[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
بایگانی مقالات زیر چاپ::
::
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
ثبت شده در

AWT IMAGE

AWT IMAGE

..
سامانه جامع رسانه های کشور

..
:: دوره 13، شماره 3 - ( 1400 ) ::
جلد 13 شماره 3 صفحات 29-18 برگشت به فهرست نسخه ها
ارزیابی شایستگی‌های اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی در تعاملات بین‌المللی: راهبردی به سوی بین‌المللی شدن
محسن نظرزاده زارع*
استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران ، Nazarzadezare@malayeru.ac.ir
واژه‌های کلیدی: شایستگی، تعاملات بین‌المللی، بین‌المللی شدن، اعضای هیئت ‌علمی، دانشگاه، علوم پزشکی
متن کامل [PDF 615 kb]   (661 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (1776 مشاهده)
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: مدیریت آموزشی
متن کامل:   (435 مشاهده)
مقدمه
جهانی‌ شدن به ­عنوان یک فرآیند ایدئولوژیک و چندوجهی که مجموعه‌ای از تغییرات فناورانه، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را به همراه دارد (1)، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی را با شرایط پیچیده‌ای مواجه ساخته است؛ بنابراین آن‌ها ناگزیر به انطباق سریع خود با شرایط حاکم هستند (2). یکی از راه­کارهای متداول دانشگاه ­ها و موسسات آموزش عالی برای مواجه با این تغییرات و پیچیدگی‌ها، بین ­المللی شدن است (3). مفهوم بین­المللی شدن به ­عنوان پدیده­ای آشکار در آموزش عالی قرن 21 (4)، اولین­بار در اوایل دهه 1990 میلادی مطرح شد (5) و به ­عنوان یک فرآیند نهادی که هدفش گسترش دامنه فعالیت­های بین­المللی دانشگاه­ها و موسسات آموزش عالی است، تلقی شد (6)؛ لذا بین­ المللی شدن نه ‌تنها به ­معنی فرآیند ادغام ابعاد بین ­المللی و میان فرهنگی در هر یک از کارکردهای آموزشی، پژوهشی و خدماتی دانشگاه­ ها و موسسات آموزش عالی تلقی می‌شود (7)، بلکه به‌عنوان ابزاری در راستای افزایش کیفیت تدریس، پژوهش و ارتقاء نقش دانشگاه­ها و مراکز آموزش عالی در ارائه خدمات به جامعه نیز در نظر گرفته می‌شود (8). بین‌المللی شدن دانشگاه­ها ابعاد مختلفی دارد که شامل، برنامه درسی بین­ المللی، رشد تعداد دانشجویان، پژوهشگران و اعضای هیئت ‌علمی بین­المللی و تعاملات مستمر با دانشگاه ­ها و موسسات خارج از یک کشور است (9، 4). همان‌طور که گفته ‌شده یکی از ابعاد بین­ المللی شدن دانشگاه ­ها، تعاملات بین­المللی است. امروزه تعاملات بین‌المللی دانشگاه­ ها در اشکال مختلف گسترش ‌یافته است. این تعاملات طیف وسیعی از فعالیت‌ها را در برمی‌گیرد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می­ توان به تعاملات اعضای هیئت ‌علمی، اشاره کرد (10). الینگبوی (Ellingboe) به نقل از بتی (Beatty) معتقد است که تعاملات اعضای هیئت‌ علمی در هر یک از فعالیت‌های بین‌المللی، یکی از مولفه‌های مهم برای بین‌المللی شدن به شمار می‌رود (11)؛ لذا بین‌المللی شدن بدون تعاملات بین‌المللی اعضای هیئت‌ علمی، غیرقابل ‌تصور است.
از سوی دیگر، بسیاری از مدیران و رهبران دانشگاه ­ها و موسسات آموزش عالی براین باورند که اعضای هیئت ‌علمی در واقع کلیدی برای موفقیت در عرصه بین‌المللی­ به ­شمار می‌روند؛ چراکه آن‌ها هدایت ­کننده آموزش و پژوهش در هر موسسه آموزش عالی، شکل­‌دهنده و ارائه­‌دهنده برنامه درسی و مجری رسالت‌های‌ پژوهشی دانشگاه ­ها و موسسات آموزش عالی هستند (12)؛ به­ همین دلیل است که در کنار توجه به اهمیت نقش اعضای هیئت ‌علمی در محیط آکادمیک، توجه به نقش آن‌ها در موفقیت یک دانشگاه در عرصه بین‌المللی نیز حائز اهمیت است (13). لازمه داشتن تعامل در سطح  بین ­المللی، برخورداری از شایستگی­های لازم در این زمینه است، لذا یک عضو هیئت ‌علمی می‌بایست از شایستگی لازم در عرصه بین‌المللی برخوردار باشد (14)؛ اما مقصود از شایستگی چیست؟ شایستگی بیان­گر نوعی از ویژگی‌های فردی است که می‌تواند عملکرد برتر را از عملکرد معمولی در موقعیت­ های شغلی و سازمانی خاص، متمایز نماید (15). بویاتزیس (Boyzatis)، شایستگی را به‌عنوان «یک قابلیت یا توانایی که از مجموعه­ای از رفتارهای مرتبط اما متفاوت که حول یک سازه اساسی سازمان یافته‌اند»، تعریف کرده است (16). چان و همکاران (Chan et al.) معتقدند که اصطلاح صلاحیت(Competence) و شایستگی(Competency) اغلب به‌ جای هم استفاده می­شوند که ممکن است باعث ایجاد نوعی سردرگمی شود و به گفته آنان، در تعریف این اصطلاحات باید تمایز قائل شد. صلاحیت به جنبه­هایی از شغل که یک فرد می­تواند انجام دهد، اشاره دارد، ولی شایستگی به رفتارهایی که یک فرد برای انجام اثربخش­ تر وظیفه ­اش نیاز به نشان دادن آن دارد، گفته می­شود، مانند حساسیت نسبت به انجام وظیفه. لذا شایستگی­ ها به ویژگی­ های زیربنایی یک رفتار اشاره می­کنند (17). باتوجه به آن­چه گفته شد، سوالی که به ذهن متبادر می­ شود این است که یک عضو هیئت ‌علمی برای اثربخشی بهتر در عرصه تعاملات بین­المللی باید از چه شایستگی­هایی برخوردار باشد؟ پاسخ به این سوال نیازمند مرور و بررسی پژوهش­های انجام‌ شده در سطح داخل و خارج از کشور است. با توجه به این­که در این زمینه تنها پژوهش قابل ‌ذکر در سطح کشور، پژوهش نظرزاده زارع است، لذا در این­جا علاوه بر این پژوهش، به ارائه برخی از پژوهش­ هایی که پیرامون شایستگی­ های اعضای هیئت ‌علمی در سطح داخل و خارج از کشور صورت گرفته، نیز می­ پردازیم.
نظرزاده زارع در پژوهشی به طراحی الگوی شایستگی اعضای هیئت ‌علمی دانشگاه ­ها در تعاملات بین‌المللی پرداخت و به این نتیجه رسید که الگوی شایستگی اعضای هیئت ‌علمی در تعاملات بین‌المللی شامل چهار مولفه شایستگی حرفه‌ای، ارتباطی، میان فرهنگی و فکری است (18). محبت و همکاران نیز در مطالعه ­ای به این نتیجه رسیدند که شایستگی­های اعضای هیئت ‌علمی دانشگاه­ ها و موسسات آموزش عالی ایران شامل شش بعد شایستگی­های آموزشی، پژوهشی، سازمانی، اخلاقی، فردی و حرفه­ ای است (19). در سطح خارج از کشور نیز پژوهش­های انجام ‌شده اغلب بر روی استخراج شایستگی ­های کلی اعضای هیئت ‌علمی دانشگاه­ها متمرکز بود تا این­که بر روی شایستگی­ های خاص آن‌ها در عرصه تعاملات بین­المللی متمرکز باشد. به­ عنوان نمونه، شانکار و همکاران (Shankar et al.) در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند که چارچوب شایستگی اعضای هیئت ‌علمی شامل باورها و ویژگی­هایی است که یک فرد باید از آن‌ها برخوردار باشد تا عملکرد موفقیت‌آمیزی در پیشرفت حرفه­ ای خود داشته باشد. برخی از این ویژگی ­ها شامل برنامه ­ریزی و بکارگیری تجارب یادگیری مناسب و درگیر شدن در فعالیت­ های پژوهشی بود (20). همچنین، میلنر و همکاران (Milner et al.) مدلی برای شایستگی‌های سازمانی اعضای هیئت ‌علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی در آمریکا ارائه دادند که شامل چهار مولفه شایستگی اجتماعی، شناختی، عملکردی و فرا شایستگی بود (21). مرور نظام‌مند پژوهش­های انجام ‌شده نشان داد که اعضای هیئت ‌علمی می­بایست در کنار برخورداری از یک­سری شایستگی­های عمومی برای تحقق کارکردهای آموزشی، پژوهشی و خدماتی خود باید از شایستگی­های ویژه­ای برای حضور در عرصه تعاملات بین­ المللی نیز برخوردار باشند؛ بنابراین با توجه به این­که، در پژوهش حاضر ما به­دنبال ارزیابی شایستگی­های اعضای هیئت‌ علمی در بستر تعاملات  بین ­المللی بودیم؛ لذا الگوی مفهومی زیر (شکل 1) که برگرفته از الگوی شایستگی­ های اعضای هیئت ‌علمی در تعاملات بین‌المللی در پژوهش نظرزاده زارع است (18) را برای ارزیابی میزان شایستگی هر یک از اعضای هیئت ‌علمی دانشگاه­ های علوم پزشکی منتخب بکار بردیم. دلیل استفاده از این الگو، بومی بودن آن و تناسب بیش­تر آن با موضوع پژوهش (تعاملات بین­المللی) بود.

با اذعان به این­که، آگاهی از میزان برخورداری اعضای هیئت ‌علمی از شایستگی ­های لازم در عرصه بین­المللی برای هر یک از دانشگاه­ های علوم پزشکی به‌عنوان یک ضرورت به­ شمار می­ رود. لذا هدف اصلی پژوهش حاضر ارزیابی شایستگی­ های اعضای هیئت‌ علمی دانشگاه ­های علوم پزشکی تهران، شیراز، مشهد، اصفهان و تبریز در عرصه تعاملات بین ­المللی است.
 روش‌ها
با توجه به ماهیت پژوهش، ‌روش توصیفی- پیمایشی از نوع مقطعی برای ارزیابی شایستگی­ های اعضای هیئت‌ علمی در تعاملات بین‌المللی استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش را تمامی اعضای هیئت ‌علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی بزرگ و تراز اول کشور تشکیل داده بودند؛ که با توجه به گستردگی جامعه پژوهش، در ابتدا با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای، دانشگاه‌های علوم پزشکی بزرگ و تراز اول کشور را به پنج خوشه شمال، جنوب، مرکز، شرق و غرب تقسیم کردیم. سپس با استفاده از روش نمونه ­گیری غیرتصادفی از هر یک از خوشه ­ها دانشگاه­ هایی انتخاب شد، به‌این ‌ترتیب که از خوشه شمال (دانشگاه تهران)، خوشه جنوب (دانشگاه شیراز)، خوشه شرق (دانشگاه فردوسی مشهد)؛ خوشه غرب (دانشگاه‌ تبریز) و خوشه مرکز (دانشگاه اصفهان) انتخاب شدند. سپس از مجموع 5482 عضو هیئت ‌علمی دانشگاه‌های مذکور که براساس سامانه علم­سنجی دانشگاه ­های علوم پزشکی وزارت بهداشت به­ دست آمد، تعداد 359 نمونه به شیوه طبقه ­ای- نسبتی و با استفاده از فرمول کوکران انتخاب گردید. در جدول شماره یک حجم جامعه و نمونه انتخابی به تفکیک در هر یک از  دانشگاه­ های مذکور نشان داده ‌شده است. لازم به­ذکر است، با توجه به این­که دسترسی مستقیم به اساتید هر یک از دانشگاه ­های منتخب امکان­ پذیر نبود، لذا پژوهش­گر با استفاده از روش نمونه­ گیری در دسترس اقدام به انتخاب اساتید مورد مطالعه کرد، بدین ‌صورت که با مراجعه به سایت هر یک از دانشگاه­ های منتخب، اساتیدی انتخاب شدند که دارای آدرس پست الکترونیکی بودند تا از این طریق لینک پرسشنامه برای آن­ها ارسال گردد.

ابزار مورداستفاده در این پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته براساس مرور متون مختلف در مورد شایستگی اعضای هیئت علمی و مطالعه نظرزاده زارع (18) بود؛ براین اساس پژوهش­گر اقدام به طراحی گویه‌های پرسشنامه، در قالب چهار مولفه ­ی شایستگی حرفه ­ای، ارتباطی، میان فرهنگی و فکری کرد. پرسشنامه مذکور شامل 30 سوال بسته پاسخ در مقیاس پنج ‌درجه­‌ای لیکرت و در قالب پنج بخش تنظیم ‌شده بود ‌که بخش اول آن شامل ویژگی‌های جمعیت شناختی نظیر (جنسیت، مرتبه علمی، حوزه تخصصی، دانشگاه‌)،‌ بخش دوم شامل گویه‌های مولفه‌ شایستگی حرفه­ای (سوال‌های 9- 1)،‌ بخش سوم شامل گویه‌های مولفه‌ شایستگی ارتباطی (سوال‌های 15- 10)، بخش چهارم شامل گویه‌های مولفه‌ شایستگی میان فرهنگی (سوال‌های 21- 16) و بخش پنجم شامل گویه‌های مولفه‌ شایستگی فکری (سوال‌های 30- 22) بود. پس از طراحی پرسشنامه، روایی صوری و محتوایی آن توسط دو نفر متخصص در حوزه شایستگی مورد تایید قرار گرفت؛ بدین‌صورت که فرم مقدماتی آن با 42 گویه طراحی شد و جهت اصلاح و تکمیل در اختیار دو نفر متخصص قرار گرفت که در نتیجه بازخوردهای مکرر، فرم نهایی پرسشنامه به 30 گویه تقلیل یافت. به­‌منظور تعیین ضریب پایایی (اعتماد)،‌ پس از اجرای آزمایشی آن در بین 30 نفر از جامعه مورد بررسی که به‌صورت تصادفی انتخاب ‌شده بودند،‌ ضریب آلفای کرونباخ (Cronbach Alpha Coefficient) کل پرسشنامه 84/0 به­دست آمد؛ لازم به ذکر است که ضریب آلفای کرونباخ محاسبه‌ شده برای هر یک از مولفه­ های شایستگی حرفه ­ای، ارتباطی، میان فرهنگی و فکری به­ ترتیب ‌83/0، 74/0، 84/0، 84/0 به‌دست ‌آمده بود؛ که حاکی از پایایی بالای ابزار پژوهش بود. پس از اطمینان از روایی و پایایی، پژوهش­گر اقدام به ارسال پرسشنامه به‌صورت الکترونیکی با استفاده از گوگل فرم (GoogleForm) برای هر یک از اعضای هیئت‌ علمی پنج دانشگاه علوم پزشکی منتخب کرد که در نهایت پس از پیگیری‌های فراوان، تعداد 257 پرسشنامه یعنی در مجموع 71 درصد از آن­ها توسط اعضای هیئت ‌علمی این دانشگاه‌ها، در مدت 4 ماه یعنی از تاریخ آبان 99 تا تاریخ بهمن 99 تکمیل گردید. از نظر ملاحظات اخلاقی، تمامی اساتید شرکت ‌کننده با رضایت آگاهانه در پژوهش شرکت کردند و فرآیند گردآوری داده ­ها از آن­ها به‌صورت بی­نام انجام شد، هم چنین اساتید از هدف انجام پژوهش و فواید انجام آن نیز آگاه بوده و از آزادی اختیار برای مشارکت و یا عدم مشارکت در پژوهش برخوردار بودند. برای تجزیه ‌و تحلیل داده ­ها نیز از روش­های آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین، ضریب چولگی و کشیدگی) و آمار استنباطی (آزمون t تک نمونه­ای) استفاده شد. بدین‌صورت که پس از انجام آزمون­ های آمار توصیفی، ابتدا پیش‌فرض نرمال بودن متغیرها مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به حجم بالای نمونه آماری پژوهش، جهت بررسی نرمال بودن متغیرها از آماره­های چولگی و کشیدگی در نرم‌افزار آماری SPSSVer.16 استفاده شد. وقتی مقادیر چولگی و کشیدگی داده‌‌‌ها بین (۲+ و ۲-) باشد، داده‌‌‌ها از توزیع نرمال برخوردار خواهند بود (22). براین اساس، نتایج مشاهده شده در جدول شماره دو نشان داد که توزیع متغیرهای پژوهش در همه­ی مولفه‌های الگوی شایستگی اعضای هیئت علمی در تعاملات بین‌المللی، نرمال است.
پس از بررسی نرمال بودن داده­ ها و با در نظر گرفتن این­که به دنبال مقایسه یک گروه با یک میانگین فرضی بودیم، از آزمون t تک نمونه‌ای استفاده کردیم، چرا که ابزار پژوهش،  پرسشنامه‌ای با طیف لیکرت پنج ‌درجه‌ای بوده است، لذا مقدار میانگین فرضی استاندارد برای طیف لیکرت پنج‌ درجه‌ای «3» درنظر گرفته شد.
یافته‌ها
در این بخش در آغاز به ارائه یافته­ های توصیفی و سپس ارائه یافته­ های استنباطی پژوهش می ­پردازیم.

همان‌طور که در جدول شماره چهار مشاهده می­ گردد، گویه 9 با میانگین 669/3 از بیش­ترین میانگین و گویه 3 با میانگین 883/2 از کم­ترین میانگین در بین سایر گویه ­های مولفه حرفه ­ای برخوردار است. همچنین در مولفه ارتباطی گویه 15 با میانگین 521/3 از بیش­ترین میانگین و گویه 14 با میانگین 54/2 از کم­ترین میانگین در بین سایر گویه­ های این مولفه برخوردار است. در مولفه میان فرهنگی گویه 18 با میانگین 163/4 از بیش­ترین میانگین و گویه 17 با میانگین 144/3 از کم­ترین میانگین در بین سایر گویه ­های این مولفه برخوردار است و درنهایت در مولفه فکری گویه 24 با میانگین 945/3 از بیش­ترین میانگین و گویه 25 با میانگین 400/3 از کم­ترین میانگین در بین سایر گویه­ های این مولفه برخوردار است.
براساس نتایج جدول شماره پنج، میانگین امتیاز تخصیص داده‌ شده از سوی مشارکت­کنندگان در پژوهش به مولفه‌ شایستگی    حرفه­ ای (38/3)، شایستگی ارتباطی (08/3)، شایستگی میان فرهنگی (84/3)، شایستگی فکری (61/3) و برای کل وضعیت موجود (47/3) بود. با توجه به این­که، میانگین‌ها در همه مولفه‌های شایستگی اعضای هیئت ‌علمی در تعاملات  بین ­المللی از میانگین نظری بیش­تر است، می­توان گفت؛ از دیدگاه مشارکت ­کنندگان در پژوهش، امتیاز همه مولفه‌های شایستگی و نمره کل وضعیت مورد بررسی، بیش­تر از حد متوسط است و با در نظر گرفتن مقدار t در سطح (01/0=p)، این نتایج معنادار هست. از این‌رو، می‌توان نتیجه گرفت اعضای هیئت ‌علمی دانشگاه­ های علوم پزشکی تهران، شیراز، اصفهان، مشهد و تبریز از نظر برخورداری از شایستگی حرفه ­ای، شایستگی ارتباطی، شایستگی میان فرهنگی و شایستگی فکری در عرصه تعاملات بین­ المللی، بالاتر از حد متوسط  قرار دارند.

بحث و نتیجه‌گیری
پژوهش حاضر به­ دنبال این بود که با اتخاذ رویکرد کمی مبتنی بر روش پیمایشی، به ارزیابی شایستگی­ های اعضای هیئت‌ علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، شیراز، مشهد، اصفهان و تبریز در تعاملات بین ­المللی بپردازد. نتایج حاصل از تجزیه‌ و تحلیل داده ­های پژوهش حاضر حاکی از آن بود که اعضای هیئت ‌علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی منتخب از شایستگی­ های حرفه ­ای، ارتباطی، میان فرهنگی و فکری لازم برای حضور در عرصه تعاملات بین­ المللی برخوردار هستند، در ادامه پیرامون هر یک از یافته ­های پژوهش به ‌تفصیل صحبت شده است.
در ارتباط با مولفه شایستگی حرفه ­ای با توجه به این­که میانگین تجربی این مولفه بیشتر از میانگین فرضی بود،  یافته ­ها بیانگر آن بود که اعضای هیئت ‌علمی مورد بررسی از شایستگی­ های حرفه ­ای لازم در عرصه تعاملات بین ­المللی برخوردارند. در تبیین این یافته می ­توان گفت، با توجه به این­ که اعضای هیئت علمی مشارکت­کننده در این پژوهش از دانشگاه­ های بزرگ و تراز اول کشور بودند و این دانشگاه­ ها نیز جزو دانشگاه­های برتر کشور در حوزه­ های علوم پزشکی در سطح بین ­المللی محسوب می­ شوند، لذا برخورداری اعضای هیئت ‌علمی آن­ها از شایستگی­ های حرفه­ای از قبیل، دانش میان‌ رشته‌ای، برخورداری از مهارت زبان بین­ المللی، مهارت پژوهش و پژوهش­ گری امری بدیهی است. برخورداری از دانش میان‌ رشته‌ای و فرا رشته‌ای به ­عنوان یکی از مولفه ­های شایستگی حرفه‌ای برای هر عضو هیئت ‌علمی در عرصه  بین­ المللی به­ شمار می‌رود؛ چرا که ما در دنیایی از تغییر و تحولات زندگی می­کنیم؛ که زندگی ما را تحت تاثیر خود قرار داده است، این تحولات خود مسبب مسائل و چالش­ های نیز شده است که باعث شده جامعه دانشگاهی بالاخص اعضای هیئت ‌علمی در راستای حل آن‌ها وارد عرصه شوند. بدون شک مشارکت فعال­تر در راستای رفع این چالش­ها نیازمند حرکت اعضای هیئت‌ علمی از دانش رشته ­ای به ­سمت دانش میان ‌رشته‌ای و فرا رشته­ ای است. با نگاهی به برخی از مسائل و چالش­های جهان معاصر از جمله، پاندمی کووید 19، بحران گرم شدن زمین، بحران آب، امنیت و گرسنگی در جهان، متوجه خواهیم شد که با آینده بسیار پیچیده­ ای مواجه خواهیم بود که نیازمند ترکیب و ادغام بینش­هایی از چندین رشته به­عنوان یک راه­کار پژوهشی برای پاسخ به چالش­های مذکور است (23). علاوه ­بر این، برخورداری از مهارت زبان بین‌المللی نیز به‌عنوان یکی دیگر از مولفه­ های مهم شایستگی حرفه‌ای برای هر عضو هیئت ‌علمی در عرصه بین‌المللی ضروری هست؛ به‌طوری‌که محبت و همکاران معتقدند که تسلط و کاربرد صحیح زبان انگلیسی به­عنوان زبان علم برای یک عضو هیئت‌ علمی در عرصه­های مختلف آموزشی، پژوهشی و تعاملات بین­ المللی یکی از شایستگی­های ضروری در آموزش عالی محسوب می­شود (19). فراستخواه نیز آشنایی اعضای هیئت ‌علمی با یک‌زبان بین ­المللی را به ­عنوان یکی از الزامات آموزشی برای بین­المللی شدن دانشگاه­ها  برشمرد (24). برخورداری از مهارت‌های پژوهش و  پژوهش­گری نیز یکی دیگر از مولفه­های شایستگی حرفه‌ای برای هر عضو هیئت ‌علمی در عرصه بین­المللی به شمار می‌رود. در این خصوص شانکار و همکاران (Shankar et al.) معتقدند که کار اعضای هیئت ‌علمی چند بعدی است و آن‌ها ملزم به ایجاد یک توازن بین آموزش، پژوهش و خدمات هستند. اهمیت توجه به امر پژوهش در کنار آموزش و خدمات این فرصت را برای اعضای هیئت‌ علمی فراهم می­آورد که ارزش خود را در امر پژوهش نیز به منصه ظهور بگذارند و این باعث افزایش فرصت­های همکاری و تعامل برای آن‌ها  می­شود (20)؛ چرا که اغلب تعاملات یک عضو هیئت‌ علمی در عرصه پژوهشی اتفاق می افتد. پژوهش­های مختلفی نیز به اهمیت تسلط بر روش­های پژوهش، هدایت و مدیریت پروژه­های پژوهشی و درگیر شدن در فعالیت­های پژوهشی  به­عنوان یکی از مولفه­ های شایستگی اعضای هیئت ‌علمی اشاره داشتند (25، 24).
در ارتباط با مولفه شایستگی ارتباطی، با توجه به این­که میانگین تجربی این مولفه بیشتر از میانگین فرضی بود،  یافته ­ها بیانگر آن بود که اعضای هیئت‌ علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، شیراز، اصفهان، مشهد و تبریز از شایستگی­ های ارتباطی لازم در عرصه تعاملات بین­المللی برخوردارند. با وجود این­که جهانبانی همچنین حمیدی و براتی در مطالعات خود مهارت­های ارتباطی ضعیف اعضای هیئت ‌علمی در دانشگاه­های علوم پزشکی را یکی از نگرانی­ های اصلی در سیستم آموزش پزشکی بر شمردند (27، 26). ولی نتایج این بخش از پژوهش حاضر حاکی از مطلوب بودن این شایستگی در اعضای هیئت ‌علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی مورد بررسی داشت. در تبیین این یافته می­توان گفت، تفاوت معنی­دار بین یافته­های این بخش از پژوهش با یافته­ های جهانبانی، حمیدی و براتی به دلیل این است که آن­ها تعاملات و ارتباطات را فقط در سطح درون­ دانشگاهی مورد مطالعه قرار داده بودند، در حالی که در پژوهش حاضر ارتباطات و تعاملات در سطح بین­ المللی مورد مطالعه قرار گرفته است؛ لذا بالا بودن میانگین این مولفه بیانگر تمایل بیشتر اعضای هیئت علمی دانشگاه­های مورد بررسی برای داشتن تعاملات در سطح بین­المللی و متعاقب آن برخورداری بیشتر آن­ها از مهارت­های لازم برای این مهم است، این درحالی است که در پژوهش ­های قبلی اکثر ارتباطات و تعاملات در سطح فردی، گروهی و دانشکده­ای مطرح بوده است. لذا انگیزه افراد برای داشتن تعامل و ارتباطات در سطح داخلی و خارجی با یکدیگر متفاوت است. مسلماً عضو هیئت ‌علمی برای شناخت و کسب اعتبار بین­ المللی تمایل بیشتر به تعاملات بین­المللی در مقایسه با تعاملات سازمانی دارد، لذا تلاش مضاعفی نیز برای برخورداری از مهارت­های لازم در مولفه شایستگی ارتباطی دارد. برخورداری یک عضو هیئت‌ علمی از انگیزه فردی لازم برای ایجاد تعاملات بین‌المللی در کنار داشتن مهارت‌های ارتباطی اثربخش و فنون مذاکره به‌­عنوان بخشی دیگر از مولفه­های شایستگی ارتباطی در عرصه تعاملات بین­المللی  به­شمار می­روند. در این خصوص جاودانی و همکاران توانایی برقراری ارتباط و همکاری با موسسات علمی- آموزشی و پژوهشی خارجی و مهارت برقراری ارتباط و تعامل سازنده با همتایان علمی را به ­عنوان مهارت‌های ارتباطی اعضای هیئت ‌علمی برشمردند (28). حمیدی و براتی، میلنر و همکاران (Milner et al.) نیز به مهارت‌های ارتباطی و مهارت‌های میان فردی به­‌عنوان مولفه‌های شایستگی اعضای هیئت‌ علمی اشاره داشتند (27، 21). براین اساس، گام نخست برای برخورداری از شایستگی ارتباطی، توسعه ذهنیت جهانی (Global Mindset) در اعضای هیئت‌ علمی است، ذهنیت جهانی اشاره به پذیرا بودن فرهنگ‌های دیگر است. ذهنیت جهانی پایه و اساس شایستگی ارتباط جهانی است. یک ذهنیت جهانی به‌خوبی افراد را برای پیش‌بینی و نیل به‌سوی جامعه بین‌المللی و متعاقب آن بکارگیری مهارت‌های ارتباط بین فرهنگی مناسب و اثربخش توانمند می‌سازد (29). در کنار برخورداری از ذهنیت جهانی، یک عضو هیئت ‌علمی باید از مهارت‌های ارتباطی اثربخش نظیر توانایی خوب شنیدن، خوب صحبت کردن در ارتباطات بین‌المللی برخوردار باشد؛ علاوه براین، در راستای دستیابی به فرصت‌های لازم برای ایجاد ارتباط و تعامل در سطح بین‌المللی یک عضو هیئت‌ علمی می‌بایست از مهارت لازم در مذاکره نیز برخوردار باشد، به سخن دیگر او باید با فنون مذاکره بالاخص در سطح بین‌المللی آشنایی داشته باشد.
در ارتباط با مولفه شایستگی میان فرهنگی، با توجه به این­که میانگین تجربی این مولفه بیش­تر از میانگین فرضی بود، یافته­ ها بیان­گر آن بود که اعضای هیئت ‌علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، شیراز، اصفهان، مشهد و تبریز از شایستگی­ های میان فرهنگی لازم در عرصه تعاملات بین­ المللی برخوردارند. در تبیین این یافته می­ توان گفت، با توجه به  این­که دانشگاه­های مذکور دارای دانشجویان بین ­المللی بوده و از طرفی از بستر بین ­المللی لازم نیز برخوردار هستند، لذا اعضای هیئت ‌علمی این دانشگاه ­ها نیز به دلیل داشتن تعاملات با دانشجویان خارجی و همکاران بین­المللی از شایستگی­های میان فرهنگی از قبیل احترام فرهنگی، خودآگاهی فرهنگی، ذهنیت بین­ المللی برخوردار هستند. ایتانی (Itani) معتقد است که شایستگی میان فرهنگی برای اعضای هیئت‌ علمی در سطح ملی و فراملی به ­عنوان یک ضرورت به شمار می­ رود (30). شایستگی میان‌ فرهنگی در عرصه بین‌المللی، نیازمند برخورداری هر عضو هیئت ‌علمی از خودآگاهی فرهنگی نسبت به ویژگی‌ها، آداب ‌و رسوم، فرهنگ‌ها و ارزش‌های حاکم بر کشور خود، برخورداری وی از شناخت فرهنگی نسبت به افراد و کشورهایی که قصد تعامل با آن را دارد و در نهایت توانایی احترام فرهنگی در راستای احترام گذاشتن به نژادها، جنسیت ­ها، قومیت­ ها و مذاهب مختلف است؛ و یکی از عواملی که می‌تواند به شکل‌گیری احترام فرهنگی در اعضای هیئت‌ علمی کمک کند، برخورداری آن‌ها از ذهنیت بین‌المللی است؛ که این ذهنیت نیز مستلزم کسب تجارب بین‌المللی از سوی اعضای هیئت ‌علمی است. در این خصوص، بنت (Bennet) نیز در مطالعات خود شایستگی میان فرهنگی را به­ عنوان یکی از شایستگی­های مهم اعضای هیئت‌ علمی برشمرده بود (31).
در ارتباط با مولفه شایستگی فکری، با توجه به این­که میانگین تجربی این مولفه بیش­تر از میانگین فرضی بود، یافته­ ها بیانگر آن بود که اعضای هیئت ‌علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، شیراز، اصفهان، مشهد و تبریز از شایستگی­های فکری لازم در عرصه تعاملات بین­المللی برخوردارند. در تبیین این یافته می­توان گفت،‌ با توجه به ماهیت رشته­های علوم پزشکی در مقایسه با سایر رشته ­ها و میزان تعاملات بالای این دانشگاه ­ها با سایر دانشگاه­ های بین ­المللی در سطح فردی و دانشگاهی، برخورداری اعضای هیئت ‌علمی این دانشگاه ­ها از شایستگی­ های فکری از قبیل، تفکر خلاق، انتقادی و تحلیلی و نیز داشتن خودآگاهی و توانایی خود تنظیمی بدیهی به ­نظر می­ رسد. شایستگی فکری به­ عنوان یکی دیگر از مجموع شایستگی‌های لازم برای یک عضو هیئت ‌علمی در عرصه بین‌المللی می ­تواند شامل خودآگاهی، خود تنظیمی، تفکر انتقادی، تحلیلی و خلاق باشد. در این خصوص، پانتورات و همکاران (Punturat et al.) معتقدند که مهارت­ های فکری از پنج مولفه شامل تفکر تحلیلی، تفکر انتقادی، تفکر ترکیبی، تفکر خلاق و تفکر حل مساله تشکیل‌شده است (32). لذا یک عضو هیئت‌ علمی برای برخورداری از شایستگی فکری در عرصه بین‌المللی در گام اول نیازمند خودآگاهی نسبت به توانایی‌ها و قابلیت‌ها، ضعف‌ها و سایر ویژگی‌های رفتاری خود و توانایی لازم در خود تنظیمی است. علاوه براین، برخورداری از توانایی تفکر انتقادی نیز به­عنوان یکی دیگر از ویژگی ­های شایستگی فکری برای یک عضو هیئت‌ علمی در عرصه بین ­المللی ضروری است؛ چرا که در عرصه بین‌المللی افرادی از فرهنگ‌ها و بسترهای محیطی مختلف حضور دارند و عدم برخورداری از توانایی تفکر انتقادی ممکن است منجر به سوگیری نسبت به افراد مختلف و ایجاد تنش‌هایی شود. از سوی دیگر، اعضای هیئت ‌علمی در عرصه بین‌المللی باید از توانایی تحلیلی لازم برای تجزیه‌ و تحلیل نظام‌مند مسائل و مشکلات برخوردار باشند، چرا که، مسائل و مشکلات جامعه امروز اغلب فراملی هستند و نیازمند تشریک‌ مساعی جامعه علمی بین‌المللی دارند؛ و در این ‌بین توانایی لازم در تجزیه‌ و تحلیل صحیح مسائل و مشکلات در راستای پیدا کردن راه‌حل‌های مطلوب یکی از ملزومات لازم برای اعضای هیئت‌ علمی در عرصه بین‌المللی محسوب می‌شود. در کنار برخورداری از توانایی تفکر انتقادی و تحلیلی، برخورداری از تفکر خلاق نیز به‌عنوان یکی دیگر از مولفه‌های شایستگی فکری برای هر عضو هیئت‌ علمی در عرصه بین‌المللی به شمار می‌رود. یک عضو هیئت ‌علمی باید از مهارت لازم در به‌کارگیری توانایی ذهنی خود در راستای تولید ایده‌های خلاقانه برخوردار باشد؛ بدون تردید تولید ایده‌های خلاقانه می‌تواند فرصت‌های بیش­ تری را برای یک عضو هیئت ‌علمی در راستای ایجاد تعامل بین‌المللی فراهم کند. در این خصوص، حاتمی و همکاران، پفیانکو (Pefianco) نیز در مطالعات خود تفکر خلاق، انتقادی و تحلیلی را به ­عنوان یکی از شایستگی­های مهم اعضای هیئت‌ علمی برشمرده بودند (34، 33). همچنین ماشین­چی و همکاران نیز در مطالعه خود مهارت حل مساله و مدیریت بر خود را به­ عنوان دو تا از مهم‌ترین شاخص­ های بعد مهارتی و فردی اعضای هیئت‌ علمی که از بیش­ترین اولویت برخوردار هستند، مطرح کردند (35).
در جمع‌بندی کلی می ­توان گفت که با توجه به این­که اغلب دانشگاه ­های علوم پزشکی کشور تمایل به سمت‌ و سوی بین­ المللی شدن دارند؛ لذا برخورداری اعضای هیئت علمی این دانشگاه­ ها از شایستگی ­های لازم در عرصه بین­ المللی ضروری است، اما نکته­ ای که باید در این‌ ارتباط مدنظر قرار گیرد، این است که تنها برخورداری عضو هیئت علمی از شایستگی­ های لازم برای داشتن تعاملات بین­المللی کافی نیست؛ چرا که داشتن این شایستگی ­ها برای ورود به عرصه بین­ المللی شرط لازم، ولی کافی نیست؛ لذا برای این­که یک عضو هیئت علمی بتواند به نحو شایسته و بایست ه­ای از این شایستگی­ ها استفاده کند، لازم است که نهاد دانشگاه نیز ساز و کارهایی را برای حمایت از این امر در نظر بگیرد. یکی از این ساز و کارها انعقاد قرار داد و یا تفاهم‌نامه‌های همکاری با دانشگاه­های مطرح خارجی در راستای ایجاد فرصت تعامل بیش­تر برای اعضای هیئت‌ علمی است. علاوه بر این لحاظ کردن امتیاز بیشتر برای فعالیت ­های بین ­المللی اعضای هیئت ‌علمی در آیین‌نامه ترفیع و ارتقاء نیز یکی دیگر از ساز و کارهای دانشگاه­ ها برای کمک به افزایش تعاملات بین ­المللی اعضای هیئت‌ علمی است.
پژوهش حاضر دارای محدودیت ­هایی بود که می­ بایست برای تفسیر بهتر یافته­ ها مورد توجه قرار گیرند. نخستین محدودیت این پژوهش، نمونه پژوهش بود که با توجه به گستردگی دانشگاه­ های علوم پزشکی کشور، تنها تعدادی از دانشگاه­ های تراز اول انتخاب شدند، بنابراین ممکن است که قابلیت تعمیم به سایر دانشگاه‌های کشور را نداشته باشد، لذا پیشنهاد می­ گردد که پژوهش ­های جامع ­تری با تعداد نمونه بیش­تر که معرف تمامی دانشگاه­ های علوم پزشکی کشور باشد، اجرا گردد. محدودیت دوم مربوط به خود گزارشی بودن ابزار سنجش شایستگی در این پژوهش بود که ممکن است نتایج را تحت تاثیر قرار دهد، لذا با توجه به این­که سنجش شایستگی فقط به‌صورت خود گزارشی و یا خود ارزیابی نمی­تواند خیلی واقعی باشد، لذا پیشنهاد می­ شود که در مطالعات آتی از روش‌های دیگر مانند ارزشیابی­ های 360 درجه برای سنجش شایستگی اعضای هیئت ‌علمی دانشگاه­ های علوم پزشکی کشور در تعاملات بین ­المللی استفاده شود.
قدردانی
این پژوهش با حمایت مالی معاونت پژوهشی دانشگاه ملایر و به­ عنوان بخشی از طرح تصویب ‌شده در این دانشگاه با شماره نامه 844-1-9/84 مورخ 26/02/1400 و کد اخلاق IR.MALYERU.REC.1400.005 بود. بدین ‌وسیله از تمامی اساتید بزرگوار دانشگاه ­های علوم پزشکی تهران، شیراز، اصفهان، مشهد و تبریز که با دقت نظر و شکیبایی در تکمیل پرسشنامه ما را یاری کردند کمال تشکر و قدردانی را دارم.
 
 
فهرست منابع
1. Litz D. Globalization and the Changing Face of Educational Leadership: Current Trends and Emerging Dilemmas. International Education Studies 2011; 4 (1): 47- 61. [DOI:10.5539/ies.v4n3p47]
2. Larkin AM. Internationalizing Canadian higher education through north- south partnerships: a critical case study of policy enactment and programming practices in Tanzania [dissertation] University of Western Ontario: Ontario, Canada; 2015.
3. Nyangau JZ. Motivations of faculty engagement in internationalization: An agenda for future research. Forum for International Research in Education 2018; 4 (3): 7- 32. [DOI:10.32865/fire2018431]
4. Wang R, BrckaLorenz A. A Comparison of International Students' Engagement and Faculty Perceptions of International Student Engagement. American Educational Research Conference; 2017 April; San Antonio, TX, USA: 2017.
5. Nekhoroshkov V, Kobeleva A, Komkova E, Krutko E. Internationalization of Higher Education in Russia: A Case Study of Siberian Transport University. Advances in Social Science, Education and Humanities Research 2019; 333 (1); 500- 505. [DOI:10.2991/hssnpp-19.2019.94]
6. Sa MJ, Serpa S. Cultural Dimension in Internationalization of the Curriculum in Higher Education. Education Sciences 2020; 10 (12): 1- 11. [DOI:10.3390/educsci10120375]
7. Knight J. Internationalization Remodeled: Definition, Approaches, and Rationales. Journal of Studies in International Education 2004;8 (1): 5- 31. [DOI:10.1177/1028315303260832]
8. OECD.Internationalization of higher education in Italy, in Supporting Entrepreneurship and Innovation in Higher Education in Italy. Paris. OECD Publishing; 2019.
9. Altbach P, Knight J. The Internationalization of Higher Education: Motivations and Realities. Journal of Studies in International Education 2007; (11): 290- 305. [DOI:10.1177/1028315307303542]
10. Reif R.MIT's approach to international engagement. MIT Faculty Newsletter 2011; 23 (3): 8- 16. [DOI:10.1007/BF03360046]
11. Beatty M. Factors influencing faculty participation in internationalization at the University of Minnesota's, Schools of Nursing and Public Health: A Case Study [dissertation] .University of Minnesota;2013.
12. Helms RM. Internationalization in action: engaging faculty in internationalization. Part 1. Washington DC: American Council on Education Leadership and Advocacy; , 2015.
13. Proctor D. Faculty and international engagement: has internationalization changed academic work. International HigherEducation 2015; 83: 15- 17. [DOI:10.6017/ihe.2015.83.9082]
14. AllenG. Role of faculty in international education. International Programs, University of Minnesota; 2015.
15. Aghababaei Dehaghani Z, Ghadamifar H, Torabi R. Investigation competency effects of information systems on management information systems (MIS) based on garner model (Case Study: Melli Banks of Borojen Township).Indian Journal of Fundamental and Applied Life Sciences (Online) 2014; 4 (S3); 1236- 1244.
16. Boyatzis RE. Competencies as a behavioral approach to emotional intelligence. Journal of Management Development 2009; 28 (9): 749- 770. [DOI:10.1108/02621710910987647]
17. Chan IYS, Liu AMM, Cao S, Fellows R. Competency and empowerment of project managers in China. In Proceedings of the 29th Annual ARCOM Conference; 2013 Sep 2-4; Reading, UK: Association of Researchers in Construction Management (ARCOM); 2013
18. Nazarzadeh Zare M. [Designing and Explaining a Model of Faculty Members' Competency in Tehran University by Focusing on International Interactions] [dissertation].Tehran: Tehran University; 2016. [Persian]
19. Mohabat H, Fathivajargah K, Jaafari P. [Identifying the Model and Designing the Competencies of the Faculty Members of Universities and Higher Education Institutions of Iran: A Qualitative Study]. Journal of Training & Development of Human Resources 2019; 6 (21): 67- 91. [Persian]
20. Shankara SH, Gowtham N, Surekha P. Faculty Competency Framework: Towards a Better Learning Profession. Procedia Computer Science 2020; 172: 357- 363. [DOI:10.1016/j.procs.2020.05.055]
21. Milner Rj, Gusic ME, Thorndyke LE. Perspective: toward a competency framework for faculty. Academic Medicine 2011; 86 (10): 1204- 1210. [DOI:10.1097/ACM.0b013e31822bd524]
22. Abbasi N, Bayazidi E, Oladi B. [Analysis of questionnaire data using SPSS 19 software]. Tehran: Abed Publishing; 2011. [Persian]
23. Malmqvist J, Gunnarsson S, Vigild M. Faculty ProfessionalCompetence Development Programs- Comparing Approachesfrom Three Universities. Proceedings of the 4th International CDIO Conference; 2008June 16- 19; Hoogeschool Gent, Gent: Belgium;2008.
24. Farasatkhah M. [Higher Education in Iran: A Study of Trends, Issues and Challenges, with Emphasis on Strategies for Creating a Good Future]. Tehran. Higher Education Research and Planning Institute;2015 [Persian]
25. Nazarzadeh Zare M, Pourkarimi J, Abili KH, Zakersalehi GH. [Presenting a Pattern for Faculty Members' Competency in the International Engagements: a Phenomenological Study].Jouranl of Science and Technology Policy (JSTP) 2016; 8 (3): 25- 38. [Persian]
26. Jahanbani J. [Non-verbal communication of dentistry students of Kerman University of MedicalSciencesdentistry School]. Journal of Dental School, Shahid Beheshti University of Medical Sciences; 18 (3): 202- 206. [Persian]
27. Hamidi Y,Barati M. [Communication skills of heads of departments: verbal, listening, and feedback skills]. JRHS 2011;11(2):91-6.[Persian]
28. Javdani M, Haydari Z, Anarinejad A. [Designing And Validation Of Professional Competencies Model Of Faculty Members Of Farhangian University]. Journal of New Approaches in Educational Administration 2020; 11 (4): 297- 322. [Persian]
29. Chen G M. A model of global communication competence. China Media Research2005; 1(1): 3- 11.
30. Itani R. Intercultural competence developed through transnational teaching experiences in Qatar: a narrative analysis [dissertation]. Boston:Northeastern University; 2017.
31. Bennett JM. Developing intercultural competence for international education faculty and staff. Association of International Education Administrators Conference; 2011 Feb 20-23; AIEA; San Francisco, CA, USA; 2011.
32. Punturat S, Suwannoi P, Ketchatturat J . Intellectual Skills Assessment for the Teacher Students at the Faculty of Education, Khon Kaen University. Procedia- Social and Behavioral Sciences 2014; 116: 1704- 1708. [DOI:10.1016/j.sbspro.2014.01.459]
33. Hatami J, Ahmadzade B, Fathiazar E. [University professor's views on the application of critical thinking on teaching process]. Quarterly Journal of Research and Planning in Higher Education 2013; 19 (3): 103- 119. [Persian]
34. Pefianco EC. Competency standards for 21st Century Teachers in Southeast Asia. 12th Unesco- Apeid International Conference the Impact exhibition & convention center; 2009 26 March; Bangkok, Thailand; 2009.
35. Mashinchi A, Hashemi S, Mohammad Khani K. [A Model for Competency Assessment of the Faculty in Islamic Azad University]. International Education Studies 2017; 10 (3); 76- 88.[Persian] [DOI:10.5539/ies.v10n3p76]
ارسال پیام به نویسنده مسئول



XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Nazarzadeh Zare M. Evaluating the Competencies of Faculty Members of Medical Sciences Universities in the International Interactions: A Strategy toward Internationalization. RME 2021; 13 (3) :18-29
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1077-fa.html

نظرزاده زارع محسن. ارزیابی شایستگی‌های اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی در تعاملات بین‌المللی: راهبردی به سوی بین‌المللی شدن. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1400; 13 (3) :18-29

URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1077-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 13، شماره 3 - ( 1400 ) برگشت به فهرست نسخه ها
پژوهش در آموزش علوم پزشکی Research in Medical Education