دوره 16، شماره 4 - ( 1403 )
جلد 16 شماره 4 صفحات 22-14 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ataie Kamal Z, Mohammadi Y, Seidi M, Hosseini S K. Effectiveness of the Educational Video with Peer Feedback on the Knowledge of Medical Students about How to Measure Blood Pressure: A Quasi-experimental. Res Med Edu 2025; 16 (4) :14-22
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1405-fa.html
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1405-fa.html
عطائی کمال زهرا، محمدی یونس، صیدی معصومه، حسینی سید کیانوش. اثربخشی فیلم آموزشی همراه با بازخورد همتایان بر دانش دانشجویان پزشکی در خصوص نحوه اندازه‌گیری فشارخون: یک مطالعه نیمه تجربی. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1403; 16 (4) :14-22
دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی همدان، همدان، ایران ، k.hoseini@umsha.ac.ir
متن کامل [PDF 1337 kb]
(352 دریافت)
| چکیده (HTML) (682 مشاهده)
متن کامل: (260 مشاهده)
مقدمه
شیوع فشارخون در دنیا در حال افزایش است. بیماری‌های قلبی‌عروقی یکی از علل مهمّ مرگ‌ومیر در ایالات‌متّحده و سراسر جهان هستند. با استفاده از داده‌های نظرسنجی سال‌های 2016-2015 طبق آزمون نظرسنجی ملّی سلامت و تغذیه آمریکا (NHANES -National Health and Nutrition Examination Survey)، شیوع فشارخون بالا در ایالات‌متّحده طبق دستورالعمل‌های به‌روزشده 4/45 درصد بوده است (1). در ایران نیز مطالعه‌ای در طول سال‌های 2011-2010 با بررسی فشارخون 2320 نفر شرکت‌کننده انجام شد که نشان‌دهنده شیوع 8/52 درصدی شیوع پرفشارخون در افراد شرکت‌کننده در پژوهش بود. همچنین، یکی از نکات قابل‌تأمل در این پژوهش این بود که از 1170 شرکت‌کننده که دارای فشارخون بالا بودند، 421 نفر فاقد سابقه قبلی پرفشاری خون بودند (2). در سال 2016 شیوع پرفشاری خون در جهان یک میلیارد و هفت‌صد و چهل‌ونه میلیون نفر برآورد شده که از این تعداد 349 میلیون نفر در کشورهای توسعه‌یافته و 04/1 میلیارد نفر در کشورهای درحال‌توسعه بوده است (3). با توجه به اینکه شیوع فشارخون در حال افزایش تصاعدی است (4)، مطالعات آینده‌نگری برای آزمایش استراتژی‌های پیشگیری و کنترل فشارخون بالا، به‌ویژه در جمعیت‌های کم‌درآمد و همچنین ارزیابی دقیق شیوع و بار مالی پرفشاری خون در سراسر جهان ضروری است (3).
پر فشاری خون یک بیماری بدون علامت است و حتّی از آن به‌عنوان قاتل خاموش نام برده می‌شود و تنها راه‌حل این مشکل در میان افراد جامعه، تشخیص به‌موقع آن ازطریق اندازه‌گیری صحیح فشار خون توسط کادر درمان است. با تشخیص به‌موقع و کنترل فشارخون می‌توان از بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی ناشی از افزایش فشارخون جلوگیری کرد (5). برای شناسایی و کنترل پرفشاری خون باید تکنیک صحیح اندازه‌گیری فشارخون را به دانشجویان پزشکی و پرستاری بهصورت صحیح و مطابق آخرین گایدلاین آموزش داد. اندازه‌گیری فشارخون یک روش بالینی اساسی است و به تکنیک و تبحّر فردِ گیرنده و شرایط قبل و حین اندازه‌گیری فشارخون بستگی دارد. در آخرین گایدلاین جامعه بین‌المللی فشارخون (International Society of Hypertension global hypertension practice guidelines) در سال 2020، علاوه‌بر تعریف فشارخون، نحوه درست اندازه‌گیری فشارخون نیز ذکر شده است (6).
بررسی‌ها درخصوص دانشجویان پرستاری مقطع کارشناسی‌ارشد بیانگر مهارت ناکافی دانشجویان در اندازه‌گیری و ثبت علائم حیاتی بیماران است (7). همچنین در مطالعه‌ای ذکر شده است که مهارت‌های اندازه‌گیری فشارخون توسط دانشجویان پزشکی در ایران رعایت نمی‌شود و قبل از مداخله آموزشی، بسیاری از دانشجویان از اقدامات موردنیاز برای اندازه‌گیری صحیح فشارخون اطلاع کمی طبق استاندارد دارند و مداخله آموزشی باعث بهبود مهارت‌های سنجش فشارخون در دانشجویان می‌شود (8). قابل‌ذکر است که آموزش اندازه‌گیری فشارخون بخشی از کوریکولوم آموزشی دانشجویان دوره پزشکی عمومی است و عدم مهارت در نحوه اندازه‌گیری فشارخون نقص در اجرای کوریکولوم را نشان می‌دهد و به نظر می‌رسد برای تشخیص درست پرفشاری خون نیاز به برنامه‌ریزی و آموزش‌های دقیق‌تر باشد (9). دراین‌راستا، فیلم آموزشی که قابلیت و سهولت تکرار را نیز در خود دارد، می‌تواند به‌عنوان روش مکمّل آموزش حضوری مورداستفاده قرار گیرد. بنابراین، این موضوع انگیزه‌ای شد تا پژوهشی با هدف تعیین اثربخشی فیلم آموزشی همراه با بازخورد همتایان بر دانش دانشجویان پزشکی درخصوص نحوه اندازه‌گیری فشارخون در دانشگاه علوم‌پزشکی همدان انجام شود.
روش ها
مطالعه حاضر از نوع نیمه‌تجربی بود. جامعه موردپژوهش دانشجویان پزشکی دوره کارآموزی قلب در بیمارستان قلب فرشچیان دانشگاه علوم‌پزشکی همدان در سال 1402 بودند. حجم نمونه دانشجویان شرکت‌کننده در پژوهش با توجه به مطالعه غفّاری‌محتشم و همکاران ( 2013 ) تعیین شد (10). براساس فرمول مقایسه نسبت در دو جامعه مستقل، اندازه اختلاف موردانتظار 18 درصد، توان 80 درصد و سطح خطای نوع اوّل 5 درصد با استفاده از فرمول (NC=1/ (1-0.15) =1.17) حداقل حجم نمونه با در نظر گرفتن 15 درصد احتمال ریزش نمونه‌ها به تعداد 115 نفر برآورد شد. معیارهای ورود به مطالعه شامل اشتغال به تحصیل دانشجو در رشته پزشکی، حضور دانشجو در مقطع کارآموزی بخش قلب و داشتن رضایت وی جهت شرکت در مطالعه بودند و عدم تمایل دانشجو جهت ادامه مطالعه به‌عنوان معیار خروج در نظر گرفته شد.
این مطالعه بر روی چهار گروه دانشجویان دوره کارآموزی پزشکی (ترم 11-8) که تأمین‌کننده حجم نمونه موردنیاز بودند (115 نفر)، اجرا شد. گروه‌های اوّل، دوم و چهارم 30 نفر و گروه سوم 25 نفر بودند. قابل‌ذکر است که هر ماه دانشجویان جدیدی طبق تقویم آموزشی دانشکده برای گذراندن دوره کارآموزی بخش قلب به بیمارستان فرشچیان مراجعه می‌کردند.
در راستای اجرای مداخله آموزشی، هریک از گروه‌های دانشجویی در کلاس کنفرانس بیمارستان حضور می‌یافتند و توضیحاتی درمورد روش اجرای پژوهش و اهداف لازم توسط محقّقان به آن‌ها داده میشد. قبل از نمایش فیلم پرسش‌نامه، پیش‌آزمون توسط دانشجویان تکمیل می‌گردید. سپس فیلم آموزشی به مدت ۹ دقیقه برای دانشجویان پخش میشد و طی اجرای فیلم دانشجویان شرکت‌کننده اجازه داشتند سؤالات خود را درخصوص نحوه صحیح اندازه‌گیری فشارخون بپرسند. در صورت لزوم، پخش فیلم به‌طور موقّت قطع می‌گردید و آموزش توسط همتایان (توسط سایر دانشجویان) داده میشد. همچنین در صورت نیاز آن قسمت فیلم بازپخش میشد و به سؤالات آنان توسط متخصّص قلب‌وعروق پاسخ داده میشد. در پایانِ فیلم آموزشی در همان جلسه و همچنین جلسات بعد، پرسش‌نامه پس‌آزمون توسط دانشجویان تکمیل شد.
سپس داده‌های جمع‌آوری‌شده در نرم‌افزار SPSS نسخه 26 وارد و تجزیه‌وتحلیل آماری شدند. اطلاعات توصیفی مربوط به متغیّرهای کیفی به صورت جدول و اطلاعات توصیفی متغیّرهای کمّی بهصورت شاخص‌های مرکزی و پراکندگی نمایش داده شد. به‌منظور مقایسه نمره دانش دانشجویان (با توجه به نرمال نبودن توزیع داده‌های مربوط به دانش دانشجویان با آزمون کولموگروف اسمیرنوف) قبل و بعد از مداخله آموزشی، از آزمون ویلکاکسون استفاده شد. برای مقایسه نمره دانش آن‌ها برحسب جنسیت و گروه سنی، از آزمون من‌ویتنی استفاده شد. همچنین، جهت مقایسه درصد پاسخ‌گویی به سؤالات پیش‌آزمون و پس‌آزمون، از آزمون مک‌نمار استفاده گردید. سطح معنی‌داری 05/0 در نظر گرفته شد.
یافته ها
اطلاعات دموگرافیک دانشجویان نشان داد که اکثر دانشجویان پسر بودند (60 درصد پسر و 40 درصد دختر). ازنظر سنّی، 6/7 درصد زیر 22 سال 4/78 درصد بین 24-22 سال و 14 درصد بالای 24 سال بودند.
در جدول 1 فراوانی پاسخ صحیح به سؤالات اندازه‌گیری فشارخون توسط شرکت‌کنندگان ارائه شده است. میزان درصد دانش قبل از تماشای فیلم (1/41) و پس از تماشای فیلم (1/87) بود. طبق نتیجه آزمون کولموگروف اسمیرنوف، نمره‌های سطح دانش قبل و بعد از آموزش دارای توزیع نرمال نبودند و از آزمون‌های ناپارامتریک برای تحلیل آن‌ها استفاده شد که تفاوت نمره دانش قبل و بعد از آموزش برای 21 سؤال همچنین برای 4 حیطه پرسش‌نامه معنادار است (001/0>P).
نتایج نشان داد در مجموع و در کلّیه حیطه‌ها و در تک‌تک سؤال‌های 21 گانه، درصد پاسخ صحیح به سؤالات پس از آموزش از طریق فیلم بیشتر از قبل از آموزش بوده و این اختلاف از نظر آماری معنی‌دار است (001/0>P). آموزش باعث افزایش سطح دانش دانشجویان درخصوص اندازه‌گیری فشارخون به میزان 36/9 واحد شد (001/0>P). بیشترین تأثیر آموزش در حیطه تکنیک اندازه‌گیری بود (افزایش 6/3 نمره دانش پس از آموزش) (جدول 2).
.png)
.png)
شیوع فشارخون در دنیا در حال افزایش است. بیماری‌های قلبی‌عروقی یکی از علل مهمّ مرگ‌ومیر در ایالات‌متّحده و سراسر جهان هستند. با استفاده از داده‌های نظرسنجی سال‌های 2016-2015 طبق آزمون نظرسنجی ملّی سلامت و تغذیه آمریکا (NHANES -National Health and Nutrition Examination Survey)، شیوع فشارخون بالا در ایالات‌متّحده طبق دستورالعمل‌های به‌روزشده 4/45 درصد بوده است (1). در ایران نیز مطالعه‌ای در طول سال‌های 2011-2010 با بررسی فشارخون 2320 نفر شرکت‌کننده انجام شد که نشان‌دهنده شیوع 8/52 درصدی شیوع پرفشارخون در افراد شرکت‌کننده در پژوهش بود. همچنین، یکی از نکات قابل‌تأمل در این پژوهش این بود که از 1170 شرکت‌کننده که دارای فشارخون بالا بودند، 421 نفر فاقد سابقه قبلی پرفشاری خون بودند (2). در سال 2016 شیوع پرفشاری خون در جهان یک میلیارد و هفت‌صد و چهل‌ونه میلیون نفر برآورد شده که از این تعداد 349 میلیون نفر در کشورهای توسعه‌یافته و 04/1 میلیارد نفر در کشورهای درحال‌توسعه بوده است (3). با توجه به اینکه شیوع فشارخون در حال افزایش تصاعدی است (4)، مطالعات آینده‌نگری برای آزمایش استراتژی‌های پیشگیری و کنترل فشارخون بالا، به‌ویژه در جمعیت‌های کم‌درآمد و همچنین ارزیابی دقیق شیوع و بار مالی پرفشاری خون در سراسر جهان ضروری است (3).
پر فشاری خون یک بیماری بدون علامت است و حتّی از آن به‌عنوان قاتل خاموش نام برده می‌شود و تنها راه‌حل این مشکل در میان افراد جامعه، تشخیص به‌موقع آن ازطریق اندازه‌گیری صحیح فشار خون توسط کادر درمان است. با تشخیص به‌موقع و کنترل فشارخون می‌توان از بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی ناشی از افزایش فشارخون جلوگیری کرد (5). برای شناسایی و کنترل پرفشاری خون باید تکنیک صحیح اندازه‌گیری فشارخون را به دانشجویان پزشکی و پرستاری بهصورت صحیح و مطابق آخرین گایدلاین آموزش داد. اندازه‌گیری فشارخون یک روش بالینی اساسی است و به تکنیک و تبحّر فردِ گیرنده و شرایط قبل و حین اندازه‌گیری فشارخون بستگی دارد. در آخرین گایدلاین جامعه بین‌المللی فشارخون (International Society of Hypertension global hypertension practice guidelines) در سال 2020، علاوه‌بر تعریف فشارخون، نحوه درست اندازه‌گیری فشارخون نیز ذکر شده است (6).
بررسی‌ها درخصوص دانشجویان پرستاری مقطع کارشناسی‌ارشد بیانگر مهارت ناکافی دانشجویان در اندازه‌گیری و ثبت علائم حیاتی بیماران است (7). همچنین در مطالعه‌ای ذکر شده است که مهارت‌های اندازه‌گیری فشارخون توسط دانشجویان پزشکی در ایران رعایت نمی‌شود و قبل از مداخله آموزشی، بسیاری از دانشجویان از اقدامات موردنیاز برای اندازه‌گیری صحیح فشارخون اطلاع کمی طبق استاندارد دارند و مداخله آموزشی باعث بهبود مهارت‌های سنجش فشارخون در دانشجویان می‌شود (8). قابل‌ذکر است که آموزش اندازه‌گیری فشارخون بخشی از کوریکولوم آموزشی دانشجویان دوره پزشکی عمومی است و عدم مهارت در نحوه اندازه‌گیری فشارخون نقص در اجرای کوریکولوم را نشان می‌دهد و به نظر می‌رسد برای تشخیص درست پرفشاری خون نیاز به برنامه‌ریزی و آموزش‌های دقیق‌تر باشد (9). دراین‌راستا، فیلم آموزشی که قابلیت و سهولت تکرار را نیز در خود دارد، می‌تواند به‌عنوان روش مکمّل آموزش حضوری مورداستفاده قرار گیرد. بنابراین، این موضوع انگیزه‌ای شد تا پژوهشی با هدف تعیین اثربخشی فیلم آموزشی همراه با بازخورد همتایان بر دانش دانشجویان پزشکی درخصوص نحوه اندازه‌گیری فشارخون در دانشگاه علوم‌پزشکی همدان انجام شود.
روش ها
مطالعه حاضر از نوع نیمه‌تجربی بود. جامعه موردپژوهش دانشجویان پزشکی دوره کارآموزی قلب در بیمارستان قلب فرشچیان دانشگاه علوم‌پزشکی همدان در سال 1402 بودند. حجم نمونه دانشجویان شرکت‌کننده در پژوهش با توجه به مطالعه غفّاری‌محتشم و همکاران ( 2013 ) تعیین شد (10). براساس فرمول مقایسه نسبت در دو جامعه مستقل، اندازه اختلاف موردانتظار 18 درصد، توان 80 درصد و سطح خطای نوع اوّل 5 درصد با استفاده از فرمول (NC=1/ (1-0.15) =1.17) حداقل حجم نمونه با در نظر گرفتن 15 درصد احتمال ریزش نمونه‌ها به تعداد 115 نفر برآورد شد. معیارهای ورود به مطالعه شامل اشتغال به تحصیل دانشجو در رشته پزشکی، حضور دانشجو در مقطع کارآموزی بخش قلب و داشتن رضایت وی جهت شرکت در مطالعه بودند و عدم تمایل دانشجو جهت ادامه مطالعه به‌عنوان معیار خروج در نظر گرفته شد.
این مطالعه بر روی چهار گروه دانشجویان دوره کارآموزی پزشکی (ترم 11-8) که تأمین‌کننده حجم نمونه موردنیاز بودند (115 نفر)، اجرا شد. گروه‌های اوّل، دوم و چهارم 30 نفر و گروه سوم 25 نفر بودند. قابل‌ذکر است که هر ماه دانشجویان جدیدی طبق تقویم آموزشی دانشکده برای گذراندن دوره کارآموزی بخش قلب به بیمارستان فرشچیان مراجعه می‌کردند.
در راستای اجرای مداخله آموزشی، هریک از گروه‌های دانشجویی در کلاس کنفرانس بیمارستان حضور می‌یافتند و توضیحاتی درمورد روش اجرای پژوهش و اهداف لازم توسط محقّقان به آن‌ها داده میشد. قبل از نمایش فیلم پرسش‌نامه، پیش‌آزمون توسط دانشجویان تکمیل می‌گردید. سپس فیلم آموزشی به مدت ۹ دقیقه برای دانشجویان پخش میشد و طی اجرای فیلم دانشجویان شرکت‌کننده اجازه داشتند سؤالات خود را درخصوص نحوه صحیح اندازه‌گیری فشارخون بپرسند. در صورت لزوم، پخش فیلم به‌طور موقّت قطع می‌گردید و آموزش توسط همتایان (توسط سایر دانشجویان) داده میشد. همچنین در صورت نیاز آن قسمت فیلم بازپخش میشد و به سؤالات آنان توسط متخصّص قلب‌وعروق پاسخ داده میشد. در پایانِ فیلم آموزشی در همان جلسه و همچنین جلسات بعد، پرسش‌نامه پس‌آزمون توسط دانشجویان تکمیل شد.
سپس داده‌های جمع‌آوری‌شده در نرم‌افزار SPSS نسخه 26 وارد و تجزیه‌وتحلیل آماری شدند. اطلاعات توصیفی مربوط به متغیّرهای کیفی به صورت جدول و اطلاعات توصیفی متغیّرهای کمّی بهصورت شاخص‌های مرکزی و پراکندگی نمایش داده شد. به‌منظور مقایسه نمره دانش دانشجویان (با توجه به نرمال نبودن توزیع داده‌های مربوط به دانش دانشجویان با آزمون کولموگروف اسمیرنوف) قبل و بعد از مداخله آموزشی، از آزمون ویلکاکسون استفاده شد. برای مقایسه نمره دانش آن‌ها برحسب جنسیت و گروه سنی، از آزمون من‌ویتنی استفاده شد. همچنین، جهت مقایسه درصد پاسخ‌گویی به سؤالات پیش‌آزمون و پس‌آزمون، از آزمون مک‌نمار استفاده گردید. سطح معنی‌داری 05/0 در نظر گرفته شد.
یافته ها
اطلاعات دموگرافیک دانشجویان نشان داد که اکثر دانشجویان پسر بودند (60 درصد پسر و 40 درصد دختر). ازنظر سنّی، 6/7 درصد زیر 22 سال 4/78 درصد بین 24-22 سال و 14 درصد بالای 24 سال بودند.
در جدول 1 فراوانی پاسخ صحیح به سؤالات اندازه‌گیری فشارخون توسط شرکت‌کنندگان ارائه شده است. میزان درصد دانش قبل از تماشای فیلم (1/41) و پس از تماشای فیلم (1/87) بود. طبق نتیجه آزمون کولموگروف اسمیرنوف، نمره‌های سطح دانش قبل و بعد از آموزش دارای توزیع نرمال نبودند و از آزمون‌های ناپارامتریک برای تحلیل آن‌ها استفاده شد که تفاوت نمره دانش قبل و بعد از آموزش برای 21 سؤال همچنین برای 4 حیطه پرسش‌نامه معنادار است (001/0>P).
نتایج نشان داد در مجموع و در کلّیه حیطه‌ها و در تک‌تک سؤال‌های 21 گانه، درصد پاسخ صحیح به سؤالات پس از آموزش از طریق فیلم بیشتر از قبل از آموزش بوده و این اختلاف از نظر آماری معنی‌دار است (001/0>P). آموزش باعث افزایش سطح دانش دانشجویان درخصوص اندازه‌گیری فشارخون به میزان 36/9 واحد شد (001/0>P). بیشترین تأثیر آموزش در حیطه تکنیک اندازه‌گیری بود (افزایش 6/3 نمره دانش پس از آموزش) (جدول 2).
میزان افزایش دانش دانشجویان پزشکی درزمینه اندازه‌گیری فشارخون در پسران بیشتر از دختران بود، ولی این اختلاف ازنظر آماری معنی‌دار نبود (204/0=P). همچنین، میزان افزایش دانش دانشجویان پزشکی درزمینه اندازه‌گیری فشارخون در گروه سنّی بالای 24 بالاترین مقدار و در گروه سنّی زیر 22 سال کمترین مقدار بود، اما این تفاوت ازنظر آماری معنی‌دار نبود (412/0=P).
بحث و نتیجه گیری
در مطالعه حاضر، نمره دانش دانشجویان از مجموع 21 نمره قابل‌اکتساب، قبل از تماشای فیلم 72/8 بود که بعد از تماشای فیلم به 08/18 افزایش یافت. ازنظر فراوانی درصد نیز درصد دانش قبل از تماشای فیلم 41 درصد بود و بعد از تماشای فیلم به 86 درصد افزایش یافت. یافته‌های ما با نتایج مطالعات انجام‌شده توسط پزشکی و همکاران (8)، بلاک (Block) و همکاران (11)، فراهانی (Farahani) و همکاران (12)، اسمیت (Smith) و همکاران (13) و مطالعه فیشر (Fisher) و همکاران (14) مطابقت دارد. این موضوع نشان می‌دهد که آموزش ازطریق فیلم و درگیری هم‌زمان حسّ بینایی و شنوایی می‌تواند میزان یادگیری فرد را، به‌خصوص در دانشجویان، بالا ببرد.
نتایج مطالعه پزشکی و همکاران (2019) در تبریز نشان داد قبل از برگزاری، 20 درصد دانشجویان 9 مرحله از 16 مرحله نحوه اندازه‌گیری فشارخون را به روش درست انجام دادند. پس از مداخله، بیش از 70 درصد دانشجویان 14 مهارت از 16 مهارت لازم برای اندازه‌گیری فشارخون را به‌طور صحیح انجام دادند (8)؛ با این تفاوت که در مطالعه حاضر از فیلم آموزشی استفاده شد، اما در مطالعه پزشکی و همکاران، از کارگاه آموزشی به‌عنوان مداخله استفاده کردند. در هردو مطالعه، گروه هدف دانشجویان پزشکی و مهارت دانشجویان درزمینه اندازه‌گیری فشارخون بررسی شد.
در مطالعه انجام‌شده توسط فراهانی و همکاران (2021) در آلمان، پروژه‌ای با هدف تولید یک فیلم آموزشی متناسب با دانشجویان داروسازی درمورد نحوه اندازه‌گیری فشارخون در یک محیط داروخانه انجام شد. این ویدئو به مدت زمان 11 دقیقه و 33 ثانیه با رویکرد خودآموز و به زبان آلمانی درمورد اندازه‌گیری فشارخون متناسب با نیازمندی‌های دانشجویان داروسازی طراحی گردید. در این ویدئو، مراحل لازم جهت اندازه‌گیری فشارخون در یک محیط داروخانه اجتماعی (بهصورت ایفای نقش) با کمک‌گرفتن از دانشجویان به‌عنوان بیمارنما آموزش داده شد. در این مطالعه، 37 دانشجوی داروسازی شرکت کردند و نتایج تجزیه‌وتحلیل نظرسنجی درمورد رضایت و درک از ویدئو نشان داد که این ویدئو به‌خوبی توسط دانشجویان داروسازی پذیرفته شده است (12). در این مطالعه همانند مطالعه حاضر، آموزش بهصورت فیلم بود، ولی جامعه هدف دانشجویان داروسازی بودند و همانند مطالعه ما، ویدئوی آموزشی به‌خوبی توسط دانشجویان پذیرفته شد. به نظر می‌رسد به‌منظور تنوّع‌بخشی به روش‌های آموزشی و خارج کردن کلاس‌های درس از یکنواختی، استفاده از فیلم‌های آموزشی در کنار تدریس استاد در ارتقای سطح دانش فراگیران مؤثر باشد.
در مطالعه انجام‌شده توسط اسمیت و همکاران در آمریکا (2022)، 170 نفر از کارکنان بهداشتی ازجمله پزشکان و پرستاران قبل و بعد از اجرای یک برنامه آموزشی الکترونیکی (فیلم آموزشی 30 دقیقه‌ای اندازه‌گیری فشارخون) درخصوص نحوه اندازه‌گیری فشارخون ارزیابی شدند. پس از آموزش، گروه مداخله به‌طور متوسط 3 مهارت صحیح و گروه کنترل 4/1 مهارت صحیح بیشتر از قبل انجام دادند. به‌عبارتی، این بسته آموزشی، مهارت کارکنان درخصوص نحوه صحیح اندازه‌گیری فشارخون را افزایش داد (13). به‌طورکلّی، میزان دانش درزمینه نحوه درستِ اندازه‌گیری فشارخون در کل و در زیر حیطه‌ها، در مطالعات ذکرشده بسیار متفاوت گزارش شده است. تفاوت در جامعه موردپژوهش (دانشجویان پزشکی و پزشکان عمومی و پرستاری)، مقطع تحصیلی دانشجویان (سال اوّل تا چهارم) و تفاوت در ابزار اندازه‌گیری دانش شرکت‌کنندگان (به‌علّت نبودِ ابزار یکسان و استاندارد) ممکن است توجیه‌کننده این ناهمگونی باشد و امکان مقایسه نتایج به‌طور دقیق وجود نداشته باشد.
در مطالعه حاضر، بین نمره دانش دانشجویان پسر و دختر و همچنین سنّ آنان درمورد روش درست اندازه‌گیری فشارخون تفاوت معنی‌دار مشاهده نشد. با توجه به اینکه همه شرکت‌کنندگان در مطالعه حاضر دانشجوی یک رشته تحصیلی در مقطع کارآموزی و از نظر سنّی تقریباً همسان بودند، به نظر می‌رسد سن و جنس تأثیر معنی‌داری بر میزان دانش دانشجویان از روش درست اندازه‌گیری فشارخون نداشته باشد. از نکات مهم و ارزشمند در مطالعه حاضر می‌توان به آموزش توسط همتایان (فرد آموزش‌دهنده از خود دانشجویان است) و دریافت بازخورد فوری در کلاس اشاره کرد.
بحث و نتیجه گیری
در مطالعه حاضر، نمره دانش دانشجویان از مجموع 21 نمره قابل‌اکتساب، قبل از تماشای فیلم 72/8 بود که بعد از تماشای فیلم به 08/18 افزایش یافت. ازنظر فراوانی درصد نیز درصد دانش قبل از تماشای فیلم 41 درصد بود و بعد از تماشای فیلم به 86 درصد افزایش یافت. یافته‌های ما با نتایج مطالعات انجام‌شده توسط پزشکی و همکاران (8)، بلاک (Block) و همکاران (11)، فراهانی (Farahani) و همکاران (12)، اسمیت (Smith) و همکاران (13) و مطالعه فیشر (Fisher) و همکاران (14) مطابقت دارد. این موضوع نشان می‌دهد که آموزش ازطریق فیلم و درگیری هم‌زمان حسّ بینایی و شنوایی می‌تواند میزان یادگیری فرد را، به‌خصوص در دانشجویان، بالا ببرد.
نتایج مطالعه پزشکی و همکاران (2019) در تبریز نشان داد قبل از برگزاری، 20 درصد دانشجویان 9 مرحله از 16 مرحله نحوه اندازه‌گیری فشارخون را به روش درست انجام دادند. پس از مداخله، بیش از 70 درصد دانشجویان 14 مهارت از 16 مهارت لازم برای اندازه‌گیری فشارخون را به‌طور صحیح انجام دادند (8)؛ با این تفاوت که در مطالعه حاضر از فیلم آموزشی استفاده شد، اما در مطالعه پزشکی و همکاران، از کارگاه آموزشی به‌عنوان مداخله استفاده کردند. در هردو مطالعه، گروه هدف دانشجویان پزشکی و مهارت دانشجویان درزمینه اندازه‌گیری فشارخون بررسی شد.
در مطالعه انجام‌شده توسط فراهانی و همکاران (2021) در آلمان، پروژه‌ای با هدف تولید یک فیلم آموزشی متناسب با دانشجویان داروسازی درمورد نحوه اندازه‌گیری فشارخون در یک محیط داروخانه انجام شد. این ویدئو به مدت زمان 11 دقیقه و 33 ثانیه با رویکرد خودآموز و به زبان آلمانی درمورد اندازه‌گیری فشارخون متناسب با نیازمندی‌های دانشجویان داروسازی طراحی گردید. در این ویدئو، مراحل لازم جهت اندازه‌گیری فشارخون در یک محیط داروخانه اجتماعی (بهصورت ایفای نقش) با کمک‌گرفتن از دانشجویان به‌عنوان بیمارنما آموزش داده شد. در این مطالعه، 37 دانشجوی داروسازی شرکت کردند و نتایج تجزیه‌وتحلیل نظرسنجی درمورد رضایت و درک از ویدئو نشان داد که این ویدئو به‌خوبی توسط دانشجویان داروسازی پذیرفته شده است (12). در این مطالعه همانند مطالعه حاضر، آموزش بهصورت فیلم بود، ولی جامعه هدف دانشجویان داروسازی بودند و همانند مطالعه ما، ویدئوی آموزشی به‌خوبی توسط دانشجویان پذیرفته شد. به نظر می‌رسد به‌منظور تنوّع‌بخشی به روش‌های آموزشی و خارج کردن کلاس‌های درس از یکنواختی، استفاده از فیلم‌های آموزشی در کنار تدریس استاد در ارتقای سطح دانش فراگیران مؤثر باشد.
در مطالعه انجام‌شده توسط اسمیت و همکاران در آمریکا (2022)، 170 نفر از کارکنان بهداشتی ازجمله پزشکان و پرستاران قبل و بعد از اجرای یک برنامه آموزشی الکترونیکی (فیلم آموزشی 30 دقیقه‌ای اندازه‌گیری فشارخون) درخصوص نحوه اندازه‌گیری فشارخون ارزیابی شدند. پس از آموزش، گروه مداخله به‌طور متوسط 3 مهارت صحیح و گروه کنترل 4/1 مهارت صحیح بیشتر از قبل انجام دادند. به‌عبارتی، این بسته آموزشی، مهارت کارکنان درخصوص نحوه صحیح اندازه‌گیری فشارخون را افزایش داد (13). به‌طورکلّی، میزان دانش درزمینه نحوه درستِ اندازه‌گیری فشارخون در کل و در زیر حیطه‌ها، در مطالعات ذکرشده بسیار متفاوت گزارش شده است. تفاوت در جامعه موردپژوهش (دانشجویان پزشکی و پزشکان عمومی و پرستاری)، مقطع تحصیلی دانشجویان (سال اوّل تا چهارم) و تفاوت در ابزار اندازه‌گیری دانش شرکت‌کنندگان (به‌علّت نبودِ ابزار یکسان و استاندارد) ممکن است توجیه‌کننده این ناهمگونی باشد و امکان مقایسه نتایج به‌طور دقیق وجود نداشته باشد.
در مطالعه حاضر، بین نمره دانش دانشجویان پسر و دختر و همچنین سنّ آنان درمورد روش درست اندازه‌گیری فشارخون تفاوت معنی‌دار مشاهده نشد. با توجه به اینکه همه شرکت‌کنندگان در مطالعه حاضر دانشجوی یک رشته تحصیلی در مقطع کارآموزی و از نظر سنّی تقریباً همسان بودند، به نظر می‌رسد سن و جنس تأثیر معنی‌داری بر میزان دانش دانشجویان از روش درست اندازه‌گیری فشارخون نداشته باشد. از نکات مهم و ارزشمند در مطالعه حاضر می‌توان به آموزش توسط همتایان (فرد آموزش‌دهنده از خود دانشجویان است) و دریافت بازخورد فوری در کلاس اشاره کرد.
در مطالعه توصیفی کروسلی (Crosley) و همکاران (2013) نشان داده شد که دانشجویان دارای یک سطح ناکافی دانش درمورد روش‌های صحیح اندازه‌گیری فشارخون هستند. حدود 80 درصد از دانشجویان اطمینان داشتند که دانش آنان از مهارت بالینی اندازه‌گیری فشارخون کافی است. بااین‌حال، نمره کلی آنان از این مهارت در آزمون دانش از مهارت‌های فشارخون 52 درصد بود. (15). همچنین در مطالعه راکوتز (Rakotz) و همکاران (2017) که بر روی 159 نفر از دانشجویان دانشکده پزشکی (در 37 ایالت آمریکا) 11 مهارت اندازه‌گیری فشارخون ارزیابی شد، مشخص گردید که عملکرد کلی 11 مهارت موردنیاز برای اندازه‌گیری دقیق فشارخون ضعیف بود و فقط یک دانشجو از بین 159 نفر، نمره 100 درصد را کسب کرد. همچنین نتایج نشان داد که به‌طور متوسط، دانشجویان از 11 مهارت درست بیش از چهار مورد را به‌درستی انجام دادند. در این مطالعه توصیه شده بود که باید تغییراتی در برنامه درسی دانشکده پزشکی صورت گیرد تا دانشجویان پزشکی در اندازه‌گیری فشارخون تبحّر و مهارت لازم را کسب کنند (9).
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه در قالب پایان‌نامه دانشجویی در دانشگاه علوم پزشکی همدان تصویب و شناسه اخلاق IR.UMSHA.REC.1401.608 اخذ شده بود. رضایت‌نامه آگاهانه کتبی از مشارکت‌کنندگان کسب گردید و توضیحات لازم ازجمله هدف پژوهش و اینکه در هرزمانی که مایل بودند، از ادامه همکاری در این مطالعه خودداری کنند و از پاسخ دادن به سؤالاتی که مناسب نمی‌دانند، اجتناب ورزند، داده شد. اصل رازداری و حفظ محرمانگی اطلاعات و عدم درج نام و نام‌خانوادگی رعایت گردید.
حمایت مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمان‌های دولتی، خصوصی یا غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
طراحی مطالعه و جمع‌آوری داده‌ها: زهرا عطایی کمال؛ تجزیه‌وتحلیل داده‌ها: یونس محمّدی؛ همکاری در جمع‌آوری داده‌ها و تهیه پیش‌نویس دست‌نوشته: معصومه صیدی؛ نظارت بر طرح و تأیید نهایی دست‌نوشته: سیّدکیانوش حسینی
تعارض منافع
هیچ‌گونه تضاد منافعی برای نویسندگان این مقاله وجود ندارد.
استفاده از هوش مصنوعی در فرایند نگارش
نویسندگان اعلام می‌دارند که در فرایند نگارش این مقاله، از هیچ‌گونه فنّاوری‌های هوش مصنوعی برای تولید محتوا، ایده، تجزیه‌وتحلیل و سایر موارد استفاده نشده است.
قدردانی
محقّقان از همکاری معاونت محترم تحقیقات و فنّاوری دانشگاه، مسئولان، اساتید و دانشجویان دانشکده پزشکی کمال تشکّر و قدردانی را دارند.
از محدودیت‌های این مطالعه می‌توان به زمان کوتاهِ پیگیری برای ارزیابی دانش و عدم سنجش مهارت دانشجویان بهصورت عملی اشاره کرد. همچنین پیشنهاد می‌شود ارزیابی دانش علاوه‌بر اجرای فیلم آموزشی پس از برگزاری کارگاه آموزشی بهصورت عملی و ازطریق آزمون عملی بر روی بیمار نما یا مولاژ انجام شود.
میزان دانش دانشجویان پزشکی عمومی درخصوص روش صحیح اندازه‌گیری پس از تماشای فیلم افزایش یافت. بنابراین به نظر می‌رسد بسته فیلم آموزشی همراه با روش آموزش همتا روش مؤثری در آموزش روش صحیح اندازه‌گیری فشارخون است. تکرار دوره‌ایِ آموزشِ اندازه گیری فشارخون براساس آخرین دستورالعمل‌های بالینی با به‌کارگیری روش‌های نوین آموزشی شامل روش‌های چندرسانه‌ای می‌تواند به بهبود کیفیت آموزش کمک قابل‌توجهی کند.ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه در قالب پایان‌نامه دانشجویی در دانشگاه علوم پزشکی همدان تصویب و شناسه اخلاق IR.UMSHA.REC.1401.608 اخذ شده بود. رضایت‌نامه آگاهانه کتبی از مشارکت‌کنندگان کسب گردید و توضیحات لازم ازجمله هدف پژوهش و اینکه در هرزمانی که مایل بودند، از ادامه همکاری در این مطالعه خودداری کنند و از پاسخ دادن به سؤالاتی که مناسب نمی‌دانند، اجتناب ورزند، داده شد. اصل رازداری و حفظ محرمانگی اطلاعات و عدم درج نام و نام‌خانوادگی رعایت گردید.
حمایت مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمان‌های دولتی، خصوصی یا غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
طراحی مطالعه و جمع‌آوری داده‌ها: زهرا عطایی کمال؛ تجزیه‌وتحلیل داده‌ها: یونس محمّدی؛ همکاری در جمع‌آوری داده‌ها و تهیه پیش‌نویس دست‌نوشته: معصومه صیدی؛ نظارت بر طرح و تأیید نهایی دست‌نوشته: سیّدکیانوش حسینی
تعارض منافع
هیچ‌گونه تضاد منافعی برای نویسندگان این مقاله وجود ندارد.
استفاده از هوش مصنوعی در فرایند نگارش
نویسندگان اعلام می‌دارند که در فرایند نگارش این مقاله، از هیچ‌گونه فنّاوری‌های هوش مصنوعی برای تولید محتوا، ایده، تجزیه‌وتحلیل و سایر موارد استفاده نشده است.
قدردانی
محقّقان از همکاری معاونت محترم تحقیقات و فنّاوری دانشگاه، مسئولان، اساتید و دانشجویان دانشکده پزشکی کمال تشکّر و قدردانی را دارند.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
آموزش بالینی
فهرست منابع
1. Dorans KS, Mills KT, Liu Y, He J. Trends in prevalence and control of hypertension according to the 2017 American College of Cardiology/American Heart Association (ACC/AHA) guideline. J Am Heart Assoc 2018;7(11):e008888. [DOI:10.1161/JAHA.118.008888]
2. Katibeh M, Moghaddam A, Yaseri M, Neupane D, Kallestrup P, Ahmadieh H. Hypertension and associated factors in the Islamic Republic of Iran: a population-based study. East Mediterr Health J 2020;26(3-2020). [DOI:10.26719/emhj.19.042]
3. Mills KT, Bundy JD, Kelly TN, Reed JE, Kearney PM, Reynolds K, et al. Global disparities of hypertension prevalence and control: a systematic analysis of population-based studies from 90 countries. Circulation 2016;134(6):441-50. [DOI:10.1161/CIRCULATIONAHA.115.018912]
4. Beaney T, Burrell LM, Castillo RR, Charchar FJ, Cro S, Damasceno A, et al. May Measurement Month 2018: a pragmatic global screening campaign to raise awareness of blood pressure by the International Society of Hypertension. Eur heart J 2019;40(25):2006-17. [DOI:10.1093/eurheartj/ehz300]
5. Viera AJ. Screening for hypertension and lowering blood pressure for prevention of cardiovascular disease events. Med Clin North Am 2017;101(4):701-12. [DOI:10.1016/j.mcna.2017.03.003]
6. Unger T, Borghi C, Charchar F, Khan NA, Poulter NR, Prabhakaran D, et al. 2020 International Society of Hypertension global hypertension practice guidelines. Hypertension 2020;75(6):1334-57. [DOI:10.1161/HYPERTENSIONAHA.120.15026]
7. Hosseini SA, Hossinizadeh Z, Abazari P. The skills of the final semester undergraduate nursing students in measuring and recording vital signs. J Med Educ 2020; 20 :82-90.[Persian] [Link]
8. Pezeshki MZ, Moghaddas F, Ghaffari S. Educational intervention improves measurement of blood pressure skills in Iranian medical students. Research and Development in Medical Education 2019;8(2):80-4. [DOI:10.15171/rdme.2019.016]
9. Rakotz MK, Townsend RR, Yang J, Alpert BS, Heneghan KA, Wynia M, et al. Medical students and measuring blood pressure: results from the American Medical Association Blood Pressure Check Challenge. J Clin Hypertens (Greenwich) 2017;19(6):614-9. [DOI:10.1111/jch.13018]
10. Mohtsham G. DMRMH, Mohammad D., Hassan H., Fayez Sohbai. Comparison of how to measure patients' blood pressure with the standard of the American Heart Association. Medical Organization of the Islamic Republic of Iran 2013; 32(4):328-36.[Persian] [Link]
11. Block L, Flynn SJ, Cooper LA, Lentz C, Hull T, Dietz KB, et al. Promoting sustainability in quality improvement: an evaluation of a web-based continuing education program in blood pressure measurement. BMC fami pract 2018;19(1):1-9. [DOI:10.1186/s12875-017-0682-5]
12. Farahani S, Farahani I, Burckhardt BB, Monser K, Laeer S. The development of an educational video on blood pressure measurement for pharmacy students. Adv Med Educ Pract 2021;12: 655-663. [DOI:10.2147/AMEP.S302728]
13. Smith TM. Online training helps get-and keep-BP measurement skills sharp 2022. [Link]
14. Fisher M, Harris A, Koonce T, Beck Dallaghan G, Coe CL. Implementing a Blood Pressure Measurement Curriculum for First-Year Medical Students. Med Sci Educ 2023;33(4):841-5. [DOI:10.1007/s40670-023-01825-9]
15. Crosley AM, Rose JRL. Knowledge of accurate blood pressure measurement procedures in chiropractic students. J Chiropr Educ 2013;27(2):152-7. [DOI:10.7899/JCE-13-3]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
