پژوهش در آموزش علوم پزشکی

در گذشته آموزش در رشته های علوم پزشکی به طور رایج از طریق کلاس­ های عملی و تئوری انجام می گرفت و مواد کمک آموزشی شامل کتاب­ها و مجلات علمی بودند (1). اما امروزه تغییر در مراقبت سلامت و برنامه درسی علوم پزشکی یادگیری از طریق کامپیوتر را نسبت به قبل با ارزش ­تر کرده است (2) در واقع امروزه گسترش روزافزون دسترسی به سخت افزارها و نرم افزارهای مناسب برای آموزش الکترونیکی، افق جدیدی را پیش روی موسسات آموزشی نهاده است (3). لذا ادغام آن در برنامه­ های جاری آموزشی دانشگاه ­ها، اجتناب ناپذیر است (4). از طرفی لازمه این رویکرد، بینش علمی نسبت به جنبه­ های مختلف انواع آموزش الکترونیکی و طراحی فرایند تغییر براساس شرایط موجود و آرمان­ های منطقی در آموزش پزشکی کشور است (4). یادگیری موثر بیش از هر چیز نتیجه یاددهی خوب است که در یک محیط مناسب و از  طریق روش­ های خلاق تشویق کننده کسب می­ شود (5). آموزش از طریق بهره گرفتن از کامپیوتر یا استفاده از نرم افزارهای آموزشی در قالب CD یا DVD ، به عنوان یک اقدام اساسی در بهبود سیستم های آموزشی پزشکی و دندانپزشکی به شمارمی­ رود. طبق نتایج برخی تحقیقات، آموزش از طریق استفاده همزمان از کامپیوتر روش قابل قبول و مفیدی در یادگیری مهارت­ های بالینی بوده و نتایج آن نیز با روش­ های معمول قابل مقایسه می­ باشد (6). یک نقش مهم کامپیوتر سازمان دهی و ارائه اطلاعات به گونه ای است که باعث دسترسی آسان و کنترل اطلاعات توسط کاربر شده و کسب دانش را تسهیل می­ کند (2). در واقع استفاده از مولتی مدیا یادگیری را افزایش می­ دهد و نیز با کارگیری حواس گوناگون یادگیرندگان باعث برانگیختن انگیزه آنان جهت مشارکت فعال ضمن فرآیند آموزش شده و یادگیرندگان را خود تنظیم و خود هدایت­گر می سازد (7).­ هم­چنین به دانشجو اجازه می­دهد که کنترل کاملی بر محتوا، زمان و مکان آموزش داشته باشد(2). ­به طور کلی چندرسانه ­ای­ها به گسترش دانش در عرصه اطلاعات کمک فراوانی­می کنند(5). روش آموزشی چندرسانه­ای قائل به رویکرد یادگیرنده محوری در آموزش بوده (7) و به نظر می ­رسد بهره گیری از چندرسانه­ ای­ها در موقعیت های آموزشی دارای مزایای فراوانی است که برخی از آن­ها عبارتند از: استفاده از حواس چندگانه برای یادگیری، تمرین بیشتر برای رسیدن به حدتسلط، تسهیل مشارکت برای ایجاد ارتباط بین مفاهیم، تسهیل تکرار درس برای کاربرد مجدد، مقرون و به صرفه بودن از نظر اقتصادی، انعطاف پذیر بودن برنامه در مقابل نیاز یادگیرندگان (3). البته آموزش با کمک رایانه محدودیت­ های خاص خود را نیز داراست، از جمله این که شاید نتواند جانشین معلم، تعاملات انسانی و عاطفی، ارتباط چهره به چهره که در کلاس درس ایجاد می­ گردد، شود (3). هم­چنین برخی منتقدان عقیده دارند که رویکردهای آموزشی فردی و رایانه­ ای موقعیت­ های آموزشی خشک و  بی­روح ایجاد می ­کند که درآن تعامل و ارتباط خودجوش میان معلم و دانشجویان و حتی بین فراگیران وجود ندارد (4). مطالعات مختلف نیز نتایج متفاوتی درباره استفاده از مولتی مدیا در یادگیری دانشجویان نشان داده­اند. در مطالعه امانلو که با هدف ارزیابی و یافتن نقاط ضعف و قوت آموزش مبتنی بر وب در تدریس قارچ شناسی انجام گرفت، نشان داده شد که از نظر میزان یادگیری و موفقیت در آزمون پایان دوره اختلاف معنی­داری بین دانشجویان گروه تحت آموزش الکترونیکی و گروه شاهد وجود ندارد (4). در حالی که در مطالعه آلی و همکاران نیز که با هدف مقایسه دو روش مولتی مدیا و سخنرانی سنتی در تدریس درس ارتودنسی در دانشجویان دندانپزشکی انجام گرفت، نشان داد اگرچه افراد در گروه مولتی مدیا نمره بهتری کسب نمودند ولی این اختلاف از نظر آماری معنی دار نبود (2). هم­چنین نتایج مطالعه ناصری و همکاران که با هدف اثربخشی استفاده از برنامه مولتی مدیا آموزشی اندودنتیکس بر دانش و مهارت دانشجویان پزشکی انجام شد، نشان داد که استفاده از این برنامه آموزشی از نظر میزان یادگیری مهارت­های عملی اندودنتیکس و یا ارتقاء دانش فراگیران در این زمینه به اندازه روش دمونستریشن معمول مفید بوده است (6) نتایج مطالعات نشان داد که طراحی مولتی مدیای آموزشی متناسب با اهداف درس و امکانات دیداری و شنیداری  می­تواند تاثیر زیادی بر جلب رضایت دانشجو داشته باشد. تهیه مولتی مدیای آموزشی باعث می­ شود که دانشجویان به راحتی به محتوای آموزشی دسترسی داشته و بتوانند در فرصت مناسب محتوای آموزشی کلاس درس را مطالعه و چندین بار مرور نمایند، و چنانچه از طریق LMS ارائه شود در هر زمان و مکان که به اینترنت دسترسی داشته باشند قادر به مطالعه موضوع درسی خواهند بود. استفاده از مولتی مدیای آموزشی نظیر آموزش پروسیجرها از طریق تصاویر بزرگنمایی شده باعث بهبود یادگیری دانشجویان می شود. این مسئله خصوصاً در دانشجویان دندانپزشکی بسیار حائز اهمیت است، زیرا فضای محدود حفره دهانی اجازه نشان دادن جزییات تمامی پروسیجرها را به دانشجویان نمی­دهد و با استفاده از تصاویر و فیلم­ های بزرگ­نمایی شده به ­راحتی می ­توان آموزش ­های لازم را به دانشجویان ارائه نمود. علاوه بر این سایر امکانات مولتی مدیا از قبیل ارائه سوالات مناسب در حین ارائه محتوا و دادن بازخورد فوری به دانشجو می­ تواند باعث ارتقاء تعامل دانشجو محتوا شده و باعث افزایش یادگیری در دانشجو شود.