهت ارزیابی آگاهی شرکتکنندگان نسبت به دروس ارائه شده آزمونی پیش و پس از مداخله آموزشی از آنان اخذ شد.
به منظور تعیین توزیع نرمال دادهها از آزمونOne-Sample Kolmogorovsmirnov استفاده شد. نتایج نشان داد که دادهها دارای توزیع نرمال میباشند. برای مقایسه متغیرها در دو گروه از آزمونهای t مستقل و t زوجی و از طریق نرمافزار آماری SPSS.Ver.21 تجزیه و تحلیل گردید. سطح معنیداری در این پژوهش 05/0 در نظر گرفته شد.
یافته ها
از مجموع 80 نفر دانشجو شرکت کننده در مطالعه 45 نفر (3/56 درصد) زن و میانگین سنی فراگیران در گروه آموزش سنتی 80/3±80/23 سال و در گروه آموزش مجازی 80/0±80/21 سال بود که تفاوت معنیداری آماری بین دو گروه مشاهده نشد. از نظر میانگین میزان آگاهی قبل از شروع دوره آموزشی در گروه های ویدکست و سنتی امتیاز به دست آمده از آزمون به ترتیب 5/5 ±60/11 و 80/3±80/10 بود که تفاوت معنی داری مشاهده نشد (جدول 1). در حالیکه پس از گذراندن دوره آموزشی میزان امتیاز بر اساس پاسخ صحیح در گروه های ویدئوکست و سنتی به ترتیب 80/2±43/20 و 5/3±15/13 به دست آمد که این اختلاف بین دو گروه معنیدار (001/0P<) بود. نتایج آزمون t زوجی نشان داد که بین میانگین نمرات پیش آزمون و پس آزمون در هر دو گروه تفاوت معنی داری وجود دارد (001/0P<) (جدول 1).
از نظر مراقبت های پرستاری در بخش آندوسکوپی، امتیاز پیش آزمون به‌ترتیب در گروه های ویدئوکست و در گروه های سنتی به ترتیب 8/3± 55/11 و17/3±80/10 بود که بین این دو تفاوت معنیداری وجود نداشت (322/0P=). همچنین امتیاز پس از گذراندن دوره آموزشی در گروه ویدکست 82/2±43/20 و در گروه آموزش سنتی 30/14±30/14 بود که بین گروه های سنتی و ویدکست اختلاف معنی داری مشاهده شد (001/0P<). آزمون t زوجی تفاوت معنی داری را بین میانگین نمرات به دستآمده از پیش و پس آزمون در هر دو نوع تمرین نشان داد (001/0P<) (جدول 1).
بحث و نتیجه گیری
این مطالعه با هدف مقایسه دانش مراقبتی دانشجویان پرستاری مشغول کارآموزی در واحد اندوسکوپی گوارش به دو روش سنتی و روش مجازی (ویدکست) صورت گرفت. اگرچه هر دو روش سنتی و ویدکست باعث افزایش آگاهی دانشجویان در مورد آندوسکوپی دستگاه گوارش و مراقبت های مربوط به آن گردید. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که آموزش مجازی از طریق ویدئوکست، نتایج بهتری داشته و میتواند جایگزین مناسبی برای آموزشهای معمول در کسب دانش و آگاهی مراقبت پرستاری در بین دانشجویان باشد.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین دو گروه آموزشی سنتی و مجازی در امتیاز دانش شرکت کنندگان قبل از مداخله آموزشی تفاوت معنی داری وجود ندارد. نتایجی مشابهی در سایر مطالعات از جمله نتایج مطالعه حبیب زاده و همکاران در یک مطالعه نیمهتجربی در مورد آگاهی پرستاری در مورد دیسریتمی قلبی نشان داد شد که پیش از گذراندن دوره آموزشی فراگیران در رابطه با موضوع آموزشی میزان دانش برابری داشتهاند (20) و نیزدر مطالعات فیاض و همکاران و خوبی و همکاران ملاحظه شده است (15و11).
نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن است که بین دانش مراقبتی هر دو گروه آموزشی سنتی و مجازی در انتهای دوره نسبت به ابتدای دوره تفاوت معنیداری وجود دارد. بر پایه نتایج حاصله هر دو روش سنتی و مجازی میتواند در آموزش دانشجویان کاربرد داشته باشد. نتایج بدست آمده با نتایج حاصل از مطالعه نوروزی و همکاران (21) همخوانی دارد. همچنین مطالعه محسنی و همکاران آموزش مجازی در مقایسه با آموزش سنتی کارایی بهتری را نشان داده است (22). بهرام بیگی و همکاران نیز در مطالعهای در مورد دانش مراقبتهای پرستاری از بیماران ترومبوآمبولی وریدی (VTE) در 106 شرکتکننده، نشان دادند که میتوان از هر دو روش آموزشی سنتی و مجازی را در این زمینه استفاده نمود (23).
در مطالعه حاضر همچنین شاهد افزایش معنیدار آگاهی شرکتکنندگان در گروه آموزش مجازی نسبت به گروه آموزش سنتی هستیم. در واقع روش مجازی میتواند دانش و آگاهی دانشجویان را در مورد آندوسکوپیهای دستگاه گوارش بیش از روش سنتی افزایش دهد. نتایج مطالعه حاضر با مطالعات دیگری مانند حبیبزاده و همکاران و Granero-Molina (24، 20) هم راستاست که نشاندهنده تاثیر قابل توجه و معنیدار مداخله آموزشی از طریق مجازی نسبت به روش آموزش سنتی است. در توضیح چرایی برتری آموزش مجازی بر روش سنتی می توان برخی دلایل، از جمله آشنایی وسیع فراگیران جوان و دانشجویان به کاربری رایانه را بر شمرد. در حال حاضر آشنایی با رایانه و کاربری آن و بهره گیری از شبکه های اجتماعی برای تبادل اطلاعات در بین افراد جامعه به خصوص دانشجویان بسیار گسترده است (25). بنابراین در عمل در مطالعه حاضر از جنبه توانایی فردی شرکت کنندگان مشکلی وجود ندارد. همچنین با گسترش امکانات مجازی و سهولت آموزش به لحاظ زمانی و مکانی طیف گسترده ای از دانشجویان میتوانند وقت خود را بین دو فعالیت های آموزش و غیره مدیریت نمایند (26). به رغم آنکه به طور کلی بخش عمدهای از مطالعات، مزیت یادگیری مجازی را نشان می دهد. در مقابل گزارشات دیگر هم در دسترس میباشند که تایید کننده مزایای آموزش مجازی نسبت به آموزش سنتی نیستند. به عبارتی دیگر این مطالعات ارجحیت آموزش مجازی بر روشه سنتی را رد کرده و برای روش آموزش سنتی جایگاه ویژهای قایل هستند. که می تواند ناشی از نیاز به پیشزمینه و امکاناتی مانند دستگاه ها و تجهیزات، توجه به نیازهای یادگیری دانشجویان، ظرفیت اساتید و جهت گیری های آموزشی باشد. (27-29). روش آموزش مجازی دارای چندین مزیت از جمله ارائه محتوای قابل اعتماد و قابل استفاده مجدد، انعطاف پذیری و عدم محدودیت های جغرافیایی است. این مزیتها میتواند در آموزش پزشکی مورد توجه قرار بگیرد. در علوم بالینی نیز با توجه به گستردگی اطلاعات علمی و نیاز مبرم به اطلاعات کاربردی عملی به نظر میرسد که ترکیب و بهره برداری از دو طیف آموزش های حضوری و مجازی می تواند کارایی دانشجویان را بالاتر ببرد (30-32).
با پیشرفت و گسترش سریع دانش و دانسته ها در زمینه علوم پزشکی و همچنین محدودیت زمان، یادگیری در بسیاری از دانشجویان و فارغ التحصیلان نیاز به یک سیستم آموزشی قابل دسترسی در زمانها و مکان های مختلف وجود دارد. به همین علت اخیراً جنبههای متفاوت یادگیری مجازی به نیاز جهانی تبدیل شده است. در مطالعه حاضر، در یک دوره بالینی، از یادگیری مجازی از طریق ویدکست استفاده شد. ملاحظه شد که این روش به طور قابل توجهی کارآمدتر از روش سنتی در بالابردن سطح آگاهی فراگیران عمل کرده است. می توان نتیجه گرفت که این روش جدید ممکن است مزایای زیادی برای فراگیران پزشکی قبل از شروع دوره بالینی داشته باشد و دارای مزایایی برای مربیان و مطالعات تکمیلی در زمینه بخش آندوسکوپی گوارش، برای تربیت و حفظ عملکرد یک پرستار خوب و قابل اعتماد باشد.
مطالعه حاضر دارای محدودیتهای نیز بود که میتوان به تعداد افراد شرکت کننده در پژوهش اشاره نمود. همچنین از مشکلات دیگر در زمینه پایش دانشجویان، شاغل بودن بسیاری از دانشجویان پرستاری بوده است. بنابراین مطالعه با حجم نمونه بالاتر و شرکت چند مرکز آموزشی-درمانی پیشنهاد می شود.
قدردانی
در اینجا لازم است از همکاری ریاست، اساتید و پرستاران بخش آندوسکوپی بیمارستان فیروزگر برای همکاری صمیمانه و بیان تجربیات گرانقدر خود تشکر کنم. همچنین از مدیریت مرکز تحقیقات بیماریهای گوارش و کبد ایران جناب آقای دکتر مسعود رضا سهرابی برای راهنمایی های کاربردی در انجام طرح تقدیر نماییم.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین دو گروه آموزشی سنتی و مجازی در امتیاز دانش شرکت کنندگان قبل از مداخله آموزشی تفاوت معنی داری وجود ندارد. نتایجی مشابهی در سایر مطالعات از جمله نتایج مطالعه حبیب زاده و همکاران در یک مطالعه نیمهتجربی در مورد آگاهی پرستاری در مورد دیسریتمی قلبی نشان داد شد که پیش از گذراندن دوره آموزشی فراگیران در رابطه با موضوع آموزشی میزان دانش برابری داشتهاند (20) و نیزدر مطالعات فیاض و همکاران و خوبی و همکاران ملاحظه شده است (15و11).
نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن است که بین دانش مراقبتی هر دو گروه آموزشی سنتی و مجازی در انتهای دوره نسبت به ابتدای دوره تفاوت معنیداری وجود دارد. بر پایه نتایج حاصله هر دو روش سنتی و مجازی میتواند در آموزش دانشجویان کاربرد داشته باشد. نتایج بدست آمده با نتایج حاصل از مطالعه نوروزی و همکاران (21) همخوانی دارد. همچنین مطالعه محسنی و همکاران آموزش مجازی در مقایسه با آموزش سنتی کارایی بهتری را نشان داده است (22). بهرام بیگی و همکاران نیز در مطالعهای در مورد دانش مراقبتهای پرستاری از بیماران ترومبوآمبولی وریدی (VTE) در 106 شرکتکننده، نشان دادند که میتوان از هر دو روش آموزشی سنتی و مجازی را در این زمینه استفاده نمود (23).
در مطالعه حاضر همچنین شاهد افزایش معنیدار آگاهی شرکتکنندگان در گروه آموزش مجازی نسبت به گروه آموزش سنتی هستیم. در واقع روش مجازی میتواند دانش و آگاهی دانشجویان را در مورد آندوسکوپیهای دستگاه گوارش بیش از روش سنتی افزایش دهد. نتایج مطالعه حاضر با مطالعات دیگری مانند حبیبزاده و همکاران و Granero-Molina (24، 20) هم راستاست که نشاندهنده تاثیر قابل توجه و معنیدار مداخله آموزشی از طریق مجازی نسبت به روش آموزش سنتی است. در توضیح چرایی برتری آموزش مجازی بر روش سنتی می توان برخی دلایل، از جمله آشنایی وسیع فراگیران جوان و دانشجویان به کاربری رایانه را بر شمرد. در حال حاضر آشنایی با رایانه و کاربری آن و بهره گیری از شبکه های اجتماعی برای تبادل اطلاعات در بین افراد جامعه به خصوص دانشجویان بسیار گسترده است (25). بنابراین در عمل در مطالعه حاضر از جنبه توانایی فردی شرکت کنندگان مشکلی وجود ندارد. همچنین با گسترش امکانات مجازی و سهولت آموزش به لحاظ زمانی و مکانی طیف گسترده ای از دانشجویان میتوانند وقت خود را بین دو فعالیت های آموزش و غیره مدیریت نمایند (26). به رغم آنکه به طور کلی بخش عمدهای از مطالعات، مزیت یادگیری مجازی را نشان می دهد. در مقابل گزارشات دیگر هم در دسترس میباشند که تایید کننده مزایای آموزش مجازی نسبت به آموزش سنتی نیستند. به عبارتی دیگر این مطالعات ارجحیت آموزش مجازی بر روشه سنتی را رد کرده و برای روش آموزش سنتی جایگاه ویژهای قایل هستند. که می تواند ناشی از نیاز به پیشزمینه و امکاناتی مانند دستگاه ها و تجهیزات، توجه به نیازهای یادگیری دانشجویان، ظرفیت اساتید و جهت گیری های آموزشی باشد. (27-29). روش آموزش مجازی دارای چندین مزیت از جمله ارائه محتوای قابل اعتماد و قابل استفاده مجدد، انعطاف پذیری و عدم محدودیت های جغرافیایی است. این مزیتها میتواند در آموزش پزشکی مورد توجه قرار بگیرد. در علوم بالینی نیز با توجه به گستردگی اطلاعات علمی و نیاز مبرم به اطلاعات کاربردی عملی به نظر میرسد که ترکیب و بهره برداری از دو طیف آموزش های حضوری و مجازی می تواند کارایی دانشجویان را بالاتر ببرد (30-32).
با پیشرفت و گسترش سریع دانش و دانسته ها در زمینه علوم پزشکی و همچنین محدودیت زمان، یادگیری در بسیاری از دانشجویان و فارغ التحصیلان نیاز به یک سیستم آموزشی قابل دسترسی در زمانها و مکان های مختلف وجود دارد. به همین علت اخیراً جنبههای متفاوت یادگیری مجازی به نیاز جهانی تبدیل شده است. در مطالعه حاضر، در یک دوره بالینی، از یادگیری مجازی از طریق ویدکست استفاده شد. ملاحظه شد که این روش به طور قابل توجهی کارآمدتر از روش سنتی در بالابردن سطح آگاهی فراگیران عمل کرده است. می توان نتیجه گرفت که این روش جدید ممکن است مزایای زیادی برای فراگیران پزشکی قبل از شروع دوره بالینی داشته باشد و دارای مزایایی برای مربیان و مطالعات تکمیلی در زمینه بخش آندوسکوپی گوارش، برای تربیت و حفظ عملکرد یک پرستار خوب و قابل اعتماد باشد.
مطالعه حاضر دارای محدودیتهای نیز بود که میتوان به تعداد افراد شرکت کننده در پژوهش اشاره نمود. همچنین از مشکلات دیگر در زمینه پایش دانشجویان، شاغل بودن بسیاری از دانشجویان پرستاری بوده است. بنابراین مطالعه با حجم نمونه بالاتر و شرکت چند مرکز آموزشی-درمانی پیشنهاد می شود.
قدردانی
در اینجا لازم است از همکاری ریاست، اساتید و پرستاران بخش آندوسکوپی بیمارستان فیروزگر برای همکاری صمیمانه و بیان تجربیات گرانقدر خود تشکر کنم. همچنین از مدیریت مرکز تحقیقات بیماریهای گوارش و کبد ایران جناب آقای دکتر مسعود رضا سهرابی برای راهنمایی های کاربردی در انجام طرح تقدیر نماییم.
نوع مطالعه: كاربردي |
موضوع مقاله:
تکنولوژی آموزشی، یادگیری الکترونیکی،آموزش مجازی
فهرست منابع
1. Rouleau G, Gagnon MP, Côté J, Payne-Gagnon J, et al. Effects of E-Learning in a Continuing Education Context on Nursing Care: Systematic Review of Systematic Qualitative, Quantitative, and Mixed-Studies Reviews. Journal of medical Internet research 2019; 21 (10): e15118. [DOI:10.2196/15118]
2. O'Connor S, Odewusi T, Smith PM, Booth RG. Digital professionalism on social media: The opinions of undergraduate nursing students. Nurse Education Today 2022; 111: 105322. [DOI:10.1016/j.nedt.2022.105322]
3. Voutilainen A, Saaranen T, Sormunen M. Conventional vs. e-learning in nursing education: A systematic review and meta-analysis. Nurse Educ Today 2017; 50: 97-103. [DOI:10.1016/j.nedt.2016.12.020]
4. Buckland M, Dye CM. The Development of Electronic Distance Education Delivery Systems in the United States. Recurring and Emerging Themes in History and Philosophy of Education. Curriculum and Teaching Dialogue. [Cited 2024 May 28]. Available from: https://www.learntechlib.org/p/145739/.
5. Liao N, Scherzer R, Kim EH. Effective methods of clinical education. Annals of allergy, asthma & immunology: official publication of the American College of Allergy, Asthma, & Immunology 2021; 128(3):240-7. [DOI:10.1016/j.anai.2021.11.021]
6. Rouleau G, Gagnon MP, Côté J, Payne-Gagnon J, Hudson E, Dubois CA, et al. Effects of E-Learning in a Continuing Education Context on Nursing Care: Systematic Review of Systematic Qualitative, Quantitative, and Mixed-Studies Reviews. J Med Internet Res 2019; 21(10): e15118. [DOI:10.2196/15118]
7. Nicoll P, MacRury S, van Woerden HC, Smyth K. Evaluation of Technology-Enhanced Learning Programs for Health Care Professionals: Systematic Review. J Med Internet Res 2018; 20 (4): e131. [DOI:10.2196/jmir.9085]
8. Légaré F, Freitas A, Thompson-Leduc P, Borduas F, Luconi F, Boucher A, et al. The majority of accredited continuing professional development activities do not target clinical behavior change. Academic medicine 2015; 90 (2): 197-202. [DOI:10.1097/ACM.0000000000000543]
9. Oguro M, Sakurai S, Htay NN, Horiuchi S. Voices from undergraduate students and faculty members regarding the status and challenges of baccalaureate nursing education in Myanmar: A qualitative study. Nurse Educ Today 2022; 109: 105253. [DOI:10.1016/j.nedt.2021.105253]
10. Zhu Y, Pei X, Chen X. Faculty's experience in developing and implementing concept-based teaching of baccalaureate nursing education in the Chinese context: A descriptive qualitative research study. Nurse Educ Today 2022; 108: 105126. [DOI:10.1016/j.nedt.2021.105126]
11. Fayaz A, Mazahery A, Hosseinzadeh M, Yazdanpanah S. Video-based Learning Versus Traditional Method for Preclinical Course of Complete Denture Fabrication. Journal of dentistry 2015; 16 (1 Suppl): 21-8.
12. Dhir SK, Verma D, Batta M, Mishra D. E-Learning in Medical Education in India. Indian pediatrics 2017; 54 (10): 871-7. [DOI:10.1007/s13312-017-1152-9]
13. Chuang YH, Lai FC, Chang CC, Wan HT. Effects of a skill demonstration video delivered by smartphone on facilitating nursing students' skill competencies and self-confidence: A randomized controlled trial study. Nurse Educ Today 2018; 66: 63-8. [DOI:10.1016/j.nedt.2018.03.027]
14. van de Steeg L, R IJ, Wagner C, Langelaan M. The effect of an e-learning course on nursing staff's knowledge of delirium: a before-and-after study. BMC medical education 2015; 15: 12. [DOI:10.1186/s12909-015-0289-2]
15. Khoobi M, Mohammadi N, Ahmadi Hedayat M, Ghiyasvandiyan S, Varaei S.[Comparison of the nursing students' learning in two teaching methods using CD and training through traditional method]. Journal of Nursing Education 2017; 5 (6): 18-23.[Persian] [DOI:10.21859/jne-05063]
16. Melender HL, Salmela S, Pape B. A Quasi-Experimental Study of a Basics of Evidence-Based Practice Educational Intervention for Health and Social Care Professionals. SAGE open nursing. 2020; 6: 1-11. [DOI:10.1177/2377960820925959]
17. O'Doherty D, Dromey M, Lougheed J, Hannigan A, Last J, McGrath D. Barriers and solutions to online learning in medical education - an integrative review. BMC medical education 2018; 18: 130. [DOI:10.1186/s12909-018-1240-0]
18. Hinkle JL, Cheever KH, HinkleJL. Brunner & Suddarth's textbook of medical-surgical nursing. 14th ed. Philadelphia:Wolters Kluwer; 2023.
19. Beilenhoff U, Waagenes WJ , Pater-Godthelp M. Principles of Nursing in Adult Gastrointestinal Endoscopy. Under the auspices of the European Society of Gastroenterology and Endoscopy Nurses and Associates.Springer ;2024.
20. Habibzadeh H, Rahmani A, Rahimi B, Rezai SA, Aghakhani N, Hosseinzadegan F. Comparative study of virtual and traditional teaching methods on the interpretation of cardiac dysrhythmia in nursing students. Journal of Education and Health Promotion 2019; 8: 202. [DOI:10.4103/jehp.jehp_34_19]
21. Norouzi J, Jafari Golestan N, Pishgooie SAH.[Comparison of the Effect of Lecture Training and Multimedia Training on Knowledge, Attitude and Nurses Emergency Performance in Applying a Communication Model in Registration and Reporting in Selected Military Hospitals]. Military Caring Sciences 2020; 6 (4 ): 257-66. [Persian]
22. Mohseni M, Mahbobi M, Sayadi AR, Shabani Z, Asadpour M.[The Effect of an Educational Intervention Based on Health Belief Model on the Standard Precautions among Medical Students of Rafsanjan University of Medical Sciences]. RME 2015; 7 (1): 63-72. [Persian] [DOI:10.18869/acadpub.rme.7.1.63]
23. Bahrambeygi F, Roozbahani R, Shojaeizadeh D, Sadeghi R, Nasiri S, Ghazanchaei E, et al. Evaluation of the Effects of E-Learning on Nurses' Behavior and Knowledge Regarding Venous Thromboembolism. Tanaffos 2019; 18 (4): 338-45.
24. Granero-Molina J, Fernández-Sola C, López-Domene E, Hernández-Padilla JM, Preto LS, Castro-Sánchez AM. Effects of web-based electrocardiography simulation on strategies and learning styles. Revista da Escola de Enfermagem da USP 2015; 49 (4): 650-6. [DOI:10.1590/S0080-623420150000400016]
25. Maatuk AM, Elberkawi EK, Aljawarneh S, Rashaideh H, Alharbi H. The COVID-19 pandemic and E-learning: challenges and opportunities from the perspective of students and instructors. Journal of computing in higher education 2022; 34 (1): 21-38. [DOI:10.1007/s12528-021-09274-2]
26. Li S, Zhang C, Liu Q, Tong K. E-Learning during COVID-19: perspectives and experiences of the faculty and students. BMC medical education 2022; 22 (1): 328. [DOI]
27. Varaei S, Afshar Nasr P, Bahrani N, Mohamadi K.[The Comparison of the Effects of Electronic Education with Workshop Education on Knowledge of Nursing Students about Patient's Rights]. Sci J Hamadan Nurs Midwifery Fac 2018; 26 (1): 19 - 25. [Persian]
28. McDonald EW, Boulton JL, Davis JL. E-learning and nursing assessment skills and knowledge - An integrative review. Nurse education today 2018; 66: 166-74. [DOI:10.1016/j.nedt.2018.03.011]
29. Chen FQ, Leng YF. Effectiveness of Virtual Reality in Nursing Education: Meta-Analysis. Journal of medical Internet research 2020; 22 (9): e18290. [DOI:10.2196/18290]
30. Syed S, Rastogi A, Bansal A, Kumar A, Jindal A, Prakash A, et al. Future of e-Learning in Medical Education-Perception, Readiness, and Challenges in a Developing Country. Frontiers in Education 2021; 6: 598309. [DOI:10.3389/feduc.2021.598309]
31. Shahalizade M, Musavi S. The Perspective of e-learning in Higher Education: A Systematized Review. Interdisciplinary Journal of Virtual Learning in Medical Sciences 2021; 12 (3): 149-61.
32. Button D, Harrington A, Belan I. E-learning & information communication technology (ICT) in nursing education: A review of the literature. Nurse Educ Today 2014; 34 (10): 1311-23. [DOI:10.1016/j.nedt.2013.05.002]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
