دوره 13، شماره 1 - ( 1400 )
جلد 13 شماره 1 صفحات 79-72 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Zeraatchi A, Zeraati M, Samieerad F, Rostami M. Needs Assessment of Continuing Education Programs for Nursing Staff Working in Zanjan University of Medical Sciences. Res Med Edu 2021; 13 (1) :72-79
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1026-fa.html
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1026-fa.html
زراعتچی علیرضا، زراعتی محمدرضا، سمیعی راد فاطمه، رستمی مینا. نیاز سنجی برنامه های آموزش مداوم پرسنل پرستاری شاغل در دانشگاه علوم پزشکی زنجان. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1400; 13 (1) :72-79
گروه بیهوشی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، زنجان، ایران ، mohammadrezazeraati@zums.ac.ir
متن کامل [PDF 510 kb]
(917 دریافت)
| چکیده (HTML) (2445 مشاهده)
امروزه آموزش مداوم به عنوان یک ضروریت اجتناب ناپذیر مورد توجه سیاستگذاران بوده و در اکثر دانشگاهها و موسسات معتبر، ارائه میگردد. دانشگاههای علوم پزشکی نیز بهمنظور حفظ و ارتقاء سطح دانش فارغالتحصیلان و جلوگیری از رکود علمی و مهارتی آنها آموزش مداوم پزشکی را سرلوحه کار خود قرار دادهاند (1). آموزش مداوم پزشکی فرآیندی است که بهوسیله آن کلیه مشمولین میتوانند نیازهای بیماران، سیستم خدمات بهداشتی و درمانی و دیگر زمینههای رشته خود را شناسایی کنند. مفهوم آموزش مداوم در منشور حقوق بیماران بهعنوان حق بیمار درنظر گرفته شده است. لذا بیماران حق دارند توسط پزشکان با صلاحیت و ماهر درمان شوند (2). بنابراین هدف اصلی آموزش مداوم بهروز نگهداشتن مهارت حرفهای پزشکان و حفظ عملکرد بالینی آنها و در نهایت بهبود ارائه خدمات به بیماران است که با ارائه یادگیری مادام العمر و ایجاد پاسخگویی در کادر بهداشتی و درمانی محقق می شود (3، 1).
در کنار این مسئله، تغییرات در زمینه علوم پزشکی بسیار سریع و روز افزون است. به طوریکه دوره های دانشگاهی و رسمی جوابگوی نیازهای درحال رشد این حرفه ها نیستند. در این زمینه آموزش مداوم و بروزرسانی علوم و مهارتها یکی از راههای اصلی و موثر در رویارویی با این تغییرات، حفظ، نگهداری و ارتقای توانمندیها است (4). در این راستا اجرای برنامههای آموزش مداوم یک مسیر مطمئن و موثر جهت حفظ و ارتقاء دانش، مهارت و نگرش صاحبان حرف علوم پزشکی جهت ارائه هرچه بهتر خدمات بهداشتی درمانی است. لازمه این کار تدوین برنامههای آموزشی مناسب و به روز است و قدم اول در تدوین هر برنامه آموزشی تعیین نیازهای فراگیران یا همان نیاز سنجی آموزشی است (1).
اگر نیازهای آموزشی از طریق مقایسه وضعیت عملکرد فعلی با وضعیت ایدهآل و استاندارد بهدست آید که منجر به استخراج شکافهای آموزشی شود؛ نیازسنجی آموزشی حاصل میشود. بنابراین با توجه به این هدف ضروری است که سرفصلها و عناوین آموزشی براساس نیازسنجی صحیح آموزشی انتخاب شود (5). همچنین نیازسنجی آموزشی باید بهصورت دورهای در قالب یک برنامه منسجم، تکرار گردد. در این صورت این برنامهها بیانگر نیازهای واقعی و عاملی برای افزایش انگیزه مشمولین بوده و طراحی و اجرای برنامههای آموزش مداوم در جهت کاربردی نمودن آنها موجب افزایش کارایی، اثربخشی و ارتقای سطح کیفی دانش ارائه خدمات پزشکی در جامعه خواهد (6). کما اینکه تدوین برنامههای نوین آموزش پزشکی در ایجاد شایستگیهای مورد نیاز پس از پایان دوره آموزشی بهعنوان یک پزشک یا پرستار نیز موثر است (7). شایستگیهایی فراتر از مهارتهای بالینی صرف که بر مهارتهای ارتباطی، جلب همکاری، اخلاق در طبابت و مدیریت، تاکید دارند (8).
در این راستا پیادهسازی مجموعه استانداردهای اعتبار بخشی مراکز و برنامههای آموزش مداوم علوم پزشکی، کلیه مراکز را موظف به تنظیم مکانیسم کارا و مناسب درخصوص انجام نیاز سنجیهای دورهای برنامههای آموزش مداوم نموده است. بنابراین در کنار مزایای فراوان نیازسنجی برنامههای آموزش مداوم، قوانین و اسناد بالادستی نیز طراحی و اجرای برنامههای آموزش مداوم را منوط به نیازسنجی از ذینفعان برنامهها نموده است (9). نتایج مطالعه کالج جراحان آمریکا در مورد دانش و مهارتهای مورد نیاز کادر درمانی، نشان داد که مهارتهای ارتباطی بهعنوان مهمترین مهارت مورد نیاز و مهارتهای مدیریت منابع انسانی، برنامهریزی استراتژیک، مذاکره، ارتقاء و تضمین کیفیت، سازماندهی و مدیریت مالی در درجات بعدی اهمیت قرار دارند (10). در مطالعه دیگری، برخی از مهارتهای مورد نیاز پزشکان شرکتکننده در مطالعه شامل مهارت ارتباط با دیگر پزشکان، مذاکره برای حقوق پرسنل، مهارت گوش فرادادن، مهارت رهبری و مدیریت ریسک بود (12، 11).
بنابراین با توجه به اهمیت نیازسنجی آموزشی، در برنامه استراتژیک مرکز آموزش مداوم دانشگاه، نیازسنجی دورهای از مشمولین یکی از اهداف و اصول مهم مرکز در نظر گرفته شده است. از سوی دیگر با توجه به نتایج مطالعات برنامههایی مورد اقبال مشمولین قرار میگیرند که منطبق بر نیاز سنجی و در جهت حفظ و ارتقاء توانمندیهای حرفهای آنها باشد (13-9). لذا بهمنظور برنامهریزی مناسب دورهها و تحقق رسالت دانشگاه در ارتقای آموزش و مهارت فارغالتحصیلان، مطالعه حاضر با هدف نیازسنجی برنامههای آموزش مداوم مشاغل پرستاری دانشگاه علوم پزشکی زنجان طراحی و انجام شد.
روش ها
این مطالعه از نوع مقطعی در سال 1398 در دانشگاه علوم پزشکی زنجان انجام شد. جامعه آماری شامل 2400 نفر از پرستاران مراکز آموزش و درمانی و بیمارستانهای تابعه دانشگاه علوم پزشکی زنجان بودند که شامل مراکز آموزشی و درمانی آیت ا... موسوی، حضرت ولی عصر (عج) زنجان و بیمارستانهای الغدیر ابهر، بوعلی خرمدره و امیرالمؤمنین شهرستان خدابنده بود. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 331 نفر محاسبه و شرکتکنندگان به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. اشتغال بهعنوان کارشناس پرستاری در بخشهای بیمارستانی بهعنوان معیار ورود در نظر گرفته شد. همچنین شرکتکنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند.
ابتدا پرسشنامهها در اختیار رابطین آموزشی مراکز قرار گرفته و توسط آنها در بین پرستاران شاغل به صورت تصادفی و با استفاده از لیست اسامی و اعداد تصادفی توزیع گردید. برای جمعآوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته در دو بخش اطلاعات جمعیت شناختی (سن، جنس و محل) و اسامی دورههای تخصصی استفاده شد. این پرسشنامه در طیف پنج گزینهای لیکرت و در دامنه 1 تا 5 از کمترین تا بیشترین نیاز طراحی شد. گزینه مقدار عددی 3 که گزینه متوسط را شامل میشد، بهعنوان میانگین فرضی، مبنای مقایسه قرار گرفت. برای تأیید روایی از روایی صوری و برای محاسبه ضریب همسانی درونی از آلفای کرونباخ استفاده شد. برای انجام روایی صوری، پرسشنامه در اختیار 5 نفر از اساتید گروه آمار، اپیدمیولوژی و آموزش پرستاری قرار گرفت و نظرات آنان در پرسشنامه لحاظ گردید. همچنین در بررسی ضریب همسانی درونی مقدار 75/0 بدست آمد که قابل قبول بود. مطالعه حاضر با کد اخلاق IR.ZUMS.REC.1397.239 تایید شد. برای اجرا پس از انجام هماهنگی های لازم از طرف مسئولین آموزشی مراکز و بیمارستانها و کسب مجوزهای لازم، تعدادی پرسشنامه نیازسنجی در طی یک ماه به رابطین آموزش مداوم حاضر در مراکز آموزشی درمانی وابسته به دانشگاه ارسال گردید. تکمیل اطلاعات توسط همکاران پرستار شاغل در مراکز آموزشی و درمانی انجام شد. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار SPSS.Ver.25 انجام و نتایج در قالب جداول توصیفی حاوی درصد توافق، میانگین و انحراف معیار ارائه شد. همچنین از آزمون t تک گروهی برای مقایسه میانگین نظرات آزمودنی ها با میانگین متوسط در سطح معنیداری 05/0 استفاده شد.
یافته ها
از میان 331 نفر شرکتکننده در مطالعه 182 نفر (55 درصد) پرستاران زن و 149 نفر (45 درصد) مرد بودند. میانگین سنی شرکتکنندگان برای زنان 32 (45/2) سال و مردان 36 (01/3) سال بود. میانگین نظرات پرستاران شاغل در مراکز آموزشی و درمانی زنجان درمورد دورههای تخصصی در جدول شماره یک آمده است. نتایج نشان داد که بالاترین میانگین دوره در مرکز آیت ا... موسوی به احیای برزگسالان (718/0±34/4) و در مرکز ولی عصر (عج) به تهویه مکانیکی (787/0±88/4) اختصاص دارد.
جدول شماره دو نیز نشاندهنده میانگین نظرات پرستاران شاغل در بیمارستان های زنجان در مورد دورههای تخصصی است. بالاترین میانگین در این بیمارستانها مربوط به دوره احیاء بزرگسالان بهترتیب با میانگین و انحراف معیار 866/0±93/4، 718/0±67/4 و 018/1±56/4 بود.
.PNG)
در نهایت جدول شماره سه دورههای تخصصی با بالاترین میانگین اهمیت را نشان میدهد. این دورهها شامل 4 دوره احیاء بزرگسالان، تهویه مکانیکی، تفسیر ECG و احیاء مادر و پرهاکلامپسی به ترتیب با میانگین و انحراف معیار 035/1±68/4، 801/0±38/4 و 70/1±27/4 و 980/0±12/4 بودند.
.PNG)
تبل
متن کامل: (3761 مشاهده)
مقدمه
امروزه آموزش مداوم به عنوان یک ضروریت اجتناب ناپذیر مورد توجه سیاستگذاران بوده و در اکثر دانشگاهها و موسسات معتبر، ارائه میگردد. دانشگاههای علوم پزشکی نیز بهمنظور حفظ و ارتقاء سطح دانش فارغالتحصیلان و جلوگیری از رکود علمی و مهارتی آنها آموزش مداوم پزشکی را سرلوحه کار خود قرار دادهاند (1). آموزش مداوم پزشکی فرآیندی است که بهوسیله آن کلیه مشمولین میتوانند نیازهای بیماران، سیستم خدمات بهداشتی و درمانی و دیگر زمینههای رشته خود را شناسایی کنند. مفهوم آموزش مداوم در منشور حقوق بیماران بهعنوان حق بیمار درنظر گرفته شده است. لذا بیماران حق دارند توسط پزشکان با صلاحیت و ماهر درمان شوند (2). بنابراین هدف اصلی آموزش مداوم بهروز نگهداشتن مهارت حرفهای پزشکان و حفظ عملکرد بالینی آنها و در نهایت بهبود ارائه خدمات به بیماران است که با ارائه یادگیری مادام العمر و ایجاد پاسخگویی در کادر بهداشتی و درمانی محقق می شود (3، 1).
در کنار این مسئله، تغییرات در زمینه علوم پزشکی بسیار سریع و روز افزون است. به طوریکه دوره های دانشگاهی و رسمی جوابگوی نیازهای درحال رشد این حرفه ها نیستند. در این زمینه آموزش مداوم و بروزرسانی علوم و مهارتها یکی از راههای اصلی و موثر در رویارویی با این تغییرات، حفظ، نگهداری و ارتقای توانمندیها است (4). در این راستا اجرای برنامههای آموزش مداوم یک مسیر مطمئن و موثر جهت حفظ و ارتقاء دانش، مهارت و نگرش صاحبان حرف علوم پزشکی جهت ارائه هرچه بهتر خدمات بهداشتی درمانی است. لازمه این کار تدوین برنامههای آموزشی مناسب و به روز است و قدم اول در تدوین هر برنامه آموزشی تعیین نیازهای فراگیران یا همان نیاز سنجی آموزشی است (1).
اگر نیازهای آموزشی از طریق مقایسه وضعیت عملکرد فعلی با وضعیت ایدهآل و استاندارد بهدست آید که منجر به استخراج شکافهای آموزشی شود؛ نیازسنجی آموزشی حاصل میشود. بنابراین با توجه به این هدف ضروری است که سرفصلها و عناوین آموزشی براساس نیازسنجی صحیح آموزشی انتخاب شود (5). همچنین نیازسنجی آموزشی باید بهصورت دورهای در قالب یک برنامه منسجم، تکرار گردد. در این صورت این برنامهها بیانگر نیازهای واقعی و عاملی برای افزایش انگیزه مشمولین بوده و طراحی و اجرای برنامههای آموزش مداوم در جهت کاربردی نمودن آنها موجب افزایش کارایی، اثربخشی و ارتقای سطح کیفی دانش ارائه خدمات پزشکی در جامعه خواهد (6). کما اینکه تدوین برنامههای نوین آموزش پزشکی در ایجاد شایستگیهای مورد نیاز پس از پایان دوره آموزشی بهعنوان یک پزشک یا پرستار نیز موثر است (7). شایستگیهایی فراتر از مهارتهای بالینی صرف که بر مهارتهای ارتباطی، جلب همکاری، اخلاق در طبابت و مدیریت، تاکید دارند (8).
در این راستا پیادهسازی مجموعه استانداردهای اعتبار بخشی مراکز و برنامههای آموزش مداوم علوم پزشکی، کلیه مراکز را موظف به تنظیم مکانیسم کارا و مناسب درخصوص انجام نیاز سنجیهای دورهای برنامههای آموزش مداوم نموده است. بنابراین در کنار مزایای فراوان نیازسنجی برنامههای آموزش مداوم، قوانین و اسناد بالادستی نیز طراحی و اجرای برنامههای آموزش مداوم را منوط به نیازسنجی از ذینفعان برنامهها نموده است (9). نتایج مطالعه کالج جراحان آمریکا در مورد دانش و مهارتهای مورد نیاز کادر درمانی، نشان داد که مهارتهای ارتباطی بهعنوان مهمترین مهارت مورد نیاز و مهارتهای مدیریت منابع انسانی، برنامهریزی استراتژیک، مذاکره، ارتقاء و تضمین کیفیت، سازماندهی و مدیریت مالی در درجات بعدی اهمیت قرار دارند (10). در مطالعه دیگری، برخی از مهارتهای مورد نیاز پزشکان شرکتکننده در مطالعه شامل مهارت ارتباط با دیگر پزشکان، مذاکره برای حقوق پرسنل، مهارت گوش فرادادن، مهارت رهبری و مدیریت ریسک بود (12، 11).
بنابراین با توجه به اهمیت نیازسنجی آموزشی، در برنامه استراتژیک مرکز آموزش مداوم دانشگاه، نیازسنجی دورهای از مشمولین یکی از اهداف و اصول مهم مرکز در نظر گرفته شده است. از سوی دیگر با توجه به نتایج مطالعات برنامههایی مورد اقبال مشمولین قرار میگیرند که منطبق بر نیاز سنجی و در جهت حفظ و ارتقاء توانمندیهای حرفهای آنها باشد (13-9). لذا بهمنظور برنامهریزی مناسب دورهها و تحقق رسالت دانشگاه در ارتقای آموزش و مهارت فارغالتحصیلان، مطالعه حاضر با هدف نیازسنجی برنامههای آموزش مداوم مشاغل پرستاری دانشگاه علوم پزشکی زنجان طراحی و انجام شد.
روش ها
این مطالعه از نوع مقطعی در سال 1398 در دانشگاه علوم پزشکی زنجان انجام شد. جامعه آماری شامل 2400 نفر از پرستاران مراکز آموزش و درمانی و بیمارستانهای تابعه دانشگاه علوم پزشکی زنجان بودند که شامل مراکز آموزشی و درمانی آیت ا... موسوی، حضرت ولی عصر (عج) زنجان و بیمارستانهای الغدیر ابهر، بوعلی خرمدره و امیرالمؤمنین شهرستان خدابنده بود. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 331 نفر محاسبه و شرکتکنندگان به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. اشتغال بهعنوان کارشناس پرستاری در بخشهای بیمارستانی بهعنوان معیار ورود در نظر گرفته شد. همچنین شرکتکنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند.
ابتدا پرسشنامهها در اختیار رابطین آموزشی مراکز قرار گرفته و توسط آنها در بین پرستاران شاغل به صورت تصادفی و با استفاده از لیست اسامی و اعداد تصادفی توزیع گردید. برای جمعآوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته در دو بخش اطلاعات جمعیت شناختی (سن، جنس و محل) و اسامی دورههای تخصصی استفاده شد. این پرسشنامه در طیف پنج گزینهای لیکرت و در دامنه 1 تا 5 از کمترین تا بیشترین نیاز طراحی شد. گزینه مقدار عددی 3 که گزینه متوسط را شامل میشد، بهعنوان میانگین فرضی، مبنای مقایسه قرار گرفت. برای تأیید روایی از روایی صوری و برای محاسبه ضریب همسانی درونی از آلفای کرونباخ استفاده شد. برای انجام روایی صوری، پرسشنامه در اختیار 5 نفر از اساتید گروه آمار، اپیدمیولوژی و آموزش پرستاری قرار گرفت و نظرات آنان در پرسشنامه لحاظ گردید. همچنین در بررسی ضریب همسانی درونی مقدار 75/0 بدست آمد که قابل قبول بود. مطالعه حاضر با کد اخلاق IR.ZUMS.REC.1397.239 تایید شد. برای اجرا پس از انجام هماهنگی های لازم از طرف مسئولین آموزشی مراکز و بیمارستانها و کسب مجوزهای لازم، تعدادی پرسشنامه نیازسنجی در طی یک ماه به رابطین آموزش مداوم حاضر در مراکز آموزشی درمانی وابسته به دانشگاه ارسال گردید. تکمیل اطلاعات توسط همکاران پرستار شاغل در مراکز آموزشی و درمانی انجام شد. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار SPSS.Ver.25 انجام و نتایج در قالب جداول توصیفی حاوی درصد توافق، میانگین و انحراف معیار ارائه شد. همچنین از آزمون t تک گروهی برای مقایسه میانگین نظرات آزمودنی ها با میانگین متوسط در سطح معنیداری 05/0 استفاده شد.
یافته ها
از میان 331 نفر شرکتکننده در مطالعه 182 نفر (55 درصد) پرستاران زن و 149 نفر (45 درصد) مرد بودند. میانگین سنی شرکتکنندگان برای زنان 32 (45/2) سال و مردان 36 (01/3) سال بود. میانگین نظرات پرستاران شاغل در مراکز آموزشی و درمانی زنجان درمورد دورههای تخصصی در جدول شماره یک آمده است. نتایج نشان داد که بالاترین میانگین دوره در مرکز آیت ا... موسوی به احیای برزگسالان (718/0±34/4) و در مرکز ولی عصر (عج) به تهویه مکانیکی (787/0±88/4) اختصاص دارد.
جدول شماره دو نیز نشاندهنده میانگین نظرات پرستاران شاغل در بیمارستان های زنجان در مورد دورههای تخصصی است. بالاترین میانگین در این بیمارستانها مربوط به دوره احیاء بزرگسالان بهترتیب با میانگین و انحراف معیار 866/0±93/4، 718/0±67/4 و 018/1±56/4 بود.
در نهایت جدول شماره سه دورههای تخصصی با بالاترین میانگین اهمیت را نشان میدهد. این دورهها شامل 4 دوره احیاء بزرگسالان، تهویه مکانیکی، تفسیر ECG و احیاء مادر و پرهاکلامپسی به ترتیب با میانگین و انحراف معیار 035/1±68/4، 801/0±38/4 و 70/1±27/4 و 980/0±12/4 بودند.
بحث و نتیجه گیری
مطالعه حاضر با هدف تعیین نیازهای آموزشی مشاغل پرستاری مراکز و بیمارستانهای تابعه دانشگاه علوم پزشکی زنجان انجام گرفت، نتایج نشان داد که از 18 عنوان اولیه که در مرحله اول برای پرستاران ارسال شد، 4 عنوان با درصد توافق بالای 40 درصد مشخص و استخراج شد. این درحالی بود که در مرحله اول با توجه به تعداد بالای شرکت کنندگان و دورههای پیشنهادی بالاترین درصد توافق برای یک دوره 30 درصد و مربوط به دوره احیای بزرگسالان بود. 4 دورهای که بیشترین درصد فراوانی را داشت شامل دورههای احیای بزرگسالان، تهویه مکانیکی، تفسیر ECG و احیاء مادر و پرهاکلامپسی بود. در مطالعه حجت نیز دوره احیای قلبی- ریوی و تفسیر نوار قلب جزء دورههای مورد توافق در بین پرستاران بود (14). همچنین آشنایی با بیماریهای خاص و آموزش خواندن نوار ECG و شناسایی آریتمی های قلبی و مراقبتهای پرستاری آن جزء دوههای دارای اولویت مطالعه مهدیزاده و ظاهری بود (15). نتایج مطالعه حکیمزاده نشان داد که پرستاران در تمامی وظایف شغلی خود نیاز به آموزش دارند (16). برطبق این نتایج پرستاران دورههایی مانند آشنایی نسبی با اصول برنامهریزی و سازماندهی، مدیریت هزینه- فایده، ارزیابی و انتخاب بهترین راه حل و همچنین نظارت و سنجش عملکرد خود، افراد دیگر یا سازمان بهمنظور بهبود یا اقدام اصلاحی، انگیزش بالا در راستای ارائه خدمات بهتر را بهعنوان مهمترین نیازهای آموزشی خود گزارش کردند. در نتایج مطالعه عزیزینژاد نشان داد که نیازهای آموزشی پرستاران مشتمل بر رعایت صرفهجویی در کاربست امکانات و تجهیزات، حفظ خونسردی و آرامش در مواجهه با بیماران و حوادث، استفاده از تکنولوژی آموزشی در جهت آموزش و یادگیری مداوم و آشنایی با پژوهشها، درمانها و راهبردهای نوین است (17). این درحالی است که در مطالعات خارجی از جمله مطالعه مارشال اولویتهای آموزشی مانند آموزش تفسیر نوار قلب، احیای قلبی و ریوی پیشرفته، روش تحقیق، قوانین و مقررات حرفهای و پروسیجرهای عملی مورد تاکید قرار گرفت (18) که با مطالعه حاضر همسو است. همچنین دورههای ذکر شده همراه با مهارتهای یادگیری جزء موضوعاتی است که از طرف انجمنهای پرستاری نیز بهعنوان نیازهای مشترک پرستاران در دنیا مطرح شده است (18). در مطالعه مهدیزاده و امین الرعایا و همکاران نیز دوره آشنایی با بیماریهای خاص بیشترین میانگین اهمیت را از دیدگاه پرستاران شرکتکننده در مطالعه را داشت که در این مطالعه نیز این دوره از اولویت بالایی برخوردار بود (15،19).
حال باید در نظر گرفت که اولین و مهمترین گام طراحی برنامههای آموزش مداوم نیاز سنجی است (20). در واقع نیازسنجی آموزشی شرط لازم برای تضمین اثربخشی کارایی یک برنامه میباشد (21). موفقیتهای برنامههای آموزش مداوم و توسعه مهارتهای حرفهای وابسته به تعیین نیازها قبل از طراحی آن است. با نیازسنجی میتوان برنامه های مرتبط با نیازهای خاص پزشکان طراحی نمود. طراح برنامهها در اولین گام باید تفاوت نیازسنجی آموزشی را با سایر برنامه های ارزیابی درک کند (22،23). نیازهای یادگیری که توسط یادگیرندگان از طریق تجربه عملی؛ بازتابها و سوال کردن و آزمونهای خود ارزیابی و سایر منابع بهدست میآید نیازهای شخصی و خاصی هستند و لحاظ کردن خواستهها و نیازهای فراگیران در برنامههای آموزش مداوم باعث تغییر عملکرد و انگیزه آنها و افزایش کیفیت برنامه های آموزش مداوم میگردد (24،25). این درحالی است که بیشتر نیازسنجی برنامههای آموزش مداوم مبنی بر نظر متخصصان است که به علت عدم همخوانی موضوعات مطرح شده در برنامهها با نیازهای شغلی و مشکلات بالینی پزشکان باعث نارضایتی فراگیران از برنامه ها شده است (27، 26). بنابراین اگرچه نیازسنجی از جامعه هدف در مورد برنامه های آموزش مداوم همراه با چالشها و محدودیتهای خاص خود است، اما نتایج منطبق بر نیازهای واقعی پرستاران خواهد بود و شرکت در این دورهها با انگیزه و رغبت بیشتری صورت میگیرد که نتیجه آن یادگیری عمیقتر و کاربست بهتر در محیط کار خواهد بود.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که دورههای احیای قلبی و ریوی بزرگسالان، تهویه مکانیکی، تفسیر ECG و احیاء مادر و پره اکلامپسی از دورههای دارای اولویت بالا برای پرستاران است و برنامه ریزی برای برگزاری این دورهها الزامی به نظر میرسد. همچنین به نظر میرسد نیازسنجی از پرستاران بهعنوان جامعه هدف، اثربخشی بیشتری نسبت به تدوین دورهها با استفاده از نظر خبرگان و مدیران پرستاری دارد، لذا پیشنهاد میشود ضمن نظرخواهی از نخبگان و مدیران پرستاری، از پرستاران شاغل در مراکز و بیمارستانها نیز نیازسنجی لازم صورت گیرد. از محدودیتهای مطالعه حاضر میتوان به عدم تفکیک پرستاران براساس بخش اشاره نمود. همچنین مقایسه بین میانگین بهدست آمده در مطالعه با میانگین متوسط صورت گرفت و بین بیمارستانها و مراکز مقایسه انجام نشد. بنابر این در مطالعات آتی میتوان بین بیمارستانها و مراکز نیز مقایسه صورت گیرد.
قدردانی
این مقاله برگرفته از طرح تحقیقاتی با کد A-12-935-3 کد اخلاق IR.ZUMS.REC.1397.239 است. پژوهشگران بر خود لازم میدانند از کلیه پرستاران و همچنین رابطین آموزش مداوم مراکز و بیمارستانها که امکان انجام این پژوهش را فراهم نمودند، صمیمانه تشکر و قدردانی نمایند.
مطالعه حاضر با هدف تعیین نیازهای آموزشی مشاغل پرستاری مراکز و بیمارستانهای تابعه دانشگاه علوم پزشکی زنجان انجام گرفت، نتایج نشان داد که از 18 عنوان اولیه که در مرحله اول برای پرستاران ارسال شد، 4 عنوان با درصد توافق بالای 40 درصد مشخص و استخراج شد. این درحالی بود که در مرحله اول با توجه به تعداد بالای شرکت کنندگان و دورههای پیشنهادی بالاترین درصد توافق برای یک دوره 30 درصد و مربوط به دوره احیای بزرگسالان بود. 4 دورهای که بیشترین درصد فراوانی را داشت شامل دورههای احیای بزرگسالان، تهویه مکانیکی، تفسیر ECG و احیاء مادر و پرهاکلامپسی بود. در مطالعه حجت نیز دوره احیای قلبی- ریوی و تفسیر نوار قلب جزء دورههای مورد توافق در بین پرستاران بود (14). همچنین آشنایی با بیماریهای خاص و آموزش خواندن نوار ECG و شناسایی آریتمی های قلبی و مراقبتهای پرستاری آن جزء دوههای دارای اولویت مطالعه مهدیزاده و ظاهری بود (15). نتایج مطالعه حکیمزاده نشان داد که پرستاران در تمامی وظایف شغلی خود نیاز به آموزش دارند (16). برطبق این نتایج پرستاران دورههایی مانند آشنایی نسبی با اصول برنامهریزی و سازماندهی، مدیریت هزینه- فایده، ارزیابی و انتخاب بهترین راه حل و همچنین نظارت و سنجش عملکرد خود، افراد دیگر یا سازمان بهمنظور بهبود یا اقدام اصلاحی، انگیزش بالا در راستای ارائه خدمات بهتر را بهعنوان مهمترین نیازهای آموزشی خود گزارش کردند. در نتایج مطالعه عزیزینژاد نشان داد که نیازهای آموزشی پرستاران مشتمل بر رعایت صرفهجویی در کاربست امکانات و تجهیزات، حفظ خونسردی و آرامش در مواجهه با بیماران و حوادث، استفاده از تکنولوژی آموزشی در جهت آموزش و یادگیری مداوم و آشنایی با پژوهشها، درمانها و راهبردهای نوین است (17). این درحالی است که در مطالعات خارجی از جمله مطالعه مارشال اولویتهای آموزشی مانند آموزش تفسیر نوار قلب، احیای قلبی و ریوی پیشرفته، روش تحقیق، قوانین و مقررات حرفهای و پروسیجرهای عملی مورد تاکید قرار گرفت (18) که با مطالعه حاضر همسو است. همچنین دورههای ذکر شده همراه با مهارتهای یادگیری جزء موضوعاتی است که از طرف انجمنهای پرستاری نیز بهعنوان نیازهای مشترک پرستاران در دنیا مطرح شده است (18). در مطالعه مهدیزاده و امین الرعایا و همکاران نیز دوره آشنایی با بیماریهای خاص بیشترین میانگین اهمیت را از دیدگاه پرستاران شرکتکننده در مطالعه را داشت که در این مطالعه نیز این دوره از اولویت بالایی برخوردار بود (15،19).
حال باید در نظر گرفت که اولین و مهمترین گام طراحی برنامههای آموزش مداوم نیاز سنجی است (20). در واقع نیازسنجی آموزشی شرط لازم برای تضمین اثربخشی کارایی یک برنامه میباشد (21). موفقیتهای برنامههای آموزش مداوم و توسعه مهارتهای حرفهای وابسته به تعیین نیازها قبل از طراحی آن است. با نیازسنجی میتوان برنامه های مرتبط با نیازهای خاص پزشکان طراحی نمود. طراح برنامهها در اولین گام باید تفاوت نیازسنجی آموزشی را با سایر برنامه های ارزیابی درک کند (22،23). نیازهای یادگیری که توسط یادگیرندگان از طریق تجربه عملی؛ بازتابها و سوال کردن و آزمونهای خود ارزیابی و سایر منابع بهدست میآید نیازهای شخصی و خاصی هستند و لحاظ کردن خواستهها و نیازهای فراگیران در برنامههای آموزش مداوم باعث تغییر عملکرد و انگیزه آنها و افزایش کیفیت برنامه های آموزش مداوم میگردد (24،25). این درحالی است که بیشتر نیازسنجی برنامههای آموزش مداوم مبنی بر نظر متخصصان است که به علت عدم همخوانی موضوعات مطرح شده در برنامهها با نیازهای شغلی و مشکلات بالینی پزشکان باعث نارضایتی فراگیران از برنامه ها شده است (27، 26). بنابراین اگرچه نیازسنجی از جامعه هدف در مورد برنامه های آموزش مداوم همراه با چالشها و محدودیتهای خاص خود است، اما نتایج منطبق بر نیازهای واقعی پرستاران خواهد بود و شرکت در این دورهها با انگیزه و رغبت بیشتری صورت میگیرد که نتیجه آن یادگیری عمیقتر و کاربست بهتر در محیط کار خواهد بود.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که دورههای احیای قلبی و ریوی بزرگسالان، تهویه مکانیکی، تفسیر ECG و احیاء مادر و پره اکلامپسی از دورههای دارای اولویت بالا برای پرستاران است و برنامه ریزی برای برگزاری این دورهها الزامی به نظر میرسد. همچنین به نظر میرسد نیازسنجی از پرستاران بهعنوان جامعه هدف، اثربخشی بیشتری نسبت به تدوین دورهها با استفاده از نظر خبرگان و مدیران پرستاری دارد، لذا پیشنهاد میشود ضمن نظرخواهی از نخبگان و مدیران پرستاری، از پرستاران شاغل در مراکز و بیمارستانها نیز نیازسنجی لازم صورت گیرد. از محدودیتهای مطالعه حاضر میتوان به عدم تفکیک پرستاران براساس بخش اشاره نمود. همچنین مقایسه بین میانگین بهدست آمده در مطالعه با میانگین متوسط صورت گرفت و بین بیمارستانها و مراکز مقایسه انجام نشد. بنابر این در مطالعات آتی میتوان بین بیمارستانها و مراکز نیز مقایسه صورت گیرد.
قدردانی
این مقاله برگرفته از طرح تحقیقاتی با کد A-12-935-3 کد اخلاق IR.ZUMS.REC.1397.239 است. پژوهشگران بر خود لازم میدانند از کلیه پرستاران و همچنین رابطین آموزش مداوم مراکز و بیمارستانها که امکان انجام این پژوهش را فراهم نمودند، صمیمانه تشکر و قدردانی نمایند.
تبل
فهرست منابع
1. Haghjou L, Nedjat S, Gholami J, Nili Ahmadabadi M, Ashoorkhani M, Majdzadeh SR. [Developing Titles and Contents of Continuing Education Programs in Iran: Barriers and Challenges]. Journal of Isfahan Medical School 2012; 30 (190): 705-719. [Persian]
2. Costa A, Van Hemelryck F, Aparicio A, Gatzemeier W, Leer JW, Maillet B, Hossfeld DK. Continuing medical education in Europe: Towards a harmonised system. European Journal of Cancer 2010; 46 (13): 2340- 3. [DOI:10.1016/j.ejca.2010.05.029]
3. Mahmoudi MT, Hoseini Chaleshtori Gh, Nategh AA, Taghipour H.[Effectiveness of retraining courses for physicians in the participant's point of view in these courses in Chaharmahal and Bakhtiari province I.R. Iran, 2011]. Journal of Shahrekord University of Medical Sciences 2012; 14 (4): 79- 87. [Persian]
4. Modiri k, Alavinia S M, Labbaf Ghasemi R, Rezashams M.[Educational Needs Assesment of General Practitioners Working in the Health and Medical Education from their Point of View]. Medicine and Cultivation 2012; 21 (2): 40- 44. [Persian]
5. Ebrahimi Kooshk mahdi S, Asadi R, Ghoddosi Moghaddam S, Deldar K, Movahed M. [Assessing the Attitude of Employees at Mashhad University of Medical Sciences, Iran, Regarding In- service Online Training Courses]. Interdisciplinary Journal of Virtual Learning in Medical Sciences 2011; 2 (2): 11- 16. [Persian]
6. Faghihi Maraghi A, Motaghi P, Dehghani Z.[Needs assessment of continuing medical education for general physicians: The musculoskeletal signs and diseases]. Iranian Journal of Medical Education 2014; 14 (8): 668- 77. [Persian]
7. Rabinowitz H, Babbott D, Bastacky S, Pascoe J, Patel K. Innovative approaches to educating medical students for practice in a changing health care environment: The National. Acad Med 2001; 76 (6): 587- 97. [DOI:10.1097/00001888-200106000-00007]
8. Lee NVD, Fokkema JPI, Scheele F. Generic competencies in postgraduate medical training: their importance illustrated by a doctorate narrative on competency- based practice. Slovenian Journal of Puplic Health 2012; 51 (4): 280- 284. [DOI:10.2478/v10152-012-0031-y]
9. Baghaei S, Rajaei E, Shokouhi A, Hasanian A, Sahraee M, Ehterami A.[Investigation of Priorities and NeedAnalyses of Instructional Programs for GP subjected to Continuous Retraining Courses in Ahvaz]. Educational Development of Judishapur, 2019; 10(2): 104-114. [Persian]
10. Stergiopoulos V, Maggi J, Sockalingam S. Teaching the physician- manager role to psychiatric residents: development and implementation of a pilot curriculum. Academic Psychiatry 2009; 33 (2): 125- 130. [DOI:10.1176/appi.ap.33.2.125]
11. Stergiopoulos V, Lieff S, Razack S, Lee AC, Maniate JM, Hyde S, et al. Canadian residents' perceived manager training needs. Medical Teacher 2010; 32 (11) :e479-85. [DOI:10.3109/0142159X.2010.509416]
12. Baradaran HR, Kuhpayehzadeh J, Ramezani- Givi S, Dehnavieh R, Noori Hekmat S. [Managerial Skills Requirement of Medical Students from the Perspective of Students and Physicians: A Case Study of Iran University of Medical Sciences]. RME 2013; 5 (1):1- 12. [Persian] [DOI:10.18869/acadpub.rme.5.1.1]
13. Badakhsh MH. [Islamic Republic Medical Council].Traning and Research Deputy; 2015. [Persian]
14. Hojat M.[Need Assessment of Nursing Personnel of Jahrom University of Medical Sciences Using Delphi Technique in 2008]. Iranian Journal of Medical Education 2011; 10 (4): 464- 473. [Persian]
15. Mahdizadeh AH, Taheri Z. [Educational Needs Assessment of Nurses Working in Hospitals of Tehran University]. JNE 2016; 5 (3): 1- 9.[Persian] [DOI:10.21859/jne-05031]
16. Hakimzadeh R, Javadipour M, Mansoubi S, Ghorbani H, Fallah Mehrjerdi M A, Ghaffarian M. [Assessing the educational needs of nurses by Dicom method: a case study]. Quarterly Journal of Nursing Management 2015; 3 (1): 45- 54. [Persian]
17. Azizinejad B. [ Educational needs assessment in three areas of attitude, knowledge and skills among nurses based on Fan Dicom]. Stud Med Sci 2017; 28 (6): 435- 445. [Persian]
18. Marshall AP, Currey J, Aitken LM, Elliott D. Key stakeholders' expectations of educational outcomes From Australian critical care nursing courses: a Delphi study. Aust Crit Care 2007; 20 (3): 89- 99. [DOI:10.1016/j.aucc.2007.05.001]
19. Aminoroaya M, Attari A, Maracy MR, Hadipour K, Omranifard V. [ Educational needs assessment of nurses working in Psychiatric wards of Isfahan Hospitals]. J Behav Sci Res 2012; 10 (2):133-143. [Persian]
20. Behroozifar S; Mousavi Gh. Comparison of continuing education priorities of midwives working in health centers and medical centers of Aran and Bidgol cities in 2008- 2009. Journal of Yazd Medical Education Research and Development Center. 2013; 7 (2): 41- 53. [Persian]
21. Slonick HB. How doctors learn: Physician self- derived learning episodes. Aced Med 2016; 74(10): 1106- 17. [DOI:10.1097/00001888-199910000-00014]
22. Shannon S. Education and practice Needs assessment or CME. The Lancet; 2003. [DOI:10.1016/S0140-6736(03)12765-1]
23. Beshay A, Liu M, Fox L, Shinkai K. Inpatient dermatology Consultative Programs: a continued need, tools for needs assessment for curriculum development, and a call for new methods of teaching. Journal of the American Academy of Dermatology. 2016 Apr 1;74(4):769-71. [DOI:10.1016/j.jaad.2015.11.017]
24. Grant J, Stanton F. The Effectiveness of Continuing Professional Development. Postgraduate Medical Journal2001; 77 (910): 551- 552. [DOI:10.1136/pmj.77.910.551b]
25. Yousfi MR, Rabie MR. [A Comparative Study on Structured Continuing Medical Education Programs with 25 and 5 Credit Points According to the Viewpoints of General Physicians in Golestan Province]. IJME 2007; 7 (1): 169- 174. [Persian]
26. Curran VR, Hollet A, Allen M Steve's J. A Continuing medical education needs assessment of primary care physicians Knowledge and Awareness of Prediabets Care. CAN J DIABETS 2008; 32 (4): 273- 280. [DOI:10.1016/S1499-2671(08)24007-4]
27. Valois P, Blouin P, Ouellette C, Renaud JS, Belanger D, Gosselin P. The Health Impact of Climate Change: a Continuing Medical Education Needs Assessment Framework. Journal of continuing Medical Education in health Professions 2016; 36 (3): 218- 25. [DOI:10.1097/CEH.0000000000000084]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
