[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
بایگانی مقالات زیر چاپ::
::
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
ثبت شده در

AWT IMAGE

AWT IMAGE

..
سامانه جامع رسانه های کشور

..
:: دوره 3، شماره 2 - ( 1390 ) ::
جلد 3 شماره 2 صفحات 8-1 برگشت به فهرست نسخه ها
ویژگی‌های استاد خوب از دیدگاه دانشجویان دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد
محمود مباشری، شمس علی خسروی*، فاطمه دریس، فریده تاجی، زهرا طاهری، الهام مردان پور شهرکردی
، shamsalikhosravi@yahoo.com
واژه‌های کلیدی: ارزیابی، استاد نمونه، دانشجویان
متن کامل [PDF 118 kb]   (2409 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (12005 مشاهده)
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: مدیریت آموزشی
متن کامل:   (4401 مشاهده)

مقدمه

آموزش نمایش دانش نیست بلکه فرآیندی است که شامل شناسایی سطح یادگیری و تصمیم گیری جهت مداخلات تسریع کننده یادگیری می باشد(1). آموزش از وظایف اصلی دانشگاه ها بوده و اساتید یکی از اجزای کلیدی و موثر در فرآیند آموزش هستند(2). یک استاد خوب با داشتن ویژگی های مناسب و مطلوب می تواند در ارتقاء و اعتبار یک سازمان آموزشی موثر واقع گردد(3). استاد می تواند دانشجویان را به سوی اهداف عالی سوق دهد و یا از دستیابی به آن ها محروم نماید. لذا اساسی ترین عامل تعلیم و تربیت، استاد است و بنابراین بررسی کیفیت کار مدرسین دانشگاه ها از جمله مهم ترین مسائلی است که ضمن فراهم آوردن بازخورد مناسب برای تجزیه و تحلیل مسائل آموزشی، تأثیرگذار می باشد (4).

آگاهی از نظر دانشجویان و ملاک­ها و معیارهایی که آن­ها به عنوان یک استاد مطلوب و شایسته نام می برند، می­ تواند در جهت بهبود آموزش­ها و توسعه و پربار نمودن کلاس ­ها بسیار موثر باشد؛ زیرا دانشجویان اصلی ترین گیرنده آموزش هستند و تمام نظام آموزشی به منظور کمک به این قشر در حال فعالیت می­باشد (6،5،4). با وجود اینکه پژوهش­های متعدد ویژگی­ های متفاوتی را برای یک استاد خوب ارائه داده اند هنوز تلاش برای یافتن ویژگی ­های مشترک ادامه دارد و باید برای تبیین شایستگی اساتید، حیطه های مختلفی را با توجه به نقش هایی که دارند جستجو کرد. بطور مثال در مطالعه قربانی و همکاران، مهمترین خصوصیات یک استاد خوب دانشگاهی از دیدگاه دانشجویان به ترتیب، تسلط استاد بر درس مورد تدریس، شیوایی بیان، نحوه سازمان دهی و تنظیم درس و علاقمندی به تدریس بود و قاطعیت و سخت گیری، علاقمندی به پژوهش و سابقه تدریس از ویژگی هایی بودند که دانشجویان کمترین اهمیت را برای آنان قائل بودند(1) اما براساس پژوهش مظلومی و همکاران احترام به دانشجو، داشتن علم به موضوع تدریس، داشتن طرح درس، داشتن اعتقادات مذهبی و رعایت عدالت مهم ترین ویژگی یک استاد خوب بوده است(7). نتایج مطالعه شکورنیا و همکاران بیانگر آن است که دانشجویان ویژگی­ های حرفه ای استاد را در ارزشیابی استاد مهم­ترین عامل و ویژگی­ های علمی و فردی استاد در اولویت­ های بعدی قرار گرفته اند (8).

همچنین در پژوهش قدمی و همکاران یافته ها نشان داد که خصوصیات آموزشی استاد مانند فن بیان و رعایت مهارت های تدریس، سطح علمی و تجربه و همچنین خصوصیات اخلاقی و نیز حفظ حرمت و احترام دانشجو توسط استاد از مهم ترین عوامل موثر در برقراری ارتباط از دیدگاه دانشجویان بوده است(9). این در حالی است که عابدینی و همکاران مهم­ترین ویژگی های استاد را بترتیب شیوایی بیان، خوشرویی و تسلط به موضوع درس دانسته اند (10).

با توجه به ضرورت اطلاع برنامه ریزان نظام آموزشی از دیدگاه دانشجویان در خصوص ویژگی های یک استاد خوب و اینکه احتمالاً ویژگی ­های ترجیحی دانشجویان در شرایط فرهنگی مختلف متفاوت است. لذا در این پژوهش ویژگی های یک استاد نمونه دانشگاهی از جنبه هایی که اهمیت بیشتری دارند و لزوماً در کیفیت یاددهی- یادگیری موثرند مورد بررسی قرار گرفت تا بدینوسیله مهم­ترین ویژگی­ های یک استاد خوب را که از دیدگاه دانشجویان در افزایش کیفیت یاددهی یادگیری موثر واقع می گردد مشخص شود. لذا این پژوهش با هدف تعیین ویژگی­ های استاد خوب از دیدگاه دانشجویان صورت گرفت.

روش ­ها

در این مطالعه توصیفی مقطعی، جامعه پژوهش کلیه دانشجویان دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد در سال تحصیلی 89-88 در رشته ها و مقاطع مختلف تحصیلی بود. نمونه گیری به روش سرشماری انجام گرفت. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش، پرسشنامه دو قسمتی بود که قسمت اول شامل اطلاعات دموگرافیک (سن، جنس، نوع تأهل، مقطع تحصیلی و بومی بودن) و قسمت دوم مشتمل بر 24 گویه مربوط به معیارهای یک استاد خوب دانشگاهی بود. معیار سنجش و نمره دهی داده ­ها بر اساس مقیاس پنج درجه ای لیکرت (از بسیار مهم تا کاملاً بی اهمیت) که به ترتیب امتیاز 5 تا 1 در مقیاس نگرش سنج در نظر گرفته شد. جهت روایی پرسشنامه ها از اعتبار محتوی استفاده شد؛ بدین ترتیب که ابزار طراحی شده به 3 نفر از اعضای هیئت علمی داده شد و پس از جمع آوری نظرات تخصصی آن­ها، اصلاحات لازم در آن صورت گرفت و برای افزایش اعتماد علمی پرسشنامه از روش پیش آزمون و پس آزمون استفاده شد و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ 0/87تایید گردید. پس از توزیع پرسشنامه ­ها توسط پرسشگران آموزش دیده و تکمیل آنان داده ها با استفاده از Spss.Ver.13 و با استفاده از آمار توصیفی و تحلیلی (آزمون کای اسکور و ANOVA و کوراسکال والیس و آنالیز واریانس در سطح معناداری 5./. P) مورد تجزیه و تحلیل و ویژگی های استاد نمونه از دیدگاه دانشجویان در ارتباط با عواملی چون سن و جنس و مقطع و رشته تحصیلی و بومی و غیر بومی بودن مورد ارزیابی قرار گرفت.

یافته­ ها

یافته­ های بدست آمده از اجرای پرسشنامه نشان داد که شرکت کنندگان در تحقیق 30/9 درصد مذکر و 69/1 درصد مونث بودند و حداقل و حداکثر سن آزمودنی ها بین 32 و 18 سال با میانگین و انحراف استاندارد 02/91±22/11 بود. 42/4 درصد دانشجویان در مقطع کاردانی و 57/6درصد در مقطع کارشناسی، 58/1 درصد بومی و 79/9 درصد مجرد بودند. نتایج نشان داد مهم ترین ویژگی استاد از نظر دانشجویان تسلط استاد بر درس مورد تدریس 135 نفر(4/96 درصد)، دانش عمومی در رابطه با درس مورد تدریس 132 نفر (94/3 درصد) و کمترین اهمیت به قاطعیت و سخت­گیری استاد با 86 نفر(61/9 درصد) داده شد (جدول 1).

AWT IMAGE

 دیدگاه دانشجویان در مورد با اهمیت­ ترین ویژگی استاد نمونه از نظر جنسیت نشان داد بیشترین اهمیت که تسلط استاد بر درس مورد تدریس و دانش عمومی به ترتیب برای دانشجویان پسر 3/95 درصد 6/96 درصد، و در دانشجویان دختر 93/8 درصد و کمترین اهمیت را به ترتیب دانشجویان پسر به ویژگی سابقه تدریس استاد با 69/8 درصد و دانشجویان دختر به قاطعیت و سخت گیری استاد با 60 درصد داشته است.

با اجرای آزمون کای دو بر روی ویژگی­ های استاد از نظر ارجاع دانشجویان به منابع درسی، سابقه تدریس، علاقمندی استاد به پژوهش، استفاده از وسایل کمک آموزشی، شوخ طبعی استاد، قاطعیت و سخت گیری استاد، در دسترس بودن استاد در غیر ساعات کلاسی، ارتباط صمیمی با دانشجویان و ارتباط چشمی مناسب با دانشجویان نتایج نشان داد تفاوت معنی­دار آماری بین دانشجویان پسر و دختر از نظر اهمیت  دادن به ویژگی­های استاد نمونه وجود ندارد (5./. P). بررسی نتایج نشان داد که از نظر مقطع تحصیلی دانشجویان کاردانی و کارشناسی بیشتر به شیوایی بیان استاد 98/3 درصد، ارائه جالب مطالب 94/9 درصد، تسلط بر درس مورد تدریس 98/8 درصد و دانش عمومی استاد در رابطه با درس مورد تدریس 95 درصد اهمیت داده اند و کمترین اهمیت از نظر دانشجویان کاردانی به شوخ طبعی استاد 69/5 درصد) و کارشناسی به قاطعیت و سخت گیری استاد 55 درصد بود (جدول 2). همچنین بیانگر آن بود که بین ویژگی های ارجاع دانشجو به منابع درسی، سابقه تدریس، علاقمندی استاد به پژوهش، استفاده از وسایل کمک آموزشی در کلاس، شوخ طبعی، آراستگی، قاطعیت و سخت گیری، در دسترس بودن در غیرساعات کلاسی و ارتباط مناسب چشمی با دانشجویان کاردانی و کارشناسی از نظر اهمیت دادن به ویژگی­های استاد از نظر علاقمندی به پژوهش و شوخ طبعی استاد رابطه  معنی­داری وجود دارد (5./. P). نتایج نشان داد که تفاوت معنی­دار آماری بین ویژگی­های علاقه ­مندی استاد به پژوهش، استفاده از وسایل کمک آموزشی در کلاس درس، قاطعیت و سخت­گیری استاد بین دانشجویان مجرد و متأهل از نظر اهمیت دادن به ویژگی­های استاد نمونه وجود ندارد (5./.P).

از نظر بومی و غیربومی بودن دانشجویان، نتایج نشان داد که دانشجویان بومی و غیربومی به ترتیب به رعایت موازین اخلاقی 97/5 درصد، تسلط استاد بر درس مورد تدریس 96/2 درصد، دانش عمومی استاد در رابطه با درس مورد تدریس 96/5 درصد و ارائه مطالب جدید و به روز توسط استاد 93 درصد اهمیت داده اند و کمترین اهمیت را به ویژگی قاطعیت 62 درصد و سخت­گیری استاد 60/7 درصد داده اند. تفاوت آماری معنی­داری در بین دانشجویان بومی وغیر بومی در مورد ویژگی­های ارجاع دانشجو به منابع درسی، سابقه تدریس، علاقمندی استاد به پژوهش، استفاده از وسایل کمک آموزشی، شوخ طبعی استاد، قاطعیت و سخت گیری، در دسترس بودن در ساعات غیر درسی، ارتباط صمیمی با دانشجویان و ارتباط چشمی مناسب از نظر اهمیت دادن به ویژگی­ های قاطعیت و سخت گیری استاد وجود داشت؛ به گونه­ای که دانشجویان بومی این ویژگی را بیشتر ترجیح  داده اند. بین سن دانشجویان و پاسخ هایشان به ویژگی های استاد نمونه از نظر ارائه جالب مطالب درسی، شیوایی بیان استاد، ارتباط صمیمی استاد با دانشجویان و ارتباط چشمی مناسب استاد با دانشجویان ارتباط معنی دار آماری وجود داشت (05/0P) به گونه ای که دانشجویان جوان تر به این ویژگی ها بیشتر اهمیت داده اند.

AWT IMAGE

بحث و نتیجه گیری

نتایج مطالعه حاضر مشخص کننده مهم­ترین ویژگی­های یک استاد خوب از دیدگاه دانشجویان ویژگی هایی از قبیل تسلط استاد بر درس مورد تدریس، دانش عمومی در رابطه با درس مورد تدریس، شیوایی بیان و رعایت موازین اخلاقی به عنوان شناخته شدند که در این بین مهمترین ویژگی استاد خوب، تسلط استاد بر درس مورد تدریس و کم اهمیت ترین ویژگی، قاطعیت و سخت گیری استاد بوده است. در خصوص تسلط استاد بر درس مورد تدریس تحقیقات زیادی نشان داده است که تسلط استاد بر درس مورد تدریس جز مهم­ترین ویژگی­های استاد بیان شده است (14-11، 4،1). در پژوهشی که توسط ادهمی و همکاران در دانشگاه علوم پزشکی کرمان جهت تعیین معیارهای معتبر برای ارزشیابی آموزشی بالینی و تدریس نظری اعضاء هیئت علمی صورت گرفت به ترتیب تسلط علمی استاد، تلاش در انتقال مفاهیم و نظم استاد بالاترین اهمیت را کسب کرده است که همسو با نتایج این پژوهش می­ باشد (11). لذا این ویژگی باید اولویت اول کمیته جذب دانشگاه برای جذب اعضای هیأت علمی باشد، چرا که اغماض در این زمینه منجر به اُفت کیفیت آموزشی دانشگاه و در نهایت کیفیت خدمات رسانی در حیطه سلامت کشور خواهد شد. در خصوص ویژگی دانش عمومی در رابطه با درس مورد تدریس، در مطالعه مظلومی و همکاران نیز با نمره 4/69 از 5 جزء مهم­ترین ویژگی ­های استاد خوب برشمرده 4 شده است (13).

مطالعه دادخواه و همکاران در دانشگاه علوم پزشکی اردبیل نشان داد که سابقه تدریس استاد نقش مهمی در فرآیند یاددهی- یادگیری ایفا نمی کند و قاطعیت و سخت گیری استاد از نظر دانشجویان از کمترین امتیاز برخوردار است (15) و این ویژگی توسط مطالعه ای دیگر در دانشگاه علوم پزشکی جهرم مورد تأئید قرار گرفته است که با نتایج این پژوهش نیز همخوانی دارد(16). شیوایی بیان استاد در این مطالعه با 92/1 درصد از ویژگی­های مهم یک استاد خوب برشمرده شده است که آقاجانی نیز در مطالعه خود این ویژگی را با 89/2 درصد نظر بسیار موافق به دست آورد (14). نوابی نیز در بررسی خود، شیوایی بیان مدرس را با 78/6 درصد نظر کاملاً موافق به دست آورد (12).

علاوه بر تسلط و دانش عمومی استاد بر درس مورد تدریس و شیوایی بیان ویژگی­های اخلاقی استاد نیز از معیارهای مهم انتخاب استاد خوب گزارش شده است که این مطلب در نتایج مطالعات دیگری قید گردیده است که تا حد زیادی با نتایج این مطالعه هماهنگی دارند (8 ،9، 17).

در مقایسه بین دیدگاه ­های دانشجویان دختر و پسر در ارتباط با ویژگی­ های یک استاد خوب اختلافاتی مشاهده گردید؛ به گونه­ ای که دانشجویان دختر و پسر بیشتر به تسلط استاد بر درس مورد تدریس و دانش عمومی در رابطه با درس اهمیت داده اند و کمترین اهمیت را دانشجویان پسر به ویژگی سابقه تدریس استاد و دانشجویان دختر به قاطعیت و سخت گیری استاد ذکر کرده اند؛ که این نتیجه با نتایج مطالعه قربانی و همکاران در دانشگاه علوم پزشکی سمنان مطابقت دارد (1).

نتایج نشان داد که دانشجویان مجرد کمترین اهمیت را به ویژگی قاطعیت و سخت گیری استاد و دانشجویان متأهل به ارتباط چشمی مناسب استاد با دانشجویان داده اند که با نتایج مطالعات دادخواه و امینی همخوانی دارد (15و16).

بین سن دانشجویان و ویژگی ­های ترجیحی استاد نمونه ارتباط معنی دار آماری وجود داشت (05/0 P) به گونه ای که دانشجویان جوانتر به این ویژگی­ها بیشتر اهمیت داده اند. مطالعه نویدیان در زاهدان نشان داد که بیشتر دانشجویان دارای احساس بیگانگی بالا و خودپنداری ضعیف در سنین پایین هستند که شاید به دلیل شرایط زیست شناختی، موقعیت اجتماعی، فرهنگی و ساختارهای هیجانی و عاطفی این سنین باشد (17).

به طور کلی، نتایج مطالعه حاضر با سایر مطالعات از نظر نوع ویژگی­ها همخوانی دارد و تفاوت تنها در اولویت و اهمیت ویژگی هاست که علت تفاوت اولویت­بندی در  نظر دانشجویان ممکن است به دلیل مفاهیم و واژه های بکار گرفته شده توسط محقق و یا برداشت­های مختلف دانشجویان از این عبارت­ ها بوده باشد.

در پایان تأکید می ­گردد تضمین کیفیت یاددهی یادگیری در نظام ­های دانشگاهی مستلزم توجه جدی به تمام عوامل درگیر در این فرآیند است و بطور مسلم اعضاء هیئت علمی  دانشگاه ­ها در این فرآیند از عوامل عمده و موثر محسوب می­ شوند. با توجه به اینکه در مطالعات مختلف معیارهای متعددی جهت اساتید نمونه در حیطه­ های مختلف از دیدگاه دانشجویان شناسایی شده، جلب توجه اساتید محترم به این معیارها می تواند موجبات جلب اعتماد آنان به فرآیند ارزشیابی را فراهم و احتمال واکنش مثبت ایشان به بازخوردهای ارزشیابی و بهبود عملکرد آموزشی شان را افزایش، نظام یاددهی یادگیری را ارتقاء و به تدریس اثربخش منجر شود. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش، اساتید باید در برنامه ­ریزی و ساماندهی فعالیت­ های آموزشی خود این ویژگی ­ها را در نظر گرفته و در جهت بالا بردن میزان کارآیی دانش و تجربه خود، تقویت انگیزه در دانشجویان در جهت شناخت نقاط قوت و ضعف خود کوشش کنند.

لازم است برای ارتقاء اساتید و سوق دادن آنان در جهت نزدیک شدن به ویژگی­ های یک استاد نمونه توسط مراکز توسعه آموزش دانشگاهی (از قبیل مراکز آموزش پزشکی) که رسالت مهم توسعه آموزش را به دوش می کشند، برنامه های مناسب جهت روزآمد نگاه داشتن اساتید از نظر موضوع مورد تدریس و شیوه های تدریس اثربخش (از قبیل کارگاه های نوین آموزشی در قالب بازآموزی و آموزش مداوم و مشاوره به طور اخص) ارائه شود. از آنجایی که مطالعات صورت گرفته در سایر دانشگاه ­های کشور مؤید این مطلب است که بین  دیدگاه ­های دانشجویان اختلاف نظرهایی وجود داشته و لزوماً دیدگاه ها یکسان نبوده است لذا پیشنهاد می ­گردد به منظور دستیابی به نتایج جامع تر و بهره گیری از آنان در جهت تعمیم نتایج، مطالعاتی در چند دانشگاه کشور به طور همزمان انجام شود تا ضمن دستیابی به ابزاری معتبر (با روایی و پایایی بالا) در زمینه ملاک های استاد نمونه، با در نظر گرفتن عوامل موثر در برقراری ارتباط با دانشجویان در هدایت و بهبود فرآیند آموزشی گام ­هایی برداشته شود.

قدردانی

بدینوسیله از کلیه همکاران و دانشجویان دانشگاه به خصوص معاونت تحقیقات و فناوری و دانشکده بهداشت که ما را در انجام این پژوهش یاری نمودند، تقدیر و تشکر به­ عمل می ­آید.

ارسال پیام به نویسنده مسئول


XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Mobashery M, Khosravi S H, Deris F, Taji F, Taheri Z, Mardanpour E. Characteristics of a Good Teacher in Terms of Students of Health School in Shahrekord University of Medical Sciences. RME 2011; 3 (2) :1-8
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-38-fa.html

مباشری محمود، خسروی شمس علی، دریس فاطمه، تاجی فریده، طاهری زهرا، مردان پور شهرکردی الهام. ویژگی‌های استاد خوب از دیدگاه دانشجویان دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1390; 3 (2) :1-8

URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-38-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 3، شماره 2 - ( 1390 ) برگشت به فهرست نسخه ها
پژوهش در آموزش علوم پزشکی Research in Medical Education