[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
بایگانی مقالات زیر چاپ::
::
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
ثبت شده در

AWT IMAGE

AWT IMAGE

..
سامانه جامع رسانه های کشور

..
:: دوره 13، شماره 1 - ( 1400 ) ::
جلد 13 شماره 1 صفحات 34-24 برگشت به فهرست نسخه ها
شناسایی موانع پذیرش دانشجویان بین‌المللی در دانشگاه‌های دولتی ایران
احسان پروین* ، سعید غیاثی ندوشن ، علی خورسندی طاسکوه ، غلامرضا ذاکرصالحی
دانشجوی دکتری مدیریت آموزش عالی،دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
واژه‌های کلیدی: آموزش عالی، دانشجوی بین المللی، چالش های بین المللی سازی
متن کامل [PDF 554 kb]   (910 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (2694 مشاهده)
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: مدیریت آموزشی
متن کامل:   (954 مشاهده)
مقدمه

در دهه‌های اخیر توسعه روزافزون اینترنت، فناوری اطلاعات و ارتباطات، مبادلات بین‌المللی به ­طور وسیعی محصور بودن مرزها را به چالش کشیده است. یکی از مفاهیم رایج برای توصیف این تحولات جهانی‌شدن است به‌زعم گیدنس (Giddens) جهانی‌شدن می‌تواند به‌عنوان افزایش و تشدید روابط اجتماعی جهان‌شمول تعریف شود که در آن جوامع محلی دورافتاده در وضعیتی قرار می‌گیرند که آن­چه در این مناطق رخ می‌دهد تحت تأثیر حوادثی است که فرسنگ‌ها دورتر اتفاق می‌افتد و برعکس (1). خاستگاه جهانی‌شدن عرصه‌ای جز به تعلیم و تربیت است، ولی تعلیم و تربیت  به ­علت ارتباط متقابل و عمیقی که با حوزه‌های مختلف معرفت و ارکان زندگی بشر دارد ناگزیر از دریافت تأثیرات جهانی‌شدن است. نایت (Knight) به بررسی جهانی‌شدن در آموزش عالی پرداخته و بیان می‌کند که جهانی‌شدن در آموزش عالی فرآیندی است که به‌موجب آن یک دانشکده یا دانشگاه بعد بین‌المللی را در آموزش، پژوهش و کارکردهای خدماتی به‌منظور مقابله با تأثیرات جهانی‌شدن مبادرت به بین‌المللی‌سازی پردیس‌های دانشگاهی، جذب دانشجویان بین‌المللی و کسب منافع مالی از این طریق می‌نماید. درواقع جهانی‌شدن نوعی عامل مؤثر برای اجرای بین‌المللی‌سازی محسوب می‌شود و بین‌المللی‌سازی در زمره رفتارهایی است که به‌شدت تحت تأثیر جهانی‌شدن قرار دارد و نوعی عکس‌العمل در برابر فشارهای ایجادشده توسط پدیده جهانی‌شدن است (2).
بین‌المللی‌سازی در آموزش عالی یک پدیده جهان‌شمول است (2). بین‌المللی‌سازی اصطلاحی است که بیشتر درباره ابعاد بین‌المللی آموزش عالی و آموزش بعد از دوره متوسطه به­کار رفته و به مجموعه فعالیت‌های مرتبط با گسترش همکاری‌ها و ارتباطات علمی بین‌المللی گفته می‌شود که هدف آن فراهم ساختن محیط آموزشی و پژوهشی در دانشگاه‌هاست که به‌صورت واقعی در ارتباط با چشم‌اندازها و پیشرفت‌های جهانی باشد (4). درواقع بین‌المللی‌سازی ویژگی‌هایی همچون سعه‌صدر، گرایشات بین‌المللی، مهارت در به‌کارگیری زبان دوم، انعطاف‌پذیری در اندیشه و احترام به دیگران را در فراگیران پرورش می‌دهد (5) و هدف عمده آن توسعه دانش، توانایی‌ها، نگرش‌ها و ارزش‌هایی است که در سطح بین‌المللی شناخته‌شده است (6). یکی از روش‌هایی که کشورهای درحال‌توسعه می‌توانند برای بهبود کیفیت دانشگاه‌ها به کار ببرند، برقراری ارتباطات بین‌المللی است (7) و از مهم‌ترین راه‌های برقراری ارتباطات بین‌المللی تقویت سیاست پذیرش دانشجویان خارجی است. طی قرون متمادی، دانشجویان و حتی اساتید جهت توسعه یادگیری و افق‌های فرهنگی خود به سایر کشورها سفر کرده‌اند، به­همین دلیل برنامه‌های تبادل دانشجو اساتید از محورها و مصادیق عمده بین‌المللی‌سازی آموزش عالی محسوب می‌گردد (8).
نیکلسکو، (Nicolescu) و همکاران برجسته‌ترین شاخص بین‌المللی‌سازی آموزش عالی را جابجایی دانشجویان بیان کرده‌اند (9). تعداد دانشجویان بین‌المللی اغلب به‌عنوان شاخصی برای توسعه بین‌المللی‌سازی آموزش عالی لحاظ می‌شود (10). عارفی به نقل از ابرسل (Ebersole) جذب دانشجویان خارجی در دانشگاه‌ها را از مصادیق بین‌المللی‌سازی آموزش عالی می‌داند (8). رشد تحرک دانشجویان بین‌المللی فرصتی بی‌سابقه‌ای را برای تبادل دانش علمی و بین فرهنگی فراهم می‌کند (11)؛ همچنین تعداد زیادی از دولت‌ها ثبت‌نام آموزش عالی را به‌منظور افزایش رقابت فردی و ملی گسترش داده‌اند (12). در سال 2017، حدود 5 میلیون دانشجو در خارج از کشور خود مشغول به تحصیل بودند که این رقم دو برابر سال 2000 و سه برابر سال 1990 می‌باشد و انتظار می‌رود این رقم در سال 2025 به 8 میلیون نفر برسد (13)؛ دولت‌ها نیز در سرمایه‌گذاری استراتژی‌های توسعه دانشجویان بین‌المللی نقش بیشتری داشته‌اند، زیرا ثبت‌نام دانشجویان بین‌المللی نه‌تنها می‌تواند به افزایش درآمد حاصل از تحصیلات عالی کمک کند، بلکه ممکن است به‌عنوان بخشی از یک سیاست گسترده‌تر به‌منظور استخدام افراد مهاجر متخصص باشد (14)؛ علاوه­بر این پذیرش دانشجویان بین المللی نه‌تنها مزایای اقتصادی برای مؤسسات آموزش عالی دارد بلکه منجر به رونق کسب‌وکارهای محلی و توسعه صنعت گردشگری خواهد شد (15) که با توجه به چنین پتانسیل اقتصادی، دولت‌ها به رقابت در ارائه آموزش‌های بین‌المللی مبادرت می‌ورزند (16). دانشجویان بین‌المللی بخش جدایی‌ناپذیریی از اقدامات اولیه برای بین‌المللی‌سازی هستند و مؤسسات آموزش عالی به‌طور فزاینده‌ای بر جریان درآمدهای مالی مختلف تحصیلات تکمیلی متکی هستند (17).
عوامل متعددی تأثیرگذاری در افزایش تحرک دانشجویان و درنتیجه رشد سریع بازار بین‌المللی دانشجویان شناخته‌شده‌اند. تأثیر جهانی‌شدن و در نتیجه افزایش تعاملات اقتصادی باعث نیاز کشورها به افرادی است که دانش و فرهنگ آن‌ها را گسترش دهد. درنتیجه آموزش عالی در سطح بین‌المللی به‌عنوان یک ابزار مؤثر برای افزایش درک دانشجویان از فرهنگ‌های جهانی در نظر گرفته‌شده است (14). برای مثال کیفیت آموزش، شرایط سیاسی و اقتصادی، حمایت مالی، سبک زندگی از عوامل جذب‌کننده دانشجویان برای تحصیل در کشور دیگری می‌باشد، از لحاظ تاریخی دانشجویان بین‌المللی بهترین و درخشان‌ترین دانشجویان هستند (18).
هم­چنین مطالعه‌ای در چین نشان داد که رشد دانشجویان بین‌المللی تحت تأثیر مسائل سیاسی و اقتصادی قرار گرفته است به‌طوری‌که افزایش سرمایه‌گذاری خارج از چین و کاهش تجارت جهانی از سال 2005 به‌شدت روند ورود دانشجویان بین‌المللی را تحت تأثیر قرار داده است (19). پژوهشگران اثرات مثبت جذب دانشجویان خارجی و بین‌المللی شدن آموزش عالی را باتوجه به چهار قلمرو سیاسی، فرهنگی، علمی و اقتصادی برشمرده‌اند.
ذاکرصالحی و صالحی نجف آبادی به نقل از بوسترم این موارد را احصا کرده است: توانمندی سازگاری با فرهنگ‌های متنوع (فرهنگی)، فرصت برای جذب نخبگان خارجی (علمی)، انعقاد تفاهم‌نامه‌های همکاری بین کشورها (سیاسی)، کسب منابع مالی جدید برای آموزش عالی (اقتصادی)، جلب مشارکت‌های منطقه‌ای (اقتصادی) و بهره‌وری، درآمدها و منافع مالیاتی (اقتصادی) (20).
دلایل علمی مرتبط با اعتبار و وجهه دانشگاه، انگیزه‌های اقتصادی و مالی، ملاحظات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و دیپلماتیک، هراس از بهتر عمل کردن دانشگاه‌ها و مؤسسات رقیب را چهار گروه از عواملی می‌دانند که بر بین‌المللی ­شدن برای جذب دانشجویان خارجی تأثیر می‌گذارند. در بررسی پژوهش‌های گذشته عوامل متعددی به­عنوان موانع جذب دانشجویان بین‌الملی شناسایی شده‌اند. خراسانی و زمانی‌منش (21) در پژوهش خود «ضعف در فضای اجتماعی و فرهنگی جذاب و برانگیزنده» «بسته­بودن درب­های آموزش عالی برای اجرایی کردن ایده­های جدید»، «داشتن دیدگاه ­های بدبینانه نسبت به حضور دانشجویان بین‌المللی»، «آگاهی محدود مردمان کشورهای دیگر با فرهنگ و تمدن ایرانی/ اسلامی» با عنوان موانع جذاب دانشجویان بین‌الملی بیان کردند؛ هم­چنین فتحی و همکاران (1) نیز نشان دادند که نداشتن ارتباط مستمر با دانشگاه­ های برتر جهان، فعال­نبودن دفاتر  همکاری­ های علمی بین‌المللی دانشگاه‌ها و خدمات حمایتی پایین به دانشجویان خارجی سه مانع اصلی درون دانشگاهی و عدم تسهیل ورود دانشمندان و استادان برجسته خارجی به کشور، وجود دیدگاه بدبینانه نسبت به­حضور دانشجویان خارجی و عدم اعطای استقلال به دانشگاه‌ها برای پذیرش دانشجویان خارجی، سه مانع اصلی برون دانشگاهی محسوب می­شدند.
 آلمو و کوردیر (Alemu & Cordier) در پژوهش خود نشان دادند که عامل فرهنگی یکی از عامل‌های مهم در جذب دانشجویان می‌باشد (22) و ون، هو و هاو (Wen, Hu, Hao) اذعان داشتند که منابع محدود انگلیسی، تعامل ناکافی دانشجویان در محوطه دانشگاه و مشکلات سازگاری اجتماعی و فرهنگی از موانع جذب دانشجویان بین­ المللی بود (10).
در ایران نیز مسئله بین المللی­سازی و پذیرش دانشجویان خارجی در اسناد بالادستی بارها به آن اشاره شده است. در فصل 4 ماده 25 برنامه چهارم توسعه به‌طور صریح و روشن بیان شده است که دانشگاه و موسسات آموزش عالی اجازه دارند که بخشی از هزینه‌های خود را از طریق جذب دانشجویان خارجی تأمین کنند. بر مبنای بند «ه» ماده 112 قانون برنامه پنجم توسعه، به‌منظور گسترس ارتباطات علمی با مراکز و نهادهای آموزشی و پژوهش‌های معتبر بین‌المللی، ایجاد نمایندگی دانشگاه‌های داخلی و معتبر خارجی براساس اعلام وزارتخانه‌های ذی‌ربط مجاز است؛ همچنین در برنامه ششم توسعه بر تعاملات بین‌المللی در مقایسه با برنامه‌های پیشین قابل‌توجه است. در ماده 17 برنامه ششم توسعه بر «گسترس همکاری بین‌المللی و تعاملات بین‌المللی» تاکید شده است.
سند چشم­انداز بیست ساله نیز به آن اشاره کرده است که ایران به‌عنوان کشور توسعه یافته در جایگاه نخست اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه با هویت اسلامی و انقلابی، الهام­بخش در جهان اسلام و به تعامل سازنده و مؤثر در روابط بین­الملل یاد شده است. نقشه جامع علمی کشور بر تعامل فعال و اثرگذار در حوزه علم و فناوری با کشورهای دیگر به‌ویژه کشورهای منطقه و جهان اسلام و توسعه و تقویت شبکه­های مناسبات ملی و فراملی دانشمندان، پژوهشگران و همکاری فعال با جهان اسلام با توجه به  مزیت­ های نسبی و منابع هر کشور و ایفای نقش پیشگامی برای تولید معرفت علمی موردنیاز تمدن نوین اسلامی و برنامه­ ریزی به‌منظور کسب رتبه اول علم و فناوری در منطقه و جهان اسلام تاکید کرده است. همچنین، بند 8-5 سیاست‌های کلی علم و فناوری بر توسعه و تقویت شبکه‌های ارتباط ملی و فراملی میان دانشگاه‌ها، مراکز علمی، دانشمندان و پژوهشگران، بنگاه‎‌های توسعه فناوری و نوآوری داخلی و خارجی و گسترش همکاری‌ها در سطوح دولتی و نهادهای مردمی با اولویت کشورهای اسلامی تاکید کرده است. علاوه­بر این، در فصل سوم سند دانشگاه اسلامی (فصل چشم­انداز آموزش عالی در افق 1404) و راهبرد 12 فصل زیر نظام فرهنگی سند دانشگاه اسلامی بر گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام‌ بخش علم و فناوری با سایر کشورها و مراکز علمی و فنی معتبر منطقه‌ای و جهانی به­ویژه جهان اسلام هم­راه با تحکیم استقلال کشور اشاره دارد. بنابراین، امروزه یکی از چالش‌ها و فرصت‌هایی که آموزش عالی با آن روبرو شده است، بحث بین‌المللی‌سازی و ارتباطات و تعاملات فراملی و بین‌المللی می‌باشد. آموزش عالی کشور باید این فرصت را مغتنم شمرده و در زمینه‌های مختلف با دانشگاه‌ها، دانشمندان، محققان دانشگاهی و شرکت‌های دانش‌بنیان ملی و فراملی همکاری داشته باشد.در دنیای امروز با اقتصاد به هم پیوسته، نظام‌های مالی متأثر از هم و زمینه‌های حرکت به‌سوی همگرایی بیشتر در حوزه‌های سیاسی و جغرافیایی، دانشگاه‌ها نقش‌های متفاوتی به عهده می‌گیرند یا به آن‌ها تحمیل می‌شود که لازمه ایفای این نقش‌های متفاوت، حرکت دانشگاه‌ها به‌سوی بین‌المللی‌سازی است. هم‌چنین، بین‌المللی‌سازی، الزامات، پیش‌شرط‌ها و زیرساخت‌های خاصی می‌طلبد که امید آن است که مسئولان رده بالای کشور به بهبود و فراهم‌سازی آن‌ها توجه کافی داشته باشند. که یکی از ابعاد بین‌المللی‌سازی جذب دانشجویان خارجی است که در اسناد بالادستی به آن نیز اشاره شده است به‌طور مثال در برنامه برنامه ششم توسعه اشاره شده است که در سال 1400 سهم دانشجویان خارجی به 1/8 درصد برسد که تحقق چنین چشم­اندازی زمانی امکان پذیر است که بتوان تحلیل درستی از شرایط موجود داشت و بتوان آینده را ترسیم کرد و نشان داد.
یک دهه پس از جنگ جهانی دوم، سیاست‌گذاران اجتماعی ملت‌ها بر این باور بودند که اگر نظام آموزش عالی و دانشگاه‌های کشورشان بین‌المللی و بین فرهنگی شوند، فرهنگ، جامعه، ارزش‌ها، و به‌طورکلی ملت آن کشور موردپذیرش و اقبال عمومی جامعه جهانی قرار می‌گیرد. این بدین معنی بود که اگر دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی یک کشور محل آمد و شد دانشجویان، استادان و پژوهشگران برجسته خارجی باشند، جامعه جهانی نه‌تنها کیفیت نظام آموزش عالی بلکه فرهنگ و رفتار اجتماعی آن ملت را در عرصه‌های بین‌المللی به‌عنوان یک کنشگر فعال و مثبت جهانی پذیرفته و مورد اعتنا قرار می‌دهد. درنتیجه سیاست‌گذاران اجتماعی کشورهای توسعه‌یافته (کنونی) دروازه‌های دانشگاه‌های خود را به‌سوی متقاضیان خارجی و غیربومی باز کرده، و با تمام پتانسیل به استقبال بین‌المللی کردن نظام‌های آموزش عالی و دانشگاه‌های خود رفتند. اهمیت و ضرورت آموزش عالی بین‌المللی امروزه به‌اندازه‌ای آشکار است که در دهه اخیر بندرت در خصوص نتایج و پیامدهای مطلوب آن اختلاف‌نظر وجود دارد و این ایده و سیاست حتی در اکثر کشورهای درحال‌توسعه نیز به‌عنوان یک سیاست ملی شناخته می‌شود و سیاست‌گذاران اجتماعی آن‌ها آن را به‌عنوان یک الزام ملی و فرا بخشی تعریف و تبلیغ می‌کنند (23).
در نظرسنجی انجمن بین‌المللی دانشگاه ها از دانشگاه ها و مؤسسات عضو، جابه‌جایی دانشجو و پذیرش دانشجویان خارجی به‌عنوان اولویت اول بین‌المللی­سازی آموزش عالی ذکر شده است. با وجود این­که در اسناد بالادستی و مصوبات علمی کشور از سال 1378 به دانشگاه‌ها اجازه داده‌شده است 5 درصد از ظرفیت خود را به دانشجویان خارجی اختصاص دهند ولی هیچگاه این ظرفیت تکمیل نشد و حتی به یک درصد هم نرسید؛ با این وجود باید برای شناسایی و حل این مشکل پژوهشی انجام شود تا بتواند شرایط موجود را بررسی کند و مشکل اصلی را شناسایی نماید از این رو پژوهش حاضر به ­دنبال بررسی وضعیت روندها، سیاست‌ها و فرایندهای پذیرش دانشجویان بین‌المللی در افق 10 ساله می‌باشد که از نتایج این پژوهش می‌توان به‌منظور برنامه­ ریزی، سیاست­گذاری و تصمیم‌گیری‌های حوزه جذب دانشجو در دانشگاه‌های دولتی ایران استفاده کرد. باتوجه به اهمیت موضوع پذیرش دانشجویان بین‌المللی و تاکید اسناد بالادستی به این مهم، با شرایط مطلوب فاصله زیادی وجود دارد، از این رو شناسایی موانع و عوامل بازدارنده پذیرش دانشجویان بین‌المللی در ایران هدف پژوهش حاضر می‌باشد.
 روش­ ها
این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و به روش کیفی انجام شده است. مشارکت­ کنندگان این پژوهش را کلیه صاحب­نظران حوزه آموزش عالی در دانشگاه‌های جامع و تخصصی سطح یک وزارت علوم که حوزه فعالیت علمی و اجرایی آن‌ها   بین ­المللی­ سازی آموزش عالی بود تشکیل می­دادند.   نمونه­ گیری به­ روش هدفمند و تا رسیدن به سطح اشباع نظری ادامه یافت که درنهایت تعداد 11 نفر در پژوهش شرکت کردند. به­منظور گردآوری داده‌ها از روش مصاحبه نیمه ساختاریافته و جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش تحلیل مضمون شش مرحله­ای براون و کلارک Braun & Clarke (2006) استفاده شد.
 ابزار گردآوری داده‌ها در این پژوهش مصاحبه نیمه ساختاریافته با متخصصین حوزه بین ­المللی ­سازی آموزش عالی انجام شد. به­ منظور تجزیه و تحلیل داده‌های حاصل از مصاحبه از روش تحلیل مضمون به روش براون و کلارک استفاده شد (24). جدول شماره یک خلاصه 6 مرحله کدگذاری به روش کلارک و براون را نشان می ­دهد.
یافته‌ها

در پژوهش حاضر 11 نفر از متخصصین حوزه آموزش عالی و بالاخص بین ­المللی ­سازی با سابقه بین 3 تا 10 سال در حوزه بین­ المللی سازی­ شدن دانشگاه شرکت داشتند. در مجموع  1 نفر با درجه استادی ، 7 نفر دانشیار و 3 نفر نیز استادیار بودند. پس از تجزیه و تحلیل مصاحبه­ های پیاده سازی­شده پیرامون شناسایی موانع و چالش ­های پذیرش دانشجویان بین‌المللی در دانشگاه‌های دولتی ایران تعداد 53 کد اولیه شناسایی شد که پس از ادغام کدهای مشترک 32 مضمون پایه، 6 مضمون سازمان­دهنده و 3 مضمون فراگیر استخراج گردید.
توضیحات مصاحبه‌شوندگان در پاسخ به سؤالات مربوط به درک آن­ها از مفهوم موانع و چالش­ های پذیرش دانشجویان بین‌المللی در دانشگاه‌های دولتی ایران منجر به شناسایی کدهای جدول شماره دو شد.
 

1. ضعف‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی حاکم بر دانشگاه‌ها: کشورهایی که در حوزه بین‌المللی شدن آموزش عالی جلودار هستند و دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی فراملی و بین‌المللی پویایی دارند، کشورهایی هستند که از لحاظ شاخص‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی رتبه‌های بالایی نسبت به سایر کشورها دارا هستند. زیرساخت‌های نامناسب اجتماعی و فرهنگی در داخل کشور (علی‌رغم وجود پتانسیل‌های اجتماعی و فرهنگی توصیف‌ناپذیر در کشور) از مؤلفه‌های بازدارنده در مسیر تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی می‌باشد. شاخص‌های نداشتن جذابیت گردشگری در ایران از نظر دانشجویان خارجی، عدم آشنایی کافی مردم با زبان و فرهنگ سایر ملل، برخوردهای نامناسب بعضی از دانشجویان با دانشجویان خارجی، نگرش منفی بعضی از کشورهای خارجی نسبت به ایران، وجود تبلیغ‌های سیاسی منفی علیه ایران و ناامن معرفی کردن آن، تحریم‌های سیاسی کشور به­عنوان عوامل سیاسی، فرهنگی، اجتماعی که مصاحبه شوندگان اعتقاد داشتند مانع از پذیرش دانشجویان بین المللی شده‌اند را بیان کردند. یکی از مصاحبه­ شوندگان درخصوص نامناسب­بودن شرایط فرهنگی و اجتماعی کشور برای دانشجویان خارجی در مصاحبه‌های خود بیان کرد: «شرایط جهانی­شدن و  بین­ المللی­ سازی در ایران خیلی سخت است نه استاد آن­چنانی داریم. این­ها را هم ما واقعیت این است که نداریم. اگر هم آمار دانشجویان خارجی در ایران بالاتر باشد، به­خاطر اون دانشجویان افغانستانی یا جامعه المصطفی هستش. با همان افغانی هم که صحبت می­کنید می­ بینید که دلش پر است از بی­ فرهنگی ­های ما که مثلاً در اتوبوس افغانی را می­ بینیم می­گوییم افغانی برگرد برو شهر خودت برای چی اومدی اینجا».
همچنین یکی از اساتید دانشگاه با رتبه دانشیاری در رابطه با برخوردهای نامناسب اجتماعی و فرهنگی گفت: «برخوردهایی که ما با دانشجویان خارجی مثلاً افغانستانی می‌کنیم، یا برچسب‌هایی مانند افغانی و سیاه پوست که به آن‌ها زده می‌شود، این­ها نشان از عدم وجود شرایط مناسب فرهنگی و اجتماعی در رابطه با «آن­هاست».
یکی از اساتید دانشگاه با سابقه 10 سال در زمینه بین­المللی سازی­شدن دانشگاه درخصوص وجود تبلیغ‌های سیاسی منفی علیه ایران گفته است: «نوع نگرش به ایران منفی است. من هفته پیش خارج یه کنفرانسی بودم، که خیلی منفی ما را نگاه می‌کردند، می‌گفتند ایران چه خبر،؟! مشکلی ندارید: من می‌گفتم مگه قراره خبری باشه. من گفتم شما بیایید دانشگاه‌های ما را ببینید ما 5 میلیون دانشجو داریم. تعجب می‌کردند. اون­ها فکر می‌کنند که اگر ما دانشگاه هم داشته باشیم 200 هزار نفر بیشتر دانشجو نداره، این چیزهایی که گفتم یه استاد تمام آن­جا می‌گفت. این­ها هم، همه به ­خاطر تبلیغ‌هایی هست که علیه ما وجود داره، چه سیاسی، چه فرهنگی، چه اقتصادی یا چیزهای دیگر».
2. ضعف مرجعیت آموزشی، پژوهشی و فناوری دانشگاه­ها و پژوهشگاه­ ها در سطوح منطقه ­ای و بین­ المللی: زیرساخت‌های علمی، آموزشی و مدیریتی برتر یکی از مهم‌ترین مولفه‌های ورود به مقوله بین‌المللی شدن و تعاملات بین‌المللی می‌باشد و عدم وجود آن به منزله عقب‌ماندن در ارتباطات و تعاملات علمی و دانشگاهی بین‌المللی موثر با سایر کشورهاست. مصاحبه­شوندگان اعتقاد داشتند که نبود مرجعیت آموزشی و پژوهشی دانشگاه و پژوهشکده‌های داخل ایران باعث شده است که کشور ما آن­چنان که باید و شاید از لحاظ علمی­بودن موردتوجه قرار نگرفته است. آن‌ها اعتقاد داشتند که نبود محتوای کارآمد و به­روز، عدم وجود رشته‌های در سطح  بین­ المللی، نبود نظریه­پردازی علمی، اعتبار کم مدارک تحصیلی دانشگاه‌های ایران در سایر کشورها، مشهور نبودن اساتید دانشگاه‌های کشور در سطح منطقه و بین‌المللی/ عدم وجود رویکرد تئوری پردازی در عرصه بین‌المللی، عدم خلاقیت و نوآوری در محتوا و مطالب آموزشی برای دانشجویان بین‌المللی، محتوای قدیمی، به روز نبودن سرفصل‌های آموزشی، نبود تتوع در محتوای درسی از شاخص‌های مربوط به ضعف مرجعیت علمی و پژوهشی دانشگاه و پژوهشگاه‌های ایران در جذب دانشجویان بین المللی است.
یکی از مصاحبه­شوندگان در زمینه نبود محتوای کارآمد می‌گوید: «ما در زمینه پذیرش دانشجویان بین ­المللی محتوایی هم نداریم. کتاب­هایی هم که داریم به زبان آن­ها ترجمه   نمی­ شود. چون اکثر کتاب­های ما فاقد نوآوری و مطالب جدید هستند» یا مصاحبه­شونده دیگری نیز در خصوص ضعف نظریه­ پردازی بیان کرد: «کسی که میاد ایران بعد از تموم شدن درس و برگشتن به کشور خودش ما چی داریم که به اون عرضه کنیم، چه نفعی برای اون داره که بیاید ایران یعنی سرشاخه کدام تخصص بشود. ما که ایرانی هستیم از اونها یاد می­گیریم، اون دانشجو هم میگه که چه کاریه که من برم ایران و با واسطه یاد بگیرم. ما رشته خودمان که آموزش عالی هست در نظر بگیریم عمدتاً نظریه‌هایی که در این رشته وجود دارد متعلق به غرب و دانشگاه‌های خود اون­هاست یا کتاب‌هایی که وجود دارد ترجمه از اون­هاست. حالا یه دانشجوی انگلیسی یا آلمانی یا آمریکایی چه نیازی می‌بینید که از اون­جا بیاید و در دانشگاه‌های ایران درسی را بخواند که اصل متن آن درس متعلق به کشور خودشان است».
3. ضعف مدیریتی و ساختاری در سطوح کلان آموزش عالی: یکی از متولیان یا به تعبیری اصلی‌ترین متولی نهاد آموزش عالی در کشور، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. رؤسا و مدیرانی که به سمت‌های مختلف در سطوح گوناگون بدنه مدیریتی وزارت علوم منصوب می‌شوند، باید مدیرانی آشنا به آموزش عالی به مفهوم عام و خاص، آشنا به آموزش عالی کشورهای دیگر، دارای مهارت ارتباطی قوی و لینک بودن با دانشگاه‌ها و اساتید معتبر دنیا باشند تا از این باب بتوانند زمینه همکاری و تعامل بین زیرنظام‌های مختلف آموزش عالی کشور و همچنین، دانشگاه‌های خارجی را فراهم نمایند. وزارت علوم در بدنه مدیریتی خود با خلاء حکمرانان و مدیران متخصص، با تجربه و قوی در خصوص پیشبرد و تعامل علمی با کشورهای منطق، جهان اسلام و بین­الملل مواجه است. مصاحبه­شوندگان نبود سازوکارهای مناسب در زمینه بین‌المللی­شدن، عدم وجود زیرساخت‌های لازم در آموزش عالی برای بین‌المللی شدن، عدم وجود شاخص‌های بومی بین‌المللی در آموزش عالی، استفاده از مدیران کم­تجربه و ضعیف در بدنه مدیریتی وزارت علوم، زمان­بر و پیچیده بودن فرایند و روال اداری جذب دانشجوی خارجی، ناتوانی در جذب دانشجویان خارجی به دلیل بوروکراسی حاکم اداری را به­عنوان شاخص‌هایی که بر ضعف مدیریتی و ساختاری در زمینه پذیرش دانشجویان بین­المللی برشمردند در ذیل نظرات اساتید مصاحبه­شونده در این زمینه آمده است.
یکی از اساتید در رابطه با زمان­بر و پیچیده بودن فرایند و روال اداری جذب دانشجوی خارجی گفت: «دانشگاه باید به­راحتی دانشجوی خارجی بگیره؛ در دانشگاه­های خارجی یه هفته طول می‌کشه تا دانشجوی خارجی جذب بشه ولی در این­جا یک سال طول می‌کشه تا یک دانشجوی خارجی در دانشگاه جذب بشه و آنقدر این روال اداری طولانی است که آخر دانشجو رها می‌کنه میره».
همچنین یکی از اساتید در رابطه با عدم بهره‌مندی وزارت علوم از بدنه مدیریتی قوی: می­ گوید: «وزارت علوم هیچ­وقت از بدنه مدیریتی قوی برخوردار نبوده است و در سطح مدیران میانی و بالایی خیلی از مدیران با تجربه‌ای برخوردار نیست. وزارت علوم بدنه مدیریت میانی قوی ندارد و در اون سطح خیلی از مدیران کارکشته‌ای برخوردار نیستند و این ضعف با عوض ­شدن وزیران هم خیلی تغییر پیدا نمی‌کند».
 
بحث و نتیجه ­گیری
هدف پژوهش حاضر شناسایی موانع پذیرش دانشجویان خارجی در دانشگاه‌های دولتی ایران بود. بدین­منظور مصاحبه با خبرگان حوزه بین‌المللی­شدن آموزش عالی انجام شد. نتایج نشان داد که یکی از موانع جذب پذیرش دانشجویان خارجی در ایران ضعف‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی حاکم بر  دانشگاه‌های ایران بود؛ که این مسئله شامل: زیرساخت‌های نامناسب اجتماعی و فرهنگی مناسب در کشور؛ مسائل و نگرانی­های سیاسی، امنیتی و اطلاعاتی است که این نتیجه با یافته‌های لو و ما (Lu & Ma) همسو است (25). در پژوهش لو و ما، عوامل مؤثر بر پذیرش دانشجویان خارجی شامل ساختارها، نیروی انسانی، اهداف و برنامه­ها، فنّاوری، بازاریابی آموزشی بود. همچنین در  پژوهش لو و ما بر بین‌المللی­سازی دانشگاه، افزایش اعتبارات و منابع مالی دانشگاهی تأکید شده است و عوامل بازدارنده فرهنگی، عوامل بازدارنده پداگوژیکی، عوامل بازدارنده سیاسی و عوامل بازدارنده اقتصادی را از جمله موانع جذب دانشجویان خارجی معرفی کردند. نتایج مطالعه پرچین و همکاران (Berchin et.al) نشان داد که مهم‌ترین موانع پذیرش دانشجو خارجی شامل عوامل بازدارنده فنّاورانه، عوامل بازدارنده فرهنگی، عوامل بازدارنده سیاسی و عوامل بازدارنده اقتصادی و اجتماعی است (26). پژوهش خورسندی طاسکوه نشان داد که عوامل مؤثر بر پذیرش دانشجویان خارجی شامل ساختارها، نیروی انسانی، اهداف و برنامه­ها، فنّاوری، موقعیت دیپلماتیک، بازاریابی آموزشی و راهبرد جذب دانشجویان خارجی است (27).
نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن بود که یکی از موانع جذب دانشجویان خارجی که کم و کیف تعامل با کشورهای اسلامی، منطقه­ای و بین‌المللی در حوزه آموزش عالی را تحت تأثیر خود قرار می­دهد، ضعف نظام آموزش عالی کشور در مرجعیت آموزشی، پژوهشی و فناوری دانشگاه‌ها در سطوح منطقه­ای و بین­المللی است. به­عبارت دیگر، در فرایند تعامل با کشورهای اسلامی، منطقه­ای و بین‌المللی در حوزه آموزش عالی، توجه به ارتقای مرجعیت علمی و فناوری در منطقه و جهان، کمک و نقش اساسی در تسهیل و نهادینه­سازی تعاملات علمی با دنیا دارد (19). تا وقتی که نظام آموزش عالی کشور جذابیت­ها و کیفیت آموزشی و علمی دانشگاه‌ها را در سطح و استاندارهای بین‌المللی ارتقاء ندهد و کارآمدی آموزشی و نظریه­پردازی در علوم مختلف در مرزهای علمی را در دستور کار خود قرار ندهد، دانشجویان و اساتید خارجی نیز چندان تمایلی به تعامل با دانشگاه­های کشور نخواهد داشت و درنتیجه، مسئله تعاملات علمی آن‌چنان که مورد تأکید نقشه جامع علمی کشور و سایر اسناد بالادستی آموزش عالی است، نیز اتفاق نخواهد افتاد. به‌زعم مشارکت­کنندگان در پژوهش حتی حل مسائل دیگر، در گرو تقویت مرجعیت آموزشی، پژوهشی و فناوری دانشگاه‌ها در سطوح منطقه­ای و بین­المللی است و سایر مسائل به‌تبع حل این مسئله ممکن است برطرف گردد و خود به خود مسیر و فضا را برای این مسئله تسهیل و ایجاد نماید (27). نتایج مطالعه حاضر با نتایج پژوهش فتحی واجارگاه و همکاران (1) که مهم‌ترین چالش دانشگاهی جذب دانشجوی بین‌المللی را فقدان ارائه بخشی از برنامه‌های آموزشی به زبان انگلیسی می‌دانند، مطابقت دارد. بنابراین پیشنهاد می‌شود امکان ارائه آموزش به دانشجویان خارجی به زبان‌های مورد تقاضا از جمله: انگلیسی، عربی ایجاد شود. یافته دیگر پژوهش حاضر به کمبود استادان مسلط به زبان بین‌المللی اشاره دارد. از دیگر یافته‌های پژوهش، فقدان کیفیت و جایگاه علمی نامناسب دانشگاه‌ها در سطح بین‌المللی است. همچنین خراسانی و زمانی منش در پژوهش خود اشاره داشتند که مدارک تحصیلی دانشگاه‌های ایران در سایر کشورها خیلی رسمیت ندارد (21).
از دیگر نتایج مطالعه حاضر می­توان به موانع شناسایی­شده در زمینه پذیرش دانشجویان خارجی، عدم اختیار دانشگاه‌ها و اساتید در جذب دانشجویان و تعامل با اساتید خارجی اشاره نمود. این یافته با نتایج فتحی واجارگاه و همکاران که مهم‌ترین چالش ساختاری آموزش عالی در زمینه جذب دانشجوی بین‌المللی را فقدان اعطای استقلال به دانشگاه‌ها برای جذب دانشجویان خارجی بیان کرده‌اند، هم‌راستا دانست (1). در پژوهش دیگر که توسط زمانی منش و همکاران انجام شد، داشتن اختیارات دانشگاه‌ها در زمینه‌های مختلف به‌ویژه جذب دانشجویان خارجی را عامل مهمی می‌دانستند و دولت‌ها باید زمینه لازم برای بین‌المللی دانشگاه‌ها و جذب دانشجویان خارجی را فراهم کنند و بیشتر در زمینه فراهم‌سازی شرایط امن برای دانشجویان، تبلیغ گسترده توانایی­های علمی کشور در خارج از مرزها، انعقاد تفاهم‌نامه‌های همکاری بین‌المللی، مشارکت در پروژه‌های علمی فعالیت کنند (21). در مطالعه فتحی واجارگاه و همکاران نیز، عدم ارتباط مستمر با   دانشگاه­ های برتر جهان، عدم فعالیت دفاتر همکاری­ های علمی بین‌المللی دانشگاه‌ها و خدمات حمایتی پایین به دانشجویان خارجی، سه مانع اصلی درون دانشگاهی، و سختی ورود دانشجویان خارجی و نداشتن استقلال و اختیارات دانشگاه‌ها برای پذیرش دانشجویان خارجی سه مانع اصلی برون دانشگاهی است (1).
باتوجه به نتایج حاصل از این پژوهش بدیهی است که تبلیغات در امر جذب دانشجویان خارجی اهمیت زیادی در امر جذب دانشجویان خارجی دارد و باید باتوجه به پیشرفت جامعه و روی‌آوری به علم ارتباطات و با بروز کردن اطلاعات اساتید و رزومه کاری آن‌ها بتوانیم رتبه علمی دانشگاه‌های ایران را در سطح بین‌المللی به جایگاهی برسانیم تا دانشجویان خارجی آن را مورد قبول قرار دهند و بتوانیم با ترویج زبان بین‌المللی راه‌های ارتباط بهتر و راحت‌تر را برای دانشجویان خارجی فراهم کنیم تا احساس راحتی بیشتر را در بین دانشجویان و اساتید و کارکنان داشته باشند. به­ منظور رفع موانع سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به سیاست­گذاران حوزه بین‌المللی شدن آموزش عالی توصیه می‌شود که از طریق برگزاری نمایشگاه‌ها، کنفرانس‌ها و همایش‌ها به معرفی فرهنگ، آداب و رسوم و ارزش‌های موجود در کشور به کشورهای دیگر معرفی شود؛ هم­چنین در زمینه مسائل سیاسی باید بخشنامه‌هایی در سطح وزارتین تدوین شود تا شرایط ورود و خروج دانشجویان به داخل کشور تسهیل گردد؛ و در راستای تقویت زیرساخت‌ها توصیه می‌شود که بودجه مناسب و کافی در اختیار دانشگاه‌ها قرار گیرد تا بتوانند شرایط را برای پذیرش دانشجویان بین المللی مهیا و آماده کنند. این پژوهش نیز به مانند تمامی پژوهش‌ها با محدودیت‌هایی روبروه بوده است از جمله این­­که مشارکت­کنندگان در این پژوهش مدیران و خبرگان حوزه بین­المللی آموزش عالی درون دانشگاه بودند و از مدیران وزارت علوم و دانشجویان خارجی به­دلیل شرایط کرونا مصاحبه به ­عمل نیامد و دسترسی به آن‌ها میسر نبود؛ همچنین باتوجه با ماهیت کیفی بودن پژوهش، باید از تعمیم نتایج به سایر دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه آزاد جانب احتیاط را رعایت کرد.
قدردانی
مقاله حاضر برگرفته از رساله دکتری رشته مدیریت آموزش عالی دانشگاه علامه طباطبائی استخراج گردیده است. از این رو از اساتید راهنما، مشاور و کلیه افرادی که در این پژوهش همکاری داشتند، کمال تشکر و قدردانی را دارم.
فهرست منابع
1. Fathi Vajargah K, Arefi M, Zamani Manesh H.[Evaluating Admission Barriers of Foreign Students into Universities and Institutions of Higher Education]. IRPHE 2012; 17 (4): 65-80.[Persian]
2. Knight J. A shared vision? Stakeholders' perspectives on the internationalization of higher education in Canada. Journal of Studies in International Education 1997; 1 (1): 27-44. [DOI:10.1177/102831539700100105]
3. Egron-Polak E, Hudson R. Internationalization of higher education: Growing expectations, fundamental values.P aris : International Association of Universities; 2014.
4. Knight J, de Wit H, editors. Internationalisation of higher education in Asia Pacific countries. European Association for International Education; 1997.
5. Hayden M, Thompson J, Williams G. Student perceptions of international education Stitle a comparison by course of study undertaken. Journal of Research in International Education 2003; 2 (2): 205-32. [DOI:10.1177/14752409030022005]
6. Jackson MG. Internationalising the university curriculum. Journal of Geography in Higher Education 2003; 27 (3): 325-40. [DOI:10.1080/0309826032000145089]
7. Arasteh H.[ Higher Education International Collaboration in Iran and How to Improve It]. IRPHE 2006; 12 (1) :99-115.[Persian]
8. Arefi M ().[Strategic curriculum planning in higher education]. Tehran: Jihad Daneshgahi Publications, Shahid Beheshti University; 2007.[Persian]
9. Nicolescu L, Pricopie R, Popescu AI. Country differences in the internationalization of higher Education-How can countries lagging behind diminish the gap. Review of International Comparative Management 2009; 10 (5): 976-989.
10. Wen W, Hu D, Hao J.International students' experiences in China: Does the planned reverse mobility work? International Journal of Educational Development 2018; 61: 204-212. [DOI:10.1016/j.ijedudev.2017.03.004]
11. Centre for Educational Research and Innovation. Education at a Glance 2011: Highlights. Organization for Economic Cooperation and Development. [Cited 2020 Jul 20 ]. Available from: http://www. Oecd ilibrary.org/education/education-at-a-glance-2011_eag_highlights-2011-en.
12. Li J. Trends and Implications of International Student Mobility. InConceptualizing Soft Power of Higher Education. Singapore: Springer; 2018. [DOI:10.1007/978-981-13-0641-9_11]
13. Organization for Economic Cooperation and Development Education at a glance 2017: OECD indicators. OECD; 2017.
14. OECD Publishing. Education at a glance 2013: OECD indicators. OECD; 2013.
15. Gardiner S, Kwek A. Chinese participation in adventure tourism: A study of generation Y international students' perceptions. Journal of Travel Research 2017; 56 (4): 496-506. [DOI:10.1177/0047287516646221]
16. Paswan AK, Ganesh G. Higher education institutions: Satisfaction and loyalty among international students. Journal of Marketing for Higher Education 2009 28; 19 (1): 65-84. [DOI:10.1080/08841240902904869]
17. Garson K. Reframing internationalization. Canadian Journal of Higher Education 2016; 46 (2): 19-39. [DOI:10.47678/cjhe.v46i2.185272]
18. Arthur N. International students and career development: Human capital in the global skills race. Journal of the National Institute for Career Education and Counselling 2013; 31 (1): 43-50.
19. Constantinescu C, Mattoo A, Ruta M. The global trade slowdown: cyclical or structural? The World Bank Economic Review; 2020; 34 (1): 121-42. [DOI:10.1093/wber/lhx027]
20. Zaker Salehi Gh R, Salehi Najafabadi M. [Provide strategies to attract foreign students in Iran]. Journal of Iranian Higher education. 2010; 4 (3):65-92. [Persian]
21. Khorasani A, Zamanimanesh H.[Effective strategies in internationalization of Universities and institutes of higher education in Iran]. Educ Strategy Med Sci. 2012; 5 (3) :183-189.[Persian]
22. Alemu AM, Cordier J. Factors influencing international student satisfaction in Korean universities. International Journal of Educational Development 2017; 57: 54-64. [DOI:10.1016/j.ijedudev.2017.08.006]
23. Khorsandi Taskooh A. [Analysis of theoretical foundations and goals of internationalization of higher education]. Higher education in Iran 2014; 7 (3): 27-60. [Persian]
24. Braun V, Clarke V. What can "thematic analysis" offer health and wellbeing researchers? International journal of qualitative studies on health and well-being 2014;16(9):26152. [DOI:10.3402/qhw.v9.26152]
25. Lu X, Ma C. Mapping Research Collaboration Network of International Methane Hydrate Research. Procedia computer science 2017; 122: 820-5. [DOI:10.1016/j.procs.2017.11.442]
26. Berchin II, Sima M, De Lima MA, Biesel S, Dos Santos LP, Ferreira RV, et.al. The importance of International Conferences on Sustainable Development as Higher Education Institutions' strategies to promote sustainability: a case study in Brazil. Journal of Cleaner Production 2018; 171:756-772. [DOI:10.1016/j.jclepro.2017.10.042]
27. Khorsandi Taskooh A.[Analysis of theoretical foundations and goals of internationalization of higher education]. Iranian Higher Education Association Quarterly 2016;7(3):27-60.[Persian]



XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Parvin E, Ghiasi Nadoshan S, Khorsandi Taskooh A, Zaker Salehi G R. Identifying Barriers of International Students’ Admission in Iranian Public Universities. RME 2021; 13 (1) :24-34
URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1017-fa.html

پروین احسان، غیاثی ندوشن سعید، خورسندی طاسکوه علی، ذاکرصالحی غلامرضا. شناسایی موانع پذیرش دانشجویان بین‌المللی در دانشگاه‌های دولتی ایران. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1400; 13 (1) :24-34

URL: http://rme.gums.ac.ir/article-1-1017-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 13، شماره 1 - ( 1400 ) برگشت به فهرست نسخه ها
پژوهش در آموزش علوم پزشکی Research in Medical Education