[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
بایگانی مقالات زیر چاپ::
::
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
ثبت شده در

AWT IMAGE

AWT IMAGE

..
سامانه جامع رسانه های کشور

..
:: دوره 11، شماره 3 - ( 1398 ) ::
جلد 11 شماره 3 صفحات 58-49 برگشت به فهرست نسخه ها
طراحی و اعتباربخشی الگوی توانمندی های تخصصی اعضای هیات علمی مستعد در دانشگاه های جامع با تراز عملکرد منطقه ای
یونس رومیانی ، خدایار ابیلی*، جواد پورکریمی، سعید فرحبخش
خدایار ابیلی، گروه مدیریت آموزشی، دانشگاه تهران، تهران، ایران ، abii@ut.ac.ir
واژه‌های کلیدی: طراحی، الگو، توانمندی تخصصی، استعدادیابی، هیئت علمی، دانشگاه
متن کامل [PDF 402 kb]   (977 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (3008 مشاهده)
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: مدیریت آموزشی
متن کامل:   (1677 مشاهده)
مقدمه
از مهم‌ترین مسائل و چالش‌های موجود در زمینه جذب نیروهای مستعد در دانشگاه و موسسه‌های آموزش عالی می‌توان به اندازه دانشگاه، وجود مقاطع بالای تحصیلی در دانشگاه، فراهم‌سازی شرایط پژوهشی خارج از دانشگاه، میزان ارتباط با صنعت، میل به پیشرفت شخصی و شهرت دانشگاهی اشاره نمود. با وجود اهمیت مدیریت استعداد در اثربخشی سازمانی (1،2)، استراتژی­ های مدیریت استعداد به­ منظور پشتیبانی از عملیات سازمانی در آموزش عالی بندرت استفاده شده است. پژوهش‌های زیادی لـزوم نیاز به مدیـریت استعـداد در آموزش عالی را مورد تأکید قرار داده (4، 3) و بیان می‌کنند دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در زمینه مدیریت استعداد با تأخیری قابل توجه نسبت به صنعت در حرکت می‌باشند (5). علت این امر نوع نگاه خاص صنایع به مدیریت استعداد به ­عنوان یک فرصت نسبتاً جدید و بکر به منظور کسب مزیت رقابتی و بهبود وضعیت استعدادهای سازمان و عدم وجود این دیدگاه و نگاه در مراکز دولتی به ­صورت عام و در مراکز آموزش عالی به­ صورت خاص می‌باشد (6). بدون شک، داشتن مجموعه‌ای قوی از استعدادهای با ظرفیت بالا و دارای ویژگی­ ها و توانمندی­ های مناسب، در راستای دستیابی به مزیت رقابتی برای دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی ضروری و از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد. چالش ­های فوق به­دلیل سرعت بالای تغییر و پیچیدگی فعالیت‌ها در آموزش عالی، دانشگاه‌ها را به شناسایی و جذب استعدادهای علمی در جهت انطباق با این تغییرات و کسب مزیت رقابتی ملزم کرده است. از آنجایی­که حرکت در مسیر شناسایی و جذب نیروهای نخبه به جنگ جذب استعدادها در موسسه­ های آموزش عالی تبدیل شده، استعدادیابی و استعدادگزینی اعضای هیات علمی به موضوعی مهم و استراتژیک برای دانشگاه‌های کوچک، متوسط و به دور از مرکز تبدیل شده است.
از سویی دیگر، اعضای هیات علمی به ­عنوان یکی از مهم­ترین سرمایه­ های انسانی دانشگاه ­ها و مراکز آموزش عالی، با برخورداری از توانمندی­ ها و شایستگی ­های لازم نقش قابل توجهی در توسعه و افزایش اثربخشی دانشگاه­ ها دارند. اهمیت این نکته در دانشگاه ­های جامع با تراز عملکرد منطقه ای به­ دلیل شرایط جغرافیایی خاص آن­ها و چشم­ انداز توسعه حاکم بر این نوع دانشگاه بیش ار پیش است. در زمنیه جذب اعضای هیات علمی مستعد در دانشگاه­ های جامعه منطقه­ ای ذکر دو نکته یا مسئله از اهمیت زیادی برخوردار است: 1) این نوع دانشگاه ­ها همان­ طور که در بالا ذکر شد به­ دلیل شرایط خاص حاکم بر آن­ها (سطح موجود دانشگاه، شرایط اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی حاکم بر منطقه، واقع شدن در مناطق کم­تر برخوردار) معمولاً از جذابیت پایین­تری برای اعضای هیات علمی برخوردار می­ باشند و 2) به دلایل مختلف از جمله نبود ملاک ­ها و شاخص ­های مشخص، مدیریت  توصیه­ ای حاکم بر دانشگاه و جذب سیلقه­ ای، شناسایی و انتخاب اعضای هیات علمی توانمند و شایسته به­صورت هدفمند و نظام­مند نظامند در این نوع دانشگاه­ ها معمولاً صورت نمی­پذیرد. دستیابی به مولفه­ های شناسایی و انتخاب اعضای هیات علمی توانمند از یک طرف و شناسایی و تعریف این توانمندی­ ها در تناسب با ظرفیت­ های دانشگاه ­های  منطقه­ ای و متناسب با سطح و جایگاه موجود دانشگاه و ویژگی ­های فرهنگی، اجتماعی حاکم بر منطقه از اهمیت بالایی در توسعه کیفی دانشگاه در ابعاد مختلف برخوردار ی­باشد. با عنایت به مشکلات گفته شده و عدم وجود الگویی جامع برای سنجش و ارزیابی استعدادگزینی اعضای هیات علمی در دانشگاه­ های جامع منطقه ­ای، این مطالعه با هدف پاسخ ­دهی به این سوال که الگوی استعدادگزینی اعضای هیات علمی در دانشگاه ­های جامع با تراز عملکرد منطقه ­ای از چه ویژگی­ هایی می­ تواند برخوردار باشد، شکل گرفته است.
علی­رغم اهمیت موضوع، مطالعات اندکی در خصوص توانمندی­ های تخصصی اعضای هیات علمی مستعد انجام گرفته است. در ادامه به صورت خلاصه نتایج تعدادی از مطالعات صورت گرفته در این راستا ارائه شده است. گردآوری یافته مطالعات مرتبط به محقق در ترسیم مسیر پژوهش و دستورالعمل مصاحبه کمک نموده است. Acikgoz (2019) پژوهشی با عنوان استعدادیابی کارکنان و جستجوی شغلی: به سوی یکپارچگی چندسطحی و با هدف طراحی مدلی جامع برای جستجوی شغل و استعدادیابی کارکنان انجام داد. این مدل به ضرورت تعامل بین عوامل سطح سازمانی و عوامل سطح فردی را در تأثیرگذاری بر پیامد فعالیت­ های استعدادیابی و جستجوی شغلی نشان می ­دهد. براساس مدل مورد نظر، تحت تأثیر ویژگی­ های شغلی و سازمانی، فعالیت ­های استعدادیابی به ­طور مشترک باعث آگاهی شغلی می­ شود که اولین گام در جذب سازمانی است. در ادامه، بسته به موقعیت شغلی متقاضی، این جذب منجر به اشتیاق و رفتار شغلی می­ شود. مدل آسیگوز همچنین بر ماهیت طولی فرایندهایی که افراد استخدام می­ شوند، تاکید دارد (7).   Buller (2010)، استاد دانشگاه را در حوزه­ های گسترده مورد بررسی قرار داد. وی روند فعالیت­های استادان را در گستره عمر حرفه­ای آن­ها مطالعه کرده است. از نظر وی، اسـتاد دانشگاه دارای چهار نقش اساسی است که عبارتند از: صاحب حرفه، آموزش ­دهنده، پژوهش­گر و شهروند (خدمت در کمیسیون­ها، احراز پست­ های مدیریتی و خدمت به عنوان مشاور) (8).  Helterbran(2008)، بر دو بعد حرفه­ای و شخصی استاد تأکید می­ کند. وی بر این باور است استاد باید خود را از دریچه چشم دانشجویان ببیند تا بینشی در مورد انتظارهای آن­ها کسب کند و شخصیت خود را به ­عنوان یک استاد براساس این بینش، صیقل دهد. وی همچنین، وجود الگویی که این دو بعد را در بر بگیرد، برای دوره آماده ­سازی پیش از تدریس ضروری می­داند. یک یافته قابل توجه و منحصر به فرد این مطالعه شناسایی روابط مثبت معنی­دار بین متغیر مکنون برون ­زاد، نگرش مدیریت استعداد و متغیر مکنون درون­ زاد جذب و شناسایی استعدادها، ایجاد و حفظ روابط، ارائه کارهای معنی­ دار و چالشی، پاداش­ های منصفانه و مدیریت تعادل کار – زندگی بود (9). Verhaegen (2005) در مطالعه خود با عنوان، "شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر جذب و نگه­داشت استعدادها، اعضای هیئت علمی دانشگاه" و به منظور رتبه‌بندی عوامل از نظرات اعضای هیئت علمی و همچنین رؤسای دانشکده‌ها استفاده نموده است. نتایج تحقیق نشان داد که از دیدگاه رؤسای دانشکده‌ها مهم‌ترین عوامل جذب اعضای هیئت علمی به دانشکده‌ها عبارتند از؛ شهرت دانشکده در میان جامعه علمی، نوآور بودن و پیشرفت‌مدار بودن دانشکده، تحریک و برانگیختگی همکاران و زمان تحقیق و پژوهش (10). احمدی (1397)، پژوهشی با عنوان تدوین معیارها، شاخص­ ها و شواهدی برای تعیین آموزشگر سرآمد در آموزشی عالی و با هدف شناسایی  شاخص ­ها و شواهد سرآمدی در آموزش انجام داد. براساس تحلیل تماتیک (موضوعی) مقاله­های انتخاب شده 6 مضمون به­ عنوان معیارهای شناسایی آموزش گر سرآمد در آموزش شناسایی شد. این 6 معیار عبارتند از: فلسفه آموزشی، شایستگی­های تدریس، تأثیر آموزشگر بر یادگیری دانشجویان، ارزشیابی تدریس و یادگیری (تأمل)، بالندگی در حوزه تدریس و ارائه خدمات مرتبط با این حوزه و آثار منتشر شده در حوزه تدریس (11). بنکداری و همکاران (1395)، مطالعه­ای با عنوان ویژگی­ های استاد شایسته در آموزش عالی ایران: یک مطالعه کیفی و با هدف ارتقای کیفیت آموزش عالی از راه معرفی الگویی از استاد شایسته در آمورش عالی ایران انجام دادند. نتایج نشان داد که  34 زیرمقوله به عنوان ویژگی­های استادان شایسته شناسایی و در 3 مقوله کلی قرار داده شد. مقوله­ های کلی در این پژوهش، ابعاد شناختی، عاطفی و رفتاری اساتید بود. بعد شناختی دانش و معلومات و توانایی­ ها و مهارت­ های ذهنی را در بر می ­گرفت. بعد عاطفی با علاقه، انگیزش، نگرش یا قدردانی و ارزش­ گذاری سر و کار داشت. بعد رفتاری نمود ابعاد شناختی و عاطفی در عمل بود و درحقیقت، همان رفتار مشاهده شد. از میان زیرمقوله­ های شناسایی شده آن­هایی که دارای فراوانی بیش­تر بود، یعنی آن­هایی که در بیش از 50 درصد کدها، وجود داشت، در الگوی استاد شایسته جای گرفت. بر این اساس، بعد شناختی اساتید شامل زیرمقوله­ های تسلط بر محتوا، ارایه محتوا به صورت سازمان یافته و روشن، به روز بودن، خلاقیت و ابتکار، ترکیب نظریه و عمل و داشتن تجربه بود. بعد عاطفی شامل گرمی و صمیمیت، علاقمندی به رشته تخصصی، تعهد و مسئولیت ­پذیری، داشتن انتظارات بالا از دانشجو و خوش ­بینی و بعد رفتاری نیز شامل شیوایی بیان، تعامل مثبت با دانشجویان، تحرک و اشتیاق، پیش­ بینی­ پذیری، انعطاف­پذیری، تشویق و ترغیب دانشجویان و ارزشیابی منصفانه بود (12). براهویی (1392) مطالعه­ ای در دانشگاه شیراز با هدف بررسی ویژگی­ های استاد موفق انجام داد. با توجه به نتایج پژوهش داشتن دانش کافی و تسلط علمی، ایجاد و تقویت اعتماد به نفس در دانشجویان، احترام به دانشجویان، انجام ارزشیابی عادلانه و منصفانه از دانشجویان، داشتن ظاهری تمیز و نظیف و به حضور به موقع در کلاس درس ویژگی­ هایی بودند که یک استاد موفق باید واجد آن­ها باشد (13). مرادی و زنجانی (1392) در مطالعه ­ای با عنوان مدل مبتنی بر مهارت در انتخاب مدیران با استفاده از رویکرد تصمیم­ گیری چندمعیاره معتقد بودند که همواره گزینش مناسب­ترین نیروی انسانی به­صورت دقیق و هدفمند، یکی از عوامل کلیدی است که منجر به موفقیت یک سازمان و یکی از گام­های اساسی این فرایند انتخاب مناسب­ترین شاخص­های موثر بر عملکرد آتی کارکنان می­باشد. یافته­ها نشان داد که مولفه­های ویژگی­های فردی (جمعیت­ شناختی)، ویژگی ­های شخصیتی، مهارت­های ارتباطی، مهارت­ های تصمیم­ گیری، مهارت­های مدیریتی، ظرفیت­ها و قابلیت­ ها و مهارت­ های حرفه­ ای و فردی به عنوان مهم­ترین مولفه­ های گزینش شناسایی شدند (14). درگاهی و همکاران (1389)، در مطالعه ­ای با عنوان ارزیابی معیارهای یک استاد توانمند برای تدریس اثربخش از دیدگاه دانشجویان پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران به این نتایج دست یافت که معیارهای تسلط بر موضوع درسی، قدرت بیان و انتقال مطالب آموزشی، حفظ شخصیت دانشجو و احترام به وی، داشتن سعه صدر و حسن خلق و وجدان کاری و حس مسئولیت به عنوان مهم­ترین معیارهای یک استاد توانمند شناخته شده است (15). نتایج مطالعه نوابی (1388) نشان داد که معیارها و ملاک ­هایی مانند حضور به موقع در کلاس درس، حرکات و راه رفتن مناسب استاد در کلاس، تجربه و تسلط مدرس بر روی درس، اطلاعات به روز داشتن،انعطاف پذیری در کلاس و استفاده صحیح و مناسب از وسایل کمک آموزشی به عنوان ملاک­ های مهم یک استاد توانمند شناسایی شده است (16).
روش­ ها  
پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع پژوهش‌های کاربردی و از نظر گردآوری داده‌ها از نوع آمیخته اکتشافی است. از ویژگی‌های این روش، گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ­ها در دو رویکرد کمی و کیفی به صورت غیرهم‌زمان و ترتیبی اتفاق افتاده و اولویت با رویکرد کیفی است، تجزیه و تحلیل داده در هر کدام از رویکردها به صورت مستقل و ترتیبی انجام می‌شود و از نتایج کیفی در بخش بعدی (کمی) استفاده خواهد شد (17). با توجه به این­که در بخش ابتدایی پژوهش (کیفی) شناسایی مؤلفه‌های الگوی توانمندی­ های تخصصی اعضای هیئت‌ علمی در دانشگاه­های جامع منطقه­ ای مورد نظر می‌باشد، دستیابی به این مؤلفه‌ها مستلزم استفاده از روش پژوهش کیفی و روش گردآوری داده‌های کیفی می‌باشد و در بخش بعدی (کمی) محقق به دنبال اعتباربخشی الگوی به دست آمده از بخش کیفی به واسطه طراحی پرسشنامه اعتباربخشی مدل و نظرخواهی مجدد از مصاحبه­ شوندگان است این پرسشنامه شامل 7 سوال مربوط به مولفه های اصلی الگو می باشند که روایی و پایایی آن به تأیید رسیده است.  به ­عبارتی دیگر در قالب سوالات کمی از مصاحبه­ شوندگان پرسیده شد که به چه میزان با مولفه ­های شناسایی شده در الگوی توانمندی ­های تخصصی اعضای هیات علمی موافق   می­باشند. لذا می‌توان گفت که پژوهش حاضر از نوع پژوهش‌های آمیخته اکتشافی است.
جامعه آماری این پژوهش در هر دو بخش کیفی و کمی شامل خبرگان دانشگاهی و اجرایی مرتبط با حوزه مورد مطالعه است که با استفاده از روش نمونه ­گیری هدفمند و روش گلوله برفی، تعداد 19 نفر از آن­ها به ­عنوان نمونه جهت گردآوری داده ­ها انتخاب گردید. به­ منظور جمع­ آوری و تولید داده­ ها، در بخش کیفی از ابزار مصاحبه نیمه­ ساختار یافته و در بخش کمی از پرسشنامه استفاده گردید. مدت زمان مصاحبه ­ها از 30 تا 60 دقیقه بود. فرایند مصاحبه­ ها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت؛ به گونه ­ای که بعد از مصاحبه نوزدهم اطلاعات جدیدی نسبت به داده ­های مصاحبه ­های قبلی به­ دست نیامد. برای اطمینان از روایی پژوهش، از بررسی توسط اعضاء (مصاحبه‌شوندگان) و روش چندسویه ­نگری منابع داده‌ها (اعضای هیأت علمی آموزشی، اعضای هیأت علمی پژوهشی و مدیران اجرایی مرتبط با حوزه جذب هیات علمی) و برای محاسبه پایایی کدگذاری‌های انجام شده، از روش‌های پایایی بازآزمون و پایایی توافق درون موضوعی (توافق بین دو کدگذار) استفاده شد و ضریب پایایی به­دست آمده به ترتیب 83/. و 85/. محاسبه گردید. به‌طور­کلی این پژوهش در چهار مرحله؛ 1) مطالعه مبانی نظری پژوهش 2) مصاحبه با خبرگان و مسئولان اجرایی 3) تحلیل و کدگذاری مصاحبه‌ها 4) طراحی الگوی توانمندی های تخصص، صورت گرفت.
در بخش کمی پژوهش، محقق براساس یافته ­های حاصل از تحلیل داده­های کیفی، پرسشنامه ­ای مشتمل بر تمامی مولفه­ های الگوی توانمندی­ های تخصصی طراحی و به منظور بررسی و اعتباربخشی الگوی طراحی شده در اختیارصاحب­نظران شرکت­کننده در مصاحبه قرار داد. بدین منظور پرسشنامه طراحی شده برای تمامی 19 نفر شرکت ­کننده در بخش کیفی ارسال گردید که تعداد 13 نفر از آن­ها پرسشنامه موردنظر را به محقق برگشت دادند. هدف از این مرحله اعتباربخشی الگوی طراحی شده در بخش کیفی بود و در همین راستا با توجه به این­که نتایج تک تک مصاحبه­ ها به صورت جداگانه تحلیل و در نهایت الگوی اکتشافی با توجه به تحلیل تمامی مصاحبه­ ها انجام شده بود، در قالب پرسشنامه نظر مصاحبه­ شوندگان در خصوص مولفه­ های الگو پرسیده شد. بنابراین به­ صورت کلی هدف از انجام این مرحله تأیید نظر خبرگان در خصوص مولفه­ های الگوی مورد نظر بود.
یافته ­ها
بررسی نتایج به دست آمده از مطالعه حاکی از آن بود که الگوی توانمندی های تخصصی اعضای هیأت علمی در دانشگاه های جامع با تراز عملکرد منطقه ای دارای 7 مولفه است که در جدول شماره یک با توجه به اهمیت فرایند دستیابی به مقوله‌های اصلی الگوی توانمندی­های تخصصی اعضای هیأت علمی، گزاره‌های کلامی، کدها (مفاهیم) اولیه و مقولات شناسایی شده ارائه گردیده است.

یافته­ های حاصل از تحلیل داده­های کیفی نشان داد که الگوی توانمندی­ های تخصصی اعضای هیات علمی در دانشگاه­ های جامع با تراز عملکرد شامل مولفه­ های توانمندی علمی، توانمندی پژوهشی، قدرت بیان و انتقال مطلب، ایده­ پردازی و ارائه راهکار، مدیریت کلاس (کلاس گردانی)، به­ کارگیری ترکیبی تئوری و عمل و مشاوره تخصصی است؛ به عبارت دیگر در هنگام انتخاب اعضای هیات علمی مستعد و ارزیابی توانمندی­های تخصصی آن­ها در این دانشگاه­ ها باید به مولفه­ های فوق توجه ویژه­ای شود (شکل 1).
اعتباربخشی الگوی توانمندی­ های تخصصی اعضای هیات علمی در راستای بررسی اعتبار الگوی به­ دست آمده،  پرسشنامه­ ای مشتمل بر مولفه­ های اصلی طراحی و به ­منظور اعتباریابی در اختیار صاحب­نظران شرکت ­کننده در مصاحبه قرار داده شد. با توجه به این­ که محقق در این مرحله به دنبال اعتباریابی الگوی طراحی شده از طریق بررسی مجدد دیدگاه­ ها و نظرات مصاحبه ­شوندگان بود، از آزمون t تک نمونه ­ای برای این منظور استفاده گردید. لذا در این مرحله محقق به بررسی میزان موافقت هر یک از افراد شرکت­ کننده در مصاحبه­ ها در مورد 7 بعد به دست آمده از یافته­ های کیفی پرداخته است که نتایج آزمون t تک نمونه ­ای در جدول شماره دو گزارش شده است.

همان­ گونه که یافته­ های جدول شماره دو نشان می­ دهد نتایج حاکی از معن ی­دار بودن سازه توانمندی­ های تخصصی در سطح  0001/. بود. میانگین به ­دست آمده در این آزمون 77/5 است که بزرگتر ار نقطه برش در نظر گرفته شده (5/3) بود. بنابراین می­ توان گفت که مولفه ­های توانمندی تخصصی دارای  اعتبار کافی و مناسبی برای سنجش سازه مرتبط با خود می ­باشند.
بحث و نتیجه ­گیری
در پژوهش حاضر شناسایی مولفه ­های توانمندی­های تخصصی اعضای هیات علمی در دانشگاه ­های جامع با تراز عملکرد منطقه ای و طراحی الگویی برای این منظور مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که در هنگام انتخاب اعضای هیات علمی و به منظور ارزیابی توانممندی­ های تخصصی آن­ها باید به مولفه ­های توانمندی علمی، توانمندی پژوهشی، قدرت بیان، ایده ­پردازی، مدیریت کلاس، ترکیب تئوری و عمل و مشاوره تخصصی توجه داشت. تحلیل این یافته نشان دادکه برای انتخاب یک عضو هیات علمی با استعداد و دارای عملکرد مناسب، دانشگاه­های مورد نظر باید علاوه بر ابعاد علمی و پژوهشی، مدیریت کلاس و قدرت بیان و انتقال مطلب که شرط لازم وجود یک مدرس است،  توانمندی­ های ویژه ­ای نیز در خصوص ارائه ایده­ های جدید و کاربردی، ارائه مشاوره­ های تخصصی و توان ترکیب تئوری و عمل را داشته باشد. توان و تسلط علمی اعضای هیات علمی می­تواند شامل توان شناسایی چالش­ها و ضعف­های رشته تخصصی، توان بسط دانش تخصصی، توان درک مرز دانش تخصصی و به­صورت کلی توان علمی در تناسب با رشته تخصصی باشد. انتظاری که از یک عضو هیات علمی (چه از سوی دانشجویان، چه از سوی سایر همکاران و چه سایرذی­ نفعان نظام آموزشی عالی) معمولاً وجود دارد و همواره مورد تأکید نیز قرار می­گیرد، سواد تخصصی (تئوریک و کابردی)، آشنایی با مرز دانش تخصصی و قدرت مانور دادن علمی و تخصصی وی است. در اهمیت این توانمندی می­توان به ارزیابی عملکرد اعضای هیات علمی اشاره نمود که یکی از مهم­ترین مولفه­ های این ارزیابی بررسی توانمندی علمی و تخصصی می ­باشد. همچنین از طرفی نیز توانمندی علمی و تخصصی اعضای هیات علمی شرط لازم و نقطه شروع سایر توانمندی­ های آن­ها محسوب می­گردد؛ به­گونه­ای که تا فرد توان علمی نداشته باشد، قدرت و توان انجام کارهای پژوهشی، توان مدیریت کلاس، ایده ­پردازی را نخواهد داشت. به­ همین دلیل تأکید ویژه­ای بر این توانمندی در هنگام انتخاب اعضای هیات علمی می­شود. در همین راستا، به­زعم یکی از مصاحبه ­شوندگان، "از بعد تخصص باید رشته فرد متقاضی کاملاً مطابق با نیاز گروه و دانشکده باشه، توانایی علمی کافی داشته باشه، چالش­ ها و ضعف­ های رشته تخصصی خودش رو کاملاً بشناسه و متناسب به رفع و حل اونها کارهای پژوهشی خودش رو انجام بده، به نظر من باید فرد هیات علمی تو یک زمینه خاص از رشته خودش تخصص داشته باشه و این­جور نباشه که به­صورت پراکنده در زمینه همه موضوعات نظر بدن". این یافته با نتایج پژوهش­ های بنکداری و همکاران (12)، براهویی (13) درگاهی و همکاران (15)، نوابی و همکاران (16) همسو و در یک راستا  می­ باشد. توانمندی پژوهشی نیز یکی دیگر از توانمندی­ های تخصصی مورد نیاز اعضای هیات علمی در دانشگاه­ های جامع منطقه­ ای است. در اهمیت این یافته می ­توان به تأکیداتی که در سال­های اخیر بر توان انتقال مفاهیم دانشی به پژوهشی، استفاده از نتایج و یافته ­های پژوهشی در امر آموزش و تدریس، تقویت ارتباط دانشگاه و صنعت، برخورداری از حداقل­ های پژوهشی شده است، اشاره نمود. همچنین در سال­های اخیر یکی از مهم­ترین شاخص­های رتبه­بندی دانشگاه­ ها و مراکز آموزش عالی و حتی ارتقاء اعضای هیات علمی توانمندی پژوهشی موجود در آن دانشگاه و اعضای هیات علمی آن است. در همین راستا نیز  به­زعم یکی از مصاحبه­ شوندگان، "ایده­ های پژوهشی شخص متقاضی باید مورد آزمون قرار بگیره. در خیلی از مواقع تو خارج از کشور اون هیات علمی که جذب میشه ممکنه اصلاً مقاله­ای هم نداشته باشن ولی چیزی که ازشون می­خوان ارائه یک پروفایل تدریس یا پروفایل پژوهشی است تا چشم­ انداز متقاضی شناسایی بشه". این یافته با نتایج پژوهش Buller (8) همسو است. علاوه بر این، قدرت بیان و انتقال مطلب برای انتخاب اعضای هیات علمی توانمندی مهمی محسوب می­ گردد. اهمیت این یافته در این جمله نمود پیدا می­کند که اگر یک عضو هیات علمی دارای معلومات بسیار بالا در رشته تخصصی خود باشد ولی قادر به انتقال مناسب مطالب و دانش خود به دانشجویان نباشد، به هیچ وجه به ­عنوان مدرس اثربخش در نظر گرفته نخواهد شد. بنابراین همان­طور که مشخص است مهارت یک عضو هیات علمی در انتقال مطالب و فن بیان وی می­ تواند تأثیر قابل­توجهی در انتقال دانش تخصصی و یافته ­های علمی به دانشجویان داشته باشد. در همین راستا نیز یکی از مصاحبه­ شوندگان اظهار داشت "یک استاد باید بتونه دانش خودش رو به بچه­ ها منتقل کند. توانایی انتقال مطالب رو به دانشجوها داشته باشه؛ فن بیان". این یافته با نتایج پژوهش درگاهی و همکاران (15) همخوانی دارد. توانمندی فرد هیات علمی در ارائه ایده ­های جدید و کاربردی نیز یک از توانمندی­های تخصصی مورد نیاز برای انتخاب اعضای هیات علمی در دانشگاه های جامع منطقه­ای است. به نظر می­رسد یکی از دلایل تاکید صاحب ­نظران شرکت­ کننده در این مطالعه بر ظرفیت ایده­پردازی اعضای هیات علمی، ضرورت استفاده از اساتید خلاق و ایده ­پرداز برای توسعه دانشجویان، دانشگاه و منطقه بوده است؛ به عبارتی دیگر یکی از  شاخص­ های موثر برای توسعه سطح علمی دانشجویان و دانشگاه و استفاده از این ظرفیت برای برطرف نمودن نیازهای منطقه و جامعه خلاق و ایده­پرداز بودن اعضای هیات علمی موجود در آن داننشگاه­ها است. خلق ایده­های کسب و کار، خلق ایده­ های پژوهشی جدید، توانایی ارائه  طرح­های جدید و کاربردی، توانایی تجاری نمودن دانش، پژوهش و ایده ­ها، می ­تواند نمونه­ هایی از توانمندی ایده ­پردازی اعضای هیات علمی محسوب ­گردد. در همین راستا، یکی از مصاحبه­ شوندگان معتقد بود "با توجه به ­این­ که در دانشگاه ­های جامع منطقه­ای بعد خلاقیت ضعیف است،‌ باید افرادی انتخاب شوند که خلاق باشند. ما باید دنبال کسانی باشیم که نوآور،‌ کارآفرین، اهل تعامل، جسارت در ارائه ایده­ها و ریسک­پذیر هستند. برای مثال فردی ممکنه ایده هم داشته باشه ولی جسارت لازم رو برای ارائه اون ایده نداشته باشه،‌ قاعدتاً این فرد نه تنها نمی­تونه آدم موفقی باشه بلکه کمکی به توسعه این دانشگاه­ها نیز نمی­تونه داشته باشه". بنابراین خلاق و ایده­پرداز بودن اعضای هیات علمی در دانشگاه­های جامع منطقه­ای می­تواند در سطوح مختلف به دانشجویان، دانشگاه، منطقه و جامعه کمک ویژه­ای داشته باشد. کلاس­گردانی یا مدیریت کلاس نیز از دیگر مولفه­های توانمندی­های تخصصی برای استعدادگزینی اعضای هیات علمی در دانشگاه­های مورد مطالعه است. بدون شک تحقق یادگیری و اثربخشی تدریس منوط به توانمندیی عضو هیات علمی در مدیریت کلاس و سبک مدیریتی مورد استفاده وی در  کلاس­گردانی است. شاخص­ها و عوامل مختلفی در مدیریت اثربخش کلاس می ­توانند موثر باشند که مهم­ترین آن­ها می ­تواند ویژگی ­های شخصیتی مدرس، سبک آموزشی وی، قدرت بیان و انتقال مطلب، تسلط علمی مدرس، جنسیت محسوب گردد. با توجه به این­که پرداختن به عوامل و شاخص­های مدیریت کلاس جزء هدف­ های این مطاله نیست، می­توان در تبیین این یافته به این نکته اشاره نمود که توانمندی مدیریت کلاس اعضای هیات علمی می­تواند تأثیر بالایی در ترسیم چشم­انداز، نگرش، بینش و رفتارهای دانشجویان داشته باشد و وجود چنین نقشی می­تواند دال بر لزوم به توجه به آن در هنگام انتخاب اعضای هیات علمی باشد. از طرفی نیز با عنایت به­این­که هسته اصلی دانشجویان دانشگاه­ های جامع منطقه ­ای از گروه­ های مختلف مذهبی، قومی، نژادی و فرهنگی تشکیل می ­شود، ضرورت توانمندی اعضای هیات علمی این دانشگاه­ ها برای کنترل جو سازمانی موجود در کلاس­ها و تسهیل فرایند یاددهی- یادگیری در این بستر احساس می­شود. در همین راستا به ­زعم یکی از مصاحبه­شوندگان "مدیریت کلاس هم خیلی مهمه، برای مثال یه دانشجویی دو سه تا سؤال تو کلاس پشت سرهم می­پرسه شما باید این توانمندی رو داشته باشید که اولاً متوجه بشین هدف از طرح این سؤال­ها واقعاً علمی است یا می­خوان استاد رو اذیت کنند و در هر دو صورت توانایی مدیریت کردن و اداره کردن کلاس رو داشته باشی". همچنین یکی دیگر از مصاحبه­شوندگان معتقد بود "اگه نگاه کنیم به کل تدریس‌هایی که خودمون داشتیم متوجه می­ شویم اساتیدی موفق بودند که توانایی اداره کلاس رو داشتند از جوش بگیر تا کنترل. هوش هیجانی می­تونه تو این زمینه خیلی کمک­کننده باشه، با توجه به سن پایین دانشجویان و همچنین روحیه خاصی که دارند ممکنه هر حرفی تو کلاس زده بشه، معلمی که بتونه از این فضا استفاده مؤثر بکنه و نذاره فضا از دستش خارج بشه خیلی موفق خواهد بود". لذا در جمع­بندی تحلیل فوق می­توان بیان نمود توانمندی فرد متقاضی در خصوص مدیریت کلاس درس از منظرهای مختلف دارای اهمیت می­باشد." این یافته با نتایج پژوهش ­های براهویی (13)، مرادی و زنجانی (14) و نوابی و همکاران (16) مطابقت دارد. تأکید صاحب­نظران و مصاحبه­ شوندگان بر توانمندی ارائه مشاوره تخصصی مطالعه حاضر و ضرورت توجه به آن در زمان انتخاب اعضای هیات علمی می­تواند به دلیل تحولات اخیر اقتصادی در راستای تحرک­های اقتصادی دانشگاه ­ها و حرکت آن­ها در مسیر تجاری­ سازی آموزش و پژوهش باشد. یکی دیگر از دلایل ضرورت توجه به استعداد مشاوره­ای در بین متقاضیان جذب هیات علمی مستعد، تقویت ارتباط دانشگاه و صنعت است. این یافته با نتایج پژوهش Buller (8) همسو است. در نهایت، به ­کارگیری ترکیبی تئوری و عمل آخرین توانمندی است که دانشگاه ­های جامع منطقه ­ای در هنگام انتخاب اعضای هیات علمی باید آن توجه داشته باشند. به­کارگیری تئوری­های تخصصی موجود در دنیای عمل و بالعکس استفاده از نتایج تجربیات سازمانی و یافته­ های پژوهشی در آموزش و برای تأیید نظریه­ های موجود می­ تواند یکی از توانمندی ­های تخصصی اعضای هیات علمی محسوب گردد. اهمیت این توانمندی برای دانشگاه ­های جامع منطقه­ ای شاید به دلیل این­که ارتباط بین این دو بخش (تئوری و عمل) از جایگاه مناسبی برخوردار نبوده و شکاف زیادی بین این دو بخش وجود دارد، بر کسی پوشیده نباشد. لذا وجود افرادی توانمند برای پر کردن شکاف موجود و استفاده از ظرفیت­های هر دو بخش تئوری و عمل برای دانشگاه­های جامع منطقه ­ای مهم و دارای اهمیت است. در همین راستا یک از مصاحبه ­شوندگان اظهار داشت "این دو بعد برای یک استاد دانشگاه لازم و ملزوم هم هستند؛ از یک طرف باید آموزش بدیم تا بتونیم پژوهش کنیم و از طرفی هم باید پژوهش کنیم تا بتونیم بهتر تو کلاس آموزش بدیم و به عبارتی اون آموزش رو تقویت کنیم". این یافته با نتایج پژوهش بنکداری و همکاران (12) همسو و در یک راستا است.
قدردانی
مقاله حاضر منتج از رساله دکتری رشته مدیریت آموزشی دانشگاه تهران است. لذا از کلیه اساتید گرانقدری که علی­ رغم مشغله بسیار، در نهایت مهربانی و بزرگوارانه ما را در انجام این پژوهش یاری نمودند قدرانی و تشکر می ­نماییم.


 
فهرست منابع
1. Bhatt MP, Behrstock E. Managing educator talent: Promising practices and lessons from Midwestern states. Learning Point Associates. [Cited 2018 Dec15]. Available from: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED509951.pdf
2. Conti AJ. Strategies for Talent management: Greater Philadelphia Companies in Action. Prepared by the CEO Council for Growth in partnership with the Council for Adult and Experiential Learning. [Cited 2019 Jan 02]. Available from: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED509871.pdf
3. Rudhumbu N, Maphosa C. Implementation of talent management strategies in higher education: evidence from Botswana. Journal of Human Ecology 2015;49(1-2): 21-32. [DOI:10.1080/09709274.2015.11906820]
4. Hewitt A. 2012 Higher education survey: The state of HR effectiveness. [Cited 2014 Oct 22]. Available from: https://www.slideshare.net/recruiterpoet/aon-2012-higher-education-survey-the-state-of-hr-effectiveness
5. Lynch D. Can Higher Education Manage Talent? Inside higher ED.[Cited 2019 Apr 5]. Available from: http://www.csun.edu/pubrels/clips/Nov07/11-28-07O.pdf
6. Cobb A. Driving Competitive Advantage for your University with talent Management. [Cited 2019 Apr 5]. Available from: http:// www. University business.com/ .../ driving- competitive-advantageyour- university. pdf.
7. Acikgoz Y. Employee recruitment and job search: Towards a multi-level integration. Human Resource Management Review 2019; 29 (1): 1-13. [DOI:10.1016/j.hrmr.2018.02.009]
8. Buller JL. Essential College Professor: A Practical Guide to an Academic Career. 1th ed. John Wiley & Sons; 2009.
9. Helterbran VR. The Ideal Professor: Student Perceptions of Effective Instructor Practices, Attitudes, and Skills. Education 2008; 129 (1): 125- 138.
10. Verhaegen P. Academic talent: Quo vadis? Recruitment and retention of faculty in European business schools. Journal of Management Development 2005; 24 (9): 807 - 818. [DOI:10.1108/02621710510621312]
11. Ahmadi FZ, Mehrmohammadi M, Tajrobehkar M, Paaknahaad M. [The developing of criteria, indicators and evidence to determine excellence teacher in higher education]. Journal of Iranian Higher Education 2018; 9 (2): 105-31. [Persian]
12. Bonakdari N, Mehran G, Mahroozadeh T, Hashemi S. [Characteristics of Iranian Competent Professor: A Qualitative Research]. Journal Management System 2016;7(27): 117-138. [Persian]
13. Brahoei F. [Study of characteristics of a successful Professor from the viewpoint of the students of Shiraz University]. Education research, 2013; 32 (1): 125-148. [Persian]
14. Moradi M, Zanjani B. [Designing a Threefold Skills Model for Selecting Managers through Multi-Criterion Decision-making Approach]. Journal of Research in Human Resource Management 2013; 5 (2): 1-30. [Persian]
15. Dargahi H, Hamozade P, Sadeghfar J, Radabadi M, Roshani M, Salimi M, Soltanzade P. [riteria Assessment of a Expect Teacher for Effective Teaching]. Payavard 2011; 4 (3 & 4): 91-98. [Persian]
16. Navabi N, Jahanian I, Haji Ahmadi M, Parvaneh M. [Criteria for a Desirable Teacher from the View Point of Students of Babol University of Medical Sciences]. JBUMS 2010; 12 (5) :7-13. [Persian]
17. Creswell JW. Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches. 2th ed. Thousand Oaks, CA: Sage Publications: 2003.
ارسال پیام به نویسنده مسئول



XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Roumiani Y, Abili K, Pourkarimi J, Farahbakhsh S. Designing and validating professional Capabilities Model of Talented Faculty Members at Comprehensive Universities with Regional Performance level. RME 2019; 11 (3) :49-58
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-825-fa.html

رومیانی یونس، ابیلی خدایار، پورکریمی جواد، فرحبخش سعید. طراحی و اعتباربخشی الگوی توانمندی های تخصصی اعضای هیات علمی مستعد در دانشگاه های جامع با تراز عملکرد منطقه ای. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1398; 11 (3) :49-58

URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-825-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 11، شماره 3 - ( 1398 ) برگشت به فهرست نسخه ها
پژوهش در آموزش علوم پزشکی Research in Medical Education